Czy moja rodzina ma się poddać szczepieniu?

„PORA zaszczepić dziecko” — mówi lekarz. Dla malucha słowa te nie oznaczają niczego przyjemnego, ale rodzice na ogół uśmiechają się uspokajająco i potakują z przyzwoleniem.

Ostatnio jednak powstały wątpliwości co do powszechnie praktykowanego szczepienia dzieci i dorosłych. Które szczepienia są rzeczywiście niezbędne? Co powiedzieć o skutkach ubocznych? Czy do produkcji szczepionek nie używa się czasem krwi?

Rodzina chrześcijańska zainteresowana tą sprawą powinna się zastanowić nad powyższymi pytaniami. Znalezienie na nie odpowiedzi może mieć bezpośredni związek ze zdrowiem i przyszłością zarówno twych dzieci, jak i twoją.

Wprowadzenie

W latach pięćdziesiątych dzięki użyciu skutecznej szczepionki choroba Heinego i Medina w większości krajów właściwie przestała budzić postrach. W roku 1980 uznano, że efektywny program szczepień ochronnych położył kres trapiącej cały świat ospie. Zdawało się to potwierdzać słowa Beniamina Franklina: „Uncja zapobiegania warta jest tyle, co funt leczenia”.

Obecnie szczepienia okazują się skuteczne w zapobieganiu licznym chorobom, takim jak choćby tężec, błonica, krztusiec (koklusz) czy polio. Co więcej, udowodniono, że gdy z jakiegoś powodu zaniedba się szczepień, choroba powraca. W pewnym kraju tak było z krztuścem.

Co dają takie szczepienia? Otóż w dwojaki sposób zwiększają zdolność organizmu do obrony przed działaniem czynników zakaźnych, czyli drobnoustrojów chorobotwórczych, między innymi bakterii i wirusów. Pierwszy sposób nosi nazwę immunizacji czynnej. W tym wypadku szczepionka zawiera osłabione lub zabite zarazki (albo ich jad), tak przygotowane, że nie stanowią już zagrożenia dla organizmu. Jego mechanizmy obronne zaczynają wytwarzać przeciwciała — cząsteczki działające zabójczo na prawdziwy czynnik chorobotwórczy, gdyby się taki pojawił. Preparat uodporniający, który zawiera wyciąg z jadu (toksyny) drobnoustrojów, to anatoksyna. Jeżeli w jego skład wchodzą zarazki zabite bądź żywe, ale o osłabionej zjadliwości, nosi on nazwę szczepionki.

Można się domyślić, że szczepionki te nie powodują natychmiastowego uodpornienia. Organizm musi mieć trochę czasu na wytworzenie przeciwciał pełniących funkcje obronne. Immunizacja czynna obejmuje wszelkie szczepienia niemowląt oraz zastrzyki uważane powszechnie za szczepionki. Z jednym wyjątkiem (omówionym później) na żadnym etapie ich produkcji nie używa się krwi.

Inaczej wygląda immunizacja bierna. Na ogół stosuje się ją wtedy, gdy organizm zetknął się już z jakąś poważną chorobą, na przykład ze wścieklizną. Ponieważ w takiej sytuacji nie zdąży się sam uodpornić, wstrzykuje się cudze, gotowe przeciwciała, by zwalczyły drobnoustroje w organizmie osoby zarażonej. A oto szczepionki produkowane ze składników krwi uodpornionych ludzi i zwierząt: gamma-globulina, antytoksyna i surowica odpornościowa o wysokim poziomie przeciwciał. Takie zapożyczone uodpornienie, czyli immunizacja bierna, ma na celu udzielenie organizmowi natychmiastowej, ale jedynie tymczasowej pomocy w odparciu intruza. Organizm wkrótce usuwa pożyczone przeciwciała jako obce białko.

Czy mam poddać szczepieniu swoje dziecko?

Po zapoznaniu się z powyższym wprowadzeniem niektórzy mogą się zastanawiać: „Przeciwko jakim chorobom zaszczepić swoje dziecko?” W większości krajów świata, gdzie szczepionki dla dzieci są łatwo dostępne, rutynowe szczepienia przeciw chorobom wieku dziecięcego spowodowały radykalny spadek liczby zachorowań.

Od kilku lat Amerykańska Akademia Pediatrii, podobnie jak inne tego typu organizacje na całym świecie, zaleca rutynową immunizację na błonicę, tężec i krztusiec. Jednoczesne uodpornienie przeciw tym chorobom jest możliwe dzięki szczepionce skojarzonej Di-Te-Per, podawanej w trzech dawkach w odstępach co najmniej dwóch miesięcy. Ponadto gdy dziecko skończy rok, poddaje się je uodpornieniu na odrę, świnkę i różyczkę, wstrzykując jeden preparat — MMRII. Szczepionkę przeciwko chorobie Heinego i Medina podaje się doustnie cztery razy w odstępach takich jak Di-Te-Per.a

W wielu krajach ta seria rutynowych szczepień jest obowiązkowa, chociaż liczba wymaganych dawek przypominających może być różna. Kiedy ostatnio gdzieniegdzie pojawiła się epidemia odry, w niektórych wypadkach zalecono podanie dodatkowych dawek przypominających przeciw tej chorobie. Dokładnych informacji w sprawie szczepień udziela zwykle lekarz w miejscu zamieszkania.

Prócz wymienionych istnieje także szczepionka przeciw zapaleniu płuc (Pneumovax). Okazuje się, że zapewnia ona trwałą odporność dzieciom i dorosłym, którzy z jakiegoś powodu są podatni na różne postacie tej choroby.

Inna szczepionka dla dzieci nosi nazwę Hib. Podaje się ją, aby ochronić organizm przed pałeczką hemofilną — drobnoustrojem powszechnie atakującym dzieci. Bakteria ta wywołuje u nich kilka chorób, a zwłaszcza ciężką formę zapalenia opon mózgowych. Wspomniana szczepionka okazała się w zasadzie bezpieczna i coraz częściej zaleca się ją jako składnik serii szczepionek dla niemowląt.

Nawiasem mówiąc, jak dotąd nie dokonuje się rutynowej immunizacji na ospę wietrzną. Z kolei ospa prawdziwa została zlikwidowana dzięki ogólnoświatowemu programowi szczepień ochronnych, toteż nie przeprowadza się już immunizacji na tę śmiertelną chorobę.

A co z działaniem ubocznym?

Co można powiedzieć o skutkach ubocznych uodporniania? Poza normalnym krzykiem i chwilowym płaczem dziecka podczas większości wstrzyknięć działanie uboczne jest zwykle znikome, krótkotrwałe i objawia się najwyżej jedno- lub dwudniową gorączką. Mimo to wielu rodziców martwi się niebezpieczeństwami związanymi ze szczepieniem. W pewnej publikacji medycznej zamieszczono wyniki sondażu na temat zainteresowania rodziców zdrowiem dzieci i podano, że aż 57 procent ankietowanych niepokoi się reakcją na szczepienia.

Niedawno wywołano sporo wrzawy wokół jednego ze składników Di-Te-Per — tego, który uodpornia na krztusiec. Dzięki powszechnemu zastosowaniu tej skutecznej szczepionki nastąpił nadzwyczajny spadek liczby zachorowań na ową budzącą niegdyś lęk chorobę — w jednym tylko kraju z 200 000 do 2000 rocznie. Niemniej na 100 000 zastrzyków jeden wywoływał poważne skutki uboczne — napady padaczkowe, a nawet uszkodzenie mózgu.

Co prawda takie reakcje zdarzają się niezmiernie rzadko, ale wywołują obawy rodziców, którzy dochodzą do wniosku, że nie pozostaje im nic innego, jak zgodzić się na szczepienie, gdyż jest ono warunkiem przyjęcia dziecka do szkoły. Wprawdzie krztusiec występuje sporadycznie, niemniej gdy zaatakuje społeczeństwo, powoduje takie spustoszenie, iż zdaniem specjalistów dla dziecka na ogół „szczepionka jest znacznie bezpieczniejsza niż sama choroba”. Radzą przeprowadzać szczepienia, chyba „że poprzednia dawka spowodowała drgawki, zapalenie mózgu, ogniskowe objawy neurologiczne albo zapaść. Następnych dawek szczepionki nie powinno się też podawać dzieciom, które są ‚nadmiernie senne, pobudzone (uporczywie płaczą lub krzyczą przez 3 godziny lub dłużej) bądź mają temperaturę ponad 40,5°C’”.b

W wielu krajach doskonałym rozwiązaniem omawianych trudności jest szczepionka bezkomórkowa. Obecnie stosuje się ją na przykład w Japonii, a rezultaty są bardzo obiecujące. Ta nowa i najwidoczniej bezpieczniejsza szczepionka zaczyna być dostępna również w innych państwach.

Pozostałe rutynowe szczepienia dzieci ciągle okazują się skuteczne i na ogół bezpieczne.

Co sądzić o uodpornianiu dorosłych?

Dorośli mogą wziąć pod uwagę zaledwie kilka immunizacji czynnych. Najlepiej, gdyby już byli uodpornieni na odrę, świnkę i różyczkę dzięki przebyciu tych chorób lub szczepieniom w dzieciństwie. Jeżeli ktoś nie jest pewien, czy nabył taką odporność, może poprosić lekarza o zalecenie szczepionki MMRII dla dorosłych.

Szczepienie anatoksyną tężcową mniej więcej co dziesięć lat uważa się za dobry sposób zapobiegania szczękościskowi typowemu dla tężca. Osoby starsze bądź cierpiące na jakąś przewlekłą chorobę mogą się poradzić swego lekarza, czy poddać się corocznemu szczepieniu przeciw grypie. Ludzie podróżujący do określonych części świata powinni się zastanowić nad uodpornieniem przeciw chorobom endemicznym, takim jak żółta febra, cholera, wąglik, dur brzuszny lub dżuma.

Na uwagę zasługuje też inna szczepionka — jedyna otrzymywana z krwi. Jest to szczepionka przeciw zapaleniu wątroby typu B, zwana Heptavax-B, przeznaczona dla osób narażonych na przypadkowy kontakt z krwią pacjentów chorych na żółtaczkę typu B, na przykład dla pracowników służby zdrowia. Chociaż ogłoszono wszem wobec, że szczepionka ta stanowi dowód ogromnego postępu, wielu wyraża swoje zaniepokojenie metodą jej produkcji.

Krew pobiera się zwykle od wybranych nosicieli wirusa zapalenia wątroby typu B, zabija się wszystkie wirusy i w ten sposób uzyskuje pewien antygen żółtaczki typu B. Ów oczyszczony, inaktywowany antygen można wstrzykiwać jako szczepionkę. Niejeden wzbrania się jednak przed jej przyjęciem, obawiając się zetknięcia z krwią chorego, który mógł na przykład prowadzić rozwiązły tryb życia. A ponieważ szczepionka ta jest uzyskiwana z krwi innego człowieka, niektórzy chrześcijanie nie przyjmują jej ze względu na sumienie.c

Takich zastrzeżeń nie budzi inna, równie skuteczna szczepionka przeciw zapaleniu wątroby typu B. Otrzymuje się ją za pomocą technologii genetycznej, polegającej na wytwarzaniu szczepionki w komórkach drożdży bez udziału krwi ludzkiej. Jeżeli pracujesz w służbie zdrowia lub z jakichś innych względów kwalifikujesz się do szczepienia przeciw żółtaczce typu B, być może zechcesz omówić tę sprawę ze swym lekarzem.

Krew w produkcji szczepionek

Wyłania się tu kwestia istotna dla chrześcijan liczących się z biblijnym zakazem niewłaściwego używania krwi (Dzieje 15:28, 29). Czy jest ona stosowana do produkcji jeszcze innych szczepionek?

Ogólnie biorąc, środków do przeprowadzania uodpornienia czynnego, z wyjątkiem szczepionki Heptavax-B, nie produkuje się dziś z krwi. Dotyczy to na przykład wszystkich szczepionek dla dzieci.

Inaczej ma się rzecz z immunizacją bierną. Jeżeli komuś, kto nastąpił na zardzewiały gwóźdź lub został pogryziony przez psa, zaleca się zastrzyk, można przyjąć, że będzie to krwiopochodna surowica odpornościowa zawierająca wysoki poziom przeciwciał (chyba że chodzi o rutynowe dawki przypominające). To samo odnosi się do hiperimmunizowanej gamma-globuliny anty-D, często zalecanej matkom mającym ujemny czynnik Rh, które przy porodzie są narażone na kontakt z krwią dziecka o dodatnim Rh.

Skoro uodpornienie bierne wiąże się z kwestią krwi, jak powinien się na nie zapatrywać chrześcijanin, który pragnie postępować zgodnie ze swym sumieniem? Artykuły zamieszczane w niniejszym czasopiśmie oraz w pokrewnej Strażnicy konsekwentnie prezentowały następujące stanowisko: Każdy chrześcijanin, kierując się sumieniem wyszkolonym na podstawie Biblii, sam decyduje, czy wyrazić zgodę na zastosowanie takiego leczenia wobec siebie lub członków rodziny.d

Czy moja rodzina ma się szczepić?

Chrześcijanie mają ogromny szacunek dla życia i szczerze pragną jak najlepiej chronić zdrowie swych bliskich. Podjęcie decyzji, czy twoja rodzina ma się poddać szczepieniu, powinno zależeć od twego sumienia (Galacjan 6:5).

Trafnie ujął to pewien specjalista: „Należy informować rodziców o wszelkich zabiegach medycznych, jakim poddawane jest dziecko. Są oni nie tylko jego opiekunami prawnymi. Ponoszą odpowiedzialność za pomyślność potomstwa i opiekę nad nim w tym okresie życia, w którym jest od nich zależne”. Zarówno w sprawie uodporniania, jak i w innych kwestiach medycznych Świadkowie Jehowy traktują tę odpowiedzialność z całą powagą. (Nadesłane przez lekarza).

[Przypisy]

[Ramka na stronie 24]

Szczepionki produkowane bez użycia krwi

Szczepionki dla dzieci (Di-Te-Per, szczepionki przeciwko polio, MMRII)

Szczepionka Hib

Pneumovax

Anatoksyny

Szczepionki ochronne przeciw grypie

Recombivax-HB

Szczepionki otrzymywane ze składników krwi

Heptavax-B

Gamma-globulina anty-D

Antytoksyczne surowice lecznicze

Antytoksyna jadu żmijowego

Immunoglobuliny (przeciw różnym chorobom)

Gamma-globulina

Surowice odpornościowe o wysokim poziomie przeciwciał (na przykład surowica przeciw wściekliźnie)