OSIOŁ

(hebr. chamòr: „osioł”, ʼatòn: „oślica”, ʽájir: „dorosły osioł”; gr. ònos: „osioł”, onárion: „oślę”).

Zwierzę kopytne z rodziny koniowatych; mniejsze od konia, z krótszą grzywą, dłuższymi uszami i krótszym włosiem na ogonie zakończonym kitą. Dzięki małym, ostrym kopytom trzyma się na nogach pewniej niż koń i jest lepiej przystosowane do życia na terenach skalistych i górzystych, których nie brak w Palestynie. Chociaż za przysłowiowe cechy osła uważa się głupotę i upór, jest on podobno inteligentniejszy od konia, a do tego cierpliwy i wytrzymały, ale podobnie jak inne zwierzęta, często bywa źle traktowany przez człowieka.

Osioł (Equus asinus) od dawna jest wykorzystywany jako zwierzę juczne, wierzchowe i pociągowe; pierwsza biblijna wzmianka o nim ma związek z Abrahamem (Rdz 12:16; 22:3; Joz 15:18; 2Kn 28:15; Iz 30:24). Jakub przyrównał do osła swego syna Issachara, najwyraźniej chcąc podkreślić jego ciężką pracę polegającą na noszeniu ciężarów (Rdz 49:14). Natomiast w nawiązaniu do królestwa Judy, które uprawiało nierząd z narodami pogańskimi, wspomniano o żądzy seksualnej osłów (Eze 23:20).

Prorok Izajasz zobaczył w pewnej wizji „rydwan wojenny ciągnięty przez osły” (Iz 21:7). Wskazywałoby to, że osły wykorzystywano podczas wojen, być może jako zwierzęta juczne lub nawet dosiadane przez walczących wojowników. Warto tu zauważyć, że grecki historyk Herodot wspomina o osłach używanych w armii perskiej (Dzieje, IV, 129).

Według Prawa osioł był zwierzęciem nieczystym. Ponieważ wszystko, co pierworodne, należało do Jehowy, a pierworodnego z osłów nie można było złożyć w ofierze, należało go wykupić owcą lub złamać mu kark (Wj 13:13; 34:20).

Chociaż osły były nieczyste, ich mięso spożywano w czasie wielkiego głodu, jaki zapanował w Samarii w trakcie oblężenia miasta przez króla Ben-Hadada. Nawet najmniej nadająca się do jedzenia część osła, koścista głowa z niewielką ilością mięsa, była wtedy bardzo drogim artykułem spożywczym i kosztowała 80 srebrników (176 dolarów, jeśli chodziło o sykle) (2Kl 6:24, 25).

Prawo Boże wymagało humanitarnego traktowania zwierząt domowych, w tym również osłów. Jeśli osła przygniótł ciężar, należało go oswobodzić. Nie wolno też było zaprzęgać go wspólnie z bykiem (Wj 23:5; Pwt 22:10). Jako zwierzę mniejsze, słabsze i o innej naturze, osioł męczyłby się w takim nierównym jarzmie.

Izraelici musieli posiadać mnóstwo osłów, gdyż tylko w walkach z Midianitami zdobyli jako łup 61 000 sztuk tych zwierząt (Lb 31:3, 32-34). Częste biblijne wzmianki o osłach zdają się wskazywać, że były niemal w każdym gospodarstwie (Pwt 5:21; 22:4; 1Sm 12:3). Potwierdza to również okoliczność, że w czasie powrotu z niewoli babilońskiej pod wodzą Zerubbabela jeden osioł przypadał na ok. sześciu mężczyzn (nie licząc niewolników ani śpiewaków) (Ezd 2:1, 2, 64-67; Neh 7:66-69). Żeby zganić niewierny naród izraelski za lekceważenie Jehowy, powołano się na przykład osła, który zna swą pozycję wobec właściciela (Iz 1:3).

Zdechłego osła po prostu wywlekano za miasto i wyrzucano na stertę śmieci. Dlatego gdy prorok Boży zapowiadał upadek dumnego i niewiernego króla judzkiego Jehojakima, syna Jozjasza, oznajmił: „Zostanie pogrzebany pogrzebem osła, zostanie wywleczony i wyrzucony poza bramy Jerozolimy” (Jer 22:19).

Na osłach podróżowali zarówno mężczyźni, jak i kobiety, a nawet dostojnicy (Joz 15:18; Sdz 5:10; 10:3, 4; 12:14; 1Sm 25:42). Gdy na urząd królewski wprowadzano syna Dawida, Salomona, przybył on na mulicy, zwierzęciu, które pochodzi od osła (1Kl 1:33-40). Słusznie więc Jezus, ktoś większy niż Salomon, spełniając proroctwo z Zachariasza 9:9, wjechał do miasta nie na koniu, lecz na oślęciu, „na którym nikt z ludzi nigdy nie siedział” (Łk 19:30, 35).

Niektórzy uważają, że sprawozdania ewangeliczne nie są zgodne co do tego, na jakim zwierzęciu Jezus tryumfalnie wjechał do Jerozolimy. Marek (Mk 11:7), Łukasz (Łk 19:35) i Jan (Jn 12:14, 15) piszą o źrebięciu lub oślęciu, ale nie wspominają o dorosłej oślicy. Tymczasem Mateusz (Mt 21:7) donosi, że uczniowie „przyprowadzili oślicę oraz jej źrebię i włożyli na nie swe szaty wierzchnie, a on na nich usiadł”. Oczywiście Jezus nie usiadł na dwóch zwierzętach, lecz na szatach położonych na źrebięciu. Najwyraźniej dlatego, że jechał właśnie na nim, a nie na oślicy, Marek, Łukasz i Jan pomijają ją w swych relacjach.

Dziki osioł. Dziki osioł (hebr. ʽaròd; aram. ʽarád) różni się od domowego nie tyle wyglądem, ile dzikim i nieustępliwym usposobieniem. Harmonizuje to z biblijną wzmianką o nim jako o zwierzęciu, któremu niejako ‛rozwiązano więzy’ (Hi 39:5).

Zwierzę to (Equus hemionus) zamieszkuje pustynne równiny i zasolone regiony, oddalone od miejskiego zgiełku. Instynktownie unika terenów zamieszkanych przez ludzi, więc „nie słyszy odgłosów skradającego się łowcy”. Nie oznacza to jednak, że ma słaby słuch; jest bardzo ostrożne i ma wyostrzony zmysł słuchu, wzroku i węchu. Gdyby ktoś próbował się do niego zbliżyć, natychmiast rzuciłoby się do ucieczki. Dzikie osły niestrudzenie wędrują w poszukiwaniu zieleni i wypatrują pastwisk nawet w górach. Karmią się wszelkiego rodzaju zielonymi roślinami, przeżuwając je razem z korzeniami. Zjadają również sól (Hi 39:5-8). Dziki osioł prowadzi swobodne życie na wolności, z dala od ludzkich siedlisk, co rzuca więcej światła na sytuację Nebukadneccara, który przez siedem lat obłędu mieszkał wśród tych zwierząt (Dn 5:21; zob. ZEBRA).