„Mnogości drzew owych Indii nie sposób wytłumaczyć” — oznajmił w 1526 roku hiszpański kronikarz Gonzalo Fernández de Oviedo. Po blisko 500 latach jego słowa prawie nie straciły na aktualności. „Wilgotny las równikowy”, twierdzi pisarka Cynthia Russ Ramsay, to „najbardziej różnorodny, najbardziej skomplikowany i najmniej poznany ekosystem na ziemi”.

Seymour Sohmer, znawca biologii tropików, oświadczył: „Nigdy nie powinniśmy zapominać, jak znikoma jest nasza wiedza o strukturze i funkcjonowaniu większości wilgotnych lasów równikowych, nie mówiąc o poszczególnych gatunkach”. Już sama ich liczba i złożoność wzajemnych powiązań jest dla badaczy oszałamiającym wyzwaniem.

Na hektarze lasu strefy umiarkowanej rośnie zaledwie kilka gatunków drzew. Natomiast na połowie hektara lasu deszczowego można znaleźć ponad 80 różnych gatunków, mimo że całkowita liczba drzew na takiej powierzchni wynosi średnio tylko 350. Sklasyfikowanie tej rozmaitości organizmów jest tak wyczerpującym i pracochłonnym zadaniem, że do tej pory przebadano niewiele fragmentów lasu o powierzchni większej niż hektar. Jednakże badania te przyniosły zaskakujące rezultaty.

Dzięki niezmiernej różnorodności drzew w lesie istnieją niezliczone nisze dające schronienie ogromnej liczbie jego mieszkańców — znacznie większej, niż to sobie wyobrażano. Według amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk obszar dziewiczej puszczy o powierzchni 10 kilometrów kwadratowych bywa siedliskiem aż 125 gatunków ssaków, 100 gatunków gadów, 400 gatunków ptaków i 150 gatunków motyli. Dla porównania terytorium całej Ameryki Północnej zamieszkuje lub odwiedza niespełna 1000 gatunków ptaków.

Wprawdzie część z owych nieprzeliczonych gatunków roślin i zwierząt można znaleźć na wielkich obszarach dżungli, ale są i takie, które występują tylko w jednym pasmie górskim. Właśnie dlatego tak łatwo o ich zagładę. Kilka lat temu w pewnym łańcuchu gór w Ekwadorze podczas wyrębu drzew wyginęło 90 endemicznych gatunków roślin.

Nawiązując do takich tragedii, specjalny zespół powołany w USA w celu ochrony lasów tropikalnych ostrzega: „Społeczność międzynarodowa musi szybko i w sposób skoordynowany zmierzyć się z problemem, jeśli te tak mało doceniane i chyba jedyne w swoim rodzaju zasoby mają zostać uratowane od całkowitej zagłady grożącej im na początku przyszłego wieku”.

Człowiek nie może machnąć ręką na to, skąd pochodzi jego żywność. Wskutek zbyt intensywnego kojarzenia wsobnego może nastąpić obniżenie odporności zarówno roślin uprawnych, jak i zwierząt hodowlanych. Las deszczowy wraz z ogromnym zbiorem występujących w nim gatunków stanowi zapas różnorodnego materiału genetycznego potrzebnego do wzmacniania tych roślin i zwierząt. Na przykład meksykański botanik Rafael Guzmán odkrył nowy gatunek trawy spokrewniony ze współczesną kukurydzą. Rolnicy byli zachwyceni, gdyż okazało się, że trawa ta (Zea diploperennis) jest odporna na pięć spośród siedmiu najczęstszych chorób pustoszących uprawy kukurydzy. Uczeni mają nadzieję, iż uda się wykorzystać ten nowy gatunek do wyhodowania kukurydzy odpornej na choroby.

W roku 1987 rząd meksykański objął ochroną pasmo górskie, w którym znaleziono tę dziką kukurydzę. Ale wciąż niszczy się tak dużo lasu, że równie cenne gatunki zapewne giną, zanim jeszcze zostaną odkryte. W lasach Azji Południowo-Wschodniej żyje kilka gatunków dzikiego bydła, które można by wykorzystać do wzmocnienia ras zwierząt domowych. Ale wszystkie te gatunki stoją w obliczu zagłady spowodowanej niszczeniem ich siedlisk.