Lekcja 31

Przekonuj słuchaczy, pobudzaj ich do myślenia

1, 2. Co to jest przekonywająca argumentacja?

¹ Gdy przemawiasz, oczekujesz od słuchaczy czegoś więcej niż tylko słuchania. Chciałbyś, żeby przedstawione im argumenty uznali za słuszne i żeby zgodnie z nimi postępowali. Postąpią tak wtedy, gdy będą przekonani, że mówisz prawdę i gdy będą mieć właściwe nastawienie serca. Przekonać znaczy dać zadowalające dowody. Ale same dowody nie zawsze wystarczą. Najczęściej potrzebne jest jeszcze poparcie ich odpowiednią motywacją. Dlatego przekonywanie za pomocą argumentacji obejmuje trzy zasadnicze czynniki: po pierwsze same dowody; po drugie kolejność, czyli porządek przytaczania tych dowodów; po trzecie sposób i metody ich przedstawiania. W niniejszym omówieniu, któremu w formularzu „Porad do przemówień” odpowiada punkt „Przekonywająca argumentacja”, rozważymy, co się mówi, jaki się daje dowód, a nie jak się go przedstawia.

² Przekonywająca argumentacja jest zależna od rozsądnych racji zasadniczych i pod tym kątem będzie ją rozpatrywać udzielający rad. Twoje dowody muszą być przekonujące nawet gdyby ktoś je tylko odczytał. Jeżeli siła przekonywająca twego przemówienia zależy od sposobu wygłoszenia go, a nie od faktów, które przytaczasz na poparcie swego stanowiska, to będziesz musiał jeszcze popracować nad rozwinięciem tej cechy, żeby twoja argumentacja stała się naprawdę godna zaufania i rzeczowa.

3-6. Dlaczego trzeba założyć fundament?

³ Zakładanie fundamentu. Zanim się przedstawi dowody, trzeba najpierw założyć odpowiedni fundament. Musisz wyjaśnić, co będzie omawiane. Dobrze jest znaleźć jakiś wspólny fundament przez uwypuklenie istotnych spraw, co do których jesteście ze sobą zgodni.

⁴ Niekiedy trzeba ściśle określić znaczenie pewnych terminów. Należy odrzucić wszystko, co nieistotne. Nie spiesz się zbytnio z zakładaniem fundamentu. Ma on być mocny, ale nie zrób z niego całego budynku. Gdy zbijasz jakiś argument, przeanalizuj różne szczegóły przytaczane na jego poparcie, żeby wykryć słabe punkty i lepiej ustalić metodę dotarcia do sedna sprawy.

⁵ Gdy przygotowujesz przemówienie, spróbuj przewidzieć, ilu słuchaczy już coś wie na dany temat. Od tego w dużej mierze zależy, jaki fundament musisz położyć, zanim rzeczywiście przystąpisz do przedstawienia swoich argumentów.

⁶ Takt i chrześcijańska ogłada wymaga uprzejmego i rozważnego podejścia, chociaż w tej chwili nie tym się zajmujemy. Zawsze rób pełny użytek ze swej znajomości zasad biblijnych oraz odwołuj się do serc i umysłów słuchaczy.

7-13. Wyjaśnij znaczenie punktu „dano niezbite dowody”.

⁷ Dano niezbite dowody. Sam fakt, że ty jako mówca w coś wierzysz albo coś twierdzisz, nie stanowi jeszcze „dowodu”. Zawsze pamiętaj, że słuchacze mają pełne prawo zapytać: „Dlaczego to jest prawda?” albo „Dlaczego twierdzisz, że tak jest?” Jako mówca zawsze musisz umieć odpowiedzieć na pytanie „Dlaczego?”

⁸ Odpowiedzią na pytania: „jak?”, „kto?”, „gdzie?”, „kiedy?”, „co?” mogą być jedynie fakty i informacje, natomiast na pytanie „dlaczego” trzeba podać uzasadnienie. Pod tym względem to pytanie jest jedyne w swoim rodzaju i wymaga podania czegoś więcej niż tylko faktów. Wystawia na próbę twoją zdolność myślenia. Dlatego przygotowując przemówienie, zadawaj sobie często właśnie to pytanie: „dlaczego?” Następnie upewniaj się, czy potrafisz udzielić odpowiedzi.

⁹ Swoje wypowiedzi często możesz uzasadnić powołaniem się na jakiś uznawany autorytet. Oznacza to po prostu, że jeżeli on tak powiedział, to tak musi być, bo przecież wiadomo, że on się na tym zna. Jest to wystarczający powód, żeby uwierzyć. Najwyższym autorytetem pod tym względem jest oczywiście Jehowa Bóg. Dlatego na uzasadnienie jakiegoś twierdzenia wystarczy przytoczyć werset biblijny. Jest to dowód oparty na „świadectwie”, wynika bowiem ze „świadectwa” wiarogodnego świadka.

¹⁰ Jeżeli przytaczasz dowód oparty na świadectwie, to musisz mieć pewność, że słuchacze są gotowi uznać tego świadka. Kiedy się powołujesz na autorytety ludzkie, musisz mieć pewność, że są wiarogodne, i wiedzieć, jak je potraktują słuchacze. Wiele ludzi uznaje Biblię za autorytet Boski, ale niejedni widzą w niej tylko dzieło ludzkie i dlatego nie jest ona dla nich całkiem miarodajna. W takich wypadkach musisz sięgać po inne dowody albo najpierw uzasadnić wiarogodność Biblii.

¹¹ Słowo przestrogi: Ze wszystkich dowodów należy korzystać uczciwie. Cytatów nie wolno wyrywać z kontekstu. Upewniaj się, czy mówisz dokładnie to, co miał na myśli przytaczany przez ciebie autorytet. Gdy się na coś powołujesz, bądź dokładny. Bądź też ostrożny przy posługiwaniu się statystykami. Nieodpowiednio użyte mogą działać jak bumerang i przynieść zgubne skutki. Pomyśl o człowieku, który nie umiał pływać i utonął w strumyku mającym przeciętnie tylko metr głębokości. Zapomniał, że na środku jest dół głęboki na trzy metry.

¹² Dowody pośrednie nie opierają się ani na świadectwie ludzkim, ani na autorytecie Boskim. Takie dowody wynikają z wniosków opartych na faktach, a nie z wypowiedzi świadków. Chcąc uzasadnić swoje wnioski i sprawić, żeby dowody pośrednie były przekonywające, musisz mieć dostateczną ilość faktów i argumentów na poparcie swych wniosków.

¹³ Jeśli suma przedstawionych przez ciebie dowodów (niekoniecznie w kolejności) wystarczy, żeby zaspokoić wymagania słuchaczy, do których przemawiasz, to udzielający rad uzna to za zadowalające. Udzielający rad spojrzy na to z punktu widzenia słuchaczy i zada sobie pytanie: „Czy mnie to przekonało?” Jeżeli odpowiedź będzie twierdząca, to pochwali twoje przemówienie.

14. Na czym polega stosowne podsumowanie?

¹⁴ Stosowne podsumowanie. Zazwyczaj niezbędnym elementem przekonywającej argumentacji jest jakieś podsumowanie. Stanowi ono końcowe odwołanie się do rozsądku, pogłębiając docenianie użytych argumentów. Podsumowanie nie powinno polegać na zwykłym powtórzeniu faktów, chociaż w gruncie rzeczy chodzi w nim po prostu o to, że „na podstawie tego faktu i na podstawie tamtego faktu dochodzimy więc do wniosku, że...” Takie postawienie sprawy ma na celu powiązanie ze sobą wszystkich punktów i wyciągnięcie ostatecznego wniosku. Często właśnie dopiero dzięki stosownemu podsumowaniu argumenty nabierają takiej wymowy, że naprawdę przekonują.

**********

15, 16. Dlaczego trzeba pobudzać słuchaczy do myślenia?

¹⁵ Choćby argumenty, które podajesz w przemówieniu, były przekonywające, to jednak nie wystarczy samo przytoczenie faktów. Musisz je przedstawić w taki sposób, żeby pobudzić słuchaczy do myślenia, pomóc im zrozumieć twoje argumenty i wyciągnąć takie same wnioski, jakie ty wyciągniesz. O to właśnie chodzi na formularzu „Porad” w punkcie „Pobudzanie słuchaczy do myślenia”.

¹⁶ Powinieneś starać się posiąść tę cechę, ponieważ Bóg pobudza nas do myślenia. Również Jezus wyjaśniał uczniom swoje przypowieści i przysposobił ich do nauczania innych ludzi tych samych prawd. Pobudzanie słuchaczy do myślenia polega więc na stosowaniu takich metod, dzięki którym słuchacze mogliby pojąć twoją argumentację, dojść do tych samych wniosków, co ty, i korzystać z twoich argumentów, gdy będą nauczać kogo innego.

17, 18. Jak można zachować wspólną płaszczyznę?

¹⁷ Zachowano wspólną płaszczyznę. To, co mówisz i jak to mówisz, ma żywotne znaczenie dla stworzenia na samym początku przemówienia wspólnej płaszczyzny. Tej wspólnej płaszczyzny nie wolno jednak utracić w toku przemawiania, bo wtedy utraci się również słuchaczy. Nadal musisz tak formułować swoje myśli, żeby trafiały im do przekonania. Wymaga to wzięcia pod uwagę w danej sprawie ich punktu widzenia i wykorzystania tego, żeby im pomóc właściwie ocenić logiczność twoich argumentów.

¹⁸ Klasycznym przykładem stwarzania wspólnej płaszczyzny i utrzymania jej do samego końca, to jest pobudzania słuchaczy do myślenia, jest argumentacja apostoła Pawła zanotowana w Dziejach Apostolskich 17:22-31. Zwróć uwagę, jak na samym początku stworzył on wspólną płaszczyznę i jak taktownie utrzymał ją w ciągu całego przemówienia. Kiedy skończył, niektórzy słuchacze — między innymi obecny tam sędzia — zostali przekonani o prawdzie (Dzieje 17:33, 34).

19-23. Podaj metody dostatecznego rozwinięcia punktów.

¹⁹ Dostateczne rozwinięcie punktów. Jeżeli słuchacze mają się zastanowić nad tematem, to trzeba im dostarczyć niezbędnych informacji w taki sposób, żeby nie musieli odrzucić argumentów tylko dlatego, że ich dobrze nie zrozumieli. Powinieneś im pomóc.

²⁰ Jeżeli chcesz, żeby ta pomoc była skuteczna, to staraj się nie poruszać zbyt wielu punktów. Twój materiał straci na wartości, gdy go przedstawisz w pośpiechu. Znajdź czas na dokładne objaśnienie poszczególnych punktów, żeby słuchacze nie tylko ich wysłuchali, ale żeby je też zrozumieli. Kiedy poruszasz jakiś ważny punkt, znajdź czas na rozwinięcie go. Odpowiedz na takie pytania, jak: dlaczego? kto? jak? co? kiedy? gdzie? W ten sposób staraj się pomóc słuchaczom lepiej zgłębić daną myśl. Niekiedy dla podkreślenia słuszności swego stanowiska możesz wysunąć argumenty przemawiające za jakimś wnioskiem lub przeciw niemu. Również po przedstawieniu jakiejś zasady możesz uznać za słuszne zilustrowanie jej, żeby słuchacze poznali jej praktyczne zastosowanie. Oczywiście trzeba się przy tym kierować rozsądkiem. Zależnie od czasu, jakim dysponujesz, oraz od względnego znaczenia jakiegoś punktu dla omawianej sprawy będziesz mógł mniej lub więcej rozwinąć ten punkt.

²¹ Zadawanie pytań jest zawsze skutecznym sposobem pobudzania słuchaczy do zastanawiania się. Pytania retoryczne, to znaczy pytania zadawane słuchaczom bez oczekiwania odpowiedzi, oraz towarzyszące im stosowne pauzy, pobudzają do myślenia. Jeżeli mówisz tylko do jednej lub dwóch osób, jak to ma miejsce w służbie polowej, możesz w toku rozmowy za pomocą pytań skłonić je do wypowiedzenia się i w ten sposób sprawdzić, czy rozumieją przedstawiane im myśli i czy się z nimi zgadzają.

²² Ponieważ zamierzasz pokierować myślami słuchaczy, więc musisz budować na czymś, co oni już znają z własnego doświadczenia albo z poprzedniej części twoich wywodów. Chcąc ustalić, czy dostatecznie rozwinąłeś pewne myśli, musisz zatem wziąć pod uwagę, co twoi słuchacze już wiedzą na ten temat.

²³ Zawsze powinieneś obserwować reakcję słuchaczy, żeby się upewniać, czy nadążają za tobą. W razie potrzeby cofnij się i podaj dodatkowe wyjaśnienie, zanim przejdziesz do następnego argumentu. Jeżeli nie zadbasz o to, żeby im pomóc w rozumowaniu, mogą łatwo zgubić wątek.

24. Jakiemu słusznemu celowi służy wskazanie słuchaczom na praktyczne zastosowanie argumentów?

²⁴ Wskazano słuchaczom na praktyczne zastosowanie. Kiedy przytaczasz jakiś argument, musisz dopilnować, żeby potem wyraźnie wskazać na związek zachodzący między nim a omawianą kwestią. Nie zapomnij także w swoim przemówieniu zachęcić słuchaczy, żeby postępowali zgodnie z przedstawionymi faktami. Jeżeli to, co powiedziałeś, naprawdę ich przekonało będą gotowi to zrobić.