Rozważmy przykład boreliozy, którą po raz pierwszy zidentyfikowano w 1975 roku w amerykańskiej miejscowości Lyme w stanie Connecticut. Bakteria wywołująca tę chorobę prawdopodobnie przywędrowała do Ameryki Północnej z Europy jakieś sto lat temu wraz ze szczurami lub bydłem transportowanym statkami. Kiedy niewielki kleszcz (Ixodes) pożywi się krwią zakażonego zwierzęcia, do końca życia w jego wnętrznościach pozostają bakterie chorobotwórcze. Gdy później ukąsi inne zwierzę lub człowieka, przenosi te bakterie do krwiobiegu ofiary.

W północno-wschodniej części USA borelioza jest chorobą endemiczną — pojawia się na tych terenach od dłuższego czasu. Rezerwuarem zarazków są tam myszaki, zazwyczaj będące żywicielami kleszczy w pierwszych fazach ich rozwoju. Dorosłe kleszcze częściej występują na ciele jelenia, gdzie się odżywiają i łączą w pary. Dojrzała samica, opita krwią, spada na ziemię i znosi jaja, z których wykluwają się larwy. Jest to początek kolejnego cyklu.

Zmiana warunków

Patogeny towarzyszyły zwierzętom oraz owadom przez wiele lat i nie wywoływały chorób u człowieka. Jednakże zmiana warunków może sprawić, że choroba endemiczna zaczyna się szerzyć i wybucha epidemia. Jakie zmiany sprzyjały boreliozie?

W przeszłości człowiek był mniej narażony na kontakt z kleszczami, ponieważ żerują one na jeleniach, a liczebność tych zwierząt ograniczały drapieżniki. Kiedy osadnicy europejscy wykarczowali lasy, populacja jeleni zmalała i drapieżniki przeniosły się gdzie indziej. Jednak w połowie XIX wieku rolnicy migrowali na zachód i wiele farm opustoszało. Wyludnione tereny znowu porastały lasem. Jelenie powróciły, ale ich naturalni wrogowie nie. Dlatego ssaków tych gwałtownie przybyło, a wraz z nimi kleszczy.

Jakiś czas później pojawiły się bakterie wywołujące boreliozę, które zanim zagroziły człowiekowi, przez całe lata przebywały w organizmach zwierzęcych żywicieli. Ale gdy miasta się rozrastały i dzielnice mieszkaniowe budowano nieopodal lasów, coraz więcej dorosłych oraz dzieci wchodziło na tereny opanowane przez kleszcze. Stawonogi te miały bezpośredni dostęp do ludzi i zaczęły przenosić na nich chorobę.

[Ilustracje na stronie 7]

Kleszcze żerujące na jeleniach (po prawej stronie w powiększeniu) zarażają ludzi boreliozą

Od lewej: dorosła samica, dorosły samiec i larwa (wielkość naturalna)

[Prawa własności]

Wszystkie kleszcze: CDC