1. Jakie mogą być przyczyny podziałów w rodzinach?

JEŻELI w domu panuje miłość, zrozumienie i pokój, rodzina czuje się szczęśliwa. Mamy nadzieję, że właśnie tak dzieje się u was. Niestety, w niezliczonych rodzinach sytuacja wygląda zgoła inaczej — z takiej czy innej przyczyny są podzielone. Czemu to przypisać? Poniżej omówimy trzy istotne sprawy. W niektórych domach nie wszyscy wyznają tę samą religię. W innych dzieci mają różnych biologicznych rodziców. W jeszcze innych powodem rozdźwięków są trudności finansowe lub chęć pomnożenia dóbr materialnych. Niemniej to, co dzieli jedną rodzinę, może nie mieć wpływu na drugą. Skąd ta różnica?

2. Gdzie niektórzy szukają rad w sprawach rodzinnych, ale co jest źródłem najlepszych wskazówek?

² Po pierwsze, wynika ona z zapatrywań. Jeżeli szczerze starasz się zrozumieć cudzy punkt widzenia, łatwiej dostrzeżesz, jak dbać o jedność rodziny. Po drugie, ważne jest źródło, z którego czerpiesz wskazówki. Wielu słucha współpracowników, sąsiadów, redaktorów czasopism lub innych ludzkich doradców. Niektórzy jednak sprawdzają, co o ich sytuacji ma do powiedzenia Słowo Boże, a potem stosują się do podanych w nim wytycznych. Jak może to pomóc rodzinie zachować w domu pokój? (2 Tymoteusza 3:16, 17).

JEŻELI MĄŻ WYZNAJE INNĄ RELIGIĘ

3. (a) Jakiej rady w sprawie małżeństwa z wyznawcą innej religii udziela Biblia? (b) Jakie podstawowe zasady wchodzą w grę, gdy małżonków dzielą poglądy religijne?

³ Biblia zdecydowanie odradza małżeństwo z wyznawcą innej religii (5 Mojżeszowa 7:3, 4; 1 Koryntian 7:39). Mogłaś jednak poznać prawdę biblijną dopiero po ślubie, a twój mąż jej nie przyjął. Co wtedy? Oczywiście przysięga małżeńska dalej was obowiązuje (1 Koryntian 7:10). Biblia kładzie nacisk na trwałość związku małżeńskiego i zachęca partnerów, by nie uciekali przed problemami, lecz usuwali dzielące ich różnice (Efezjan 5:28-31; Tytusa 2:4, 5). A jeśli mąż ostro się sprzeciwia temu, że praktykujesz religię opartą na Biblii? Może próbuje cię powstrzymać od uczęszczania na zebrania zborowe lub nie życzy sobie, by jego żona chodziła od domu do domu i rozmawiała na tematy religijne. Co wtedy zrobić?

4. Jak żona może się wczuwać w położenie męża, który nie podziela jej przekonań religijnych?

⁴ Spróbuj dociec, dlaczego mąż tak reaguje (Przysłów [Przypowieści] 16:20, 23, NW). Jeżeli nie do końca rozumie, czym się zajmujesz, może się o ciebie martwić. Mogą też wywierać na niego presję krewni, niezadowoleni, że zrezygnowałaś z pewnych ważnych dla nich zwyczajów. „Zostawałem w domu sam jeden i czułem się opuszczony” — powiedział pewien mąż. Odnosił wrażenie, iż jakaś religia zabiera mu żonę. Tymczasem duma nie pozwalała mu się przyznać do uczucia osamotnienia. Może twój mąż potrzebuje zapewnień, że miłość do Jehowy nie zmieniła twych uczuć. Koniecznie znajduj dla niego czas.

5. W czym musi zachowywać równowagę żona, której mąż wyznaje inną religię?

⁵ Ale jeśli w tej sytuacji chcesz postąpić mądrze, musisz wziąć pod uwagę coś jeszcze ważniejszego. Słowo Boże nawołuje żony: „Bądźcie podporządkowane swym mężom, jak przystoi w Panu” (Kolosan 3:18). Jest to więc przestroga przed duchem niezależności. Poza tym zwrot „jak przystoi w Panu” wskazuje, iż uległość wobec męża powinna uwzględniać posłuszeństwo Panu. Trzeba więc zachować pod tym względem równowagę.

6. O jakich zasadach powinna pamiętać zamężna chrześcijanka?

⁶ Obecność na zebraniach zborowych oraz mówienie drugim o swej wierze opartej na Biblii to dla chrześcijan ważne aspekty prawdziwego wielbienia, z których nie mogą zrezygnować (Rzymian 10:9, 10, 14; Hebrajczyków 10:24, 25). Co zatem zrobisz, jeśli mąż wprost zabrania ci spełniać określone wymaganie Boże? Apostołowie Jezusa Chrystusa oświadczyli: „Musimy być bardziej posłuszni Bogu jako władcy niż ludziom” (Dzieje 5:29). Ustanowiony przez nich wzór można odnieść do różnych okoliczności. Czy miłość do Jehowy skłoni cię do oddawania należnej Mu czci? I czy z szacunku i miłości do męża postarasz się czynić to w sposób możliwy dla niego do przyjęcia? (Mateusza 4:10; 1 Jana 5:3).

7. Jaką zdecydowaną postawę musi zajmować chrześcijańska żona?

⁷ Jezus przyznał, że nie zawsze się to uda. Ostrzegł, iż na skutek sprzeciwu wobec prawdziwego wielbienia chrześcijanie będą się czasem czuli tak, jakby miecz odciął ich od reszty rodziny (Mateusza 10:34-36). Doświadczyła tego pewna Japonka. Mąż sprzeciwiał się jej przez 11 lat. Bardzo źle ją traktował i często nie wpuszczał jej do domu. Ona się jednak nie poddawała. Korzystała z pomocy przyjaciół ze zboru chrześcijańskiego. Nieustannie się modliła i czerpała otuchę z Listu 1 Piotra 2:20. Wierzyła, że jeśli się nie ugnie, któregoś dnia mąż zacznie razem z nią służyć Jehowie. I rzeczywiście tak się stało.

8, 9. Jak powinna postępować żona, by nie utrudniać mężowi zmiany nastawienia?

⁸ Istnieje wiele praktycznych sposobów pozwalających zmienić nastawienie współmałżonka. Jeżeli na przykład mąż jest przeciwny twej religii, nie dawaj mu uzasadnionych powodów do uskarżania się na ciebie w innych dziedzinach. Utrzymuj czystość w domu. Dbaj o swój wygląd zewnętrzny. Nie szczędź mężowi wyrazów miłości i doceniania. Nie krytykuj go, lecz wspieraj. Pokazuj, że oczekujesz od niego przewodnictwa. Gdybyś poczuła się skrzywdzona, nie oddawaj wet za wet (1 Piotra 2:21, 23). Uwzględniaj ludzką niedoskonałość, a w razie nieporozumień okazuj pokorę i bądź gotowa pierwsza wyciągnąć rękę do zgody (Efezjan 4:26).

⁹ Nie pozwól, by przez to, że chodzisz na zebrania, mąż jadał spóźnione posiłki. Do służby kaznodziejskiej możesz wyruszać wtedy, gdy nie ma go w domu. Poza tym mądra chrześcijanka nie głosi mężowi, jeśli on sobie tego nie życzy. Kieruje się raczej następującą radą apostoła Piotra: „Wy, żony, bądźcie podporządkowane swoim mężom, żeby — jeśli niektórzy nie są posłuszni słowu — mogli bez słowa zostać pozyskani dzięki postępowaniu swych żon, będąc naocznymi świadkami waszego nieskalanie czystego postępowania, połączonego z głębokim respektem” (1 Piotra 3:1, 2). Chrześcijańskie żony pracują nad wydawaniem w pełniejszej mierze owoców ducha Bożego (Galatów 5:22, 23).

KIEDY ŻONA MA INNE PRZEKONANIA

10. Jak wierzący mąż powinien się odnosić do żony, która nie podziela jego przekonań?

¹⁰ A jeśli żona chrześcijanina nie podziela jego przekonań? Biblia podaje wskazówki dotyczące takich sytuacji, powiada bowiem: „Jeżeli jakiś brat ma niewierzącą żonę, a ona zgadza się z nim mieszkać, niech jej nie opuszcza” (1 Koryntian 7:12). Poza tym zachęca mężów: „Zawsze miłujcie swe żony” (Kolosan 3:19).

11. Jak chrześcijanin może się kierować rozeznaniem i taktownie sprawować zwierzchnictwo nad żoną wyznającą inną religię?

¹¹ Jeżeli twoja żona wyznaje inną religię, dokładaj szczególnych starań, by mieć wzgląd na jej uczucia oraz darzyć ją szacunkiem. Jako osoba dorosła, ma prawo do pewnej swobody w wyborze praktyk religijnych, choćby były one sprzeczne z twoimi zapatrywaniami. Podczas pierwszej rozmowy o twej wierze nie oczekuj, iż żona porzuci długo uznawane poglądy i przyjmie coś nowego. Nie oświadczaj bezceremonialnie, że zwyczaje od lat pielęgnowane w jej rodzinie są fałszywe, lecz cierpliwie staraj się trafić jej do przekonania argumentami biblijnymi. Jeśli sporo czasu pochłaniają ci zajęcia zborowe, może się czuć zaniedbywana. Niewykluczone, że jej sprzeciw wobec twych wysiłków w służbie dla Jehowy w gruncie rzeczy oznacza: „Poświęcaj mi więcej czasu!” Bądź zatem cierpliwy. Serdeczną wyrozumiałością możesz z czasem pomóc żonie przyłączyć się do prawdziwego wielbienia (Kolosan 3:12-14; 1 Piotra 3:8, 9).

WYCHOWYWANIE DZIECI

12. Jakich zasad biblijnych co do wychowywania dzieci należałoby się trzymać, nawet jeśli małżonkowie mają odmienne przekonania religijne?

¹² Jeżeli w domu nie wszyscy są tego samego wyznania, powstaje niekiedy problem, w jakiej religii wychować dzieci. Jakie zasady biblijne mają tu zastosowanie? Chociaż matka odgrywa ważną rolę, główną odpowiedzialnością za wychowywanie dzieci Pismo Święte obarcza ojca (Przypowieści 1:8; porównaj 1 Mojżeszową 18:19; 5 Mojżeszową 11:18, 19). Pozostaje on głową rodziny, nawet jeśli nie respektuje przewodnictwa Chrystusa.

13, 14. Co może zrobić żona, której mąż nie pozwala zabierać dzieci na zebrania ani prowadzić z nimi studium?

¹³ Niektórzy ojcowie wyznający odmienne przekonania nie mają nic przeciwko temu, by matka wychowywała dzieci w duchu swej religii. Inni natomiast zajmują przeciwne stanowisko. Co zrobić, gdy mąż nie pozwala zabierać dzieci na zebrania zborowe, a nawet studiować z nimi Biblii w domu? W takim wypadku musisz zrównoważyć kilka powinności — względem Jehowy Boga, względem męża będącego twą głową oraz względem dzieci, które kochasz. Jak to wszystko pogodzić?

¹⁴ Z pewnością uczynisz tę sprawę przedmiotem swych modlitw (Filipian 4:6, 7; 1 Jana 5:14). Ale w końcu będziesz musiała sama zadecydować, jak postąpić. Jeżeli taktownie wyjaśnisz mężowi, że nie zamierzasz podkopywać jego autorytetu, sprzeciw może z czasem zelżeć. Nawet gdyby mąż zabronił ci chodzić z dziećmi na zebrania lub prowadzić z nimi formalne studium biblijne, to i tak możesz udzielać im pouczeń. Codziennymi rozmowami oraz dobrym przykładem staraj się zaszczepiać im miłość do Jehowy, wiarę w Jego Słowo, szacunek dla rodziców (a więc także dla ojca), serdeczną troskę o drugich i docenianie dla sumiennej pracy. Może po jakimś czasie mąż zauważy dobre rezultaty twych wysiłków i zacznie je oceniać pozytywnie (Przypowieści 23:24).

15. Jaką odpowiedzialność za wychowywanie dzieci ponosi wierzący ojciec?

¹⁵ Jeżeli jesteś chrześcijańskim ojcem, a żona nie podziela twych przekonań religijnych, musisz wziąć na siebie zadanie wychowywania dzieci, „karcąc je i ukierunkowując ich umysły zgodnie z myślami Jehowy” (Efezjan 6:4). Oczywiście w kontaktach z żoną powinieneś przy tym przejawiać życzliwość, miłość i rozsądek.

KIEDY WYZNAJESZ INNĄ RELIGIĘ NIŻ TWOI RODZICE

16, 17. O jakich zasadach biblijnych muszą pamiętać dzieci, jeśli zaczynają wyznawać inną religię niż ich rodzice?

¹⁶ Obecnie dość często się zdarza, że nawet nieletnie dzieci zaczynają wyznawać inną religię niż ich rodzice. Czy tak jest w twoim wypadku? W takim razie w Biblii znajdziesz dla siebie rady.

¹⁷ Słowo Boże nakazuje dzieciom: „Bądźcie posłuszne waszym rodzicom w jedności z Panem, to bowiem jest prawe: ‚Szanuj swego ojca i swą matkę’” (Efezjan 6:1, 2). A zatem rodziców należy darzyć stosownym respektem. Chociaż jednak posłuszeństwo wobec nich ma niebagatelne znaczenie, musi iść w parze z oddawaniem czci prawdziwemu Bogu. Kiedy dziecko dorasta na tyle, by podejmować samodzielne decyzje, ponosi coraz większą odpowiedzialność za swe czyny — nie tylko przed prawem świeckim, ale przede wszystkim przed prawem Bożym. „Każdy z nas sam za siebie zda sprawę Bogu” — czytamy w Biblii (Rzymian 14:12).

18, 19. Jak dzieci wyznające inną religię mogą pomóc rodzicom lepiej ją poznać?

¹⁸ Jeżeli pod wpływem swych wierzeń dokonujesz w życiu zmian, postaraj się zrozumieć rodziców. Najprawdopodobniej będą się cieszyć, gdy dzięki poznawaniu i wprowadzaniu w czyn nauk biblijnych staniesz się posłuszniejszy oraz zaczniesz odnosić się do nich z większym szacunkiem i sumienniej wykonywać to, o co cię proszą. Ale kiedy ze względu na nową wiarę zaniechasz drogich im przekonań i zwyczajów, mogą to uznać za wzgardzenie dziedzictwem, które chcieli ci przekazać. Niewykluczone też, że martwią się o twój los, jeśli to, co robisz, nie jest w waszym środowisku popularne lub odwraca twą uwagę od dążeń, które ich zdaniem zabezpieczyłyby cię pod względem materialnym. Inną barierę stanowi niekiedy duma. Rodzice mogą odbierać twe zachowanie jako próbę wykazania im, że ty masz rację, a oni są w błędzie.

¹⁹ Dlatego postaraj się jak najszybciej umówić rodziców ze starszymi miejscowego zboru lub innymi dojrzałymi Świadkami. Zachęć ich, by przyszli do Sali Królestwa i posłuchali, o czym się tam mówi, oraz by osobiście się przekonali, jakimi ludźmi są Świadkowie Jehowy. Rodzice mogą z czasem złagodnieć. A nawet jeśli nieustępliwie się sprzeciwiają, niszczą literaturę biblijną i zabraniają ci chodzić na zebrania chrześcijańskie, zapewne znajdziesz okazje, aby gdzieś poczytać, porozmawiać ze współwyznawcami oraz nieoficjalnie dawać świadectwo i pomagać drugim. Poza tym zawsze możesz modlić się do Jehowy. Niektórym młodym nie udaje się zrobić nic więcej, dopóki nie dorosną i nie staną się samodzielni. Jednakże bez względu na sytuację w domu nieodmiennie „szanuj swego ojca i swą matkę”. Ze swej strony dąż do zachowania pokoju w rodzinie (Rzymian 12:17, 18). A przede wszystkim zabiegaj o pokój z Bogiem.

TRUDNA ROLA PRZYBRANYCH RODZICÓW

20. Co mogą czuć dzieci mieszkające z przybranym ojcem lub matką?

²⁰ W niejednym domu najwięcej trosk przyczyniają nie tyle względy religijne, ile biologiczne. Obecnie w wielu rodzinach wychowują się dzieci z poprzedniego małżeństwa jednego bądź obojga rodziców. Niekiedy odczuwają zazdrość i urazę lub boją się okazać nielojalne. W rezultacie mogą odrzucać szczere starania o ich dobro ze strony przybranego ojca lub matki. Co zrobić, by rodzina łączona była szczęśliwa?

21. Dlaczego mimo szczególnych okoliczności przybrani rodzice muszą trzymać się zasad biblijnych?

²¹ Musicie zdawać sobie sprawę, że i w tych szczególnych okolicznościach obowiązują was zasady biblijne wypróbowane w innych rodzinach. Zlekceważenie tych mierników może na pozór rozładować sytuację — przynajmniej chwilowo — ale później najprawdopodobniej obróci się przeciwko wam (Psalm 127:1; Przypowieści 29:15). Pielęgnujcie mądrość i rozeznanie: mądrość pomoże wam stosować zbożne zasady z myślą o trwałych korzyściach, a rozeznanie — rozumieć, dlaczego członkowie rodziny coś mówią lub czynią. Wczuwajcie się też w ich położenie (Przysłów 16:21, NW; 24:3, NW; 1 Piotra 3:8).

22. Dlaczego dzieciom może być trudno zaakceptować ojczyma lub macochę?

²² Jeżeli jesteś przybranym ojcem (lub matką), być może pamiętasz, że jako przyjaciel rodziny byłeś przez dzieci mile widziany. Ale gdy stałeś się ich ojczymem, mogły zmienić swoje nastawienie. Może pragną pozostać lojalne względem nieobecnego ojca i obawiają się, że zechcesz zagarnąć uczucie, którym go darzą. Nieraz mogą ci bezceremonialnie przypominać, iż nie jesteś ich ojcem. Takie wypowiedzi są bolesne. Jednakże „nie śpiesz się w duchu do obrażania się” (Kaznodziei 7:9, NW). Kiedy dzieci reagują emocjonalnie, trzeba podchodzić do tego z rozeznaniem i wyczuciem.

23. Jak w rodzinie łączonej można stosować karcenie?

²³ Przymioty te okazują się też niezbędne podczas karcenia. Konsekwentne karcenie jest niezwykle ważne (Przysłów 6:20, NW; 13:1, NW). A ponieważ dzieci różnią się od siebie, może mieć ono różną postać. Niektórzy przybrani rodzice zauważyli, że więcej daje się osiągnąć, gdy przynajmniej na początku tą dziedziną wychowywania dziecka zajmuje się rodzony ojciec lub matka. Jednakże oboje koniecznie powinni być zgodni w utrzymywaniu karności, nie robiąc różnic między swoimi a przybranymi dziećmi (Przypowieści 24:23). Chociaż posłuszeństwo to istotna sprawa, trzeba też mieć wzgląd na niedoskonałość. Nie wpadaj w przesadę. Karć z miłością (Kolosan 3:21).

24. Jak można zapobiegać powstawaniu problemów natury moralnej między przybranymi rodzicami i dziećmi oraz braćmi i siostrami?

²⁴ Wielu kłopotów oszczędzają rodzinne rozmowy. Pozwalają wszystkim koncentrować się na rzeczach najważniejszych (porównaj Filipian 1:9-11). Ponadto pomagają ustalić, jak każdy w domu może się przyczyniać do realizacji wspólnych celów. Co więcej, szczere rozmowy w gronie rodzinnym zapobiegają problemom natury moralnej. Dziewczęta muszą wiedzieć, jak się ubierać i zachowywać w towarzystwie ojczyma lub przybranych braci, natomiast chłopcy potrzebują rad co do właściwego stosunku względem macochy i przybranych sióstr (1 Tesaloniczan 4:3-8).

25. Jakie zalety pomagają zachowywać pokój w rodzinie łączonej?

²⁵ Rola ojczyma lub macochy jest specyficzna i trudna, ale bądź cierpliwy. Na umocnienie nowych więzi potrzeba czasu. Zdobycie miłości i szacunku dzieci, z którymi nie łączą cię węzły krwi, może być niełatwym zadaniem. Można mu jednak podołać. Kluczem do zachowania pokoju w rodzinie łączonej jest mądre i wnikliwe serce oraz gorące pragnienie, by się podobać Jehowie (Przysłów 16:20, NW). Dzięki takim zaletom łatwiej też będzie radzić sobie w innych sytuacjach.

CZY NIE DZIELI WAS POGOŃ ZA DOBRAMI MATERIALNYMI?

26. Jak stosunek do dóbr materialnych oraz trudności finansowe mogłyby podzielić rodzinę?

²⁶ Źródłem najrozmaitszych rozdźwięków w wielu rodzinach bywa stosunek do dóbr materialnych oraz trudności finansowe. To przykre, ale jedność niektórych domów burzą kłótnie o pieniądze oraz pragnienie stania się bogatym — lub przynajmniej trochę bogatszym. Podziały mogą zaistnieć także wtedy, gdy mąż i żona pracują zawodowo i kierują się zasadą: „Ja mam swoje pieniądze, a ty swoje”. Nawet jeśli nie dochodzi do kłótni, zapracowani małżonkowie niejednokrotnie mają tak napięty plan zajęć, iż pozostaje im mało czasu dla siebie nawzajem. Poza tym coraz częściej spotyka się ojców, którzy ze względu na możliwość znacznie lepszego zarobku całymi miesiącami, a nawet latami mieszkają z dala od rodziny. Może to być źródłem bardzo poważnych trudności.

27. Jakie zasady mogą pomóc rodzinie w trudnej sytuacji finansowej?

²⁷ Nie sposób ustalić reguł postępowania w takich sytuacjach, gdyż każda rodzina boryka się z innymi przeciwnościami i ma inne potrzeby. Pomocne okazują się jednak rady biblijne. Na przykład w Księdze Przysłów 13:10 (NW) wykazano, że niepotrzebnych zwad można nieraz uniknąć dzięki ‛wspólnym naradom’. Nie chodzi przy tym jedynie o wyrażenie swego stanowiska, lecz o szukanie rozwiązania oraz zrozumienie punktu widzenia drugiej osoby. Do zjednoczenia wysiłków wszystkich domowników przyczynia się też opracowanie realistycznego budżetu. Niekiedy sytuacja wymaga — być może chwilowo — by oboje małżonkowie podjęli pracę zarobkową w celu pokrycia dodatkowych wydatków, zwłaszcza jeśli mają na utrzymaniu dzieci lub inne osoby. W takim wypadku mąż mógłby dawać żonie dowody, że mimo wszystko ma dla niej czas. Razem z dziećmi może jej pomagać w zajęciach, którym normalnie podołałaby sama (Filipian 2:1-4).

28. Do jakich wskazówek powinna się stosować rodzina, żeby osiągnąć jedność?

²⁸ Pamiętajcie jednak, że choć pieniądze są w tym systemie rzeczy niezbędne, nie dają szczęścia. Oczywiście nie zapewnią też życia (Kaznodziei 7:12). Przywiązywanie zbyt dużej wagi do dóbr materialnych naprawdę może doprowadzić do ruiny duchowej i moralnej (1 Tymoteusza 6:9-12). O ileż lepiej jest szukać najpierw Królestwa Jehowy i Jego prawości w przeświadczeniu, że pobłogosławi On nasze starania o zdobycie środków niezbędnych do życia! (Mateusza 6:25-33; Hebrajczyków 13:5). Jeżeli na pierwszym miejscu postawicie sprawy duchowe, zabiegając przede wszystkim o pokój z Bogiem, wasza rodzina — choćby z różnych względów podzielona — prawdziwie zjednoczy się w tym, co najważniejsze.

1. Jakie ukryte problemy istnieją w niektórych rodzinach?

WYSŁUŻONY samochód został właśnie umyty i nawoskowany. W oczach przechodniów błyszczy jak nowy. Ale pod lakierem karoserię zżera niszcząca rdza. Podobnie jest w niektórych rodzinach. Na zewnątrz wszystko wygląda pięknie, tymczasem pod maską uśmiechów kryje się strach i ból. Za zamkniętymi drzwiami coś zatruwa spokój rodziny. Często jest to alkoholizm lub przemoc.

SKUTKI ALKOHOLIZMU

2. (a) Jaki pogląd na spożywanie alkoholu wyraża Biblia? (b) Czym jest alkoholizm?

² Biblia nie gani umiarkowanego picia napojów alkoholowych, lecz potępia ich nadużywanie (Przypowieści 23:20, 21; 1 Koryntian 6:9, 10; 1 Tymoteusza 5:23; Tytusa 2:2, 3). Jednakże alkoholizm to coś więcej niż pijaństwo — to natrętne myślenie o alkoholu oraz utrata kontroli nad piciem. Alkoholikami mogą być dorośli, ale niestety także dzieci.

3, 4. Opisz wpływ alkoholizmu na współmałżonka i dzieci człowieka uzależnionego.

³ Pismo Święte już dawno temu wskazywało, iż nadużywanie alkoholu może zburzyć spokój w rodzinie (5 Mojżeszowa 21:18-21). Zgubne skutki alkoholizmu dotykają wszystkich jej członków. Żona często jest zaabsorbowana powstrzymywaniem męża od picia lub znoszeniem jego nieobliczalnego zachowania.a Zabiera mu trunki, wylewa je, chowa pieniądze, przypomina o miłości do rodziny, do życia, nawet do Boga — a on dalej pije. Kiedy próby zapanowania nad jego nałogiem raz po raz spełzają na niczym, czuje się zniechęcona i nic niewarta. Niekiedy zaczyna ją dręczyć strach, gniew, poczucie winy, nerwowość, niepewność i brak szacunku dla samej siebie.

⁴ Skutki alkoholizmu ojca (lub matki) dają się też we znaki dzieciom. Niektóre są maltretowane fizycznie. Inne padają ofiarą nadużyć seksualnych. Mogą nawet obarczać siebie winą za nałóg ojca. Z powodu jego zmiennych nastrojów niejednokrotnie tracą zaufanie do ludzi. Ponieważ nie mogą z nikim swobodnie porozmawiać o sytuacji domowej, zaczynają skrywać swe uczucia, co często odbija się na ich zdrowiu fizycznym (Przypowieści 17:22). Zdarza się, że nawet gdy dorosną, brakuje im wiary we własne siły oraz poczucia wartości.

CO MOŻE ZROBIĆ RODZINA?

5. Jak można zapanować nad alkoholizmem i dlaczego nastręcza to trudności?

⁵ Chociaż zdaniem wielu ekspertów alkoholizm jest nieuleczalny, większość zgadza się co do tego, że można go w pewnym stopniu opanować dzięki całkowitej abstynencji (porównaj Mateusza 5:29). Ale łatwiej to powiedzieć, niż zrobić, gdyż alkoholik zwykle wypiera się nałogu i odrzuca pomoc. Może jednak zacząć sobie uświadamiać, że ma problem, gdy najbliżsi starają się nie dopuścić, by jego nałóg rujnował im życie. Pewna specjalistka udzielająca pomocy alkoholikom i ich bliskim wyjaśniła: „Według mnie najważniejsze jest, żeby rodzina zajmowała się swoimi sprawami i prowadziła jak najzdrowszy tryb życia. Wówczas alkoholik coraz wyraźniej widzi rażący kontrast między nim a resztą domowników”.

6. Co jest najlepszym źródłem rad dla rodzin trapionych alkoholizmem?

⁶ Prowadzenie możliwie najzdrowszego trybu życia w domu trapionym alkoholizmem ułatwiają natchnione rady biblijne (Izajasza 48:17; 2 Tymoteusza 3:16, 17). Rozważmy kilka zasad, które pomagają rodzinom skutecznie stawiać mu czoło.

7. Kto ponosi odpowiedzialność za to, że jeden z domowników wpadł w alkoholizm?

⁷ Nie bierzcie winy na siebie. W Biblii czytamy: „Każdy (...) poniesie swój własny ciężar” oraz „każdy z nas sam za siebie zda sprawę Bogu” (Galatów 6:5; Rzymian 14:12). Alkoholik nieraz próbuje zrzucić odpowiedzialność na członków rodziny. Może na przykład mówić: „Gdybyście byli dla mnie lepsi, nie musiałbym pić”. Kiedy drudzy niejako mu przytakują, czuje się ośmielony i pije dalej. A przecież nawet jeśli zostaliśmy pokrzywdzeni przez ludzi bądź los, to i tak każdy z nas — nie wyłączając alkoholików — jest sam odpowiedzialny za swe czyny (porównaj Filipian 2:12).

8. Jak można pozwolić alkoholikowi odczuć skutki jego nałogu?

⁸ Nie myślcie, że musicie zawsze chronić alkoholika przed konsekwencjami nałogu. Przysłowie biblijne o człowieku niepohamowanym w gniewie równie dobrze można odnieść do alkoholika: „Gdybyś go uwolnił, będziesz to też czynił wciąż na nowo” (Przysłów [Przypowieści] 19:19, NW). Pozwólcie mu odczuć skutki picia. Kiedy następnego ranka wytrzeźwieje, niech sam po sobie posprząta albo zadzwoni do pracodawcy.

9, 10. Dlaczego rodziny alkoholików powinny przyjmować pomoc i zwłaszcza o czyje wsparcie mogłyby zabiegać?

⁹ Przyjmujcie pomoc drugich. Księga Przypowieści 17:17 powiada: „Przyjaciel zawsze okazuje miłość; rodzi się bratem w niedoli”. Jeżeli ktoś z domowników wpadł w alkoholizm, jesteście w niedoli. Potrzebujecie pomocy. Nie wahajcie się prosić o nią prawdziwych przyjaciół (Przypowieści 18:24). Osoby, które rozumieją problem lub znają go z doświadczenia, mogą wam udzielić praktycznych wskazówek i podpowiedzieć, co robić, a czego unikać. Nie popadajcie jednak w drugą skrajność. Zwracajcie się do osób godnych zaufania, umiejących dochować tajemnicy (Przypowieści 11:13).

¹⁰ Nauczcie się ufać chrześcijańskim starszym. Starsi w zborze chrześcijańskim potrafią skutecznie pomagać. Ci dojrzali mężczyźni dobrze znają Słowo Boże i mają doświadczenie w stosowaniu podanych w nim zasad. Mogą być dla was „jak kryjówka przed wiatrem i jak schronienie przed ulewą, jak strumienie wód na suchym stepie, jak cień potężnej skały w ziemi spragnionej” (Izajasza 32:2). Nie tylko chronią przed szkodliwymi wpływami zbór jako całość, ale też osobiście się interesują poszczególnymi osobami, niosąc pokrzepienie i pociechę w ich kłopotach. W pełni korzystajcie z tej pomocy.

11, 12. Kto może udzielić rodzinom alkoholików najskuteczniejszej pomocy i w jaki sposób?

¹¹ Przede wszystkim czerpcie siły od Jehowy. W Biblii znajdujemy serdeczne zapewnienie: „Bliski jest Jahwe tym, których serce złamane, a strapionych na duchu wybawia” (Psalm 34:19, Bp). Jeżeli macie złamane serce lub jesteście strapieni na duchu, bo żyjecie pod jednym dachem z alkoholikiem, pamiętajcie, że ‛Jehowa jest blisko’. On rozumie waszą trudną sytuację (1 Piotra 5:6, 7).

¹² W rozproszeniu zgryzoty może pomóc wiara w to, co Jehowa oznajmia w swym Słowie (Psalm 130:3, 4; Mateusza 6:25-34; 1 Jana 3:19, 20). Studium Pisma Świętego i trzymanie się jego zasad ułatwia dostęp świętemu duchowi Bożemu, który zapewnia „moc wykraczającą poza to, co normalne”, i umożliwia przeżycie każdego kolejnego dnia (2 Koryntian 4:7).b

13. Co jeszcze rujnuje wiele rodzin?

¹³ Nadużywanie alkoholu może być przyczyną kolejnego problemu, który niszczy spokój w wielu domach — przemocy.

SZKODY WYWOŁANE PRZEMOCĄ W RODZINIE

14. Kiedy pojawiła się przemoc w rodzinie i jak sytuacja wygląda obecnie?

¹⁴ Pierwszego w dziejach aktu przemocy dopuścił się Kain wobec swego brata Abla (1 Mojżeszowa 4:8). Od tego czasu ludzkość trapiona jest różnymi formami przemocy w rodzinie. Mężowie maltretują żony, żony atakują mężów, rodzice bezlitośnie biją małe dzieci, a dorosłe dzieci znęcają się nad sędziwymi rodzicami.

15. Jak agresywne zachowanie bliskiej osoby oddziałuje na psychikę reszty rodziny?

¹⁵ Agresja najbliższych wywołuje ogromne szkody i nie chodzi tu tylko o rany na ciele. Pewna maltretowana żona wyznała: „Musisz się zmagać z ogromnym poczuciem winy i wstydu. Rano najczęściej masz ochotę zostać w łóżku, łudząc się, że to był tylko zły sen”. Dzieci, które stykają się z przemocą w domu lub same padają jej ofiarą, mogą przejawiać skłonność do agresji, gdy dorosną i założą własne rodziny.

16, 17. Na czym polega psychiczne znęcanie się nad członkami rodziny i jak na nich wpływa?

¹⁶ Przemoc w rodzinie nie ogranicza się do użycia siły fizycznej. Niejednokrotnie wiąże się też z napaścią słowną. W Księdze Przypowieści 12:18 czytamy: „Kto mówi nierozważnie, rani jak miecz”. ‛Raniące jak miecz’ mogą być wyzwiska, krzyk, a także ciągły krytycyzm, poniżanie lub grożenie rękoczynami. Ran w duszy nie widać, toteż osoby postronne często ich nie dostrzegają.

¹⁷ Szczególnie przykre jest psychiczne znęcanie się nad dzieckiem — bezustanna krytyka, pomniejszanie jego umiejętności, inteligencji bądź wartości. Taka agresja słowna może podziałać na nie destrukcyjnie. To prawda, że wszystkie dzieci trzeba karcić. Niemniej Biblia poucza ojców: „Nie rozjątrzajcie swych dzieci, żeby nie popadły w przygnębienie” (Kolosan 3:21).

JAK ZAPOBIEGAĆ PRZEMOCY W RODZINIE

18. Gdzie zaczyna się przemoc w rodzinie i jaki jest biblijny sposób położenia jej kresu?

¹⁸ Przemoc w rodzinie zaczyna się w sercu i umyśle — uczynki przecież rodzą się z myśli (Jakuba 1:14, 15). Żeby ktoś przestał znęcać się nad rodziną, musi zmienić swój sposób myślenia (Rzymian 12:2). Czy to możliwe? Oczywiście. Słowo Boże ma moc przeobrażania ludzi. Potrafi obalić nawet „silnie obwarowane” szkodliwe poglądy (2 Koryntian 10:4; Hebrajczyków 4:12). Pod wpływem dokładnej wiedzy biblijnej nieraz zachodzi w człowieku tak gruntowna zmiana, że wprost przyobleka się on w nową osobowość (Efezjan 4:22-24; Kolosan 3:8-10).

19. Jak chrześcijanin powinien się zapatrywać na współmałżonka i go traktować?

¹⁹ Stosunek do współmałżonka. Słowo Boże mówi: „Mężowie powinni tak miłować swe żony, jak własne ciała. Kto miłuje swą żonę, ten samego siebie miłuje” (Efezjan 5:28). Poza tym wyjaśnia, że mąż ma otaczać żonę „szacunkiem jako naczynie słabsze” (1 Piotra 3:7). Żony usilnie zachęcono, „aby kochały swych mężów” i miały dla nich „głęboki respekt” (Tytusa 2:4; Efezjan 5:33). Niewątpliwie żaden oddany Bogu mąż nie mógłby twierdzić, iż naprawdę szanuje żonę, gdyby fizycznie lub słownie się nad nią znęcał. Podobnie żona, która krzyczy na męża, odnosi się do niego zjadliwie lub ciągle go łaje, nie może utrzymywać, jakoby rzeczywiście darzyła go miłością i szacunkiem.

20. Przed kim rodzice odpowiadają za swe dzieci i dlaczego nie mogą mieć wobec nich nierealistycznych oczekiwań?

²⁰ Odpowiedni stosunek do dzieci. Dzieci nie tylko zasługują na miłość i troskę rodziców, ale jest im to wręcz niezbędne. Słowo Boże nazywa potomstwo „darem Jahwe” i „nagrodą” (Psalm 127:3, BT). Z opieki nad tym darem rodzice zdadzą sprawę przed Jehową. Biblia wspomina o „cechach niemowlęcia” oraz o „głupocie” okresu młodzieńczego (1 Koryntian 13:11; Przypowieści 22:15). Rodzice nie powinni się więc dziwić, jeśli syn lub córka czasami postąpi niemądrze. Dzieci to nie dorośli. Nie można od nich wymagać więcej, niż na to pozwalają ich zdolności i wiek oraz warunki, w jakich się wychowują (zobacz 1 Mojżeszową 33:12-14).

21. Na czym polega zbożny stosunek do sędziwych rodziców?

²¹ Stosunek do sędziwych rodziców. W Księdze 3 Mojżeszowej 19:32 czytamy: „Przed siwą głową wstaniesz i będziesz szanował osobę starca”. A zatem Prawo Boże zalecało okazywanie ludziom starszym szacunku i szczególnych względów. Może to nastręczać sporych trudności, jeśli sędziwy ojciec (lub matka) wydaje się zbyt wymagający czy też jest chory i nie potrafi szybko się poruszać lub myśleć. Mimo to dzieciom przypomniano, by ‛oddawały swym rodzicom należne zadośćuczynienie’ (1 Tymoteusza 5:4). Oznacza to, że należy ich traktować godnie i z szacunkiem, co niekiedy wymaga nawet zapewnienia im utrzymania. Krzywdzenie starych rodziców — i to nie tylko pod względem fizycznym — całkowicie kłóci się z nakazami Biblii.

22. Jaki przymiot ma kluczowe znaczenie w walce z przemocą w domu i jak można go wypracowywać?

²² Pielęgnowanie panowania nad sobą. Księga Przysłów 29:11 powiada: „Głupi ujawnia całego swego ducha, lecz mądry utrzymuje go w spokoju aż do końca” (NW). Jak możesz trzymać na wodzy swe emocje? Nie pozwól narastać rozdrażnieniu, lecz szybko pokonuj pojawiające się trudności (Efezjan 4:26, 27). Jeśli czujesz, że przestajesz się kontrolować, usuń się na ubocze. Módl się o świętego ducha Bożego i o to, by ci pomógł wypracować panowanie nad sobą (Galatów 5:22, 23). W ujarzmieniu emocji może ci pomóc spacer lub trochę gimnastyki (Przysłów 17:14, 27, BT). Staraj się być „nierychłym do gniewu” (Przypowieści 14:29).

ODEJŚĆ CZY ZOSTAĆ?

23. Do czego może dojść, gdy członek zboru chrześcijańskiego wciąż pozwala sobie na gwałtowne napady gniewu — być może połączone z fizycznym znęcaniem się nad domownikami — i nie okazuje skruchy?

²³ Wśród rzeczy potępionych przez Boga Biblia wymienia „nieprzyjaźnie, waśń, (...) napady gniewu” i oznajmia, że „ci, którzy się czegoś takiego dopuszczają, nie odziedziczą królestwa Bożego” (Galatów 5:19-21). Dlatego każdy, kto mieni się chrześcijaninem, a wciąż sobie pozwala na gwałtowne napady gniewu — być może połączone z fizycznym znęcaniem się nad partnerem lub dziećmi — i nie okazuje skruchy, może zostać wykluczony ze zboru chrześcijańskiego (porównaj 2 Jana 9, 10). Dzięki temu w zborze nie pozostają ludzie nie umiejący okiełznać swej mowy i czynów (1 Koryntian 5:6, 7; Galatów 5:9).

24. (a) Na co może się zdecydować ofiara przemocy w rodzinie? (b) Jak maltretowaną osobę mogą wesprzeć troskliwi przyjaciele lub starsi, czego jednak nie powinni robić?

²⁴ A co z osobami dręczonymi przez agresywnego współmałżonka, nie wykazującego żadnej chęci poprawy? Niektóre z różnych przyczyn decydują się przy nim pozostać. Inne odchodzą ze względu na zagrożenie dla ich zdrowia fizycznego, psychicznego i duchowego — a czasami nawet dla życia. W takich okolicznościach ofiara przemocy w rodzinie musi osobiście dokonać wyboru przed Jehową (1 Koryntian 7:10, 11). Życzliwi przyjaciele, krewni lub chrześcijańscy starsi zapewne zechcą posłużyć jej radą i pomocą, niemniej nie powinni naciskać, by obrała taki czy inny sposób postępowania. Sama musi powziąć decyzję (Rzymian 14:4; Galatów 6:5).

KRES DOKUCZLIWYCH PROBLEMÓW

25. Jakie jest zamierzenie Jehowy względem rodziny?

²⁵ Łącząc Adama i Ewę węzłem małżeńskim, Jehowa w żadnym wypadku nie chciał, by rodzinę rujnowały takie uciążliwe problemy, jak alkoholizm czy przemoc (Efezjan 3:14, 15). Rodzina miała być oazą miłości i pokoju, pozwalającą każdemu domownikowi zaspokajać swe potrzeby umysłowe, emocjonalne i duchowe. Jednakże wskutek grzechu życie rodzinne szybko uległo degeneracji (porównaj Kaznodziei 8:10).

26. Jaka przyszłość czeka tych, którzy starają się sprostać wymaganiom Jehowy?

²⁶ Na szczęście Jehowa nie zarzucił swego zamierzenia względem rodziny. Obiecuje zrealizować je w nowym pokojowym świecie, w którym wszyscy „będą bezpiecznie mieszkać, a nikt nie będzie ich straszył” (Ezechiela 34:28). Alkoholizm, przemoc w domu i wszelkie inne problemy rujnujące dzisiejsze rodziny odejdą wówczas w przeszłość. Ludzie przestaną maskować uśmiechem strach i ból i będą „rozkoszować się obfitym pokojem” (Psalm 37:11).

1, 2. Jakie pytanie powinny rozważyć osoby, których małżeństwo przeżywa kryzys?

WROKU 1988 Włoszka imieniem Lucia przeżywała bardzo trudne chwile.a Po dziesięciu latach pożycia jej małżeństwo się rozpadało. Wielokrotnie próbowała pojednać się z mężem, ale bez rezultatu. Zdecydowała się więc na separację motywowaną różnicą charakterów oraz na samotne wychowywanie dwóch córek. Wracając myślą do tamtych dni, opowiada: „Byłam przekonana, że nic nie ocali naszego małżeństwa”.

² Jeżeli twoje małżeństwo przechodzi kryzys, prawdopodobnie potrafisz zrozumieć Lucię. Być może zastanawiasz się, czy jest jeszcze jakaś nadzieja na uratowanie twego związku. W takiej sytuacji warto zadać sobie pytanie: Czy trzymam się wszystkich dobrych rad, które Bóg podaje w Biblii, by zapewnić małżeństwom powodzenie? (Psalm 119:105).

3. Jaką reakcję zauważono u wielu rozwiedzionych i ich rodzin mimo popularności rozwodów?

³ Kiedy między mężem a żoną panują mocno napięte stosunki, rozwód może się wydawać najprostszym rozwiązaniem. Ale choć w wielu krajach w zatrważającym tempie przybywa rozbitych rodzin, ostatnie badania wykazują, iż mnóstwo rozwiedzionych mężczyzn i kobiet żałuje swej decyzji. Nieraz mają więcej kłopotów ze zdrowiem fizycznym i psychicznym niż osoby, które pozostały ze swym partnerem. Dzieci z rozbitych rodzin niekiedy przez całe lata czują się zagubione i nieszczęśliwe. Cierpią też rodzice i przyjaciele rozwiedzionej pary. A co o tym wszystkim sądzi Bóg, Założyciel małżeństwa?

4. Jak należy podchodzić do problemów małżeńskich?

⁴ Jak się dowiedzieliśmy z poprzednich rozdziałów, zgodnie z zamierzeniem Bożym małżeństwo miało być związkiem na całe życie (1 Mojżeszowa 2:24). Dlaczego więc tak często się rozpada? Nie następuje to z dnia na dzień. Najpierw pojawiają się zwykle sygnały ostrzegawcze. Małe problemy małżeńskie coraz bardziej narastają, aż wydają się nie do przezwyciężenia. Ale gdyby od razu rozwiązano je za pomocą Biblii, do wielu rozwodów w ogóle by nie doszło.

BĄDŹCIE REALISTAMI

5. Z czego musi sobie zdawać sprawę każde małżeństwo?

⁵ U podłoża problemów leżą czasem nierealistyczne oczekiwania jednego lub obu partnerów. Popularne czasopisma, romanse, programy telewizyjne i filmy rozbudzają nadzieje i marzenia bardzo dalekie od rzeczywistości. Kiedy te oczekiwania się nie spełniają, małżonkowie nieraz czują się oszukani, niezadowoleni czy wręcz rozgoryczeni. Jak jednak dwoje niedoskonałych ludzi może znaleźć szczęście w małżeństwie? Żeby związek był udany, trzeba się zdobyć na wysiłek.

6. (a) Jaki zrównoważony pogląd na małżeństwo przedstawia Biblia? (b) Jakie mogą być przyczyny nieporozumień między partnerami?

⁶ Biblia udziela bardzo praktycznych wskazówek. Mówi o radościach zaznawanych w małżeństwie, ale ostrzega też, iż osoby decydujące się na ten krok „będą mieć udrękę w ciele” (1 Koryntian 7:28). Jak już wspominaliśmy, oboje małżonkowie są niedoskonali i grzeszni. Różnią się od siebie poziomem intelektualnym, strukturą emocjonalną oraz wychowaniem. Niekiedy mają odmienne zdanie w sprawie pieniędzy, dzieci czy teściów. Źródłem konfliktów bywają też problemy seksualne lub brak czasu dla partnera.b Takich trudności nie przezwycięża się w jednej chwili, ale bądźcie dobrej myśli! Większość małżeństw potrafi stawić im czoło i wspólnie znaleźć rozwiązanie.

ROZMAWIAJCIE O TYM, CO WAS DZIELI

7, 8. Jak Biblia radzi postąpić współmałżonkom, gdyby sprawili sobie przykrość lub się poróżnili?

⁷ Podczas rozmowy o przykrościach, nieporozumieniach lub własnych niedociągnięciach niektórzy nie potrafią zachować spokoju. Zamiast otwarcie powiedzieć: „Chyba się nie zrozumieliśmy”, ulegają emocjom i wyolbrzymiają problem. Niejeden mówi: „Myślisz tylko o sobie” albo: „Wcale mnie nie kochasz”. Druga strona dla uniknięcia kłótni czasami przestaje się wtedy odzywać.

⁸ W takiej sytuacji lepiej zastosować się do następującej rady biblijnej: „Bądźcie srodze zagniewani, a jednak nie grzeszcie; niech słońce nie zachodzi nad waszym rozdrażnieniem” (Efezjan 4:26). Pewne szczęśliwe małżeństwo zapytano w sześćdziesiątą rocznicę ślubu, na czym polega sekret ich udanego pożycia. Mąż odrzekł: „Nauczyliśmy się nie iść spać, dopóki nie zażegnamy wszelkich nieporozumień, nawet jeśli są błahe”.

9. (a) Na jaki nieodłączny element wymiany myśli wskazuje Pismo Święte? (b) Na co często muszą się zdobyć współmałżonkowie, chociaż wymaga to odwagi i pokory?

⁹ Kiedy powstaje różnica zdań, każde z małżonków musi ‛być prędkie do słuchania, powolne do mówienia, powolne do srogiego gniewu’ (Jakuba 1:19). Po uważnym wysłuchaniu siebie nawzajem oboje mogą uznać za stosowne się przeprosić (Jakuba 5:16). Szczere słowa: „Przepraszam, że sprawiłem (sprawiłam) ci przykrość” wymagają pokory i odwagi. Niemniej takie podejście do nieporozumień skutecznie pomoże małżonkom nie tylko rozwiązywać problemy, lecz także wytworzyć serdeczną więź, dzięki której będą zaznawali więcej radości z przebywania w swym towarzystwie.

POŻYCIE MAŁŻEŃSKIE

10. Jaka rada udzielona przez Pawła Koryntianom może chronić również dzisiejszych chrześcijan?

¹⁰ Pisząc do Koryntian, apostoł Paweł zalecił małżeństwo „ze względu na szerzenie się rozpusty” (1 Koryntian 7:2). Dzisiejszy świat jest równie zepsuty jak starożytny Korynt, a nawet jeszcze bardziej. Niemoralne tematy poruszane bez skrępowania przez ludzi ze świata, nieprzyzwoite ubiory, zmysłowe historie przedstawiane w czasopismach, książkach, telewizji i w kinie — wszystko to rozbudza niezdrowe żądze seksualne. Koryntianom żyjącym w podobnym środowisku Paweł poradził: „Lepiej jest zawrzeć związek małżeński niż płonąć namiętnością” (1 Koryntian 7:9).

11, 12. (a) Czego słusznie oczekują od siebie mąż i żona i jak powinni do tego podchodzić? (b) Jak postąpić, gdy trzeba chwilowo zrezygnować ze współżycia?

¹¹ Dlatego Biblia nakazuje chrześcijańskim małżeństwom: „Mąż niech oddaje żonie, co się jej należy, a żona niech czyni podobnie mężowi” (1 Koryntian 7:3). Zauważmy, iż nacisk położono tu na dawanie — nie na wysuwanie żądań. Pożycie cielesne da małżonkom prawdziwą satysfakcję tylko wtedy, gdy każde będzie mieć na względzie dobro drugiego. Na przykład Biblia poleca mężom obchodzić się z żonami „stosownie do wiedzy” (1 Piotra 3:7). Nakaz ten ma szczególne znaczenie w stosunkach intymnych. Jeżeli żona nie jest traktowana z czułością, może być jej trudno znajdować radość w tej dziedzinie życia małżeńskiego.

¹² Niekiedy małżonkowie są zmuszeni pozbawić siebie nawzajem tego, co im się należy. Żona może być bardzo zmęczona lub niedysponowana w pewne dni miesiąca (porównaj 3 Mojżeszową 18:19). Z kolei mąż nieraz ma poważne kłopoty w pracy i czuje się wyczerpany psychicznie. O konieczności chwilowego zrezygnowania ze zbliżeń najlepiej otwarcie ze sobą porozmawiać, by stało się to „za obopólną zgodą” (1 Koryntian 7:5). Dzięki temu żadne z małżonków nie zacznie wyciągać pochopnych wniosków. Jednakże żona, która z premedytacją stroni od współżycia, albo mąż, który w takich momentach nie stara się być czuły, wystawia partnera na pokusę. W ich małżeństwie mogą pojawić się trudności.

13. Jak chrześcijanie mogą strzec czystości myśli?

¹³ Jak wszyscy chrześcijanie, słudzy Boży związani węzłem małżeńskim powinni stronić od pornografii, która rozbudza nieczyste, wynaturzone pragnienia (Kolosan 3:5). Muszą też strzec swych myśli i czynów w kontaktach z innymi osobami płci odmiennej. Jezus ostrzegł: „Każdy, kto się wpatruje w niewiastę, aby do niej zapałać namiętnością, już popełnił z nią cudzołóstwo w swym sercu” (Mateusza 5:28). Trzymanie się biblijnych rad co do życia płciowego chroni przed ulegnięciem pokusie i popełnieniem cudzołóstwa. Małżonkowie mogą się wtedy cieszyć intymną więzią, ceniąc stosunki płciowe jako dar od Założyciela małżeństwa, Jehowy (Przypowieści 5:15-19).

BIBLIJNA PODSTAWA DO ROZWODU

14. Do jakiej przykrej sytuacji czasami dochodzi? Dlaczego?

¹⁴ Na szczęście większości chrześcijańskich małżeństw udaje się przezwyciężać powstające trudności. Ale nie zawsze tak jest. Ponieważ ludzie są niedoskonali i żyją w grzesznym świecie podległym władzy Szatana, niektóre małżeństwa się rozpadają (1 Jana 5:19). Co powinni zrobić chrześcijanie w tak krytycznej sytuacji?

15. (a) Co jest jedyną biblijną podstawą do rozwodu umożliwiającego ponowne zawarcie małżeństwa? (b) Dlaczego niektórzy nie decydują się na rozwód mimo niewierności współmałżonka?

¹⁵ Jak nadmieniono w drugim rozdziale tej książki, jedyną biblijną podstawą do rozwodu umożliwiającego ponowne zawarcie małżeństwa jest rozpusta (Mateusza 19:9).c Jeżeli masz niezbite dowody niewierności współmałżonka, stoisz wobec trudnej decyzji. Zostaniesz z nim czy wystąpisz o rozwód? Nie ma tu żadnej reguły. Niektórzy chrześcijanie przebaczyli wszystko partnerowi, który okazał szczerą skruchę, a uratowany związek okazał się udany. Inni postanowili się nie rozwodzić ze względu na dzieci.

16. (a) Z jakich przyczyn niektórzy rozwodzą się z winnym partnerem? (b) Dlaczego nie wolno krytykować decyzji strony niewinnej bez względu na to, co postanawia?

¹⁶ Z drugiej strony konsekwencją grzesznego czynu może być ciąża lub choroba przenoszona drogą płciową. Niekiedy trzeba chronić dzieci przed nadużyciami seksualnymi współmałżonka. Zanim poweźmiesz decyzję, niewątpliwie musisz rozważyć wiele spraw. Ale jeśli wiedząc o zdradzie partnera, podejmujesz z nim współżycie, to dajesz do zrozumienia, że mu przebaczasz i pragniesz utrzymać wasz związek. Przestaje istnieć podstawa do rozwodu, po którym zgodnie z Pismem Świętym możliwe byłoby ponowne zawarcie małżeństwa. Nikt nie powinien się wtrącać w twoje sprawy, próbować na ciebie wpłynąć ani też krytykować tego, co postanowisz. To ty będziesz znosić następstwa swej decyzji. „Każdy bowiem poniesie swój własny ciężar” (Galatów 6:5).

PODSTAWY DO SEPARACJI

17. Jakie ograniczenia nakłada Pismo Święte na osoby, które decydują się na separację lub rozwód z innego powodu niż rozpusta?

¹⁷ Czy istnieją okoliczności usprawiedliwiające separację, a nawet rozwód, jeśli współmałżonek nie dopuścił się rozpusty? Owszem, ale wówczas chrześcijanin nie może spotykać się z kimś innym z myślą o ponownym małżeństwie (Mateusza 5:32). Biblia dopuszcza taką separację, lecz omawiając tę sprawę na przykładzie żony, która odeszła od męża, stawia warunek: „Niech pozostanie niezamężna albo niech się znowu pogodzi z mężem” (1 Koryntian 7:11). Jakie wyjątkowe okoliczności mogą przemawiać za separacją?

18, 19. Jakie wyjątkowe okoliczności mogą skłonić kogoś do przeprowadzenia prawnej separacji lub rozwodu, mimo iż nie będzie mógł ponownie zawrzeć małżeństwa?

¹⁸ Niekiedy rodzinie brakuje środków do życia z powodu rażącego lenistwa lub nałogów męża.d Być może marnotrawi on wspólne pieniądze na gry hazardowe, narkotyki bądź alkohol. W Biblii czytamy: „Jeśli ktoś nie dba (...) o domowników, ten wiary się zaparł i jest gorszy niż człowiek bez wiary” (1 Tymoteusza 5:8). Gdyby mąż zdecydowanie nie chciał się zmienić, a nawet trwonił zarobki żony, może ona w trosce o dobro własne i swych dzieci wystąpić o prawną separację.

¹⁹ Takie kroki prawne mogą też wchodzić w grę wtedy, gdy współmałżonek zachowuje się szczególnie agresywnie, na przykład stale bije żonę, wskutek czego zagrożone jest jej zdrowie, a nawet życie. Poza tym gdyby ciągle próbował zmuszać ją do przekroczenia przykazań Bożych, ma ona prawo wziąć pod uwagę separację, zwłaszcza jeśli istniejąca sytuacja wystawia na poważne niebezpieczeństwo jej zdrowie duchowe. Może dojść do wniosku, że jedynie separacja pozwoli jej być ‛bardziej posłuszną Bogu jako władcy niż ludziom’ (Dzieje 5:29).

20. (a) W jaki sposób dojrzali przyjaciele i starsi mogą pomóc współwyznawcy, któremu rozpada się rodzina? Czego nie powinni robić? (b) Czego nie można usprawiedliwiać biblijnymi wyjaśnieniami co do separacji i rozwodu?

²⁰ Gdy strona niewinna jest wyjątkowo źle traktowana przez współmałżonka, nikt nie powinien jej nakłaniać ani do separacji, ani do ratowania małżeństwa. Dojrzali przyjaciele i starsi mogą wyciągnąć pomocną dłoń i udzielić rad biblijnych, nie wiedzą jednak wszystkiego o tym, co się dzieje między mężem a żoną. Tylko Jehowa szczegółowo zna ich wzajemne stosunki. Oczywiście chrześcijańska żona okazałaby brak szacunku dla ustanowionej przez Boga instytucji małżeństwa, gdyby chciała opuścić męża z błahych przyczyn. Ale jeśli stale grozi jej nadzwyczaj poważne niebezpieczeństwo i dlatego decyduje się na separację, nikt nie powinien jej krytykować. Dokładnie to samo można powiedzieć o chrześcijańskim mężu, który stara się o separację. „Wszyscy staniemy przed tronem sędziowskim Boga” (Rzymian 14:10).

JAK ZOSTAŁO URATOWANE ROZPADAJĄCE SIĘ MAŁŻEŃSTWO

21. Jakie przeżycie dowodzi, iż biblijne rady dla małżeństw są praktyczne?

²¹ Po trzech miesiącach separacji wspomniana wcześniej Lucia zetknęła się ze Świadkami Jehowy i zaczęła studiować z nimi Pismo Święte. „Ku memu ogromnemu zdziwieniu”, wyjaśnia, „w Biblii znalazłam praktyczne wskazówki, jak rozwiązać mój problem. Już po tygodniu studium chciałam pogodzić się z mężem. Dzisiaj mogę powiedzieć, że Jehowa wie, jak uratować rozpadające się małżeństwa, gdyż uczy małżonków wzajemnego szacunku. Niektórzy mówią, że Świadkowie Jehowy dzielą rodziny, ale to nieprawda. W moim wypadku było zupełnie na odwrót”. Lucia nauczyła się stosować w życiu zasady biblijne.

22. Czemu powinny zaufać wszystkie pary małżeńskie?

²² Przeżycia Lucii nie stanowią wyjątku. Małżeństwo powinno być błogosławieństwem, a nie ciężarem. W tym celu Jehowa udostępnił niezrównany poradnik dla małżeństw — swe drogocenne Słowo. Biblia „uczy prostaczka [„niedoświadczonego”, NW] mądrości” (Psalm 19:8-12). Uratowała już niejeden rozpadający się związek, a wielu innym pozwoliła wybrnąć z poważnych trudności. Oby wszystkie małżeństwa w pełni zaufały radom, które kieruje do nich Jehowa Bóg! Są one naprawdę praktyczne!

1, 2. (a) Jakie zmiany towarzyszą starzeniu się? (b) Dzięki czemu bogobojne osoby w czasach biblijnych odczuwały zadowolenie mimo podeszłego wieku?

JESIEŃ życia przynosi z sobą wiele zmian. Człowiek traci siły i energię. W lustrze widzi coraz to nowe zmarszczki i siwe włosy — albo łysinę. Miewa kłopoty z pamięcią. Wchodzi w nowe role w rodzinie, gdy dzieci zawierają małżeństwa i gdy rodzą się wnuki. A po przejściu na emeryturę czasami całkowicie zmienia tryb życia.

² Starzenie się rzeczywiście bywa uciążliwe (Kaznodziei 12:1-8). Przypomnijmy sobie jednak sług Bożych z czasów biblijnych. To prawda, że w końcu pomarli, ale późne lata opromieniła im zdobyta roztropność i mądrość (1 Mojżeszowa 25:8; 35:29; Joba 12:12; 42:17). Czemu to zawdzięczali? Temu, że żyli zgodnie z zasadami, które znajdujemy dziś w Biblii (Psalm 119:105; 2 Tymoteusza 3:16, 17).

3. Jakiej rady udzielił Paweł starszym mężczyznom i kobietom?

³ W swym liście do Tytusa apostoł Paweł podał zdrowe rady dla osób, które wkroczyły w jesień życia. Napisał: „Starsi mężczyźni niech zachowują umiar w nawykach, będą poważni, trzeźwego umysłu, zdrowi w wierze, w miłości, w wytrwałości. Niech też starsze niewiasty sprawują się w sposób bogobojny, niech nie rzucają oszczerstw ani nie będą zniewolone mnóstwem wina, niech będą nauczycielkami tego, co dobre” (Tytusa 2:2, 3). Usłuchanie tych wskazówek może pomóc w rozwiązywaniu problemów starszego wieku.

GDY DZIECI SIĘ USAMODZIELNIĄ

4, 5. Jak wielu rodziców reaguje, gdy ich dzieci odchodzą z domu, i jak niektórzy dostosowują się do nowej sytuacji?

⁴ Kiedy zmieniają się role życiowe, trzeba umieć dostosować się do nowej sytuacji. Jakże wyraźnie daje się to odczuć, gdy dorosłe dzieci opuszczają dom i zakładają własne rodziny! Dla wielu rodziców jest to pierwszy zwiastun starzenia się. Są szczęśliwi, że ich dzieci tak wyrosły, ale często martwią się, czy dobrze przygotowali je do samodzielnego życia. Poza tym tęsknią za nimi w opustoszałym domu.

⁵ To zrozumiałe, że nawet gdy dzieci się wyprowadzą, rodzice dalej interesują się ich losem. „Gdyby tylko często się odzywały, żebym mogła mieć pewność, iż wszystko jest w porządku, niczego by mi nie brakowało do szczęścia” — wyznała jedna z matek. Pewien ojciec opowiada: „Kiedy córka odeszła z domu, było nam bardzo ciężko. W rodzinie powstała wyrwa, bo dotąd wszystko robiliśmy razem”. Czym rodzice wypełniają taką pustkę? Wielu okazuje zainteresowanie innym ludziom i niesie im pomoc.

6. Co pomaga spojrzeć na więzy rodzinne z właściwego punktu widzenia?

⁶ Małżeństwo syna lub córki zmienia rolę rodziców. W Księdze 1 Mojżeszowej 2:24 czytamy: „Opuści mąż ojca swego i matkę swoją i złączy się z żoną swoją, i staną się jednym ciałem”. Uznawanie zbożnych zasad co do zwierzchnictwa i porządku pomoże rodzicom spojrzeć na sytuację z właściwego punktu widzenia (1 Koryntian 11:3; 14:33, 40).

7. Jakie właściwe nastawienie pielęgnował pewien ojciec, gdy jego córki założyły własne rodziny?

⁷ Pewni rodzice odczuli pustkę, gdy ich dwie córki wyszły za mąż i wyprowadziły się z domu. Ojciec początkowo nie przepadał za zięciami. Ale po przeanalizowaniu zasady zwierzchnictwa uświadomił sobie, że to oni są teraz odpowiedzialni za swe rodziny. Kiedy więc któraś córka przychodziła do niego się poradzić, pytał, co o danej sprawie myśli jej mąż, a następnie starał się go poprzeć. Obecnie zięciowie widzą w nim przyjaciela i chętnie słuchają jego rad.

8, 9. Jak niektórzy rodzice dostosowali się do sytuacji, gdy ich dorosłe dzieci się usamodzielniły?

⁸ A jeśli zdaniem rodziców młodzi małżonkowie co prawda nie łamią zasad biblijnych, ale nie obierają najlepszego kierunku postępowania? Pewni rodzice, których dzieci założyły już własne rodziny, wyjaśniają: „Zawsze pomagamy im zrozumieć, jak na daną sprawę patrzy Jehowa, lecz nawet gdy podejmują decyzję niezgodną z naszymi oczekiwaniami, akceptujemy ją i dalej służymy im pomocą i zachętą”.

⁹ W niektórych krajach azjatyckich matkom szczególnie trudno jest się pogodzić z usamodzielnieniem się synów. Ale respektowanie porządku chrześcijańskiego i zasady zwierzchnictwa zażegnuje nieporozumienia z synowymi. Pewna chrześcijanka, której synowie opuścili dom, odczuwa „coraz większą satysfakcję”. Ze wzruszeniem obserwuje, jak dobrze przewodzą własnym rodzinom. To z kolei pomaga jej i mężowi radzić sobie z fizycznymi i psychicznymi problemami starszego wieku.

ZNÓW JAK MŁODE MAŁŻEŃSTWO

10, 11. Jakie rady biblijne pomagają unikać sideł typowych dla średniego wieku?

¹⁰ Ludzie wkraczający w średni wiek różnie się zachowują. Niektórzy mężczyźni chcą wyglądać młodziej i zaczynają inaczej się ubierać. Kobiety często niepokoją się zmianami wywołanymi klimakterium. Niestety, w okresie tym współmałżonkowie czasami pobudzają się nawzajem do gniewu lub zazdrości, flirtując z młodszymi osobami płci odmiennej. Jednakże bogobojni mężczyźni w średnim wieku zachowują „trzeźwy umysł” i poskramiają niestosowne pragnienia (1 Piotra 4:7). Również dojrzałe kobiety, kierując się miłością do swych mężów i chęcią podobania się Jehowie, dbają o trwałość swego małżeństwa.

¹¹ Król Lemuel zanotował pod natchnieniem pochwałę dla „dzielnej kobiety”, wyświadczającej mężowi „dobro, a nie zło, po wszystkie dni swojego życia”. Chrześcijański mąż z całą pewnością rozumie, z jakim napięciem emocjonalnym zmaga się żona po osiągnięciu średniego wieku. Pobudzany miłością, będzie ją sławił (Przypowieści 31:10, 12, 28).

12. Jak z upływem lat mąż i żona mogą się jeszcze bardziej do siebie przybliżyć?

¹² Przez lata oboje zapewne bez wahania rezygnowaliście z osobistych pragnień, gdyż byliście zajęci wychowywaniem i zaspokajaniem potrzeb dzieci. Teraz jednak nadszedł czas na ponowne skoncentrowanie się na życiu małżeńskim. „Kiedy córki opuściły dom”, wspomina pewien mąż, „zacząłem na nowo zabiegać o względy żony”. Inny mężczyzna mówi: „Troszczymy się nawzajem o swoje zdrowie i przypominamy sobie o zażywaniu ruchu”. Aby nie dokuczyła im samotność, goszczą u siebie innych członków zboru. Pamiętanie o drugich naprawdę wychodzi na dobre. Co więcej, podoba się Jehowie (Filipian 2:4; Hebrajczyków 13:2, 16).

13. Jaką rolę w starszym małżeństwie odgrywają otwartość i szczerość?

¹³ Nie zaniedbujcie wymiany myśli. Rozmawiajcie ze sobą szczerze (Przypowieści 17:27). „Ponieważ każde z nas jest zainteresowane dobrem drugiego, jeszcze lepiej się rozumiemy” — wyjaśnia pewien mężczyzna. Jego żona potwierdza: „Z wiekiem zaczęliśmy znajdować przyjemność we wspólnej pogawędce przy herbacie lub robieniu czegoś we dwoje”. Otwartość i szczerość cementują związek, który staje się odporny na ataki Szatana, niszczyciela małżeństwa.

CIESZCIE SIĘ WNUKAMI

14. Jaki udział w wychowywaniu Tymoteusza na chrześcijanina najwyraźniej miała jego babka?

¹⁴ „Koroną” starszych osób są wnuki (Przypowieści 17:6). Ich towarzystwo może być bardzo pożądane — może rozweselać i pokrzepiać. Biblia z uznaniem wypowiada się o Lois, która razem z córką Euniką przekazywała swe wierzenia małemu wnukowi Tymoteuszowi. Dorastał on ze świadomością, że zarówno matka, jak i babka cenią prawdę biblijną (2 Tymoteusza 1:5; 3:14, 15).

15. Jaką cenną pomocą w wychowywaniu wnuków mogą służyć dziadkowie, czego jednak powinni się wystrzegać?

¹⁵ A zatem jest to szczególna dziedzina, w której możecie bardzo dużo zdziałać. Wiedzę o zamierzeniach Jehowy zaszczepiliście już swym dzieciom. Teraz macie sposobność dzielić się nią z kolejnym pokoleniem! Wiele maluchów z zapartym tchem słucha, jak dziadek czy babcia opowiada historie biblijne. Oczywiście nie chodzi o to, byście przejęli odpowiedzialność za wpajanie dzieciom prawd z Pisma Świętego, gdyż obowiązek ten spoczywa na ojcu (5 Mojżeszowa 6:7). Starajcie się raczej z nim współpracować. Módlcie się jak psalmista: „Do starości, gdy już siwy będę, nie opuszczaj mnie, Boże, aż opowiem o ramieniu twoim temu pokoleniu, a wszystkim następnym o potędze twojej!” (Psalm 71:18; 78:5, 6).

16. Jak dziadkowie mogą unikać wywoływania napięć w rodzinie?

¹⁶ Niestety, czasami dziadkowie tak rozpieszczają wnuków, iż na tym tle dochodzi do zatargów z dorosłymi dziećmi. To prawda, że wasza niekłamana życzliwość może skłaniać wnuków do zwierzania się wam ze spraw, o których nie mają chęci powiedzieć mamie czy tacie. Niekiedy jednak próbują one wygrywać pobłażliwych dziadków przeciw rodzicom. Co wtedy? Mądrość nakazuje zachęcać je do szczerości wobec rodziców. Wyjaśnijcie, że to się podoba Jehowie (Efezjan 6:1-3). W razie potrzeby zaproponujcie, iż ułatwicie im zadanie i porozmawiacie wcześniej z ich matką lub ojcem. Bez skrępowania opowiadajcie wnukom, czego się nauczyliście przez lata. Na pewno odniosą korzyść z waszej otwartości i szczerości.

PRZESTAWIAJCIE SIĘ NA INNE TORY

17. Jaką zdecydowaną postawę psalmisty winni naśladować starsi chrześcijanie?

¹⁷ Z upływem lat okaże się, iż nie możecie już zrobić tego wszystkiego, co chcielibyście lub co potrafiliście robić kiedyś. Jak pogodzić się ze starzeniem? Może czujecie się jak trzydziestolatki, ale rzut oka w lustro rozprasza złudzenia. Nie upadajcie jednak na duchu. Psalmista błagał Jehowę: „Nie odrzucaj mnie w czasie starości, gdy ustanie siła moja, nie opuszczaj mnie!” Bądźcie zdecydowani naśladować niezłomnego psalmistę, który oświadczył: „Zawsze będę miał nadzieję i będę pomnażał wszystką chwałę twoją” (Psalm 71:9, 14).

18. Jak dojrzały chrześcijanin może pożytecznie wykorzystywać czas po przejściu na emeryturę?

¹⁸ Wielu zawczasu przygotowuje się do zwiększenia udziału w wychwalaniu Jehowy po przejściu na emeryturę. „Z góry zaplanowałem, co zrobię, gdy córka skończy szkołę” — opowiada pewien emeryt. „Postanowiłem działać pełnoczasowo, toteż sprzedałem firmę, by w większej mierze służyć Jehowie. W modlitwie prosiłem Go o kierownictwo”. Jeżeli zbliżacie się do wieku emerytalnego, czerpcie otuchę z zapewnienia naszego Wielkiego Stwórcy: „Pozostanę ten sam aż do waszej starości i aż do lat sędziwych będę was nosił” (Izajasza 46:4).

19. Jakich rad udzielono osobom w starszym wieku?

¹⁹ Przystosowanie się do życia na emeryturze może nie być takie proste. Apostoł Paweł radził starszym mężczyznom ‛zachowywać umiar w nawykach’. Wymaga to dyscypliny wewnętrznej — opanowywania skłonności do troszczenia się tylko o własne wygody. Niewykluczone, że musicie nawet staranniej niż kiedyś planować i mocniej trzymać się w ryzach. Bądźcie zatem zajęci „i miejcie zawsze mnóstwo pracy w dziele Pańskim, wiedząc, że wasz trud w związku z Panem nie jest daremny” (1 Koryntian 15:58). Spróbujcie jeszcze więcej pomagać innym (2 Koryntian 6:13). Chcąc to czynić, wielu chrześcijan gorliwie głosi dobrą nowinę — na miarę swych możliwości. Mimo upływu lat starajcie się być „zdrowi w wierze, w miłości, w wytrwałości” (Tytusa 2:2).

PO STRACIE WSPÓŁMAŁŻONKA

20, 21. (a) Co w obecnym systemie rzeczy rozdziela pary małżeńskie? (b) Jaki wspaniały przykład dla osób owdowiałych stanowi Anna?

²⁰ W dzisiejszym świecie smutną, ale niezmienną koleją rzeczy pary małżeńskie w końcu rozdziela śmierć. Owdowiali chrześcijanie wiedzą, że ich ukochani współmałżonkowie teraz śpią, ale są też przekonani, iż znowu się z nimi zobaczą (Jana 11:11, 25). Mimo to boleśnie odczuwają stratę. Jak mogliby sobie pomóc?a

²¹ Warto mieć w pamięci, co zrobiła pewna osoba wspomniana w Biblii. Annę poznajemy jako 84-letnią kobietę, która owdowiała zaledwie po siedmiu latach małżeństwa. Na pewno ogromnie przeżyła śmierć męża. Co jednak uczyniła? Zaczęła dniem i nocą pełnić w świątyni świętą służbę dla Jehowy Boga (Łukasza 2:36-38). Taka gorliwa służba z pewnością koiła żal i uczucie osamotnienia.

22. Jak niektóre owdowiałe osoby radzą sobie z samotnością?

²² „Najtrudniejszy okazał się dla mnie brak partnera do rozmowy” — wyjaśnia 72-letnia kobieta, która straciła męża przed dziesięciu laty. „Mąż był dobrym słuchaczem. Rozmawialiśmy o zborze i o naszej chrześcijańskiej działalności kaznodziejskiej”. Inna wdowa zauważa: „Co prawda czas goi rany, przekonałam się jednak, że leczy je nie tyle czas, ile sposób wykorzystania go. Mam teraz większe możliwości pomagania drugim”. Podobnie wypowiada się 67-letni wdowiec: „Po śmierci bliskiej osoby najbardziej krzepi niesienie pocieszenia innym”.

NIEMŁODZI, LECZ CENNI W OCZACH BOGA

23, 24. Jaką wspaniałą pociechę niesie Biblia ludziom w podeszłym wieku, a zwłaszcza wdowom i wdowcom?

²³ Nawet jeśli śmierć zabiera ukochanego współmałżonka, Jehowa jest zawsze wierny i nigdy nie zawodzi. Król Dawid śpiewał niegdyś: „O jedno prosiłem Pana, o to zabiegam: abym mógł mieszkać w domu Pana przez wszystkie dni życia mego, by oglądać piękno Pana i by odwiedzać świątynię jego” (Psalm 27:4).

²⁴ „Szanuj wdowy, które rzeczywiście są wdowami” — pouczał apostoł Paweł (1 Tymoteusza 5:3). Następnie udzielił rady, z której wynika, iż pewne bogobojne wdowy nie mające bliskich krewnych mogą potrzebować od zboru pomocy materialnej. Ale w powyższej zachęcie kryje się też myśl, że trzeba je cenić. Jakże pokrzepia owdowiałych sług Bożych świadomość, iż Jehowa ich ceni i dodaje im sił! (Jakuba 1:27).

25. Jaki cel wciąż mają przed sobą starsze osoby?

²⁵ Natchnione Słowo Boże oznajmia: „Wspaniałością starców jest ich siwizna”. „Jest koroną piękna, gdy się ją znajduje na drodze prawości” (Przysłów [Przypowieści] 16:31, NW; 20:29, NW). A zatem bez względu na to, czy masz partnera małżeńskiego, czy znowu jesteś sam, wciąż na pierwszym miejscu w życiu stawiaj służbę dla Jehowy. W ten sposób wyrobisz sobie dobre imię u Boga i uzyskasz widoki na życie wieczne w świecie, w którym nikomu już nie będzie dokuczać starość (Psalm 37:3-5; Izajasza 65:20).

1. Co zawdzięczamy rodzicom i jak w związku z tym powinniśmy się do nich odnosić?

„SŁUCHAJ swojego ojca, bo on cię zrodził, i nie gardź swoją matką, dlatego że jest staruszką” — radził przed wiekami mędrzec (Przypowieści 23:22). Może powiesz: „To oczywiste!” Większość z nas nie tylko nie gardzi rodzicami, lecz darzy ich głęboką miłością. Jesteśmy świadomi, jak wiele im zawdzięczamy. Przede wszystkim dali nam życie. Co prawda Źródłem życia jest Jehowa, ale gdyby nie ojciec i matka, po prostu by nas nie było. Nie możemy im ofiarować nic równie cennego. Pomyślmy też o wyrzeczeniach, troskach, wydatkach i płynących z serca wysiłkach związanych z wychowywaniem dziecka od niemowlęctwa po dorosłość. Jakże rozsądnie brzmi zatem rada Słowa Bożego: „Szanuj swego ojca i swą matkę (...) aby ci się dobrze działo i abyś długo trwał na ziemi”! (Efezjan 6:2, 3).

DOSTRZEGANIE POTRZEB EMOCJONALNYCH

2. Jak dorosłe dzieci mogą oddawać rodzicom „należne zadośćuczynienie”?

² Apostoł Paweł napisał do chrześcijan: „Niech (...) [dzieci lub wnuki] uczą się najpierw przejawiać zbożne oddanie we własnym domu oraz oddawać swym rodzicom i dziadkom należne zadośćuczynienie, gdyż to jest miłe w oczach Bożych” (1 Tymoteusza 5:4). Dorosłe dzieci dają takie „należne zadośćuczynienie”, gdy okazują rodzicom i dziadkom wdzięczność za lata miłości, trudu i opieki. Muszą sobie uświadomić, że starsi ludzie na równi z wszystkimi innymi potrzebują — czasami wręcz rozpaczliwie — miłości oraz pokrzepienia. Jak każdy z nas, chcą być doceniani. Muszą odczuwać, że ich życie ma sens.

3. Jak możemy darzyć szacunkiem rodziców i dziadków?

³ Wyrazem szacunku dla rodziców i dziadków będzie więc zapewnianie ich o naszej miłości (1 Koryntian 16:14). Jeżeli rodzice mieszkają gdzie indziej, pamiętajmy, ile dla nich znaczą wiadomości od dzieci. Pogodny list, rozmowa telefoniczna czy odwiedziny sprawią im niekłamaną radość. Miyo z Japonii napisała w wieku 82 lat: „Moja córka [której mąż jest nadzorcą podróżującym] mówi: ‚Mamo, „podróżuj” z nami’. Przysyła mi plan ich wizyt oraz numer telefonu na każdy tydzień. Rozkładam mapę i już wiem: ‚Aha, teraz są tutaj’. Zawsze dziękuję Jehowie, że pobłogosławił mnie takim dzieckiem”.

POMOC MATERIALNA

4. Jak żydowska tradycja religijna skłaniała do bezdusznego traktowania rodziców?

⁴ Czy szacunek dla rodziców może też wymagać troszczenia się o ich potrzeby materialne? Oczywiście. Zdarza się to dość często. W czasach Jezusa żydowscy przywódcy religijni podtrzymywali tradycję, według której oświadczenie, iż jakieś pieniądze lub inne dobra są „darem poświęconym Bogu”, zwalniało od obowiązku wspierania nimi rodziców (Mateusza 15:3-6). Cóż za bezduszność! Owi przywódcy religijni nie tylko nie uczyli szacunku dla rodziców, lecz w gruncie rzeczy zachęcali do pogardliwego i samolubnego bagatelizowania ich potrzeb. Na pewno nie chcielibyśmy tak postępować! (5 Mojżeszowa 27:16).

5. Dlaczego szacunek dla rodziców wymaga czasami wspierania ich pod względem materialnym, mimo iż w niektórych krajach istnieje opieka społeczna?

⁵ Obecnie w wielu krajach instytucje pomocy społecznej zapewniają starszym ludziom podstawowe rzeczy, jak żywność, odzież i mieszkanie. Poza tym oni sami nieraz oszczędzają z myślą o starości. Ale jeśli takie środki się wyczerpią lub okażą zbyt szczupłe, dzieci szanujące rodziców zrobią wszystko, co w ich mocy, by zaspokoić te potrzeby. Troska o sędziwych rodziców w istocie dowodzi zbożnego oddania: oddania wobec Jehowy Boga, Założyciela rodziny.

MIŁOŚĆ I OFIARNOŚĆ

6. Jakie decyzje co do miejsca zamieszkania podejmują niekiedy dzieci z myślą o potrzebach rodziców?

⁶ Dorosłe dzieci, widząc potrzeby zniedołężniałych rodziców, zdobywają się na wielką miłość i ofiarność. Niekiedy zabierają ich do siebie albo same przeprowadzają się gdzieś bliżej lub bezpośrednio do rodziców. Często jednym i drugim wychodzi to na dobre.

7. Dlaczego decyzji w sprawie sędziwych rodziców lepiej nie podejmować zbyt pochopnie?

⁷ Czasami jednak takie zmiany okazują się niekorzystne. Dlaczego? Być może decyzję powzięto zbyt pochopnie lub jedynie pod wpływem emocji. „Roztropny zważa na swoje kroki” — mądrze ostrzega Biblia (Przypowieści 14:15). Przypuśćmy, że twoja niemłoda już matka z trudem radzi sobie sama, toteż twoim zdaniem byłoby lepiej, gdyby przeprowadziła się do was. Roztropność skłoni cię do przeanalizowania następujących kwestii: Jakie są jej rzeczywiste potrzeby? Czy nie dałoby się skorzystać z pomocy jakiejś instytucji państwowej lub prywatnej? Czy matka naprawdę chce się przenieść? Jeżeli tak, jak to się na niej odbije? Czy nie będzie musiała zostawić przyjaciół? Jak może to wpłynąć na jej psychikę? Czy porozmawialiście z nią o tym wszystkim? Jak taka zmiana podziała na ciebie, twego współmałżonka i wasze dzieci? Jeżeli matce potrzeba opieki, kto ją zapewni? Czy uda się te obowiązki rozłożyć na więcej osób? Czy omówiliście całą sprawę ze wszystkimi bezpośrednio zainteresowanymi?

8. Kogo się radzić w kwestii pomocy sędziwym rodzicom?

⁸ Ponieważ za opiekę nad sędziwymi rodzicami odpowiedzialne są wszystkie dzieci, mądrze będzie zwołać naradę rodzinną, żeby każdy miał udział w podejmowaniu decyzji. Warto też porozmawiać z chrześcijańskimi starszymi zboru lub z przyjaciółmi, którzy znaleźli się w podobnej sytuacji. Biblia ostrzega: „Gdzie nie ma narady, nie udają się zamysły; lecz gdzie jest wielu doradców, tam jest powodzenie” (Przypowieści 15:22).

WCZUWAJ SIĘ W ICH POŁOŻENIE I BĄDŹ WYROZUMIAŁY

9, 10. (a) Jakie względy należy okazywać osobom sędziwym mimo ich wieku? (b) O czym zawsze powinno pamiętać dorosłe dziecko, gdy czyni coś dla dobra rodziców?

⁹ Okazywanie sędziwym rodzicom szacunku wymaga wyrozumiałości oraz wczuwania się w ich położenie. Z biegiem lat coraz trudniej im się poruszać, jeść i zapamiętywać. Mogą potrzebować pomocy. Dzieci często stają się wtedy nadopiekuńcze i próbują wziąć wszystko w swoje ręce. A przecież ojciec i matka są dorośli, przez całe życie gromadzili wiedzę i doświadczenie, sami się o siebie troszczyli i sami podejmowali decyzje. Niewykluczone, iż nie potrafią myśleć o sobie inaczej niż jako o rodzicach i ludziach samodzielnych i na tym opierają poczucie własnej wartości. Jeżeli zauważą, że dzieci zaczynają kierować ich życiem, mogą popaść w przygnębienie lub rozgoryczenie. Niektórzy obrażają się i przeciwstawiają wszystkiemu, co w ich mniemaniu zmierza do odebrania im niezależności.

¹⁰ Takich problemów nie da się łatwo rozwiązać, ale życzliwość nakazywałaby pozwolić sędziwym rodzicom, by na ile potrafią, sami o siebie dbali i o sobie decydowali. Nierozsądnie byłoby rozstrzygać, co jest dla nich najlepsze, bez pytania ich o zdanie. Mogli już stracić wiele ze swej samodzielności. Nie ograbiaj ich z tego, co im jeszcze zostało. Może się okazać, że im mniej próbujesz ingerować w ich życie, tym lepiej układają się wasze stosunki. I oni będą szczęśliwsi, i ty. Nawet jeśli dla ich dobra musisz przy czymś obstawać, to przez szacunek nie odbieraj im należnego poczucia godności. Słowo Boże poleca: „Przed siwą głową wstaniesz i będziesz szanował osobę starca” (3 Mojżeszowa 19:32).

PIELĘGNOWANIE ODPOWIEDNIEGO NASTAWIENIA

11-13. Jak sprostać zadaniu troszczenia się o starych rodziców, z którymi w przeszłości stosunki nie układały się najlepiej?

¹¹ Niekiedy darzenie sędziwych rodziców szacunkiem nie jest łatwe ze względu na dawniejsze stosunki. Być może ojciec był chłodny i nie okazywał ci miłości albo matka zachowywała się despotycznie i szorstko. Może wciąż odczuwasz rozgoryczenie, gniew lub ból, gdyż nie tak chciałeś być traktowany. Czy takie uczucia da się przezwyciężyć?a

¹² Basse, który wychowywał się w Finlandii, opowiada: „Mój ojczym był niegdyś oficerem SS w hitlerowskich Niemczech. Łatwo wpadał w złość i stawał się wtedy niebezpieczny. Wiele razy na moich oczach pobił mamę. Kiedyś rozgniewany chwycił za pas i uderzył mnie sprzączką w twarz. Cios był tak silny, że przewróciłem się na łóżko”.

¹³ Ale można też było spojrzeć na to inaczej. Basse dodaje: „Z drugiej strony ojczym bardzo ciężko pracował i nie oszczędzał się, żeby zadbać o materialne potrzeby rodziny. Nigdy nie okazywał mi ojcowskich uczuć, wiedziałem jednak, że to z powodu urazu psychicznego. Kiedy był chłopcem, matka wyrzuciła go z domu. Drogę przez życie torował sobie łokciami i jako bardzo młody mężczyzna poszedł na wojnę. Do pewnego stopnia to rozumiałem i nie winiłem go. Po latach w miarę swych najlepszych możliwości pomagałem mu aż do jego śmierci. Nie przychodziło mi to łatwo, ale robiłem, co mogłem. Starałem się do końca być dobrym synem i myślę, że za takiego mnie uważał”.

14. Jaki uniwersalny werset biblijny odnosi się także do opieki nad sędziwymi rodzicami?

¹⁴ Również w życiu rodzinnym, podobnie jak w innych sytuacjach, ma zastosowanie następująca rada biblijna: „Przyodziejcie się w tkliwe uczucia: współczucie, życzliwość, uniżenie umysłu, łagodność i wielkoduszną cierpliwość. Dalej znoście jedni drugich i wspaniałomyślnie przebaczajcie sobie nawzajem, jeśli ktoś ma powód do uskarżania się na drugiego. Jak Jehowa wspaniałomyślnie wam przebaczył, tak czyńcie i wy” (Kolosan 3:12, 13).

OPIEKUNOWIE MUSZĄ TEŻ DBAĆ O SIEBIE

15. Dlaczego opieka nad rodzicami bywa wyczerpująca emocjonalnie?

¹⁵ Opieka nad zniedołężniałym ojcem (lub matką) to trudne, odpowiedzialne i czasochłonne zadanie, przysparzające mnóstwa obowiązków. Często jednak najbardziej obciąża emocjonalnie. Jakże przytłaczający jest widok rodziców, którzy tracą zdrowie, pamięć i przestają być samodzielni! Sandy z Portoryko wspomina: „Mama była zawsze podporą rodziny, dlatego opiekowanie się nią sprawiało nieopisany ból. Najpierw zaczęła utykać, potem poruszała się o lasce, następnie przy balkoniku, a później już tylko w wózku inwalidzkim. Jej stan ciągle się pogarszał, aż w końcu zmarła. Miała raka kości i potrzebowała stałej opieki: dniem i nocą. Kąpaliśmy ją, karmiliśmy i czytaliśmy jej. Ogromnie nas to wyczerpywało — zwłaszcza pod względem emocjonalnym. Płakałam na myśl, że moja kochana mama umiera”.

16, 17. Jakie wskazówki mogą pomóc opiekunowi trzeźwo oceniać sytuację?

¹⁶ Jak sobie radzić w podobnej sytuacji? Bardzo pomaga słuchanie wypowiedzi Jehowy zawartych w Biblii oraz rozmawianie z Nim w modlitwie (Filipian 4:6, 7). Warto też pamiętać o racjonalnym odżywianiu się i wysypianiu. Dzięki temu będziesz lepiej przygotowany psychicznie i fizycznie do pielęgnowania ukochanej osoby. Może niekiedy uda ci się oderwać od codzienności. Nawet jeśli nie możesz nigdzie wyjechać, mądrze byłoby zaplanować jakiś wypoczynek. Spróbuj umówić kogoś do opieki nad chorym, żebyś mógł nieco odetchnąć.

¹⁷ Opiekunowie często oczekują od siebie zbyt wiele. Nie obwiniaj się o to, czego nie jesteś w stanie zrobić. Okoliczności mogą cię zmusić do umieszczenia drogiej ci osoby w domu opieki. A jeśli sam się o nią troszczysz, stawiaj sobie rozsądne wymagania. Musisz zachować równowagę między dbaniem o potrzeby rodziców a zaspokajaniem potrzeb swych dzieci, współmałżonka i własnych.

SIŁA WYKRACZAJĄCA POZA TO, CO NORMALNE

18, 19. Jakiego wsparcia obiecał udzielić Jehowa i jakie przeżycie ukazuje, że na Jego słowie można polegać?

¹⁸ Osobom troszczącym się o sędziwych rodziców Jehowa życzliwie udziela bezcennych wskazówek na kartach swego Słowa, Biblii, ale nie jest to jedyna pomoc z Jego strony. „Bliski jest Pan wszystkim, którzy go wzywają” — napisał pod natchnieniem psalmista. „Wołanie ich słyszy i wybawia ich”. Wierni słudzy Jehowy mogą być pewni, że On zawsze ich wybawi, że pomoże przetrwać nawet najtrudniejsze sytuacje (Psalm 145:18, 19).

¹⁹ Przekonała się o tym Myrna z Filipin, gdy musiała się zaopiekować matką, bezwładną po udarze mózgu. „Nie ma nic bardziej przygnębiającego niż patrzenie na cierpienia ukochanej osoby, która nawet nie może powiedzieć, co ją boli” — pisze Myrna. „To tak, jakbym widziała, że powoli tonie, a nie mogła nic zrobić. Wielokrotnie padałam na kolana i mówiłam Jehowie, jak jestem zmęczona. Płakałam jak Dawid, który błagał Jehowę, by zebrał jego łzy w bukłaku i o nim pamiętał [Psalm 56:9]. A Jehowa zgodnie ze swą obietnicą dodał mi potrzebnych sił. ‚Pan był podporą moją’” (Psalm 18:19).

20. Jakie obietnice biblijne pomagają opiekunom zachować optymizm, nawet gdy ojciec lub matka umrze?

²⁰ Ktoś nazwał opiekę nad sędziwymi rodzicami „historią bez happy endu”. Mimo najstaranniejszej troski ludzie starzy umierają, tak jak matka Myrny. Ale kto ufa Jehowie, wie, że śmierć nie kończy wszystkiego. Apostoł Paweł oznajmił: „Mam w Bogu nadzieję, (...) że nastąpi zmartwychwstanie zarówno prawych, jak i nieprawych” (Dzieje 24:15). Ci, którzy utracili rodziców, mogą czerpać pociechę z nadziei zmartwychwstania oraz z obietnicy, iż Bóg ustanowi zachwycający nowy świat, w którym „śmierci już nie będzie” (Objawienie 21:4).

21. Jakie dobre rezultaty przynosi darzenie sędziwych rodziców szacunkiem?

²¹ Słudzy Boży otaczają rodziców — również sędziwych — szczególnymi względami (Przypowieści 23:22-24). Okazują im szacunek. Dzięki temu spełnia się na nich natchnione przysłowie: „Ojciec twój i twa matka będą się weselić, a twoja rodzicielka będzie się radować” (Przysłów [Przypowieści] 23:25, NW). A co najważniejsze, kto poważa sędziwych rodziców, ten sprawia zadowolenie i okazuje szacunek Jehowie Bogu.

1. Jakie Jehowa miał zamierzenie względem rodziny?

KIEDY Jehowa połączył węzłem małżeńskim Adama z Ewą, ten wyraził swą radość lirycznymi słowami, które stanowią najstarszy utrwalony na piśmie fragment poezji hebrajskiej (1 Mojżeszowa 2:22, 23). Jednakże Stwórcy nie chodziło tylko o sprawienie przyjemności swym ziemskim dzieciom. Pragnął, by małżeństwa i rodziny spełniały Jego wolę. Pierwszej parze ludzkiej polecił: „Rozradzajcie się i rozmnażajcie się, i napełniajcie ziemię, i czyńcie ją sobie poddaną; panujcie nad rybami morskimi i nad ptactwem niebios, i nad wszelkimi zwierzętami, które się poruszają po ziemi!” (1 Mojżeszowa 1:28). Jakże doniosłe i wdzięczne było to zadanie! Gdyby Adam i Ewa całkowicie podporządkowali się woli Jehowy, mogliby wraz ze swym przyszłym potomstwem być naprawdę szczęśliwi.

2, 3. Co przysparza dzisiejszym rodzinom najwięcej szczęścia?

² Również dzisiejsze rodziny są najszczęśliwsze wtedy, gdy wspólnie spełniają wolę Bożą. Apostoł Paweł napisał: „Zbożne oddanie jest pożyteczne we wszystkim, ponieważ zawiera obietnicę życia teraźniejszego oraz tego, które ma nadejść” (1 Tymoteusza 4:8). Rodzina, która przejawia zbożne oddanie i kieruje się radami Jehowy zawartymi w Biblii, zaznaje szczęścia w „życiu teraźniejszym” (Psalm 1:1-3; 119:105; 2 Tymoteusza 3:16). Nawet jeśli tylko jeden z domowników trzyma się Pisma Świętego, sytuacja przedstawia się lepiej niż tam, gdzie nie robi tego nikt.

³ W książce tej omówiono sporo zasad biblijnych przysparzających rodzinom szczęścia. Może zauważyłeś, iż o niektórych wspomniano wielokrotnie. Dlaczego? Ponieważ są to niezmienne prawdy wywierające dobroczynny wpływ na całą rodzinę i sprawdzające się w różnych dziedzinach życia. Kiedy rodzina usilnie się stara zgodnie z nimi postępować, nabiera przekonania, iż zbożne oddanie rzeczywiście „zawiera obietnicę życia teraźniejszego”. Przyjrzyjmy się jeszcze raz czterem ważnym zasadom.

WARTOŚĆ PANOWANIA NAD SOBĄ

4. Dlaczego panowanie nad sobą odgrywa w małżeństwie zasadniczą rolę?

⁴ Król Salomon oświadczył: „Człowiek nieopanowany [‛nie mogący powściągnąć swego ducha’, Wujek] jest jak miasto z rozwalonym murem” (Przypowieści 25:28; 29:11). Kto chce zaznawać szczęścia w małżeństwie, musi ‛powściągać swego ducha’, musi nad sobą panować. Uleganie szkodliwym emocjom, takim jak zapalczywy gniew lub niemoralne żądze, poczyni szkody, których naprawienie potrwa całe lata — jeśli w ogóle będzie możliwe.

5. Jak człowiek niedoskonały może rozwijać panowanie nad sobą i jakie przyniesie to korzyści?

⁵ Oczywiście żaden potomek Adama nie potrafi do końca utrzymać na wodzy swego niedoskonałego ciała (Rzymian 7:21, 22). Jednakże panowanie nad sobą należy do owoców ducha (Galatów 5:22, 23). Duch Boży pomoże nam więc rozwinąć ten przymiot, jeżeli prosimy o to w modlitwie, kierujemy się stosownymi radami biblijnymi oraz szukamy towarzystwa osób przejawiających panowanie nad sobą, a unikamy tych, którym jest ono obce (Psalm 119:100, 101, 130; Przypowieści 13:20; 1 Piotra 4:7). Dzięki takiej postawie łatwiej nam będzie ‛uciekać od rozpusty’, nawet w chwili pokusy (1 Koryntian 6:18). Odrzucimy przemoc i nie uwikłamy się w alkoholizm lub go przezwyciężymy. Będziemy spokojniej reagować na prowokacje i nie sprzyjające okoliczności. Oby wszyscy — łącznie z dziećmi — nauczyli się pielęgnować ten ważny owoc ducha! (Psalm 119:1, 2).

WŁAŚCIWY POGLĄD NA ZWIERZCHNICTWO

6. (a) Jaką zasadę zwierzchnictwa ustanowił Bóg? (b) O czym musi pamiętać mężczyzna, jeśli pod jego przewodnictwem rodzina ma być szczęśliwa?

⁶ Druga ważna zasada dotyczy uznawania zwierzchnictwa. Paweł tak opisał obowiązujący porządek: „Chcę, byście wiedzieli, że głową każdego mężczyzny jest Chrystus, a głową niewiasty jest mężczyzna, a głową Chrystusa jest Bóg” (1 Koryntian 11:3). Oznacza to, że rodziną kieruje mąż, żona lojalnie go popiera, a dzieci są posłuszne rodzicom (Efezjan 5:22-25, 28-33; 6:1-4). Jednakże szczęście gości tylko tam, gdzie zwierzchnictwo jest sprawowane w należyty sposób. Bogobojni mężczyźni wiedzą, iż przewodzenie nie ma nic wspólnego z despotyzmem. Naśladują swoją Głowę — Jezusa. Chociaż miał on zostać ustanowiony „głową nad wszystkim”, „nie przyszedł po to, by mu usługiwano, lecz by usługiwać” (Efezjan 1:22; Mateusza 20:28). Podobnie chrześcijański mąż przewodzący rodzinie ma na względzie nie własne korzyści, lecz pomyślność żony i dzieci (1 Koryntian 13:4, 5).

7. Jakie zasady biblijne pomagają żonie wywiązywać się z roli, którą w rodzinie wyznaczył jej Bóg?

⁷ Z kolei oddana Bogu żona nie rywalizuje z mężem ani nie próbuje nad nim dominować. Chętnie go popiera i z nim współpracuje. Biblia czasem wspomina, iż żona „należy” do męża — nie pozostawia zatem wątpliwości, że to on pełni funkcję głowy (Rodzaju [1 Mojżeszowa] 20:3, NW). Wstępując w związek małżeński, kobieta zaczyna podlegać „prawu swego męża” (Rzymian 7:2). Jednocześnie, jak czytamy w Piśmie Świętym, jest „pomocnicą” i „uzupełnieniem” (Rodzaju 2:20, NW). Wykazuje przymioty i umiejętności, których brak mężowi, i służy mu potrzebnym wsparciem (Przypowieści 31:10-31). Poza tym Biblia nazywa żonę „towarzyszką”, współpracującą ramię w ramię ze swym partnerem (Malachiasza 2:14). Te zasady biblijne pomagają obojgu rozumieć wyznaczone im role oraz odnosić się do siebie z godnością i szacunkiem.

‛BĄDŹ PRĘDKI DO SŁUCHANIA’

8, 9. Omów niektóre zasady ułatwiające wszystkim domownikom doskonalenie wymiany myśli.

⁸ Książka ta często kieruje uwagę na potrzebę wymiany myśli. Dlaczego? Ponieważ ludziom, którzy ze sobą rozmawiają i naprawdę słuchają siebie nawzajem, łatwiej jest zgodnie żyć. Jak wielokrotnie podkreślono, wymiana myśli odbywa się w dwie strony, czym przypomina ulicę dwukierunkową. Uczeń Jakub tak to wyraził: „Każdy człowiek ma być prędki do słuchania, powolny do mówienia” (Jakuba 1:19).

⁹ Poza tym musimy uważać, jak mówimy. Słowa nie przemyślane, napastliwe lub wyrażające bezwzględną krytykę nie mają nic wspólnego z rzeczową wymianą myśli (Przypowieści 15:1; 21:9; 29:11, 20). Nawet jeśli coś jest zgodne z prawdą, ale zostało wypowiedziane ostro, wyniośle czy oschle, wyrządzi zapewne więcej szkody niż pożytku. Nasza mowa powinna być ujmująca, „przyprawiona solą” (Kolosan 4:6). Słowa mają przypominać ‛złote jabłka na srebrnych czaszach’ (Przypowieści 25:11). Rodziny, które uczą się należytej wymiany myśli, są na dobrej drodze do osiągnięcia szczęścia.

DONIOSŁA ROLA MIŁOŚCI

10. Jaki rodzaj miłości jest niezbędny w małżeństwie?

¹⁰ W niniejszej publikacji słowo „miłość” pojawia się wiele razy. Czy przypominasz sobie, jakiemu rodzajowi miłości poświęcono najwięcej uwagi? To prawda, że istotną rolę odgrywa w małżeństwie miłość romantyczna (po grecku éros) i że w udanym związku mąż i żona darzą się głębokim przywiązaniem i przyjaźnią (po grecku filía). Ale jeszcze większe znaczenie ma miłość wyrażona greckim słowem agápe. Taką miłość żywimy do Jehowy, Jezusa i bliźnich (Mateusza 22:37-39). Taką też miłość Jehowa okazuje rodzajowi ludzkiemu (Jana 3:16). Jakież to cudowne, że tym samym uczuciem możemy obdarzyć współmałżonka i dzieci! (1 Jana 4:19).

11. Na czym polega dobroczynny wpływ miłości na małżeństwo?

¹¹ W małżeństwie ta szlachetna miłość jest rzeczywiście „doskonałą więzią jedności” (Kolosan 3:14). Zespala partnerów i rodzi w każdym z nich pragnienie czynienia tego, co najlepsze dla współmałżonka i dzieci. Pomaga rodzinom wspólnymi siłami pokonywać trudności. Kiedy mąż i żona posuwają się w latach, pobudza ich do wspierania i doceniania siebie nawzajem. „Miłość (...) nie szuka własnych korzyści (...). Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, na wszystko ma nadzieję, wszystko przetrzymuje. Miłość nigdy nie zawodzi” (1 Koryntian 13:4-8).

12. Dlaczego miłość do Boga zacieśnia więzy małżeńskie?

¹² Szczególnie silna więź zespala męża i żonę, których oprócz miłości do siebie łączy nade wszystko miłość do Jehowy (Kaznodziei 4:9-12). Dlaczego? Apostoł Jan napisał: „Miłość do Boga polega na tym, że przestrzegamy jego przykazań” (1 Jana 5:3). A zatem małżonkowie powinni uczyć dzieci zbożnego oddania nie tylko dlatego, że je mocno kochają, ale głównie z posłuszeństwa wobec nakazu Jehowy (5 Mojżeszowa 6:6, 7). Powinni wystrzegać się niemoralności nie tylko ze względu na łączące ich uczucie, lecz przede wszystkim z miłości do Jehowy, który ‛osądzi rozpustników i cudzołożników’ (Hebrajczyków 13:4). Nawet jeśli zachowanie jednego z partnerów przysparza poważnych kłopotów ich małżeństwu, miłość do Jehowy pobudzi drugą stronę do dalszego trzymania się zasad biblijnych. Jakże szczęśliwe są rodziny, w których wzajemna miłość jest umocniona miłością do Jehowy!

RODZINA, KTÓRA PEŁNI WOLĘ BOŻĄ

13. Jak stanowcze pragnienie spełniania woli Bożej pomaga koncentrować się na sprawach naprawdę ważnych?

¹³ Całe życie chrześcijanina koncentruje się wokół pełnienia woli Bożej (Psalm 143:10). Właśnie na tym polega zbożne oddanie. Wykonywanie woli Bożej pomaga rodzinom skupiać się na sprawach naprawdę ważnych (Filipian 1:9, 10). Na przykład Jezus ostrzegł: „Przyszedłem (...) spowodować rozdźwięk między mężczyzną a jego ojcem, i córką a jej matką, i młodą małżonką a jej teściową. Doprawdy, nieprzyjaciółmi będą człowiekowi jego domownicy” (Mateusza 10:35, 36). Tak jak przepowiedział Jezus, wielu jego naśladowców było i jest prześladowanych przez własną rodzinę. Jakież to smutne i bolesne! Więzy rodzinne nie powinny się jednak okazać silniejsze niż miłość do Jehowy Boga i do Jezusa Chrystusa (Mateusza 10:37-39). Kiedy ktoś wytrwale znosi sprzeciw domowników, dobroczynne skutki zbożnego oddania mogą zmienić ich nastawienie (1 Koryntian 7:12-16; 1 Piotra 3:1, 2). Nawet gdyby tak się nie stało, zrezygnowanie pod naciskiem ze służenia Bogu nie przyniesie żadnych trwalszych korzyści.

14. Jak pragnienie wykonywania woli Bożej pomoże rodzicom działać w najlepszym interesie dzieci?

¹⁴ Pełnienie woli Bożej pomaga rodzicom podejmować właściwe decyzje. Na przykład w pewnych środowiskach traktuje się dzieci jak zabezpieczenie na starość. Oczywiście sędziwym rodzicom słusznie należy się opieka, niemniej nie powinni z tego powodu zachęcać dzieci do obrania materialistycznego stylu życia. Jeżeli uczą je bardziej cenić dobra materialne niż duchowe, w gruncie rzeczy wyrządzają im krzywdę (1 Tymoteusza 6:9).

15. Dlaczego Eunika, matka Tymoteusza, stanowi dla rodziców wyśmienity przykład spełniania woli Bożej?

¹⁵ Wyśmienity przykład pod tym względem dała Eunika, matka Tymoteusza, młodego przyjaciela Pawła (2 Tymoteusza 1:5). Chociaż miała niewierzącego męża, udało jej się razem z Lois, babką Tymoteusza, wpoić synowi zbożne oddanie (2 Tymoteusza 3:14, 15). Kiedy osiągnął odpowiedni wiek, pozwoliła mu opuścić dom i wraz z Pawłem głosić o Królestwie na terenach oddalonych (Dzieje 16:1-5). Jakże musiała się cieszyć, że jej syn został przykładnym misjonarzem! Jego oddanie dla Boga dobrze świadczyło o szkoleniu, jakie otrzymał w młodym wieku. I chociaż Eunika mogła tęsknić za Tymoteuszem, wieści o jego wiernej służbie z pewnością sprawiały jej satysfakcję i radość (Filipian 2:19, 20).

RODZINA A TWOJA PRZYSZŁOŚĆ

16. Jak Jezus okazał synowską troskę, co jednak było dla niego najważniejsze?

¹⁶ Jezus wychowywał się w bogobojnej rodzinie i jako człowiek dorosły okazał synowską troskę o matkę (Łukasza 2:51, 52; Jana 19:26). Jednakże najważniejsze było dla niego spełnianie woli Bożej, dzięki czemu przed ludźmi otworzyły się widoki na życie wieczne. Stało się to możliwe, gdyż złożył na okup za grzeszną ludzkość swe doskonałe człowiecze życie (Marka 10:45; Jana 5:28, 29).

17. Jakie zachwycające perspektywy mają dzięki wierności Jezusa ludzie wykonujący wolę Bożą?

¹⁷ Potem Jehowa wskrzesił Jezusa do życia w niebie, obdarzył go wielką władzą i w końcu wprowadził na tron w niebiańskim Królestwie (Mateusza 28:18; Rzymian 14:9; Objawienie 11:15). Dzięki ofierze Jezusa do panowania w tym Królestwie zostali też wybrani niektórzy spośród ludzi. Inni ludzie o prawych sercach mają widoki na doskonałe życie na ziemi, która powróci do rajskiego stanu (Objawienie 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4). Dzielenie się z bliźnimi tą zachwycającą dobrą nowiną należy do największych dostępnych dziś przywilejów (Mateusza 24:14).

18. Jakie przypomnienie i jaką zachętę skierowano do rodzin oraz do osób samotnych?

¹⁸ Jak na to wskazał apostoł Paweł, przejawianie zbożnego oddania zawiera obietnicę skorzystania z tych błogosławieństw w życiu, „które ma nadejść”. Jest to niewątpliwie najlepszy sposób na osiągnięcie szczęścia! Pamiętaj, iż „świat przemija i tak jest z jego pragnieniem, ale kto wykonuje wolę Boga, ten pozostaje na wieki” (1 Jana 2:17). Dlatego czy jesteś dzieckiem, czy ojcem lub matką, mężem czy żoną, osobą samotnie wychowującą dzieci czy bezdzietną, usilnie staraj się pełnić wolę Bożą. Nawet w obliczu presji albo szczególnych trudności nie zapominaj, że służysz żywemu Bogu. Oby więc twoje postępowanie radowało Jehowę! (Przypowieści 27:11). Oby już dziś zapewniło ci szczęście, a w nowym świecie, który ma nadejść — życie wieczne!