karności mieści się wymierzanie zasłużonej kary, ale stawianie wygórowanych wymagań, nadmierne krytykowanie lub upokarzanie jest nadużywaniem tego środka i niekiedy sprawia, że dziecko traci wiarę we własne siły, a na dodatek przestaje ufać rodzicom. Po prostu ‛upada na duchu’.

8. Wyjaśnij, dlaczego „upomnienie” to coś więcej niż samo zastosowanie kary.

⁸ Oprócz „rózgi” potrzebne jest „upomnienie”, a więc coś więcej niż zwykłe zastosowanie surowej kary. Występujące tu słowo hebrajskie obejmuje swym zakresem znaczeniowym przekonywanie przez przytaczanie faktów i bywa tłumaczone na „kontrargument”a (Ps. 38:14 [38:15, Bw]). Aby więc napomnieć, trzeba chcieć i móc przedstawić fakty, które by pomogły dziecku zrozumieć motywy działania rodziców. W wydawnictwach Towarzystwa Strażnica znajdziesz sporo rzeczowych argumentów, którymi można uzasadnić, dlaczego określone postępowanie jest złe. Wiele takiego materiału przygotowano głównie z myślą o młodzieży. Czy w pełni z niego korzystasz?

WCZUWANIE SIĘ DZIĘKI ROZEZNANIU

9. Co to jest rozeznanie? Dlaczego jest takie ważne?

⁹ Przy wymianie myśli niezbędne jest także rozeznanie. W języku hebrajskim określa się to pojęcie słowem, którego rdzeń znaczy „rozróżniać”, „odróżniać”. Tego rodzaju wnikliwość, sięgając poza to, co widoczne, pozwala wejść w cudze położenie i w ten sposób toruje drogę zrozumieniu i współczuciu (1 Piotra 3:8).

10. Jak zbadanie istoty rzeczy zapobiegło w czasach biblijnych podjęciu działań wojennych?

¹⁰ W Biblii ukazano wartość rozeznania na przykład w Księdze Jozuego 22:9-34 (Bw). Izraelici z plemienia Rubena, Gada oraz połowy plemienia Manassesa otrzymali w dziedzictwo ziemię po wschodniej stronie Jordanu i wznieśli tam ogromny ołtarz. Przedstawiciele pozostałych plemion uznali ten akt za odstępstwo i rozmyślne łamanie prawa Bożego, wszczęli więc przygotowania do wymierzenia słusznej ich zdaniem kary (Kapł. 17:8, 9). Przed przystąpieniem do działania wysłano do rzekomo winnych współbraci delegację na rozmowy (Prz. 13:10). W toku dyskusji wyszło na jaw, że zbudowali oni ołtarz nie z myślą o składaniu ofiar, lecz „raczej z troski”. Będąc oddzieleni od reszty narodu Jordanem, obawiali się, że ich potomkowie zostaną kiedyś odcięci od wielbienia Jehowy. Ołtarz, niby „świadek”, miał im stale przypominać, że oni też są ludem Bożym. Wyjaśnienie to zmieniało całą sytuację! Stawiało w całkiem nowym świetle to, co dotąd uchodziło za zuchwały występek. Ponieważ inne plemiona okazały się ‛nierychłe do gniewu’, potrafiły wniknąć w istotę rzeczy i wszystko zrozumieć (Prz. 14:29, Bw).

11. Jak okazał rozeznanie pewien ojciec?

¹¹ Czy dążysz do tego, żeby kierować się rozeznaniem, gdy dziecko zaczyna ci przyczyniać trudności? Na przykład pewni chrześcijańscy rodzice zauważyli, że ich syn od jakiegoś czasu wraca ze szkoły bardzo rozdrażniony. „Nie chciał powiedzieć, co go tak złości”, opowiada ojciec. „Początkowo sądziłem, że po prostu robi się krnąbrny, później jednak zauważyłem, że zacina się w sobie, gdy tylko wspomnę o szkole. Odbyliśmy długą rozmowę i wtedy wyznał, że dzieci dokuczają mu z powodu niskiego wzrostu. Zapewniłem go, iż rozumiem, jakie to może być przykre, po czym udzieliłem mu kilku praktycznych wskazówek, jak sobie radzić w tej sytuacji”. Wkrótce potem nastrój chłopca znacznie się poprawił.

12. Dlaczego okres dorastania jest trudny dla większości młodych? Czego to wymaga od rodziców?

¹² Czy zdobyłbyś się na taką cierpliwość wobec swego dziecka? Szkoła, troska o wygląd zewnętrzny, pociąg do płci odmiennej czy chęć zyskania popularności wśród rówieśników mogą wywierać wielki wpływ na młodych, zwłaszcza na kilkunastolatków. „Ze wszystkich stadiów rozwoju człowieka najtrudniejszy jest okres pokwitania”, czytamy w piśmie Adolescence (Wiek dojrzewania). „Dorastająca młodzież, samokrytyczna i niedoświadczona, czuje się zagubiona w nieczułym świecie pełnym rywalizacji. Nie potrafiąc się pogodzić z upokorzeniami i niepowodzeniami, reagują wzburzeniem i lękiem”. Takie przykre uczucia mogą się odbijać na zachowaniu chłopca lub dziewczynki (por. Kazn. 7:7a, Biblia gdańska). Tylko dzięki pielęgnowaniu swobodnej wymiany myśli zdołasz zrozumieć, na czym polegają ich problemy, i znajdziesz najlepszy sposób udzielenia im pomocy.

13. (a) Co może utrudniać wymianę myśli? (b) Dlaczego rodzice powinni wytrwale stosować się do rady z Księgi Przysłów 20:5? Podaj przykład.

¹³ Wielu młodym trudno wyrazić słowami, co ich trapi. Kiedy więc dziecko chce ci się zwierzyć, unikaj wyrządzania mu przykrości nie przemyślanymi uwagami w rodzaju: „To wszystko? Myślałem, że chodzi o coś poważnego”. „Wiecznie masz kłopoty z...” „Jak mogłeś mi to zrobić?” „A czego chcesz? Przecież jesteś jeszcze dzieckiem” (Prz. 12:18). Niekiedy trzeba wybadać, w czym rzecz, zwłaszcza gdy dziecko ma problem delikatnej natury. Roztropny mężczyzna (lub kobieta) nie ustanie w wysiłkach, aby dociec, co się kryje w młodym sercu (Prz. 20:5, Bw). Pewne chrześcijańskie małżeństwo spostrzegło, że ich córka odsuwa się od rodziny. Próbowali dojść przyczyny, ale bez rezultatu. Nie dawali jednak za wygraną. „Kiedyś usiadłam przy niej na łóżku”, opowiada matka, „objęłam ją i jeszcze raz zapytałam, co ją gnębi. Wyznała ze łzami w oczach, że odnosi wrażenie, iż nikt — nawet my — nie lubi jej towarzystwa, więc w miarę możności trzyma się na uboczu. W pierwszej chwili chciałam powiedzieć: ‛Przecież to niedorzeczne’. Wstrzymałam się jednak i dalej słuchałam, jak otwiera przede mną swe serce”. Rodzice zapewnili dziewczynę, że bardzo im na niej zależy, i odtąd specjalnie dbali o to, by zawsze czuła się dobrze w gronie rodzinnym. Uporała się ze swymi trudnościami, a teraz jest szczęśliwą, pełnoczasową głosicielką dobrej nowiny.

14. Dlaczego bliska więź uczuciowa między członkami rodziny to nie wszystko?

¹⁴ Zacieśnianie więzów rodzinnych jest ważne i udaje się nawet niektórym ludziom w świecie. Prócz tego jednak niezbędne jest ‛budowanie’ w rodzinie usposobienia duchowego, dzięki któremu trwa ona przy Jehowie i wspólnie trzyma się Jego Słowa. Do osiągnięcia tego celu nie wystarczy pielęgnowanie uczuciowej więzi z dziećmi.

WZMOCNIENIE PRZEZ WIEDZĘ

15. Jakiego rodzaju wiedza się liczy? Dlaczego?

¹⁵ „Dzięki wiedzy napełni się komory wszelkimi cennymi i miłymi dobrami” (Prz. 24:4). Owymi cennymi dobrami nie są rzeczy materialne, lecz bezpieczeństwo duchowe, ofiarna miłość, zbożna bojaźń, wiara wynikająca z wiedzy o Bogu. Wszystko to prawdziwie wzbogaca życie rodzinne (Prz. 2:5; 15:16, 17; 1 Piotra 1:7). Wiedza doda dzieciom sił, dzięki którym zdołają się przeciwstawić wszelkim, nawet wyrafinowanym podstępom Szatana. W Księdze Przysłów 24:5 powiedziano: „Człowiek mądry więcej potrafi niż mocny, a mąż światły więcej niż silny” (Bw). Musisz jednak wszczepiać tę wiedzę głęboko do serca (Powt. Pr. 6:6, 7; 1 Jana 2:14).

16. (a) Co jest niezbędne, by w sercu twego dziecka zaszczepić wiedzę o Bogu? (b) Czego potrzeba, by dzieci naprawdę odnosiły korzyść z tych pouczeń?

¹⁶ Wydatną pomocą we wpajaniu dzieciom Słowa Bożego jest regularnie prowadzone studium rodzinne, zachęca je bowiem do kierowania się w życiu prawdą. Pewien ojciec, który z dobrym skutkiem przewodzi swej sześcioosobowej rodzinie, wyjaśnił: „Studium takie wytwarza odpowiedni nastrój, dzięki czemu młody umysł chętnie przyjmuje pouczenia”. Dodał też, że „próba natychmiastowego skorygowania postępowania dzieci niemal odruchowo budzi w nich sprzeciw. Natomiast w czasie omawiania z nimi stosownego materiału, gdy nie żywią nieprzyjaznych uczuć, na przykład podczas studium rodzinnego, jest więcej szans, że słuszne uwagi dotrą do ich świadomości”. Skoro jednak chcesz, żeby dzieci naprawdę odniosły z nich pożytek, musisz brać wzór z apostoła Pawła, który napisał: „Gorąco bowiem pragnę was zobaczyć, aby wam użyczyć nieco daru duchowego dla waszego umocnienia” (Rzym. 1:11, Biblia Tysiąclecia, wyd. II). Dar ceni się zwłaszcza wtedy, gdy jest użyteczny dla obdarowanego i stanowi dla niego rzeczywistą wartość. Staraj się więc wyselekcjonować z materiału to, co dotyczy życia twojego dziecka.

17. (a) Dzięki czemu studium rodzinne może być ciekawe i pouczające? (b) Czy masz jeszcze inne propozycje?

¹⁷ Ponadto rodzice powinni pilnować, żeby każdy wiedział, kiedy studium się odbędzie i co będzie na nim omawiane. Niektórzy rodzice urozmaicają je pomocami wizualnymi, takimi jak mapy i plansze. Inni przygotowują na tę okazję jakiś poczęstunek. Po rozważeniu zaplanowanego materiału można porozmawiać o sprawach, które wyłoniły się w danym dniu lub tygodniu. (Dodatkowe wskazówki znajdziesz w ramce na sąsiedniej stronie). Przede wszystkim jednak prowadź takie studium Biblii systematycznie! Wiele rodziców wkłada sporo wysiłku w zapewnienie dzieciom wyżywienia i dachu nad głową, ale jeszcze ważniejsze jest dostarczanie im ‛niesfałszowanego mleka, jakie należy do słowa, aby dzięki niemu wzrastały ku zbawieniu’ (1 Piotra 2:2; Jana 17:3).

18. Co ci pomoże ‛zbudować’ dom?

¹⁸ ‛Budowanie’ rodziny silnej pod względem duchowym wymaga czasu i wprawy. Bądź zdecydowany rozwijać umiejętność wymiany myśli, niezbędną do utrzymywania bliskiej więzi uczuciowej ze swymi dziećmi. Nie pozwól, by cokolwiek przeszkodziło ci w poświęcaniu dostatecznej ilości czasu na umacnianie rodziny przez mądrość, rozeznanie i wiedzę. Módl się za swoje dzieci razem z nimi; wiesz przecież, że w tym ‛budowaniu’ tylko Jehowa może uwieńczyć twoje wysiłki powodzeniem (Ps. 127:1).

Prawo do decydowania

Czy uprawnienia rodzicielskie są ważniejsze niż przekonania religijne? Sąd okręgowy w mieście Oita (Japonia) na powyższe pytanie dał negatywną odpowiedź. Orzekł, iż osoba dorosła „nie łamie prawa, odmawiając przyjęcia transfuzji krwi z pobudek religijnych”.

Sąd ten rozpatrywał sprawę mężczyzny, któremu w udzie wytworzył się mięsak (nowotwór złośliwy), wobec czego należało amputować nogę. Zgodził się na to pod warunkiem, że nie zostanie mu przetoczona krew. W tej sytuacji szpital odmówił przeprowadzenia operacji. Rodzice tego 34-letniego Świadka Jehowy w obawie, że na starość pozostaną bez opieki, wnieśli pozew do sądu, powołując się na swoje uprawnienia rodzicielskie. Sąd uznał wprawdzie, że mają prawo do tego, by „prowadzić szczęśliwe życie rodzinne i spodziewać się w przyszłości wsparcia ze strony syna”, lecz orzekł, iż „uprawnienia rodzicielskie nie mają pierwszeństwa przed przekonaniami religijnymi” danej osoby. (Nawiasem mówiąc, operacja udała się bez użycia krwi).

Chrześcijanin oczywiście powinien troszczyć się o swych rodziców oraz „wypełniać obowiązki wobec własnej rodziny”, ale nie może przy tym przekraczać innych przykazań biblijnych (1 Tym. 5:4, 8, Wolniewicz). Jak nie wolno kraść po to, by zaspokoić potrzeby swych bliskich, tak też dbanie o nich kosztem zlekceważenia praw Bożych co do świętości krwi nie byłoby w Jego oczach zasługą. Pismo Święte zaleca nam ‛powstrzymywać się od krwi’ (Dzieje 15:20, 28, 29; por. Kapł. 17:10-12). W takich sprawach ludzie bojący się Boga ‛słuchają jak władcy raczej Jego niż ludzi’ (Dzieje 5:29).