EPIKUREJCZYCY

Uczniowie greckiego filozofa Epikura (341-270 p.n.e.).

System filozoficzny Epikura cieszył się popularnością przez siedem stuleci. Opierał się na poglądzie, że jedynym i najwyższym dobrem w egzystencji człowieka jest przyjemność. Epikur radził w pełni korzystać ze wszystkich uroków życia, lecz czynić to umiarkowanie, by uniknąć cierpień wynikających z nadmiernego folgowania sobie. Nad przyjemności fizyczne przedkładał przyjemności duchowe. Uważał więc, że to, co się je, jest mniej ważne niż to, z kim się jada. Niekonieczne pragnienia — zwłaszcza nienaturalne — zalecał tłumić. Odradzał zajmowanie się nauką, oświatą i kulturą, a także życiem społecznym czy politycznym, ponieważ sprawy te mogą budzić pragnienia, które trudno zaspokoić, przez co zakłócają spokój umysłu. Celem zdobywania wiedzy miało być tylko i wyłącznie uwolnienie się od obaw i przesądów religijnych, a przede wszystkim wyzbycie się strachu przed bogami i przed śmiercią. Epikur uważał, że małżeństwo i wszystko, co się z nim wiąże, zagraża spokojowi wewnętrznemu, toteż żył w celibacie, choć nie narzucał go swoim uczniom.

Filozofię epikurejską cechował całkowity brak zasad. Odradzała łamanie prawa, lecz wyłącznie dlatego, że można się przez to narazić na wstyd i na karę. Życie w strachu przed wykryciem przestępstwa lub karą pozbawiałoby przyjemności, należy się więc wystrzegać nawet ukrytych występków. Cnota sama w sobie nie ma wartości, a przynosi pożytek tylko wtedy, gdy jest środkiem do osiągnięcia szczęścia. Uprzejmość wobec innych zalecano nie dlatego, że jest słuszna i szlachetna, lecz że się opłaca. Również przyjaźń opierała się na tych samych samolubnych przesłankach, tzn. jej celem była przyjemność. Ale choć filozofia Epikura koncentrowała się na dążeniu do przyjemności, nazwał on życie „gorzkim darem”.

Epikurejczycy wierzyli w istnienie bogów, którzy jednak jak wszystko inne uczynieni są z atomów, tyle że o subtelniejszej budowie. Uważali, iż bogowie są zbyt dalecy od ziemi, żeby interesować się poczynaniami ludzi, toteż modlenie się do nich lub składanie im ofiar jest bezcelowe. Bóstwa nie stworzyły świata, nie wymierzają kary ani nikomu nie udzielają błogosławieństw, za to są nieskończenie szczęśliwe i właśnie do takiego celu należy zmierzać w życiu, choć nie można w tym liczyć na ich pomoc. Epikurejczycy wierzyli, że życie powstało przez przypadek we wszechświecie podlegającym prawom mechaniki, a śmierć kładzie kres wszystkiemu, uwalniając jednostkę od udręk życia. Człowiek ma duszę składającą się z atomów, które po śmierci ciała rozpraszają się, tak jak woda rozlewa się z pękniętego dzbana.

W świetle powyższego łatwo zrozumieć, dlaczego filozofowie epikurejscy znaleźli się wśród adwersarzy Pawła, którzy na rynku ateńskim pytali: „Co właściwie chce powiedzieć ten gaduła?”, po czym dodali: „Zdaje się, że jest głosicielem cudzoziemskich bóstw” (Dz 17:17, 18). Filozofia epikurejska, propagująca pogląd „jedzmy i pijmy, bo jutro pomrzemy”, kłóciła się z głoszoną przez chrześcijan nadzieją zmartwychwstania (1Ko 15:32).