Strzeż się książkowstrętu

CORAZ więcej mieszkańców ziemi ma nowego rodzaju trudności z czytaniem. Chodzi o niechęć do czytania, nazywaną żartobliwie „książkowstrętem”. Owładnięci nią ludzie potrafią czytać, ale nie odczuwają potrzeby robienia użytku z tej umiejętności. Kiedyś oddawano się lekturze dla przyjemności, dziś niejeden odsuwa ją jak przykry obowiązek. „Do czytania trzeba się zmuszać, a to żadna frajda” — narzeka pewna dwunastolatka.

Podobną niechęć odczuwa również wielu dorosłych. Na przykład Stany Zjednoczone szczycą się tym, że 97 procent ich mieszkańców umie czytać i pisać, jednak mniej więcej połowa (!) dorosłych Amerykanów rzadko sięga po książkę lub czasopismo. Najwidoczniej umiejętność czytania nie zawsze idzie w parze z chęcią. Dotyczy to nawet osób wykształconych. Pewien absolwent Uniwersytetu Harvarda mówi: „Kiedy wracam do domu po całym dniu ciężkiej pracy, zamiast wziąć do ręki książkę, włączam telewizor. Tak jest łatwiej”.

Co się stało z czytaniem? Od kilkudziesięciu lat traci ono popularność na rzecz bardziej absorbujących środków przekazu. „Mamy teraz MTV, wideo, gry telewizyjne i walkmany, więc przebrnięcie przez książkę nie wydaje się już tak łatwe, jak dawniej, gdy życie było prostsze” — pisze Stratford P. Sherman w czasopiśmie Fortune. Spośród zajęć stanowiących konkurencję dla czytania chyba najbardziej czasochłonne jest oglądanie telewizji. Zanim przeciętny Amerykanin ukończy 65 lat, dziewięć z nich spędzi przed telewizorem!

Skoro dla małego ekranu tak często się dziś rezygnuje z dobrodziejstw czytania, warto się nad kilkoma z nich zastanowić.

Korzyści płynące z czytania

Czytanie pobudza wyobraźnię. Telewizja myśli za ciebie. Podaje ci wszystko jak na dłoni: scenerię, mimikę, ton głosu.

Natomiast czytając, sam obsadzasz role, obmyślasz tło i kierujesz akcją. „Masz tyle swobody” — mówi pewien dziesięciolatek. „Każda postać wygląda dokładnie tak, jak chcesz. Czytanie książek otwiera szersze pole do popisu niż oglądanie telewizji”. Jak zauważył dr Bruno Bettelheim, „telewizja umie zawładnąć wyobraźnią, ale jej nie pobudza. Dobra książka natychmiast porusza i ożywia umysł”.

Czytanie rozwija zdolność wysławiania się. „Przez dłuższe wpatrywanie się w ekran ani dziecko, ani dorosły nie stanie się lepszym telewidzem” — zauważa Reginald Damerall z Uniwersytetu Stanu Massachusetts. „Jest to tak nieskomplikowane zajęcie, że jeszcze u nikogo nie stwierdzono niezdolności oglądania telewizji”.

Czytanie zaś wymaga umiejętności językowych, a zarazem je rozwija, ponieważ jest nierozerwalnie związane z mówieniem i pisaniem. Pewien nauczyciel angielskiego w szkole średniej mówi: „Nie ma wątpliwości, że osiągnięcia w nauce są ściśle związane z zasobem słów — od niego zależy, ile uczeń rozumie czytając oraz jak przelewa myśli na papier; jedynym sposobem na wzbogacenie słownictwa jest tylko i wyłącznie lektura”.

Czytanie wyrabia cierpliwość. W ciągu zaledwie godziny przez ekran telewizyjny może się przewinąć ponad tysiąc obrazów, nie pozostawiając widzowi zbyt wiele czasu na rozmyślanie o tym, co ogląda. „W ten sposób wręcz uczy się skupiania uwagi tylko na krótką chwilę” — mówi dr Matthew Dumont. Nic więc dziwnego, że niektóre badania prowadzone wśród dzieci i dorosłych wskazują na związek między nadmiernym oglądaniem telewizji a pochopnym podejmowaniem decyzji i niecierpliwością.

Do czytania potrzeba cierpliwości. „Treść zdań, akapitów i stron odsłania się wolno, po kolei, zgodnie z logiką, która nie ma nic wspólnego z intuicją” — pisze Neil Postman, specjalista w dziedzinie przekazywania informacji. Czytelnik musi zinterpretować, ocenić i przemyśleć zawartość strony; tempo zależy od niego. A zatem czytanie to złożony proces dekodowania, który wymaga cierpliwości i jednocześnie ją rozwija.

Zrównoważony pogląd

Chociaż czytanie daje dużo korzyści, trzeba przyznać, że telewizja też ma swe zalety. Pod względem przekazywania niektórych informacji góruje nad słowem pisanym.a Fascynujący program telewizyjny może nawet rozbudzić zainteresowanie lekturą. „Z doniesień wynika, że telewizyjne programy popularnonaukowe i adaptacje utworów literackich skłaniają młodych widzów do poszukiwania książek o tej samej lub pokrewnej tematyce” — zanotowano w The Encyclopedia Americana.

Ogromne znaczenie ma zrównoważony pogląd na tę sprawę. Druk i telewizja stanowią dwa różne środki przekazu. Oba mają swoje plusy i minusy. Każdy może służyć pożytecznym celom i każdego można nadużyć. Zaczytywanie się bez umiaru, idące w parze z odosobnianiem się, potrafi być równie szkodliwe, jak przesiadywanie przed telewizorem (Przypowieści 18:1; Kaznodziei 12:12).

A jednak rozrywkę wizualną często przedkłada się nad czytanie. Pewien japoński reporter ubolewa: „Ze społeczeństwa czytelników przeobrażamy się w społeczeństwo widzów”. Problem ten dotyczy zwłaszcza młodzieży. W rezultacie wielu młodych ludzi uprzedza się do książek i później ponosi tego konsekwencje. Jak wobec tego rodzice mogą zaszczepić dzieciom zamiłowanie do czytania?

Co mogą zrobić rodzice

Dawaj dobry przykład. W artykule „Jak wychować dobrych czytelników”, zamieszczonym w tygodniku Newsweek, słusznie zauważono: „Jeżeli siedzisz kamieniem przed telewizorem, dziecko prawdopodobnie pójdzie w twoje ślady. Natomiast gdy zobaczy, z jaką radością zatapiasz się w dobrej lekturze, uwierzy, że twoje zachęty to nie puste frazesy”. Jeszcze lepiej jest czytać dzieciom na głos. Dzięki temu nawiązuje się z nimi serdeczne stosunki, których w wielu rodzinach dziś niestety brakuje.

Kompletuj bibliotekę. Doktor Theodore Isaac Rubin zaleca: „Niech dokoła będzie mnóstwo książek. Pamiętam, że czytałem, ponieważ książki zawsze znajdowały się pod ręką i wszyscy inni też je czytali”. Dzieci sięgną po lekturę, jeśli umożliwisz im do niej dostęp. Uczynią to jeszcze chętniej, gdy będą miały własny księgozbiór.

Postaraj się, by czytanie sprawiało radość. Zauważono, że dziecku, które lubi czytać, nauka przychodzi dwa razy łatwiej. Dołóż więc starań, by lektura była dla twej pociechy przyjemnością. Jak to zrobić? Po pierwsze, ogranicz oglądanie telewizji — niemal zawsze wygrywa ona z książką. Po drugie, stwórz atmosferę sprzyjającą czytaniu; zachęcają do niego chwile spokoju oraz zaciszne, odpowiednio oświetlone miejsce, coś w rodzaju osobistej biblioteki. Po trzecie, nie zmuszaj do sięgania po książkę. Przygotuj odpowiednią lekturę i dogodne warunki, ale pozwól, by dziecko samo nabrało chęci do czytania.

Niektórzy rodzice zaczynają czytać swym dzieciom bardzo wcześnie. Może to przynieść dobre rezultaty. Część specjalistów uważa, że trzylatek rozumie większość słów, których będzie używać w przyszłości, nawet jeśli z początku nie potrafi ich płynnie wymówić. „Dziecko wcześniej i dużo szybciej uczy się rozumieć język, niż się nim posługiwać” — czytamy w książce The First Three Years of Life (Trzy pierwsze lata życia). W Biblii powiedziano o Tymoteuszu: „Od najwcześniejszego dzieciństwa znasz święte pisma” (2 Tymoteusza 3:15). Najwcześniejsze dzieciństwo to inaczej niemowlęctwo. A zatem Tymoteusz słyszał słowa pochodzące z pism na długo przedtem, zanim umiał je wymówić.

Biblia — wspaniała pomoc

„Biblia to imponujący zbiór dzieł literackich” — napisano w książce The Bible in Its Literary Milieu (Biblia i jej tło literackie). To prawda, 66 ksiąg biblijnych zawiera utwory poetyckie, pieśni i sprawozdania historyczne, dzięki czemu stanowi pouczającą lekturę zarówno dla młodych, jak i starych (Rzymian 15:4). Ponadto Pismo Święte jest „natchnione przez Boga i pożyteczne do nauczania, do upominania, do prostowania, do karcenia w prawości” (2 Tymoteusza 3:16).

A zatem nie ma ważniejszej lektury niż Słowo Boże, Biblia. Nie bez powodu każdy król izraelski był zobowiązany sporządzić sobie kopię świętych Pism i ‛czytać je przez wszystkie dni swojego życia’ (5 Mojżeszowa 17:18, 19). Jozuemu polecono czytać pisma „półgłosem” — czyli po cichu, samemu sobie; miał to robić „dniem i nocą” (Jozuego 1:8, NW).

Trzeba przyznać, że pewne fragmenty Biblii czyta się niełatwo. Wymagają większego skupienia. Ale pamiętaj, że Piotr napisał: „Jak nowo narodzone dzieciątka rozwińcie gorące pragnienie nie sfałszowanego mleka mającego związek ze słowem” (1 Piotra 2:2). Jeżeli nad tym popracujesz, pragnienie „mleka” ze Słowa Bożego stanie się u ciebie tak naturalne, jak u noworodka instynktowne łaknienie pokarmu matki. Zamiłowanie do czytania Biblii można rozwijać.b Naprawdę warto to czynić. „Słowo twoje jest pochodnią nogom moim i światłością ścieżkom moim” — oznajmił psalmista (Psalm 119:105). Czyż w naszych niespokojnych czasach nie potrzebujemy wszyscy takiego przewodnictwa?

[Przypisy]