JOZUE

(spolszczona forma imienia Jehoszua: „Jehowa jest wybawieniem”).

1. Syn Nuna, Efraimita, który usługiwał Mojżeszowi, a później został wyznaczony na jego następcę (Wj 33:11; Pwt 34:9; Joz 1:1, 2). Pismo Święte przedstawia Jozuego jako nieustraszonego wodza, który ufał w niezawodność obietnic Jehowy, posłusznie stosował się do Jego wskazówek i był zdecydowany wiernie Mu służyć. Pierwotnie nosił imię Hoszea, ale Mojżesz nazwał go Jehoszuą, czyli Jozuem (Lb 13:8, 16). Biblia jednak nie wyjawia, kiedy Hoszea stał się znany jako Jozue.

Prowadzi lud do walki z Amalekitami. Kiedy w 1513 r. p.n.e. — krótko po cudownym wybawieniu od egipskiej armii nad Morzem Czerwonym — Izraelici obozowali w Refidim, nieoczekiwanie zaatakowali ich Amalekici. Pokierowanie walką z nimi Mojżesz powierzył Jozuemu. Dzięki Bożej pomocy Izraelici pod wodzą Jozuego rozgromili wroga. Jehowa zapowiedział wtedy całkowite unicestwienie Amalekitów i nakazał Mojżeszowi zapisać to w księdze oraz utrwalić w pamięci Jozuego (Wj 17:8-16).

Usługuje jako pomocnik Mojżesza. Później przy górze Synaj Jozue jako pomocnik Mojżesza prawdopodobnie znalazł się w gronie 70 starszych, którzy dostąpili zaszczytu ujrzenia wspaniałej wizji chwały Jehowy. Następnie udał się z Mojżeszem na górę Synaj, ale chyba nie wszedł w środek obłoku, gdyż nakazano to tylko Mojżeszowi (Wj 24:9-18). Obaj z Mojżeszem pozostawali na górze 40 dni i 40 nocy. Kiedy już z niej schodzili, Jozue błędnie uznał głos śpiewu Izraelitów oddających się bałwochwalczemu kultowi cielca za „zgiełk bitewny”. Niewątpliwie tak jak Mojżesz zapłonął gniewem na widok złotego cielca i może nawet pomagał w jego niszczeniu (Wj 32:15-20).

Angażując się w kult cielca, Izraelici złamali uroczyste przymierze, które zawarli z Jehową Bogiem. Być może z tego względu Mojżesz przeniósł swój namiot („namiot spotkania”) poza miejsce obozowania ludu, gdyż Jehowa jeszcze nie wybaczył im ich grzechu i nie przebywał pośród nich. Ilekroć Mojżesz wracał do obozu, przy namiocie pozostawał Jozue i prawdopodobnie pilnował, by nie wszedł do niego żaden nieczysty Izraelita (Wj 33:7-11; 34:9).

Kiedy w późniejszym czasie Mojżesz poczuł się przytłoczony z powodu szemrania Izraelitów, Jehowa polecił mu wybrać sobie do pomocy 70 starszych. Mieli oni przyjść do namiotu spotkania. Ale dwaj z nich, Eldad i Medad, pozostali w obozie, zapewne z uzasadnionych przyczyn. Gdy duch Boży zaczął oddziaływać na 68 starszych zgromadzonych dookoła namiotu spotkania, również Eldad i Medad w obozie zaczęli się zachowywać jak prorocy. Szybko powiadomiono o tym Mojżesza. Wtedy Jozue z zazdrości o swego pana poprosił go, by ich powstrzymał. Eldad i Medad najwyraźniej otrzymali ducha bez pośrednictwa Mojżesza i dlatego Jozue mógł uznać, że osłabi to autorytet Mojżesza. Ale ten go skorygował, mówiąc: „Chciałbym, żeby cały lud Jehowy składał się z proroków, bo Jehowa włożyłby na nich swego ducha” (Lb 11:10-29; por. Mk 9:38, 39).

Na przeszpiegach w Ziemi Obiecanej. Jakiś czas później Izraelici rozłożyli się obozem na pustkowiu Paran. Stamtąd Mojżesz wysłał 12 mężczyzn, by przeszpiegowali Ziemię Obiecaną; jednym z nich był Jozue (inaczej Hoszea lub Jehoszua). Po 40 dniach tylko Jozue i Kaleb zdali pozytywną relację. Pozostałych 10 zwiadowców zniechęcało Izraelitów, twierdząc, że nie mają szans pokonać silnych mieszkańców Kanaanu. W rezultacie cały obóz zaczął szemrać. Wtedy Jozue i Kaleb rozdarli swe szaty i starali się rozproszyć obawy ludu oraz przestrzegli go przed buntem. Ale ich odważne wystąpienie, wynikające z przekonania, że Jehowa potrafi dotrzymać słowa, nie poskutkowało. Doszło do tego, że „całe zgromadzenie mówiło o obrzuceniu ich kamieniami” (Lb 13:2, 3, 8, 16, 25 do 14:10).

Za bunt Jehowa skazał Izraelitów na 40-letnią wędrówkę po pustkowiu, podczas której mieli umrzeć wszyscy objęci spisem mężczyźni od 20 roku wzwyż (nie dotyczyło to Lewitów, którzy nie podlegali obowiązkowi służby wojskowej razem z innymi Izraelitami; Lb 1:2, 3, 47). Ze spisanych mężczyzn tylko Jozue i Kaleb mieli wejść do Ziemi Obiecanej, natomiast 10 niewiernych zwiadowców czekała śmierć od plagi zesłanej przez Jehowę (Lb 14:27-38; por. 26:65; 32:11, 12).

Wyznaczony na następcę Mojżesza. Pod koniec wędrówki po pustkowiu również Mojżesz i Aaron utracili możliwość wejścia do Ziemi Obiecanej, gdyż nie uświęcili Jehowy w związku z cudownym dostarczeniem wody w Kadesz (Lb 20:1-13). Dlatego Jehowa polecił Mojżeszowi, by wyznaczył Jozuego na swego następcę. W obecności nowego arcykapłana, syna Aarona Eleazara, oraz całego zgromadzenia Mojżesz włożył na Jozuego ręce. Ale choć Jozue został mianowany następcą Mojżesza, nie miał tak jak on znać Jehowy „twarzą w twarz”. Mojżesz przekazał Jozuemu tylko „część swego dostojeństwa” — tyle, ile było potrzeba, by Jozue mógł się cieszyć poważaniem narodu. Mojżesz komunikował się z Jehową bardziej bezpośrednio, niejako „twarzą w twarz”, natomiast Jozue miał się zwracać do arcykapłana, który za pomocą Urim i Tummim upewniał się o woli Bożej (Pwt 1:37, 38; 31:3; 34:9, 10; Lb 27:18-23).

Zgodnie z Boskim poleceniem Mojżesz udzielił Jozuemu pewnych wskazówek oraz zachęt, by mógł wiernie się wywiązywać z powierzonego mu zadania (Pwt 3:21, 22, 28; 31:7, 8). Tuż przed swą śmiercią Mojżesz otrzymał polecenie, by przyszedł razem z Jozuem do namiotu spotkania. Wówczas Jehowa powierzył obowiązki Jozuemu, potwierdzając wcześniejszą nominację, która odbyła się przez włożenie na niego rąk przez Mojżesza (Pwt 31:14, 15, 23). Potem Jozue w jakiejś mierze uczestniczył w spisywaniu i uczeniu Izraelitów pieśni, którą Mojżesz otrzymał w natchnieniu (Pwt 31:19; 32:44).

Działalność w roli następcy Mojżesza. Po śmierci Mojżesza Jozue rozpoczął przygotowania do wkroczenia do Ziemi Obiecanej. Za pośrednictwem urzędników nakazał Izraelitom w ciągu trzech dni przysposobić się do przekroczenia Jordanu. Przypomniał Rubenitom, Gadytom i połowie plemienia Manassesa, że mają obowiązek pomóc zdobyć tę ziemię. Ponadto wysłał dwóch zwiadowców, by obejrzeli Jerycho i okolicę (Joz 1:1 do 2:1).

Gdy zwiadowcy wrócili, Izraelici wyszli z Szittim i rozłożyli się obozem nad Jordanem. Następnego dnia Jehowa w cudowny sposób zatrzymał wody Jordanu i cały naród przeszedł na drugi brzeg suchą nogą. Dla upamiętnienia tego wydarzenia Jozue ustawił 12 kamieni na środku koryta rzeki i tyle samo w Gilgal, gdzie Izraelici rozbili pierwszy obóz po zach. stronie Jordanu. Wykonał też krzemienne noże w celu obrzezania wszystkich mężczyzn urodzonych na pustkowiu. Dzięki temu jakieś cztery dni później mogli obchodzić Paschę (Joz 2:23 do 5:11).

Niedaleko Jerycha Jozue spotkał anielskiego księcia, od którego otrzymał wskazówki, w jaki sposób ma zdobyć miasto. Zastosował się do nich i po zniszczeniu Jerycha wypowiedział prorocze przekleństwo mające spaść na osobę, która podjęłaby się w przyszłości jego odbudowy. Słowa te spełniły się po upływie przeszło 500 lat (Joz 5:13 do 6:26; 1Kl 16:34). Następnie Jozue zarządził atak na Aj. Za pierwszym razem 3000 wojowników izraelskich poniosło porażkę, gdyż Jehowa nie udzielił im pomocy z powodu grzechu Achana, który wbrew zakazowi wziął dla siebie pewne przedmioty z łupu zdobytego w Jerychu. Kiedy Izraelici ukamienowali Achana i jego rodzinę, Jozue zwabił mieszkańców Aj w zasadzkę i obrócił miasto w gruzy (Joz 7:1 do 8:29).

Później cały Izrael, łącznie z kobietami, dziećmi i osiadłymi przybyszami, udał się w pobliże góry Ebal. Na jej szczycie Jozue zbudował ołtarz zgodnie z wytycznymi zapisanymi w Prawie Mojżeszowym. Kiedy połowa narodu stanęła naprzeciw góry Garizim, a druga połowa naprzeciw góry Ebal, Jozue odczytał „słowa prawa, błogosławieństwo i przekleństwo (...). Nie było ani jednego słowa ze wszystkiego, co Mojżesz nakazał, którego by Jozue nie odczytał na głos” (Joz 8:30-35).

Po powrocie do obozu w Gilgal Jozue i naczelnicy Izraela przyjęli posłańców z Gibeonu. Gibeonici dostrzegli, że po stronie Izraelitów walczy Jehowa, i posłużyli się fortelem, by skłonić Jozuego do zawarcia z nimi przymierza pokoju. Kiedy prawda wyszła na jaw, Jozue uczynił ich niewolnikami. Wieść o tym, co zrobili Gibeonici, dotarła także do Adoni-Cedeka, króla Jerozolimy. Razem z czterema innymi królami kananejskimi zorganizował wyprawę przeciw Gibeonitom, a ci zwrócili się o pomoc do Jozuego. Jozue wyruszył z Gilgal i maszerował z wojskiem całą noc. Następnego dnia Jehowa walczył za Izraela w obronie Gibeonitów, czym pokazał, że nie potępia zawartego z nimi przymierza. Spuścił wielkie bryły gradu, od których zginęło więcej wrogów niż od miecza. Wysłuchał nawet prośby Jozuego i wydłużył dzień, by można było dokończyć bitwę (Joz 9:3 do 10:14).

Odniósłszy z Bożą pomocą zwycięstwo, Jozue zdobył Makkedę, Libnę, Lachisz, Eglon, Hebron oraz Debir i złamał opór Kananejczyków na południu. Wówczas królowie kananejscy z północy, na czele z Jabinem, królem Chacoru, zgromadzili swe armie u wód Merom na wojnę z Izraelem. Byli wyposażeni w konie i rydwany, ale Jehowa zachęcił Jozuego, by się nie lękał, i ponownie dał zwycięstwo Izraelitom. Zgodnie z poleceniem Jozue podciął ścięgna koniom i spalił rydwany wrogów. Wydał też na pastwę ognia samo miasto Chacor (Joz 10:16 do 11:23). W ciągu mniej więcej sześciu lat (por. Lb 10:11; 13:2, 6; 14:34-38; Joz 14:6-10) Jozue pokonał 31 królów i opanował znaczne obszary Ziemi Obiecanej (Joz 12:7-24; MAPA, t. 1, s. 737).

Nadeszła pora na rozdzielenie ziemi między plemiona. Rozpoczęło się ono w Gilgal i było nadzorowane przez Jozuego, arcykapłana Eleazara i dziesięciu przedstawicieli plemion, których wskazał Bóg (Lb 34:17-29; Joz 13:7; 14:1, 2, 6). Po ustawieniu przybytku w Szilo stamtąd kierowano dalszym rozdziałem (Joz 18:1, 8-10). Sam Jozue otrzymał miasto Timnat-Serach w górzystym regionie Efraima (Joz 19:49, 50).

Pożegnalne zachęty dla Izraelitów i śmierć. Pod koniec życia Jozue zebrał starszych Izraela, jego naczelników, sędziów oraz urzędników i zachęcił ich do wiernego służenia Jehowie, a także przestrzegł przed konsekwencjami nieposłuszeństwa (Joz 23:1-16). Zgromadził też wszystkich Izraelitów i przypomniał im postępowanie Jehowy z ich przodkami oraz z całym narodem, a następnie zaapelował, by służyli Jehowie. Oświadczył: „A jeśli w waszych oczach źle jest służyć Jehowie, to wybierzcie sobie dzisiaj, komu będziecie służyć: czy bogom, którym służyli wasi praojcowie, gdy byli po drugiej stronie Rzeki, czy bogom Amorytów, w których ziemi mieszkacie. Ale ja i mój dom będziemy służyć Jehowie” (Joz 24:1-15). Potem Izraelici odnowili przymierze z Jehową i przyrzekli, że będą Mu posłuszni (Joz 24:16-28).

Jozue zmarł w wieku 110 lat i został pochowany w Timnat-Serach. O tym, że jego niezachwiana lojalność wobec Jehowy przynosiła dobre rezultaty, świadczy wypowiedź: „A Izrael służył Jehowie przez wszystkie dni Jozuego i przez wszystkie dni starszych, którzy przeżyli Jozuego” (Joz 24:29-31; Sdz 2:7-9).

2. Właściciel pola w Bet-Szemesz, na którym ustawiono Arkę Przymierza po zwróceniu jej przez Filistynów (1Sm 6:14, 18).

3. Naczelnik Jerozolimy w czasach króla Jozjasza. Wygląda na to, że niedaleko jego domu znajdowały się wyżyny służące fałszywemu kultowi, które Jozjasz kazał zburzyć (2Kl 23:8).

4. Syn Jehocadaka, pierwszy arcykapłan usługujący na rzecz Izraelitów, którzy powrócili z niewoli babilońskiej (Ag 1:1, 12, 14; 2:2-4; Za 3:1-9; 6:11). W biblijnych księgach Ezdrasza i Nehemiasza jest nazywany Jeszuą (zob. JESZUA 4).