ROBOTNICY drążący tunel z niedowierzaniem patrzyli na swe odkrycie. Był rok 1912. Głęboko pod ulicami Nowego Jorku napotkali podczas rozbudowy nowo powstałego metra dużą ukrytą salę. Była urządzona z ogromnym przepychem — niczym pałac! Znajdowały się w niej lustra, żyrandole i freski. Ściany wciąż zdobiła drewniana boazeria zmurszała ze starości. Na środku stała ozdobna fontanna, która dawno umilkła.

Sala ta prowadziła do tunelu. Ku zdumieniu robotników stał w nim na torze gustownie przyozdobiony, 22-osobowy wagon kolei podziemnej. Czyżby przed metrem, które właśnie rozbudowywali, istniało pod Nowym Jorkiem jeszcze jakieś inne? Kto mógł je zbudować?

Pierwsze nowojorskie metro

Po drugiej stronie Atlantyku inny utalentowany wynalazca, Alfred Ely Beach, próbował rozładować równie krytyczną sytuację na ulicach Nowego Jorku. Będąc wydawcą czasopisma Scientific American, propagował nowatorskie rozwiązania starych problemów, takich jak na przykład zatłoczone ulice. W 1849 roku przedstawił niezwykły projekt: „Tunel pod Broadwayem”, jedną z najruchliwszych ulic, „z którego na każdy róg prowadziłby wylot i klatka schodowa. W tym podziemnym korytarzu miały się znajdować tory, a po każdej stronie chodnik dla pieszych”.

W ciągu następnych 20 lat również inne osoby zajmujące się rozwojem transportu przedstawiały projekty wprowadzenia w Nowym Jorku środków szybkiego ruchu. Ostatecznie jednak wszystkie odrzucono. Skorumpowany wpływowy polityk Boss Tweed nie życzył sobie żadnej konkurencji dla naziemnych przedsiębiorstw transportowych, z których pochodziła znaczna część jego nielegalnych dochodów. Ale pomysłowy Alfred Beach nigdy nie zrezygnował ze swego pomysłu i przechytrzył hałaśliwego Bossa.

Beach zdobył zezwolenie na budowę pod Broadwayem dwóch przylegających do siebie tuneli, które jednak były za małe dla ruchu pasażerskiego. Miały służyć „do przesyłania listów, paczek i towarów” na pocztę główną. Następnie zgłosił zmianę projektu, pozwalającą na zbudowanie jednego dużego tunelu — rzekomo w celu obniżenia kosztów. Jakoś nie dopatrzono się w tym podstępu i zmianę zaakceptowano. Nie zwlekając Beach dyskretnie wziął się do pracy. Zaczął kopać w suterenie pewnego sklepu odzieżowego, a ziemię wywoził nocą wozami mającymi owinięte koła dla stłumienia turkotu. Budowę 95-metrowego tunelu ukończono w ciągu zaledwie 58 nocy.

„Lina powietrzna”

Beach dobrze wiedział, że londyńskie metro spowijał gryzący dym, a to na skutek używania parowozów opalanych węglem. Dlatego jego wagon poruszał się za pomocą „liny powietrznej”, czyli ciśnienia wytwarzanego przez ogromny wentylator wbudowany w niszę na jednym z końców tunelu. Powietrze łagodnie pchało wagon z prędkością 10 kilometrów na godzinę, choć mógł on jechać 10 razy szybciej. Kiedy dotarł do końca trasy, odwracano ciąg wentylatora i ten niejako zasysał wagon z powrotem! Aby ludzie nie mieli oporów przed schodzeniem pod ziemię, Beach zadbał o to, by przestronną poczekalnię rzęsiście oświetlały lampy cyrkonowe — najjaśniejsze i najczystsze z wówczas dostępnych. Prócz tego bogato ją wyposażył, wstawiając aksamitne krzesła, statuetki, imitacje okien z zasłonami, a nawet fortepian i zbiornik ze złotą rybką! W lutym 1870 roku ta krótka linia została niespodziewanie otwarta dla ludzi i od razu zaczęła się cieszyć zdumiewającym powodzeniem. W ciągu roku odwiedziło ją 400 000 osób.

Boss Tweed wpadł we wściekłość! Za pomocą intryg politycznych przekonał gubernatora do zaakceptowania zupełnie innego przedsięwzięcia — projektu kolei nadziemnej, kosztującej 16 razy więcej niż podziemna kolejka pneumatyczna zaprojektowana przez Beacha. Wkrótce potem Tweed został postawiony przed sądem i skazany na dożywocie. Jednakże w 1873 roku panika na nowojorskiej giełdzie papierów wartościowych odwróciła uwagę inwestorów i urzędników od kolei podziemnych, toteż Beach w końcu zamknął swój tunel. Odszedł on w zapomnienie, dopóki przypadkowo go nie odkryto w 1912 roku — przeszło siedem lat po tym, jak w roku 1904 otwarto obecne nowojorskie metro. Z czasem część tego tunelu weszła w skład dzisiejszej stacji Ratusz (City Hall Station) na dolnym Manhattanie.