NAGRODA OD JEHOWY

28. Czego można się nauczyć z Księgi Rodzaju 33:5, 13, 14, gdzie jest mowa o tym, jak Jakub troszczył się o dzieci?

²⁸ Starożytny Jakub okazywał ojcowską troskliwość o swoje dzieci. Gdy miał wyruszyć w podróż, która mogłaby być dla nich zbyt męcząca, powiedział do tego, kto mu ją zaproponował: „Wiesz, panie mój, że mam dzieci wątłe, a owce i krowy karmią młode; jeśli je będę pędził choćby dzień jeden, padnie mi cała trzoda. Idź więc, panie mój, przed sługą swym, ja zaś będę szedł powoli, tak jak będzie mogła nadążyć moja trzoda, którą pędzę, i jak będą szły dzieci”. Kiedy przedtem Jakub spotkał się ze swym bratem Ezawem, ów zapytał: „A te kim są dla ciebie?” Jakub odparł: „To dzieci, którymi Bóg łaskawie obdarzył twego sługę” (Rodzaju 33:5, 13, 14). Tak samo dzisiaj rodzice powinni miłosiernie mieć wzgląd na dzieci, uznając je przy tym za dar od Jehowy. Oczywiście przed zawarciem związku małżeńskiego mężczyzna musi się poważnie zastanowić, czy potrafi zapewnić utrzymanie żonie i dzieciom. Biblia radzi: „Wykonaj najpierw swoją pracę na zewnątrz i upraw dla siebie pole, a potem zakładaj swój dom” (Przypowieści [Przysłów] 24:27, Bw). Zgodnie z tą praktyczną radą mężczyzna, zanim założy rodzinę, niech się najpierw do tego przygotuje. Wówczas nawet nie planowana ciąża zostanie powitana z radością, zamiast wywoływać popłoch jako zbytnie obciążenie budżetu domowego.

29. Dlaczego rodzice powinni się poważnie zastanowić, czy chcą mieć dzieci?

²⁹ Rodzice powinni się poważnie zastanowić, czy chcą mieć potomstwo, i to nie tylko gdy chodzi o pierwsze dziecko, lecz także o każde następne. Gdyby trudno im było wyżywić, otaczać opieką i wychowywać dzieci, które już mają, wówczas w imię szacunku dla Stwórcy, a także w imię miłości powinni rozważyć, jak dalece potrafią zapanować nad sobą, żeby przyhamować dalsze powiększanie się rodziny.

30. (a) Dlaczego można powiedzieć, że dziecko właściwie należy do Boga? (b) Jak to powinno wpływać na poglądy rodziców?

³⁰ Do kogo właściwie należy dziecko? W pewnym sensie do was. Ale patrząc na to z innego punktu widzenia, należy ono do Stwórcy. Powierzono je waszej opiece, tak jak was powierzono niegdyś opiece waszych rodziców. W gruncie rzeczy jednak nie byliście własnością rodziców, z którą mogliby się obchodzić wedle uznania; w tym sensie również wasze dziecko nie jest waszą własnością. Rodzice nie potrafią wyznaczyć chwili zapłodnienia ani pokierować rozwojem dziecka w łonie matki. Nawet nie są w stanie obserwować i pojąć do końca cudownych procesów, które wtedy zachodzą (Psalm 139:13, 15; Koheleta 11:5). Gdy jakaś cielesna niedoskonałość doprowadzi do poronienia lub urodzenia martwego płodu, nie zdołają martwemu dziecku przywrócić życia. Trzeba zatem pokornie przyznać, że Bóg jest dla wszystkich Dawcą życia i wszyscy należymy do niego: „Do Jahwe należy ziemia i to, co ją napełnia, świat i jego mieszkańcy” (Psalm 24:1).

31, 32. (a) Jaką odpowiedzialność wobec Boga ponoszą rodzice? (b) Co się osiąga należytym wywiązywaniem się z tego obowiązku?

³¹ Jesteście odpowiedzialni za dzieci, które wydajecie na świat, a także ponosicie przed Stwórcą odpowiedzialność za sposób ich wychowania. On stworzył ziemię na mieszkanie i obdarzył naszych prarodziców zdolnością rozmnażania się, aby mogli spełnić Jego zamierzenie wobec ziemi. Odstępując od Niego, stanęli po stronie przeciwnika, który zarzucił Bogu, że źle sprawuje zwierzchnictwo nad rodziną swoich stworzeń w niebie i na ziemi. Gdy wychowujecie dzieci na ludzi niezłomnie oddanych Stwórcy, wówczas cała wasza rodzina może udowodnić, że Bóg ma rację, a Jego przeciwnik jest kłamcą. W Księdze Przypowieści [Przysłów] 27:11 jest napisane: „Bądź mądry, synu mój, i rozweselaj moje serce, a będę mógł dać odprawę temu, kto mnie lży” (Bw).

³² Wierne wypełnianie waszych obowiązków zarówno wobec dzieci, jak i wobec Boga da wam poczucie prowadzenia sensownego życia. Będziecie mogli z serdeczną wdzięcznością i z całym przekonaniem powtórzyć słowa Psalmu 127:3: „Owoc łona [jest] nagrodą”.

Rozdział 8

Rola rodziców

1-3. (a) Jak może podziałać na rodziców urodzenie się dziecka? (b) Dlaczego zarówno ojciec, jak i matka powinni rozumieć swoją rolę?

WIELE wydarzeń nie odgrywa w naszym życiu poważniejszej roli. Wpływ innych bywa znaczny i trwały. Do tych ostatnich niewątpliwie należy urodzenie się dziecka. Odtąd w życiu męża i żony następuje ogromna zmiana. Chociaż nowa osóbka jest jeszcze bardzo mała, jej głosu i obecności nie sposób nie zauważyć.

² Życie rodziców powinno być odtąd bogatsze i szczęśliwsze. Wychowanie dziecka jest jednak trudnym zadaniem i osiągnięcie jak najlepszych rezultatów wymaga współpracy męża i żony. Oboje mieli udział w wydaniu dziecka na świat i oboje od chwili jego urodzenia spełniają istotną rolę w jego rozwoju. Potrzeba szczerej, obustronnej — i oczywiście pokornej — współpracy nabiera odtąd szczególnego znaczenia.

³ Gdy każde z rodziców rozumie swoją rolę oraz widzi możliwości zharmonizowania obu tych ról, wówczas o wiele łatwiej jest zaspokajać potrzeby dziecka i stanowić szczęśliwą rodzinę. Należy przy tym zachowywać równowagę. Rozum dyktuje bowiem rozsądne postępowanie, natomiast uczucia nieraz w tym przeszkadzają. Może się pojawić skłonność do popadania w skrajności: to za mało, to za dużo czegoś, potem znowu za mało. Jest rzeczą pożądaną, żeby ojciec wywiązywał się ze swego zadania głowy rodziny, jeżeli jednak posuwa się za daleko, staje się władczy. Udział matki w wychowywaniu i karceniu dzieci zasługuje na pochwałę, jeżeli jednak wykonuje ona te obowiązki z pominięciem ojca, wywraca cały porządek w rodzinie. Dobro jest dobrem, ale za dużo dobrego może przynieść szkodę (Filipian 4:5).

DECYDUJĄCA ROLA MATKI

4. Czego dziecko potrzebuje od matki?

⁴ Niemowlę jest całkowicie zależne od matki i tylko ona jest w stanie zaspokoić jego bezpośrednie potrzeby. Jeżeli czyni to z miłością, dziecko czuje się bezpieczne (Psalm 22:10, 11, Bp). Trzeba je dobrze odżywiać oraz dbać o czystość i ciepło; nie można jednak poprzestać na zaspokajaniu potrzeb cielesnych. Nie mniej ważne są potrzeby uczuciowe. Dziecko nie otaczane miłością staje się niespokojne. Matka może się szybko nauczyć rozróżniać, kiedy rzeczywiście trzeba się zająć płaczącym dzieckiem. Gdyby nigdy nie reagowano na jego płacz, mogłoby się rozchorować. Nieprzejmowanie się przez dłuższy czas uczuciami dziecka może zahamować na resztę życia jego rozwój emocjonalny.

5-7. Jak, według najnowszych badań, wpływa na dziecko matczyna miłość i troskliwość?

⁵ Eksperymenty przeprowadzone w różnych miejscowościach potwierdziły następujący fakt: Dzieci pozbawione miłości wyrażanej słowem, dotykiem, głaskaniem i przytulaniem chorują, a nawet umierają. (Porównaj Izajasza 66:12; 1 Tesaloniczan 2:7). Chociaż mogą się tym zająć inni, to jednak niewątpliwie najlepiej nadaje się do tego matka, w której łonie dziecko zaczęło istnieć i było karmione przez pierwsze miesiące życia. Między matką a dzieckiem istnieje naturalne oddziaływanie wzajemne. Jej instynktownemu pragnieniu przytulenia do siebie nowo narodzonego dziecka odpowiada jego instynktowne szukanie jej piersi.

⁶ Badania wykazują, że mózg niemowlęcia jest bardzo aktywny i że pobudzanie zmysłu dotyku, słuchu, wzroku i powonienia dziecka sprzyja jego rozwojowi umysłowemu. Gdy dziecko ssie pierś matki, czuje ciepło i zapach jej skóry, a poza tym prawie bezustannie wpatruje się w jej twarz. Słucha nie tylko jej głosu, gdy do niego mówi i mu śpiewa, lecz także bicia jej serca, odgłosu, który jest mu znany jeszcze z jej łona. W pewnej publikacji norweskiej psycholog dziecięcy Anne-Marit Duve dzieli się ciekawym spostrzeżeniem:

„Ponieważ aktywność źrenic wyraźnie wskazuje na stopień aktywności mózgu, więc mamy wszelkie podstawy do wnioskowania, że intensywna stymulacja skóry, bliski i częsty kontakt — w niemałej mierze podczas karmienia — pobudza do aktywności umysłowej, która z kolei w wieku dojrzałym może prowadzić do większej sprawności intelektualnej”.

⁷ Kiedy więc matka często dotyka niemowlęcia, biorąc je na ręce, przytulając do siebie, kąpiąc i osuszając, działają na nie bodźce, które odgrywają istotną rolę w jego rozwoju i mają wpływ na to, jakim człowiekiem będzie później. Wprawdzie wstawanie w nocy i uciszanie płaczącego dziecka nie należy do najmilszych zajęć, jednakże pamiętanie o wynikających z tego korzyściach może w znacznej mierze wynagrodzić przerwanie snu.

UCZY SIĘ KOCHAĆ Z TEGO, ŻE JEST KOCHANE

8-10. (a) Czego uczy się niemowlę dzięki miłości matczynej? (b) Dlaczego jest to bardzo ważne?

⁸ Darzenie dziecka miłością ma żywotne znaczenie dla jego rozwoju uczuciowego. Dziecko uczy się kochać z tego, że jest kochane — że widzi wokół siebie przykłady miłości. W Liście 1 Jana 4:19 czytamy o miłości do Boga: „My miłujemy Boga, ponieważ Bóg sam pierwszy nas umiłował”. Pierwszych lekcji miłowania udziela głównie matka. Nachyla się nad leżącym w łóżeczku dzieckiem, kładzie rękę na jego piersi i delikatnie je kołysze, przybliżając przy tym twarz do jego twarzyczki i mówiąc: „No co, moje maleństwo?” Oczywiście dziecko nie rozumie tych słów (które zresztą nie są zbyt sensowne), ale macha rączkami, fika nóżkami i radośnie gaworzy, gdyż pojmuje, że figlująca ręka i brzmienie głosu wyraźnie mówią mu: „Kocham cię!” Jest spokojne i czuje się bezpieczne.

⁹ Niemowlęta i małe dzieci, którym się okazuje miłość, przyjmują to z radością i, naśladując tę miłość, obejmują matkę rączkami za szyję i z przejęciem ją całują. Cieszą się, gdy w odpowiedzi na to matka czule tuli je do serca. Zaczynają poznawać ważną prawdę, że okazywanie miłości jest równie uszczęśliwiające, jak zaznawanie jej i że kto sieje miłość, ten ją też zbiera (Dzieje Apostolskie 20:35; Łukasza 6:38). Z doświadczenia wiadomo, że gdy we wczesnym okresie życia dziecka nie wytworzy się bliska więź między nim a matką, to później jest mu bardzo trudno serdecznie zżyć się z drugimi i okazywać im przywiązanie.

¹⁰ Ponieważ dzieci zaczynają się uczyć zaraz po przyjściu na świat, więc pierwsze lata życia są najważniejsze. W tym okresie decydującą rolę odgrywa miłość matczyna. Jeżeli matka potrafi okazywać dziecku miłość i uczyć je miłości — bez rozpieszczania go — może zdziałać wiele dobrego; jeżeli jej się to nie uda, może mu wyrządzić trwałą szkodę. Być dobrą matką to dla kobiety jedno z najbardziej odpowiedzialnych i najwdzięczniejszych zadań. Co prawda wywiązanie się z tego zadania oznacza niemały trud i liczne obowiązki, ale jaka „kariera” zawodowa w świecie jest w stanie choć w przybliżeniu dorównać temu zadaniu pod względem znaczenia i trwałej satysfakcji?

DONIOSŁA ROLA OJCA

11. (a) Dzięki czemu dziecko może sobie uzmysłowić rolę ojca? (b) Dlaczego to ma istotne znaczenie?

¹¹ Rzecz jasna we wczesnym dzieciństwie w życiu dziecka większą rolę odgrywa matka. Jednakże od chwili urodzenia cząstką jego świata powinien być także ojciec. Nawet gdy dziecko jest jeszcze niemowlęciem, ojciec może i powinien włączać się w nurt jego życia przez opiekowanie się nim od czasu do czasu, bawienie się z nim lub uspokajanie go, gdy płacze. Dzięki temu obraz ojca utrwala się w jego pamięci. Z czasem rola ojca powinna nabierać coraz większego znaczenia. Jeżeli ojciec zbytnio z tym zwleka, mogą wyniknąć trudności, zwłaszcza gdy dziecko wejdzie już w okres dojrzewania i wychowywanie go stanie się trudniejsze. Pomoc ojca jest najbardziej potrzebna dorastającemu synowi. Jeśli jednak nie udało się wcześniej nawiązać dobrych stosunków, nie sposób w ciągu kilku tygodni wyrównać przepaść, która powstawała przez szereg lat.

12, 13. (a) Jaką rolę w rodzinie odgrywa ojciec? (b) Jaki wpływ na stosunek dzieci do władzy ma właściwe wywiązywanie się ojca z jego obowiązków?

¹² Wpływ męskich cech charakteru ojca może się w niemałej mierze przyczynić do rozwinięcia harmonijnej, zrównoważonej osobowości dziecka bez względu na to, czy jest ono chłopcem, czy dziewczynką. Słowo Boże mówi, że głową rodziny ma być ojciec. Na nim spoczywa obowiązek zaspokajania materialnych potrzeb rodziny (1 Koryntian 11:3; 1 Tymoteusza 5:8). Jednak „nie samym tylko chlebem żyje człowiek, ale (...) wszystkim, co pochodzi z ust Jahwe”. Ojciec jest też obowiązany wychowywać dzieci „w karności i podług wytycznych Jehowy” (Powtórzonego Prawa 8:3; Efezjan 6:4, NW). Chociaż pobudką do jak najlepszego wypełnienia zadania wyznaczonego mu przez Boga powinno być przywiązanie do potomstwa, to jednak najbardziej powinno go do tego skłaniać poczucie odpowiedzialności wobec Stwórcy.

¹³ Podczas gdy matka okazuje serdeczność, tkliwość i współczucie, ojciec może wywierać stabilizujący wpływ swoją siłą i mądrym kierownictwem. Sposób wywiązywania się z tego zadania wyznaczonego mu przez Boga może mieć poważny wpływ na późniejszą postawę dzieci wobec władzy: tak ludzkiej, jak i Boskiej — czy ją będą respektować i w jakiej mierze potrafią pracować pod kierunkiem innych bez sarkania i buntowania się.

14. Jak dobry przykład ojca może oddziaływać na syna lub córkę?

¹⁴ Jeśli chodzi o syna, przykład i postawa ojca może decydująco zaważyć na tym, czy chłopiec wyrośnie na człowieka chwiejnego i słabego ducha, czy na prawdziwego mężczyznę, zdecydowanego, odważnie broniącego swych przekonań i nie uchylającego się od obowiązków. Może też wywrzeć wpływ na to, jakim mężem i ojcem będzie ten syn w przyszłości — nieustępliwym, nierozsądnym i opryskliwym czy zrównoważonym, rozumnym i życzliwym. Jeżeli w rodzinie jest córka, wpływ ojca i jego stosunek do niej nieraz odbije się na jej nastawieniu wobec mężczyzn, a nawet ułatwi jej albo utrudni osiągnięcie szczęścia w małżeństwie. Efekty ojcowskiego wpływu są widoczne już od najwcześniejszego dzieciństwa.

15, 16. (a) Jaki obowiązek nauczania Biblia nakłada na ojca? (b) Jak ojciec może się z tego wywiązać?

¹⁵ Jak wynika z zapisanych w Księdze Powtórzonego Prawa 6:6, 7 wskazówek, które Bóg dał swemu ludowi, zakres ojcowskiego obowiązku pouczania dzieci jest bardzo szeroki: „Niech pozostaną w twym sercu te słowa, które ja ci dziś nakazuję. Wpoisz je twoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu”.

¹⁶ Należy codziennie wpajać dzieciom nie tylko słowa, które są w Biblii, lecz także zawarte w nich orędzie. Sposobność nadarza się na każdym kroku. Kwiaty w ogrodzie, owady w powietrzu, ptaki lub wiewiórki na drzewach, muszle na plaży, szyszki sosnowe w lesie, gwiazdy migoczące nocą na niebie — wszystkie te wspaniałości mówią o Stwórcy, i powinieneś wyjaśniać dzieciom, co one mówią. Psalmista powiada: „Niebiosa opowiadają wielkość Boga, a sklepienie niebieskie sławi dzieła Jego dłoni. Dzień dniowi przekazuje opowieść, noc nocy przesyła wiadomość” (Psalm 19:2, 3, Brandstaetter). Gdy ojciec stara się poruszać takie tematy, a zwłaszcza gdy — nawiązując do spraw codziennych — przedstawia i uwypukla sprawiedliwe zasady oraz wykazuje mądrość i pożytek rad Bożych, wówczas może założyć w umyśle i sercu dziecka najistotniejszy fundament na przyszłość: przekonanie, że Bóg nie tylko istnieje, ale też „nagradza tych, którzy Go pilnie szukają” (Hebrajczyków 11:6, NW).

17, 18. (a) Jak ojciec powinien karcić dzieci? (b) Co jest skuteczniejsze od mnóstwa nakazów i zakazów?

¹⁷ Ponadto w zakres obowiązków ojca wchodzi utrzymywanie karności. W Liście do Hebrajczyków 12:7 znajdujemy pytanie: „Jakiż to bowiem syn, którego by ojciec nie karcił?” Nie wolno mu jednak wpadać w przesadę i w rezultacie złościć czy nawet dręczyć dzieci. Słowo Boże radzi ojcom: „Nie rozdrażniajcie waszych dzieci, aby nie traciły ducha” (Kolosan 3:21). Ograniczenia są niezbędne, ale nadmiar nakazów i zakazów staje się dla dziecka uciążliwy i wywołuje zniechęcenie.

¹⁸ W starożytności faryzeusze lubowali się w ustanawianiu reguł; nagromadzili ich całą masę i w rezultacie wyłoniło się mnóstwo obłudników. Typowo ludzkim błędem jest wyobrażanie sobie, że problemy da się rozwiązywać zwykłym wydawaniem dodatkowych przepisów; tymczasem doświadczenie życiowe uczy, że najłatwiej można to osiągnąć przez znalezienie drogi do serca. Bądź więc oględny w ustalaniu norm postępowania; staraj się raczej wpajać zasady i zmierzaj do tego samego celu, co Bóg, który rzekł: „Dam prawo moje w ich myśli, a na sercach ich wypiszę je” (Hebrajczyków 8:10).