Wykorzystanie histerii wojennej do własnych celów

Kiedy podczas pierwszej wojny światowej narody ogarnęła gorączka nacjonalizmu, przeciwko Badaczom Pisma Świętego ukuto nową broń. Duchowni protestanccy i katoliccy mogli teraz wyrażać swą wrogość pod płaszczykiem patriotyzmu. Wykorzystując histerię wojenną, usiłowali napiętnować Badaczy Pisma Świętego jako wywrotowców. Podobny zarzut podnieśli w I wieku przywódcy religijni z Jeruzalem zarówno wobec Jezusa Chrystusa, jak i apostoła Pawła (Łuk. 23:2, 4; Dzieje 24:1, 5). Skoro duchowni wysuwali takie oskarżenie, sami rzecz jasna musieli brać aktywny udział w działaniach wojennych, a większość czyniła to bez poważniejszych skrupułów, chociaż oznaczało to wysyłanie młodych mężczyzn na front, by zabijali współwyznawców z innego kraju.

Po śmierci brata Russella Towarzystwo Strażnica wydało w lipcu 1917 roku książkę Dokonana tajemnica, omawiającą Księgę Objawienia, Ezechiela oraz Pieśń nad Pieśniami. Publikacja ta bez ogródek obnażała obłudę duchownych chrześcijaństwa. W stosunkowo krótkim czasie udało się ją rozpowszechnić w wielu egzemplarzach. Pod koniec grudnia 1917 roku i na początku 1918 Badacze w USA i w Kanadzie rozprowadzili też w 10 000 000 egzemplarzy ogniste orędzie zawarte w Miesięczniku Badaczy Pisma Świętego. Ten czterostronicowy traktat formatu niedużej gazety zatytułowano „Upadek Babilonu”, a podtytuł głosił: „Dlaczego chrześcijaństwo musi teraz cierpieć — jak się to skończy”. Religię katolicką i protestancką utożsamiono tam ze współczesnym Babilonem, który wkrótce musi runąć. Na poparcie tego twierdzenia zamieszczono komentarz z Dokonanej tajemnicy o proroctwach zawierających Boskie wyroki wydane na „mistyczny Babilon”. Ilustracja na odwrocie przedstawiała walący się mur. Olbrzymie spadające głazy nosiły napisy, na przykład: „Nauka o Trójcy (‛3 × 1 = 1’)”, „Nieśmiertelność duszy”, „Nauka o wiecznych mękach”, „Protestantyzm — wyznania wiary, kler etc.” albo „Katolicyzm — papieże, kardynałowie etc., etc.”

Zdemaskowane w ten sposób duchowieństwo wpadło we wściekłość, tak samo jak żydowscy przywódcy religijni, gdy Jezus obnażył ich obłudę (Mat. 23:1-39; 26:3, 4). W Kanadzie kler zareagował bardzo szybko. W styczniu 1918 roku blisko 600 kanadyjskich duchownych podpisało petycję, w której wzywało do obłożenia zakazem publikacji Międzynarodowego Stowarzyszenia Badaczy Pisma Świętego. Jak doniosła gazeta Winnipeg Evening Tribune, kiedy artykuł „Upadek Babilonu” z Miesięcznika Badaczy Pisma Świętego został skrytykowany z ambony przez Charlesa G. Patersona, pastora kościoła św. Szczepana w Winnipegu, skontaktował się z nim prokurator generalny Johnson i poprosił o egzemplarz tej publikacji. Wkrótce potem, 12 lutego 1918 roku, władze kanadyjskie wydały zarządzenie, zgodnie z którym posiadanie Dokonanej tajemnicy lub ukazanego powyżej traktatu było przestępstwem karanym grzywną oraz więzieniem.

Jeszcze w tym samym miesiącu, 24 lutego, brat Rutherford, nowo wybrany prezes Towarzystwa Strażnica, przemawiał w Temple Auditorium w Los Angeles (Kalifornia). Temat jego wystąpienia wprawiał w zdumienie: „Świat się skończył — miliony ludzi z obecnie żyjących mogą nigdy nie umrzeć”. Przedstawiając dowody, że znany dotychczas świat naprawdę się skończył w roku 1914, brat Rutherford wskazał na trwającą wówczas wojnę i towarzyszący jej głód, uznając te zjawiska za część znaku zapowiedzianego przez Jezusa (Mat. 24:3-8). Następnie skupił uwagę na duchowieństwie, mówiąc:

„Spośród wszystkich mieszkańców ziemi największą winę za wielką wojnę, która obecnie trapi ludzkość, ponosi według Pism kler. Przez 1500 lat wpajał ludziom szatańską naukę o tym, że to Bóg nadaje królom prawo do władzy. Mieszał religię z polityką, kościół z państwem, sprzeniewierzył się otrzymanemu od Boga przywilejowi ogłaszania orędzia o Królestwie Mesjasza i usilnie umacniał władców w przekonaniu, iż król sprawuje władzę z Bożej łaski i dlatego cokolwiek zrobi, jest słuszne”. Wskazując na rezultaty takiego działania, mówca powiedział: „Ambitni królowie Europy uzbroili się do wojny, bo chcieli zagarnąć cudze terytorium, a kler klepał ich po plecach i mówił: ‚Róbcie, co chcecie, nie możecie przecież uczynić nic złego, każde wasze posunięcie będzie właściwe’”. Ale wojnę popierało nie tylko duchowieństwo w Europie i kaznodzieje amerykańscy dobrze zdawali sobie z tego sprawę.

Wykład ten obszernie skomentowano nazajutrz w Morning Tribune, dzienniku wydawanym w Los Angeles. Duchowni byli tak rozzłoszczeni, że jeszcze tego samego dnia zwołali posiedzenie stowarzyszenia duszpasterzy i wysłali swego prezesa do redakcji gazety, by wyraził ich najgłębsze oburzenie. Potem przez jakiś czas biura Towarzystwa Strażnica stale nachodzili agenci tajnych służb.

W tym okresie podsycania nastrojów nacjonalistycznych zwołano w Filadelfii w USA konferencję duchowieństwa, na której przyjęto rezolucję domagającą się takiego zrewidowania „Ustawy o szpiegostwie”, aby każdy posądzony o jej naruszenie mógł być oddany pod sąd wojskowy i skazany na śmierć. Sprawę miał przedłożyć Senatowi John Lord O’Brian, specjalny pełnomocnik prokuratora generalnego do spraw wojny. Prezydent USA nie przyjął projektu tej ustawy. Ale generał-major armii amerykańskiej James Franklin Bell w chwili wielkiego wzburzenia wyjawił J. F. Rutherfordowi i W. E. Van Amburghowi, co się wydarzyło na konferencji i że projekt ten był wymierzony przeciwko zarządowi Towarzystwa Strażnica.

Z oficjalnych akt rządu USA wynika, iż co najmniej od 21 lutego 1918 roku John Lord O’Brian był osobiście zaangażowany w zbieranie dowodów przeciwko Badaczom Pisma Świętego. Sprawozdanie z posiedzenia Kongresu w dniach 24 kwietnia i 4 maja zawiera notatki Johna Lorda O’Briana, w których z naciskiem podkreślał, że jeśli prawo nie pociąga do odpowiedzialności tego, kto mówi „prawdę, kierując się dobrymi pobudkami i w celach dających się usprawiedliwić” — jak oświadczono w zatwierdzonej przez Senat tak zwanej poprawce France’a do „Ustawy o szpiegostwie” — to brak mu podstaw do sądowego ścigania Badaczy Pisma Świętego.

Również w Worcesterze w stanie Massachusetts „wielebny” B. F. Wyland wykorzystał histerię wojenną do wysunięcia zarzutu, jakoby Badacze Pisma Świętego prowadzili propagandę na rzecz wroga. W dzienniku Daily Telegram opublikował artykuł, w którym oświadczył: „Do waszych patriotycznych powinności obywatelskich należy zlikwidowanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Badaczy Pisma Świętego z siedzibą w Brooklynie. Pod przykrywką religii uprawiają oni w Worcesterze propagandę na rzecz Niemiec, sprzedając książkę pod tytułem ‚Dokonana tajemnica’”. Bez ogródek oznajmiał władzom, że mają obowiązek aresztować Badaczy Pisma Świętego i uniemożliwić im dalsze urządzanie zebrań.

Wiosną i latem 1918 roku zarówno w Ameryce Północnej, jak i w Europie trwały zaciekłe prześladowania Badaczy Pisma Świętego. Podżegali do nich między innymi duchowni Kościoła baptystycznego, metodystycznego, episkopalnego, ewangelickiego i katolickiego. Funkcjonariusze zabierali Badaczom Pisma Świętego literaturę biblijną, nie mając nakazu rewizji, a wielu wtrącali do więzienia. Kiedy indziej Badacze byli napadani przez motłoch, bici, chłostani, tarzani w smole i obsypywani pierzem, mieli połamane żebra i poranione głowy. Niektórzy zostali trwale okaleczeni. Chrześcijanki i chrześcijan więziono bez nakazu aresztowania i bez rozprawy sądowej. W Złotym Wieku z 29 września 1920 roku podano przeszło 100 przykładów takiego brutalnego traktowania.

Oskarżeni o szpiegostwo

Największy cios zadano Badaczom Pisma Świętego 7 maja 1918 roku, gdy władze federalne USA wydały nakaz aresztowania J. F. Rutherforda, prezesa Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego — Strażnica, oraz jego najbliższych współpracowników.

Poprzedniego dnia w Brooklynie wniesiono przeciw nim dwa akty oskarżenia. Gdyby jeden nie przyniósł oczekiwanych rezultatów, zamierzano przedłożyć drugi. Pierwszy akt oskarżenia, skierowany przeciw większej liczbie osób, obejmował cztery punkty. Pierwsze dwa zarzucały Badaczom spisek naruszający „Ustawę o szpiegostwie” z 15 czerwca 1917 roku, a dwa następne — planowanie lub prowadzenie działalności sprzecznej z prawem. Rzekomo spiskowali w celu nakłonienia innych do nieposłuszeństwa i do uchylania się od służby w siłach zbrojnych USA oraz w celu utrudnienia poboru i rekrutacji mężczyzn do tej służby, i to w okresie, gdy państwo znajdowało się w stanie wojny. Zarzucano im, że dopuścili się jednego i drugiego albo próbowali to uczynić. W oskarżeniu wspomniano konkretnie o wydaniu i rozpowszechnianiu książki Dokonana tajemnica. Drugi akt oskarżenia dotyczył wysłania do Europy pewnej kwoty (przeznaczonej na biblijną działalność wychowawczą w Niemczech), co miało być sprzeczne z interesami Stanów Zjednoczonych. Kiedy pozwani stanęli przed sądem, wszczęto proces na podstawie pierwszego aktu oskarżenia, składającego się z czterech punktów.

Jeszcze jedno oskarżenie o naruszanie „Ustawy o szpiegostwie” wniesiono w tym czasie przeciw C. J. Woodworthowi i J. F. Rutherfordowi w Scranton w Pensylwanii. Ale jak wynika z listu Johna Lorda O’Briana z 20 maja 1918 roku, niektórzy urzędnicy Ministerstwa Sprawiedliwości obawiali się, że sędzia okręgowy Witmer, mający prowadzić rozprawę, nie zgodzi się z ich wykładnią „Ustawy o szpiegostwie”, a mianowicie że upoważnia ona do wstrzymania działalności ludzi szczerze głoszących swe przekonania religijne, które inni jednak mogą odebrać jako propagandę antywojenną. Dlatego Ministerstwo Sprawiedliwości zawiesiło postępowanie w Scranton, oczekując na wynik procesu bruklińskiego. Ponadto władze postarały się, by rozprawie we Wschodnim Nowojorskim Sądzie Okręgowym USA przewodził sędzia Harland B. Howe z Vermontu, o którym John Lord O’Brian wiedział, że w tych sprawach podziela jego poglądy. Proces rozpoczął się 5 czerwca, a oskarżenie reprezentowali Isaac R. Oeland oraz Charles J. Buchner, będący katolikiem. Brat Rutherford zauważył, iż w czasie rozprawy obaj wielokrotnie naradzali się z księżmi katolickimi.

Proces ujawnił, iż ani członkowie zarządu Towarzystwa, ani redaktorzy książki wcale nie mieli zamiaru przeszkadzać krajowi w prowadzeniu wojny. Przedstawione dowody wykazały, że zarówno plany napisania tej książki, jak i większa część tekstu powstały jeszcze przed przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny (6 kwietnia 1917 roku) i że pierwotną umowę wydawniczą podpisano przed wejściem w życie ustawy (od 15 czerwca), o której naruszenie zostali posądzeni.

Oskarżenie kierowało uwagę na dodatki dołączone do książki w kwietniu i czerwcu 1917 roku w trakcie jej przygotowywania i korekty. Znalazła się wśród nich wypowiedź duchownego Johna Haynesa Holmesa, który stanowczo twierdził, że wojna jest pogwałceniem zasad chrześcijaństwa. Jak wskazał jeden z obrońców, dzieło tego duchownego, opublikowane pod tytułem A Statement to My People on the Eve of War (Orędzie do mojego narodu w przeddzień wojny), było jeszcze w sprzedaży w czasie trwania rozprawy. Ani jego autorowi, ani wydawcy nie wytoczono procesu. Za opinie wyrażone w tym kazaniu pociągnięto jednak do odpowiedzialności Badaczy Pisma Świętego, którzy się na nie tylko powołali.

W książce Dokonana tajemnica nikomu nie zabroniono uczestniczyć w walkach zbrojnych. Objaśniając proroctwa, zacytowano jednak wyjątki ze Strażnicy z roku 1915, by wykazać niekonsekwencję duchownych, którzy podają się za sług Chrystusa, a jednocześnie pomagają wojującym krajom prowadzić rekrutację.

Kiedy okazało się, iż władze mają zastrzeżenia wobec książki, brat Rutherford natychmiast wysłał do drukarza telegram z prośbą o wstrzymanie produkcji. Jednocześnie przedstawiciel Towarzystwa udał się do amerykańskiego wywiadu wojskowego, by uzyskać informacje, co konkretnie wywołuje wątpliwości. Gdy ustalono, że z powodu toczącej się wówczas wojny zastrzeżenia budziły w książce strony od 247 do 253, Towarzystwo poleciło wyciąć je ze wszystkich egzemplarzy przed udostępnieniem ich ogółowi. A kiedy władze powiadomiły prokuratorów okręgowych, iż dalsza dystrybucja będzie stanowić pogwałcenie „Ustawy o szpiegostwie” (chociaż odmówiono wyrażenia opinii na temat zmienionej wersji), Towarzystwo zleciło całkowite wstrzymanie rozpowszechniania tej książki.

Dlaczego tak wysokie wyroki?

Mimo wszystkich tych działań 20 czerwca 1918 roku ława przysięgłych ogłosiła werdykt, w którym uznano, że każdy oskarżony jest winny wszystkich stawianych mu zarzutów. Następnego dnia siedmiub otrzymało cztery wyroki po 20 lat, przy czym mieli je odbywać równocześnie. A 10 lipca ósmy oskarżonyc dostał cztery wyroki po 10 lat, które też miał odsiadywać jednocześnie. Czy były to surowe kary? W piśmie do prokuratora generalnego z 12 marca 1919 roku prezydent Woodrow Wilson przyznał, iż „te kary więzienia są wyraźnie zbyt wysokie”. Nawet człowiek, który zastrzelił w Sarajewie następcę tronu Austro-Węgier, co zapoczątkowało łańcuch wydarzeń wprowadzających narody w wir pierwszej wojny światowej, nie został ukarany surowiej. Skazano go na 20 lat pozbawienia wolności, a na Badaczy Pisma Świętego wydano cztery takie wyroki.

Co się kryło za tak surowymi karami? Sędzia Harland B. Howe oświadczył: „Zdaniem Sądu propaganda religijna, uprawiana z zapałem przez oskarżonych zarówno w kraju, jak i wśród naszych sprzymierzeńców, jest szkodliwsza niż dywizja żołnierzy niemieckich. (...) Człowiek nauczający religii zwykle ma duży wpływ na innych, a jeśli robi to szczerze, jego oddziaływanie jest tym silniejsze. To raczej potęguje, niż pomniejsza ich winę. Sąd uznał więc za najrozsądniejsze wymierzenie tym ludziom surowej kary”. Warto tu jednak wspomnieć, że przed ogłoszeniem wyroku sędzia Howe wyraził opinię, iż wystąpienia adwokatów oskarżonych podważały wiarogodność i zawierały ostrą naganę nie tylko państwowego wymiaru sprawiedliwości, ale też „wszystkich kaznodziejów w kraju”.

Orzeczenie to niezwłocznie zaskarżono do sądu apelacyjnego. Ale sędzia Howe stanowczo odrzucił prośbę o zwolnienie za kaucjąd, a 4 lipca — zanim mogło się odbyć przesłuchanie w sprawie trzeciego i ostatniego odwołania w sprawie kaucji — siedmiu braci pośpiesznie przewieziono do więzienia federalnego w Atlancie w stanie Georgia. Później wykazano, że w trakcie tego niezwykle stronniczego procesu popełniono 130 uchybień proceduralnych. Prace nad przygotowaniem dokumentów potrzebnych do rozpatrzenia apelacji trwały długie miesiące. Tymczasem skończyła się wojna. Dnia 19 lutego 1919 roku ośmiu uwięzionych braci wystosowało do prezydenta USA Woodrowa Wilsona prośbę o ułaskawienie. Wielu obywateli wysyłało do nowego prokuratora generalnego listy nawołujące do uwolnienia braci. A 1 marca 1919 roku w odpowiedzi na prośbę prokuratora generalnego sędzia Howe zlecił „natychmiastowe złagodzenie” wyroków. Oznaczałoby to zmniejszenie kary, ale jednocześnie potwierdzałoby, że oskarżeni są winni. Zanim do tego doszło, obrońcy naszych braci przedłożyli prokuratorowi wymagane dokumenty, dzięki czemu sprawa trafiła na wokandę sądu apelacyjnego.

Dziewięć miesięcy po skazaniu Rutherforda i jego współtowarzyszy, 21 marca 1919 roku (a więc już po wojnie), sąd apelacyjny wyznaczył kaucję wysokości 10 000 dolarów za każdego z ośmiu oskarżonych; złożono ją w Brooklynie 26 marca i bracia zostali wypuszczeni na wolność. Dnia 14 maja 1919 roku sąd apelacyjny w Nowym Jorku orzekł: „Oskarżonym w tej sprawie nie zapewniono rzetelnego i bezstronnego procesu, do jakiego mieli prawo, toteż poprzedni wyrok zostaje uchylony”. Sprawę skierowano do ponownego rozpatrzenia. Oskarżeni byli wzywani do sądu pięć razy, aż wreszcie 5 maja 1920 roku prokurator na rozprawie otwartej w Brooklynie ogłosił, że wycofuje oskarżenie.e Dlaczego? Jak wynika z korespondencji zachowanej w Archiwach Państwowych USA, Ministerstwo Sprawiedliwości obawiało się, że ponieważ minęła histeria wojenna, bezstronna ława przysięgłych odrzuciłaby oskarżenie. Prawnik L. W. Ross napisał w liście do prokuratora generalnego: „Moim zdaniem ze względu na opinię publiczną byłoby lepiej, gdybyśmy z własnej inicjatywy” umorzyli sprawę.

Tego samego dnia, 5 maja 1920 roku, wycofano też drugi akt oskarżenia wniesiony w maju 1918 roku przeciwko J. F. Rutherfordowi i jego czterem współpracownikom.

Kto naprawdę za tym stał?

Czy za tym wszystkim rzeczywiście stał kler? John Lord O’Brian temu zaprzeczał. Ale ludzie ówcześnie żyjący dobrze znali fakty. W gazecie Appeal to Reason, wydawanej w Girard w stanie Kansas, ukazał się 22 marca 1919 roku następujący protest: „Zwolennicy pastora Russella, gnębieni przez złośliwy ‚prawomyślny’ kler, zostali skazani i osadzeni w więzieniu bez możliwości złożenia kaucji, chociaż nie szczędzili wysiłku, by spełnić wymagania ‚Ustawy o szpiegostwie’. (...) Oświadczamy, że bez względu na to, czy ustawa ta była formalnie zgodna z Konstytucją i uzasadniona etycznie, owi zwolennicy pastora Russella zostali na jej podstawie niesłusznie skazani. Kto bez uprzedzeń przeanalizuje dowody, szybko się przekona, iż ludzie ci ani nie mieli zamiaru złamać prawa, ani w ogóle tego nie uczynili”.

Po latach w książce Preachers Present Arms (Kaznodzieje prezentują broń) dr Ray Abrams zauważył: „To ciekawe, że tylu duchownych zawzięcie próbowało pozbyć się russellitów [jak pogardliwie nazywano Badaczy Pisma Świętego]. Długotrwałe spory i nienawiść na tle religijnym, których w czasie pokoju sądy w ogóle nie dostrzegały, teraz w atmosferze histerii wojennej znalazły drogę do sali rozpraw”. Autor oznajmił również: „Analiza całej sprawy prowadzi do wniosku, że za ruchem zmierzającym do zlikwidowania russellitów od początku kryły się kościoły i duchowieństwo” (ss. 183-185).

[Ramka na stronie 655]

Duchowieństwo ujawnia swe odczucia

Godne uwagi są komentarze periodyków religijnych na temat skazania w roku 1918 J. F. Rutherforda i jego współpracowników:

◆ Czasopismo „The Christian Register” doniosło: „Rząd z bezwzględną precyzją obalił tym samym założenie, że poglądy religijne, choćby nie wiadomo jak nierozsądne i szkodliwe, można szerzyć bezkarnie. Jest to stara sztuczka, lecz do tej pory byliśmy wobec niej zdecydowanie zbyt tolerancyjni. (...) Wygląda to na koniec russellizmu”.

◆ W publikacji baptystów „The Western Recorder” napisano: „Nic dziwnego, że przywódca tej kłótliwej sekty będzie więziony w ośrodku dla niepoprawnych przestępców. (...) Naprawdę trudno przy tym rozstrzygnąć, czy oskarżonych należałoby posłać do więzienia, czy do zakładu dla psychicznie chorych”.

◆ Periodyk „The Fortnightly Review” powołał się na wypowiedź z nowojorskiej gazety „Evening Post”, gdzie powiedziano: „Wierzymy, że wszyscy kaznodzieje wezmą sobie do serca opinię tego sędziego, według którego nauczanie jakiejkolwiek religii nie pozostającej w całkowitej zgodzie z prawem jest poważnym przestępstwem, i to jeszcze bardziej karygodnym, jeśli głosiciel ewangelii czyni to w szczerości ducha”.

◆ Czasopismo „The Continent” pogardliwie nazwało oskarżonych „zwolennikami zmarłego ‚pastora’ Russella” i wypaczyło ich przekonania, podając, jakoby twierdzili, „iż wszyscy prócz grzeszników powinni być zwolnieni od walki z niemieckim kajzerem”. Jak utrzymywano, według waszyngtońskiego prokuratora generalnego „rząd włoski jakiś czas temu skarżył się Stanom Zjednoczonym, że Rutherford i jego współtowarzysze (...) uprawiali w tamtejszej armii propagandę antywojenną”.

◆ Tydzień później większą część powyższej wypowiedzi przytoczył dosłownie periodyk „The Christian Century”, pokazując, iż w pełni się z nią zgadza.

◆ W katolickim czasopiśmie „Truth” zamieszczono krótką wzmiankę o wyrokach, a następnie wyrażono odczucia wydawców: „Literatura tego ugrupowania jest przepełniona zaciekłymi atakami na Kościół katolicki i jego duchowieństwo”. Usiłując przykleić etykietkę „wywrotowca” każdemu, kto się publicznie nie zgadza z Kościołem katolickim, dodano: „Coraz wyraźniej widać, że duch nietolerancji ściśle się łączy z działalnością wywrotową”.

◆ W książce „Preachers Present Arms” dr Ray Abrams zaznaczył: „Kiedy wiadomość o dwudziestoletnich wyrokach dotarła do wydawców pism religijnych, praktycznie rzecz biorąc każde z nich, wielkie czy małe, dało wyraz radości z tego powodu. Nie zdołałem odszukać jakichkolwiek słów współczucia w żadnej z ortodoksyjnych gazet religijnych”.