ISMAELITA

(„[od; należący do] Ismaela”).

Potomek Ismaela, pierworodnego syna Abrahama, urodzonego przez Hagar, egipską służącą Sary (Rdz 16:1-4, 11). Ismael poślubił Egipcjankę, z którą miał 12 synów (Nebajota, Kedara, Adbeela, Mibsama, Miszmę, Dumę, Massę, Chadada, Temę, Jetura, Nafisza i Kedmę), naczelników ismaelickich rodów (Rdz 21:21; 25:13-16). A zatem na początku Ismaelici z pochodzenia byli w jednej czwartej Semitami, a w trzech czwartych Chamitami.

Stosownie do Bożej obietnicy Ismaelici stali się „wielkim narodem”, którego ‛z powodu mnogości nie dało się policzyć’ (Rdz 16:10; 17:20). Zbudowali niedużo miast, bo woleli koczownicze życie. Zresztą sam Ismael został nazwany „zebrą człowieczą” — niespokojnym wędrowcem, przemierzającym pustkowie Paran i żyjącym z polowań. Również jego potomkowie zazwyczaj mieszkali w namiotach, przemieszczając się po obszarze rozciągającym się „naprzeciw Egiptu”, czyli na wsch. od niego, przez pn. Arabię aż po Asyrię. Mieli opinię zaciekłego, wojowniczego ludu, z którym trudno było żyć w pokoju — zgodnie z tym, co zapowiedziano o ich ojcu, Ismaelu: „Jego ręka będzie przeciw każdemu, a ręka każdego będzie przeciw niemu” (Rdz 16:12; 21:20, 21; 25:16, 18).

Poza tym o Ismaelitach jako ludzie napisano: „Osiedlił się [hebr. nafál] on naprzeciwko wszystkich swych braci” (Rdz 25:18). Podobnie o Midianitach i ich sprzymierzeńcach wspomniano, że „zalegli [nofelím, imiesłów od nafál] nizinę” w ziemi izraelskiej i dopiero oddział Gedeona ich stamtąd wypędził (Sdz 7:1, 12). A zatem Ismaelici najwyraźniej ‛osiedlali się’ w tym sensie, że zamierzali przebywać na danym terenie, dopóki ktoś siłą ich z niego nie usunął.

Z czasem Ismaelici prawdopodobnie zaczęli zawierać małżeństwa z potomkami Abrahama i Ketury (Rdz 25:1-4), a ich dzieci zamieszkały w różnych częściach Arabii. Ismael i Midian byli przyrodnimi braćmi, więc gdy ich potomkowie wstępowali ze sobą w związki małżeńskie i przejmowali od siebie zwyczaje, cechy i umiejętności, określenia „Ismaelici” i „Midianici” najwidoczniej zaczęły być używane zamiennie, jak to wynika z opisu karawany, która sprzedała Józefa do niewoli w Egipcie (Rdz 37:25-28; 39:1). Również napastników, którzy w czasach Gedeona atakowali Izraelitów, nazwano zarówno Midianitami, jak i Ismaelitami; Ismaelitów można było rozpoznać m.in. po złotych kolczykach w nosie (Sdz 8:24; por. 7:25 i 8:22, 26).

Wygląda na to, że potomkowie Ismaela przejęli od niego wrogość do Izaaka, a nawet do jego Boga, gdyż psalmista wymienia Ismaelitów wśród tych, którzy „zawzięcie nienawidzą” Jehowy (Ps 83:1, 2, 5, 6). Ale zdarzały się wyjątki. W państwie Dawida Ismaelita Obil sprawował pieczę nad wielbłądami króla (1Kn 27:30, 31).

Za ismaelickiego potomka Abrahama podawał się Mahomet (Muhammad; ok. 570-632 n.e.), założyciel islamu.