Pismo Święte a rola kobiety

„Ta będzie zwana mężatką, ponieważ była wzięta z męża” (RODZAJU 2:23).

1, 2. (a) Jak zdaniem niektórych Biblia zapatruje się na kobiety? (b) Co należałoby najpierw ustalić i co o tym mówi pewien słownik?

JAK Pismo Święte zapatruje się na kobiety? Opinie są różne. Pewna niedawno wydana książka mówi na ten temat: „Uprzedzenia zrodziły powszechnie wyznawany pogląd, że Biblia poniża kobiety”. Zdaniem niektórych zarówno Pisma Hebrajskie, jak i Chrześcijańskie Pisma Greckie traktują je surowo. Czy to prawda?

² Właściwie należałoby wpierw zbadać, jak w czasach biblijnych odnoszono się do kobiet wśród narodów nie oddających czci Jehowie. W niektórych dawnych cywilizacjach, praktykujących kult bogini-matki, widziano w nich uosobienie płodności i z tego względu otaczano je szacunkiem. Prawdopodobnie cieszyły się głębokim poważaniem w Babilonie i w Egipcie. Ale gdzie indziej wiodło im się gorzej. W starożytnej Asyrii mężczyzna mógł w każdej chwili odprawić żonę, a gdyby go zdradziła — nawet zabić. Poza domem musiała mieć zasłoniętą twarz. W Grecji i Rzymie tylko bogate kobiety mogły się kształcić i cieszyć pewną miarą wolności. Wiele z nich było kurtyzanami, czyli prostytutkami obracającymi się w wyższych sferach. Bardzo korzystny jest na tym tle obraz kobiety nakreślony w The New International Dictionary of New Testament Theology (Nowy międzynarodowy słownik teologii Nowego Testamentu): „W przeciwieństwie do reszty (religii) świata orientalnego [kobieta z Pism Hebrajskich] ma status osoby i towarzyszki mężczyzny”.a Wyraźnie mówi o tym ostatnia księga Pism Hebrajskich, gdzie prorok Jehowy określa żonę jako „towarzyszkę” i dodaje: „Wobec żony młodości twojej nie postępuj zdradliwie!” (Malachiasza 2:14, 15, BT).

Stworzona jako odpowiednik mężczyzny

3. oraz przypis. (a) Jakie zadania Jehowa zlecił Adamowi? (b) Co wiadomo o Adamie z okresu, gdy jeszcze nie miał żony, i co nie ulega wątpliwości, jeśli chodzi o „ostatniego Adama”, Jezusa?

³ Biblia informuje, że Jehowa stworzył Adama „z prochu ziemi” i osadził w ogrodzie Eden, aby go uprawiał. Przyprowadził do niego dzikie zwierzęta polne i stworzenia latające, aby dokładnie się z nimi zapoznał i nadał im nazwy. Przez cały ten czas Adam żył sam. Mimo to był w pełni zdatny do wykonania zadań, jakie otrzymał od Jehowy; był doskonały, bez żadnych braków.b Nie miał ‛pomocnika jako swego uzupełnienia’ (Rodzaju 2:7, 15, 19, 20).

4, 5. (a) Co Jehowa uczynił, gdy nie było już dobrze, aby Adam dalej był sam? (b) Jakie długoterminowe zadanie Jehowa zlecił Adamowi i Ewie i czego to od nich wymagało?

⁴ Jednakże po pewnym czasie Jehowa oznajmił: „Nie jest dobrze dla człowieka, żeby dalej był sam”. Bóg przedsięwziął więc kroki, by dać Adamowi towarzyszkę, która odtąd pracowałaby razem z nim. Zesłał na niego głęboki sen, po czym wyjął mu żebro i ukształtował z niego kobietę — ‛kość z kości Adama i ciało z jego ciała’. Odtąd Adam miał swą „pomocnicę”, swoje „uzupełnienie”, czyli odpowiednik. „Potem błogosławił im Bóg i rzekł do nich Bóg: ‚Bądźcie płodni i stańcie się liczni, i napełnijcie ziemię, i opanujcie ją, i podporządkujcie sobie ryby morskie, stworzenia latające pod niebiosami i każde żywe stworzenie, które się porusza po ziemi’” (Rodzaju 1:25, 28; 2:18, 21-23).

⁵ Zauważ, że zadanie to zlecono „im” — zarówno mężczyźnie, jak i kobiecie. Ich współpraca nie miała się ograniczać do napełniania ziemi. Chodziło także o opanowanie jej i rozciągnięcie zwierzchnictwa nad wszystkimi niższymi stworzeniami. Wymagało to posiadania przymiotów intelektualnych i duchowych, toteż oboje byli obdarzeni zdolnością rozwijania ich zgodnie z wolą Bożą.

Odpowiednia rola dla kobiety

6. (a) Na co wskazuje Biblia, jeśli chodzi o siłę fizyczną mężczyzny i kobiety? (b) Nad jakimi argumentami mogłyby się zastanowić kobiety, aby uznać porządek ustanowiony przez Jehowę?

⁶ Oczywiście do opanowania ziemi potrzebna była siła fizyczna. Jehowa w swej niezgłębionej mądrości stworzył najpierw Adama, potem Ewę. Powstała „z mężczyzny”, „ze względu na mężczyznę” i najwidoczniej była fizycznie słabsza (1 Tymoteusza 2:13; 1 Koryntian 11:8, 9, Bw; por. 1 Piotra 3:7). Wielu feministkom i innym kobietom chyba trudno się z tym pogodzić. Byłyby jednak szczęśliwsze, gdyby spróbowały zrozumieć, dlaczego Jehowa tak to zorganizował, i przyjęły na siebie rolę wyznaczoną im przez Boga. Osoby uskarżające się na ustanowiony przez Niego porządek można porównać do słowika, który zamiast wzlecieć wysoko na gałązkę i śpiewać z wdzięczności za otrzymany od Boga niezwykły dar, dąsa się w swoim gniazdku, bo nie jest tak silny jak mewa.

7. Dlaczego Adam nadawał się do sprawowania zwierzchnictwa nad Ewą i dziećmi, które miały im się urodzić? Czy taki stan był dla Ewy niekorzystny?

⁷ Przed stworzeniem Ewy Adam niewątpliwie zdążył już zdobyć sporo doświadczenia życiowego. Jehowa udzielił mu w tym okresie pewnych pouczeń. Adam miał je przekazać żonie i tym samym działać w charakterze rzecznika Bożego. Logicznie rzecz biorąc, miał też objąć przewodnictwo we wszystkim, co dotyczyło wielbienia Jehowy i prac związanych z wypełnianiem zleconego im zadania. Po pojawieniu się potomstwa miał być głową rodziny. Nie odbiłoby się to jednak ujemnie na jego żonie. Przeciwnie, wyszłoby jej tylko na dobre, miałaby bowiem kogoś, kto by ją wspierał w sprawowaniu przyznanej jej przez Boga władzy nad dziećmi.

8. Jaki porządek Boży nakreślono w Biblii?

⁸ Zgodnie z porządkiem ustanowionym przez Boga Adam ponosił odpowiedzialność przed Jehową, Ewa podlegała zwierzchnictwu męża, dzieci miały być poddane rodzicom, a zwierzęta — ludziom. Mężczyzna i kobieta mieli określone zadania i każde mogło wieść szczęśliwe i sensowne życie. Tak więc ‛wszystko mogło się odbywać godnie i w porządku’ (1 Koryntian 11:3; 14:33, 40, Bw).

Grzech wypaczył rolę kobiety

9, 10. Jakie skutki sprowadził na kobietę i mężczyznę grzech i co z tego wynikło dla kobiet?

⁹ Wtargnięcie grzechu i niedoskonałości do pierwotnego raju naruszyło ten porządek (Rzymian 7:14-20). Ściągnęło trudności na zbuntowanego mężczyznę i jego nieposłuszną żonę (Rodzaju 3:16-19). Odtąd przez całe wieki mnóstwo egoistycznych mężczyzn nadużywało przysługującego im zwierzchnictwa, zadając kobietom wiele cierpień.

¹⁰ Przewidując następstwa grzechu, Jehowa rzekł do Ewy: „Ku twemu mężowi będziesz kierowała swe pragnienia, on zaś będzie panował nad tobą” (Rodzaju 3:16, BT). To szorstkie traktowanie w żadnym wypadku nie jest odpowiednim sprawowaniem przewodnictwa. Wynika z grzesznego usposobienia mężczyzn i niedoskonałości kobiet, które czasami cierpią, gdyż usiłują odebrać władzę swym mężom.

11. Co można powiedzieć o wielu kobietach i co pewna autorka napisała o niewiastach z czasów patriarchalnych?

¹¹ Z drugiej strony wiele kobiet osiągnęło pewną miarę szczęścia i zadowolenia dzięki stosowaniu się do zasad Bożych. Było tak nawet w czasach patriarchalnych. Pani Laure Aynard pisze o tym okresie w książce La Bible au Féminin (Biblia w oczach kobiet): „We wszystkich tych sprawozdaniach zwraca uwagę doniosła rola kobiet, ich autorytet w oczach patriarchów, śmiała inicjatywa i atmosfera wolności, w jakiej żyły”.

Kobiety pod Prawem Mojżeszowym

12, 13. (a) Jak traktowało kobiety Prawo Mojżeszowe? (b) Jak dzięki postanowieniom Prawa wiodło się kobietom pod względem duchowym?

¹² Według praw Jehowy danych za pośrednictwem Mojżesza należało żony ‛otaczać czułością’ (Powtórzonego Prawa 13:6). We współżyciu cielesnym należało szanować ich godność; żadnej kobiety nie wolno było wykorzystywać seksualnie (Kapłańska 18:8-19). Osoby winne cudzołóstwa, kazirodztwa lub sodomii Prawo traktowało jednakowo bez względu na płeć (Kapłańska 18:6, 23; 20:10-12). Piąte przykazanie wymagało, by otaczać takim samym szacunkiem ojca i matkę (Wyjścia 20:12).

¹³ Przede wszystkim jednak postanowienia te dawały kobietom szereg sposobności do rozwijania usposobienia duchowego. Wolno im było słuchać publicznego czytania Prawa (Jozuego 8:35; Nehemiasza 8:2, 3). Miały obchodzić święta religijne (Powtórzonego Prawa 12:12, 18; 16:11, 14). Święciły cotygodniowy sabat i mogły składać ślub nazireatu (Wyjścia 20:8; Liczb 6:2). Łączyła je osobista więź z Jehową i same zwracały się do Niego w modlitwach (1 Samuela 1:10).

14. Co mówi katolicki biblista o kobietach hebrajskich i jaką rolę wyznaczało kobiecie Prawo?

¹⁴ Katolicki biblista Roland de Vaux pisze o kobiecie hebrajskiej: „W zakres jej obowiązków z pewnością wchodziły wszelkiego rodzaju zajęcia: dbała o stada, pracowała w polu, gotowała, przędła itd. Wykonywaniem żmudnych, lecz bynajmniej nie upokarzających czynności zjednywała sobie szacunek. (...) A z nielicznych fragmentów rzucających światło na tajniki życia rodzinnego widać, że Izraelita kochał swą żonę, gotów był jej wysłuchać i traktował ją jako równorzędnego partnera. (...) I naprawdę nie było w tym nic nadzwyczajnego. Było to dokładnym odbiciem nauki przekazanej w Księdze Rodzaju, gdzie powiedziano o Bogu, że stworzył kobietę jako towarzyszkę dla mężczyzny, on zaś miał do niej przylgnąć (Rdz 2:18, 24); ostatni rozdział Księgi Przysłów wychwala dobrą gospodynię, szanowaną przez dzieci i będącą dumą swego męża (Prz 31:10-31)” (Ancient Israel​—⁠Its Life and Institutions). Nie ulega wątpliwości, że gdy w Izraelu przestrzegano Prawa, kobiety nie cierpiały krzywdy.

Niezwykłe kobiety

15. (a) Jak w postępowaniu Sary widać prawidłowe odnoszenie się żony do męża? (b) Dlaczego godny uwagi jest przykład Rachab?

¹⁵ W Pismach Hebrajskich można spotkać wiele przykładów kobiet, które wyróżniały się jako służebnice Jehowy Boga. Życie Sary pokazuje, jak pobożna niewiasta może być uległa mężowi i jednocześnie pomagać mu w podejmowaniu decyzji (Rodzaju 21:9-13; 1 Piotra 3:5, 6). Godny uwagi jest przykład Rachab, gdyż zadaje kłam oskarżeniu, jakoby Jehowa żywił uprzedzenia rasowe i był bezwzględny dla kobiet. Rachab nie była Izraelitką i uprawiała prostytucję. Jehowa nie tylko przyjął ją do grona swych czcicieli, ale z uwagi na wielką wiarę popartą uczynkami — w tym również zmianą stylu życia — uznał ją za sprawiedliwą. Co więcej, nagrodził ją niezwykłym zaszczytem znalezienia się w linii rodowej Mesjasza (Mateusza 1:1, 5; Hebrajczyków 11:31; Jakuba 2:25).

16. Co unaocznia przykład Abigail i czym można usprawiedliwić jej postępowanie?

¹⁶ Jehowa nie wymaga od kobiety ślepego posłuszeństwa wobec współmałżonka. Świadczy o tym przykład Abigail. Miała bogatego męża, który posiadał wielkie stada owiec i kóz. Był jednak „nieokrzesany” i dopuszczał się „niecnych postępków”. Abigail nie chciała popierać jego złych uczynków. Okazując pokorę, rozeznanie, bystrość umysłu i zdrowy rozsądek, zapobiegła sytuacji, która mogła pociągnąć za sobą fatalne skutki dla jej domowników. Jehowa szczodrze jej za to pobłogosławił (1 Samuela 25:2-42, Bw).

17. (a) Jaki szczególny przywilej spotkał niektóre kobiety w Izraelu? (b) Jaką lekcję z postępowania Miriam mogą wyciągnąć chrześcijanki obdarzone przywilejami służby?

¹⁷ Kilka kobiet zostało nawet prorokiniami. Tak było w wypadku Debory w okresie sędziów (Księga Sędziów, rozdział 4 i 5). Chulda prorokowała w Judzie krótko przed zburzeniem Jeruzalem (2 Królów 22:14-20). Warto też zastanowić się nad Miriam. Chociaż jest o niej mowa jako o prorokini posłanej przez Jehowę, najwyraźniej w pewnym momencie popadła w zarozumiałość. Nie uznała pełnomocnictwa, jakiego Jehowa udzielił jej młodszemu bratu, Mojżeszowi, który przewodził narodowi izraelskiemu, i została za to ukarana. Najwidoczniej jednak okazała skruchę i mogła wrócić do społeczności (Wyjścia 15:20, 21; Liczb 12:1-15; Micheasza 6:4).

Kobiety w judaizmie

18, 19. Jaka była pozycja kobiet w judaizmie i jak do tego doszło?

¹⁸ Tak więc Prawo Mojżeszowe chroniło kobiety i gdy go przestrzegano, pozwalało im prowadzić przykładne, uszczęśliwiające życie. Ale po pewnym czasie, zwłaszcza po zburzeniu Jeruzalem w 607 roku p.n.e., rozwinęła się religia judaistyczna, oparta nie tyle na spisanym Prawie Jehowy, ile na ustnej tradycji. Począwszy od IV wieku p.n.e., judaizm przejął szereg poglądów z filozofii greckiej. Nie zważano w niej na prawa kobiet, toteż ich sytuacja w religii żydowskiej zaczęła się pogarszać. W III wieku p.n.e. oddzielano je już od mężczyzn w synagogach i zniechęcano do czytania Tory (Prawa Mojżeszowego). Encyclopaedia Judaica przyznaje: „W rezultacie niewiele kobiet mogło posiąść głębszą wiedzę”. Do nauki dopuszczano głównie chłopców.

¹⁹ J. Jeremias pisze w książce Jerusalem in the Time of Jesus (Jeruzalem za dni Jezusa): „Ogólnie biorąc, pozycję kobiet w ustawodawstwie religijnym najlepiej wyraża stale powtarzana formuła: ‚Kobiety, (pogańscy) niewolnicy i dzieci’. (...) Można do tego dodać, że o kobietach wypowiadano mnóstwo lekceważących opinii. (...) Wydaje się więc, iż za dni Jezusa judaizm oceniał je bardzo nisko”.

Wierne niewiasty oczekujące Mesjasza

20, 21. (a) Pomimo pogardliwego stosunku przywódców żydowskich do kobiet, kto miał się znaleźć wśród czuwających w czasie przyjścia Mesjasza? (b) Co dowodzi, że Elżbieta i Maria były prawdziwie pobożne?

²⁰ Pogardliwy stosunek do kobiet był jednym ze sposobów, którymi rabini żydowscy ‛unieważniali słowo Boże przez swoją tradycję’ (Marka 7:13). Ponieważ jednak zbliżał się czas przyjścia Mesjasza, część pobożnych kobiet mimo wszystko zachowywała czujność. Zaliczała się do nich Elżbieta, żona lewickiego kapłana Zachariasza. Oboje z mężem byli „sprawiedliwi wobec Boga, postępując nienagannie według wszystkich przykazań i ustaw Pańskich” (Łukasza 1:5, 6, Bw). Jehowa ją wyróżnił, bo chociaż była niepłodna i starsza wiekiem, została matką Jana Chrzciciela (Łukasza 1:7, 13).

²¹ Pobudzona duchem świętym, Elżbieta dała wyraz głębokiej miłości do innej bogobojnej niewiasty, swej kuzynki Marii. Pod koniec 3 roku p.n.e. anioł Gabriel powiadomił Marię, że za sprawą cudu pocznie dziecko (Jezusa). Nazwał ją wtedy „wielce uprzywilejowaną” i dodał: „Jehowa jest z tobą”. Wkrótce potem Maria odwiedziła Elżbietę, która pobłogosławiła zarówno ją, jak i dziecko w jej łonie, nazywając Jezusa swoim „Panem”, nim się jeszcze urodził. Z kolei Maria zaczęła głośno wysławiać Jehowę, dając tym wymowny dowód prawdziwej pobożności (Łukasza 1:28, 31, 36-55).

22. Jak po urodzeniu się Jezusa pewna bogobojna niewiasta dała dowód, że wespół z innymi czeka na Mesjasza?

²² Kiedy Maria przyniosła małego Jezusa do świątyni jeruzalemskiej, aby go przedstawić Jehowie, swą radość wyraziła inna bogobojna kobieta — sędziwa prorokini Anna. Złożyła Jehowie dziękczynienie i mówiła o Jezusie wszystkim, którzy niecierpliwie wyczekiwali obiecanego Mesjasza (Łukasza 2:36-38).

23. Co apostoł Piotr napisał o wiernych niewiastach z czasów przedchrześcijańskich i na co odpowie następny artykuł?

²³ Tak więc gdy zbliżał się czas ziemskiej służby Jezusa, żyły jeszcze „święte niewiasty, pokładające nadzieję w Bogu” (1 Piotra 3:5, Bw). Niektóre z nich weszły w poczet uczniów Chrystusa. Jak Jezus się z nimi obchodził? Czy i dziś są kobiety, które chętnie biorą na siebie rolę wyznaczoną im w Biblii? Odpowie na to następny artykuł.

[Przypisy]

Pytania do powtórki

◻ Jak traktowanie kobiet w Izraelu różniło się od traktowania ich gdzie indziej?

◻ Jaką pozycję względem siebie zajmowali Adam i Ewa i dlaczego tak było?

◻ W jakiej sytuacji znajdowały się kobiety podległe Prawu i czy było to dla nich niekorzystne pod względem duchowym?

◻ Czego można się nauczyć z życia wybitnych kobiet, o których mowa w Pismach Hebrajskich?

◻ Jakie istnieją piękne przykłady wiary, wbrew poglądom wyznawanym w judaizmie?

[Ramka na stronie 10]

„NIEWIASTA, U KTÓREJ JEST BOJAŹŃ PRZED JAHWE”

„10 Któż znajdzie niewiastę mężną? Daleko większa cena jej niż perły. 11 W niej ufność pokłada serce jej męża i na dostatku mu nie zbywa. 12 Dobro mu świadczy — nie zło, przez wszystkie dni swego życia. 13 Troszczy się o wełnę oraz o len i ochotnie pracuje własnymi rękami. 14 Podobna do okrętu kupieckiego z daleka sprowadza żywność. 15 Wstaje, gdy jeszcze jest noc, rozdziela żywność domownikom (i zadania swoim służebnicom). 16 Pragnie zakupić pole i nabywa je, z zarobku rąk własnych zakłada winnicę. 17 Mocno przepasuje biodra i umacnia swoje ramiona. 18 Wie, że pożyteczna jest jej praca, [nawet] w nocy nie gaśnie jej lampa. 19 Swe ręce wyciąga po kądziel, a jej palce ujmują wrzeciono. 20 Dłoń swą otwiera przed ubogim, rękę wyciąga do potrzebującego. 21 Nie boi się o dom swój w czasie śniegu, bo wszyscy domownicy odziani są w szkarłat. 22 Kobierce dla siebie wyrabia, z bisioru i purpury ma szaty. 23 Poważaniem cieszy się jej małżonek w bramach, gdy zasiada [tam] ze starszyzną kraju. 24 Płótno lniane tka i sprzedaje, kupcowi poleca wspaniałe pasy. 25 Zdobią ją moc i dostojeństwo, z uśmiechem spogląda w przyszłość. 26 Usta otwiera z rozwagą, na wargach jej — nauka pobożności. 27 Dogląda porządku w swym domu i chleba nie spożywa w próżniactwie. 28 Synowie powstają, by uznać jej troskliwość, małżonek jej również ją sławi: 29 ‚Wiele niewiast okazało się zacnymi, ty jednak przewyższasz je wszystkie’. 30 Zwodniczy jest wdzięk, marnością piękność! Sławić należy niewiastę, u której jest bojaźń przed Jahwe. 31 Przyznajcie jej [należną cząstkę] z owocu jej rąk, niechaj jej własne czyny sławią ją u bram miejskich!” (Przysłów 31:10-31, Biblia poznańska).

[Ilustracja na stronach 8, 9]

Kobieta zajmowała godne miejsce w rodzinie