Wersety z Listu do Kolosan, w których imię Jehowa nie występuje jako część cytatu albo nawiązania

KOLOSAN 1:10 „postępowali, jak przystało na sług Jehowy”

Biblia gdańska: „chodzili przystojnie przed Panem”

POWODY: Kontekst wskazuje, że słowo „Pan” odnosi się tu do Jehowy Boga. Pod koniec tego wersetu Paweł wspomina o „dokładnej wiedzy o Bogu”, a w wersecie 12 — o „Ojcu”. Również w 1 Tesaloniczan 2:12 wyraża pragnienie, żeby jego współwyznawcy „dalej postępowali [dosł. „chodzili”], jak przystało na sług Boga”. Poza tym podobne sformułowania są znane z Pism Hebrajskich. Na przykład w 2 Królów 20:3 król Ezechiasz powiedział: „Jehowo, błagam Cię, pamiętaj, jak wiernie Ci służyłem [dosł. „chodziłem przed Tobą”]”. W Pismach Hebrajskich zwrot „chodzić [czyimiś] drogami” często występuje w połączeniu z imieniem Bożym (Powtórzonego Prawa 8:6; 10:12; 1 Królów 2:3; Psalm 128:1). Co więcej, niektórzy bibliści sugerują, że myśl wyrażona przez Pawła w omawianym wersecie przypomina wypowiedzi z Księgi Przysłów (Przysłów 4:4-6, 12-14). Tak więc kontekst Kolosan 1:10, podobne sformułowanie w 1 Tesaloniczan 2:12 i treść Pism Hebrajskich przemawiają za użyciem tu imienia Bożego.

DODATKOWE ARGUMENTY:

• W związku ze sformułowaniem przetłumaczonym na „jak przystało na sług Jehowy” w pewnym podręczniku dla tłumaczy Biblii powiedziano: „To znaczy w sposób, jakiego wymaga ich status ludu Pańskiego (zob. ‛chodzić, jak przystało na sług Boga’ w 1 Tes[aloniczan] 2.12)”. A w związku z następnym sformułowaniem („tak by Mu się w pełni podobać”) dodano: „Ostatnią część pierwszego zdania w wersecie 10 można oddać jako ‚zawsze róbcie to, co sprawia radość Bogu’” (kursywa nasza) (Robert G. Bratcher i Eugene A. Nida, A Handbook on Paul’s Letters to the Colossians and to Philemon, 1977, s. 16).

• „Apostoł i ci, którzy są z nim, modlą się, żeby Kolosanie ‛chodzili’ (por. Rodz[aju] 5:22, 24; 6:9 itd.), czyli postępowali, zgodnie z obowiązkami, które wynikają z ich nowych relacji z Bogiem, oraz z błogosławieństwami, które te relacje ze sobą niosą. W tym sposobie życia nie można nic robić połowicznym sercem. Wręcz przeciwnie, trzeba robić wszystko, żeby był (On) w pełni zadowolony (...), wkładać świadome wysiłki, żeby podobać się Bogu we wszystkim (por. 1 Kor[yntian] 10:31; 1 Tes[aloniczan] 4:1)” (kursywa nasza) (William Hendriksen, New Testament Commentary, Exposition of Galatians, Ephesians, Philippians, Colossians, and Philemon, 1996, s. 57).

• W pewnym komentarzu biblijnym wprawdzie opowiedziano się za tym, że „Pan” odnosi się tu do Jezusa, ale przyznano: „Nie jest jasne, czy kyrios (‚Pan’) oznacza Boga zgodnie z użyciem tego tytułu w LXX [Septuagincie]. W 1 Tes[aloniczan] 2:12 występuje prawie to samo sformułowanie, ale tam powiedziano wyraźnie: chodzić w sposób godny Boga. Taką interpretację wspierają też wypowiedzi z listu do Efezjan, które mówią o staniu się ‚naśladowcami Boga’ (Ef[ezjan] 5:1) i o zadaniu ‛wysławiania Jego (Boga) chwalebnej łaski’ (Ef[ezjan] 1:12; por. Ef[ezjan] 1:14)” (Markus Barth i Helmut Blanke, The Anchor Bible—Colossians, A New Translation With Introduction and Commentary, tłum. Astrid B. Beck, t. 34B, 1994, s. 177).

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 32, 48, 65, 100, 106, 125, 139, 146, 167}

KOLOSAN 3:13 „Jehowa wspaniałomyślnie wam przebaczył”

Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „Pan darował wam”

POWODY: Werset ten odnosi się do Jehowy Boga, o którym Pisma Hebrajskie mówią, że przebacza ludziom grzechy (Liczb 14:19, 20; 2 Samuela 12:13; Psalm 130:4; Jeremiasza 31:34; Daniela 9:9). Nazywają Go nawet Tym, który „chętnie przebacza” (Nehemiasza 9:17; Psalm 86:5), i Tym, który „hojnie przebacza” (Izajasza 55:7). W Chrześcijańskich Pismach Greckich typowym czasownikiem oddawanym jako „przebaczyć” jest afíemi, występujący np. w Mateusza 6:12, 14 i Rzymian 4:7 (zob. komentarz). Jednak tutaj, w Kolosan 3:13, Paweł użył czasownika charízomai („dać wspaniałomyślnie”, czyli życzliwie). Jest on spokrewniony z greckim słowem cháris, często tłumaczonym na „niezasłużona życzliwość” (lub „łaska”). W sensie przebaczania czasownik ten przekazuje myśl o robieniu tego chętnie, szczodrze. Paweł użył go też w Kolosan 2:13, gdzie napisał o Bogu: „Bóg (...) życzliwie przebaczył nam wszystkie nasze przewinienia”. Poza tym Paweł posłużył się nim w Efezjan 4:32 — w sformułowaniu „jak i wam Bóg przez Chrystusa wspaniałomyślnie przebaczył”. Warto zauważyć, że chociaż tutaj, w Kolosan 3:13, w wielu wczesnych greckich manuskryptach występuje termin ho Kýrios („Pan” z rodzajnikiem), w innych pojawiają się greckie odpowiedniki słów „Bóg” lub „Chrystus”. Takie różnice mogą wskazywać, że pierwotnie w tym wersecie występowało imię Boże.

DODATKOWE ARGUMENTY:

• Warto zwrócić uwagę, do kogo „Pan” z rodzajnikiem w Kolosan 3:13 odniesiono w poniższych komentarzach:

• „Na podstawie Kol[osan] 1:13, 14 i 2:13 (...) można rozumieć, że chodzi raczej o Boga, a nie o Chrystusa, choć nie robi to większej różnicy. Kiedy Bóg przebacza, czyni to ‚przez Chrystusa’ (Ef[ezjan] 4:32; por. Mat[eusza] 18:35)” (William Hendriksen, New Testament Commentary, Exposition of Galatians, Ephesians, Philippians, Colossians, and Philemon, 1996, s. 157).

• „W [Kolosan] 2:13 przebaczenie zostało przypisane Bogu. Może to sugerować, że tutaj ὁ κύριος [ho kýrios, „Pan” z rodzajnikiem] wyjątkowo odnosi się do Boga (w tym wypadku myśl byłaby paralelna z Mat[eusza] 6:12, 14, 15; 18:23-35 [...])” (James D. G. Dunn, The Epistles to the Colossians and to Philemon: A Commentary on the Greek Text, 1996, s. 231).

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{23, 96, 145, 147, 310}

KOLOSAN 3:16 „śpiewając Jehowie”

Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „nucąc (...) Bogu”

POWODY: W Pismach Hebrajskich jest wiele wzmianek o śpiewaniu i tworzeniu muzyki w związku z wielbieniem Jehowy (Wyjścia 15:1, 21; 1 Kronik 16:23; Psalm 96:1; 104:33; 149:1; Jeremiasza 20:13). Pierwsi chrześcijanie, wysławiając Jehowę, dalej korzystali z natchnionych przez Boga psalmów. Greckie słowo psalmòs („psalm”), występujące w omawianym wersecie, pojawia się również w Łukasza 20:42; 24:44; Dziejach 1:20; 13:33, gdzie odnosi się do psalmów z Pism Hebrajskich. W Septuagincie grecki termin oddawany jako „śpiewać” często występuje w sformułowaniach, w których tekst hebrajski zawierał imię Boże (zob. wersety wymienione powyżej). Tutaj, w Kolosan 3:16, w niektórych greckich manuskryptach pojawia się termin Theòs („Bóg”), a w innych — Kýrios („Pan”). W późniejszych kopiach Septuaginty, które są dostępne dzisiaj, zamiast imienia Bożego często używano słowa Kýrios, ale czasami też Theòs (zob. Wyjścia 15:1, LXX, gdzie jest mowa o śpiewaniu i gdzie zarówno Theòs, jak i Kýrios zastępują imię Boże). Takie różnice w manuskryptach mogą wskazywać, że pierwotnie w omawianym wersecie występowało imię Boże. Pewna liczba przekładów Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski i inne języki zawiera tu właśnie imię Boże.

DODATKOWE ARGUMENTY:

• W komentarzu do podobnej wypowiedzi z Efezjan 5:19 podano: „Gdy śpiewamy, to tak, jakbyśmy zwracali się bezpośrednio do Boga, dlatego słowa powinniśmy wypowiadać z powagą i głębokim szacunkiem, jak na to zasługuje wielki Jehowa” (Albert Barnes, Notes, Explanatory and Practical, on the Epistles of Paul to the Ephesians, Philippians, and Colossians, 1850, ss. 119, 320).

• Zobacz więcej dodatkowych argumentów w wyjaśnieniu do Efezjan 5:19.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16, 17, 32, 33, 37, 41, 65, 94, 100, 101, 125, 139, 144-147, 163, 167}

DODATKOWE ARGUMENTY:

• Jak podaje pewien leksykon, grecki czasownik przetłumaczony tu na „z bojaźnią wobec” znaczy „przejawiać głęboki szacunek (...) dla Boga jako istoty najwyższej, Ł[ukasza] 23:40; Kol[osan] 3:22; 1 P[iotra] 2:17; O[bjawienie] 19:5” (Frederick William Danker przy współpracy z Kathryn Krug, The Concise Greek-English Lexicon of the New Testament, 2009, s. 374).

• W pewnym dziele podano taki komentarz na temat greckiego czasownika użytego w Kolosan 3:22: „W NT [Nowym Testamencie] nigdzie nie powiedziano, że wierzący mają się bać Pana Chrystusa. Należy się bać tylko Boga”. W przypisie dodano: „Dlatego to sformułowanie [„bać się Pana”] występuje tylko tutaj i w (...) [Objawieniu 15:4] (ale w odniesieniu do Boga); w innych wypadkach w NT [Nowym Testamencie] zawsze mowa o (...) [baniu się Boga], np. w (...) [Łukasza 18:2, 4; 23:40; Dziejach 10:2, 22, 35; 13:16, 26; 1 Piotra 2:17; Objawieniu 11:18; 14:7; 19:5]”. W dziele tym wspomniano również, że zwroty takie, jak „bać się Pana”, często występują w Septuagincie. Pojawiają się tam, gdzie tekst hebrajski zawiera tetragram (Ernst Lohmeyer, Die Briefe an die Philipper, an die Kolosser und an Philemon, 1930, s. 158).

• W pewnym podręczniku dla tłumaczy tak powiedziano na temat greckiego słowa oznaczającego „bojaźń”: „Jest to uczucie czci i szacunku połączonego z lękiem i podziwem, które w ST [Starym Testamencie] w szczególności charakteryzuje postawę pobożnego członka wspólnoty wierzących wobec Boga”. Wprawdzie we wspomnianym podręczniku opowiedziano się za tym, że w Kolosan 3:22 „Pan” odnosi się do Pana Jezusa Chrystusa, ale przyznano: „Niektóre manuskrypty zawierają słowo ‚Bóg’ (...), wydaje się jednak, że omawiane sformułowanie wyraźnie odpowiada sformułowaniu ze ST [Starego Testamentu], gdzie słowo ‚Pan’ znaczy Jahwe, czyli Bóg” (Robert G. Bratcher i Eugene A. Nida, A Handbook on Paul’s Letters to the Colossians and to Philemon, 1977, s. 95).

• W przekładzie Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski dokonanym przez Isaaca Salkinsona i Christiana D. Ginsburga (1886) w tekście głównym tego wersetu użyto tetragramu.

• W przekładzie Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski wydanym przez Zjednoczone Towarzystwa Biblijne (1976) w tekście głównym tego wersetu użyto tetragramu.

• Aramaic Peshitta New Testament Translation (Janet M. Magiera, 2006) w tekście głównym tego wersetu zawiera słowo „LORD” („PAN”). We wstępie powiedziano: „PAN to [aram.] MARJA, czyli PAN ze Starego Testamentu, JAHWE”.

• W przekładzie El Nuevo Testamento (Pablo Besson, 1919) w tekście głównym Kolosan 3:22 występuje słowo „Señor” („Pan”), a w przypisie pojawia się imię Boże w formie „Jehová”.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{18, 22, 28-32, 48, 65, 93, 95, 96, 100, 101, 115, 125, 145-147, 322-324}

KOLOSAN 3:23 „jak dla Jehowy, a nie dla ludzi”

Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „jak (dla) Pana i nie (dla) ludzi”

POWODY: W Chrześcijańskich Pismach Greckich tytuł Kýrios („Pan”) często odnosi się do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa. Może się też odnosić do ludzi, którzy mają władzę nad innymi (Kolosan 3:22; 4:1). W kontekście omawianego wersetu słowo kýrios pojawia się kilka razy. W Kolosan 3:22 i 4:1 występuje w liczbie mnogiej i zostało oddane jako „panowie”. Tutaj, w Kolosan 3:23, jest oczywiste, że kýrios nie odnosi się do człowieka. Na to, o jakiego Pana tu chodzi, wskazuje kontekst (zob. wyjaśnienie do Kolosan 3:22). Kolejnym argumentem, że słowo „Pan” odnosi się tu do Jehowy Boga, jest sformułowanie „róbcie to z całej duszy”. Zarówno w Pismach Hebrajskich, jak i Chrześcijańskich Pismach Greckich wzmianki o robieniu czegoś z całej duszy lub całą duszą zawsze mają związek z Jehową Bogiem (Powtórzonego Prawa 6:5; Mateusza 22:37; Marka 12:30; Łukasza 10:27).

DODATKOWE ARGUMENTY:

• Więcej dodatkowych argumentów na temat tego, do kogo w tym wersecie odnosi się słowo „Pan”: zobacz wyjaśnienie do Efezjan 6:7, gdzie Paweł używa tego samego sformułowania.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 17, 18, 22, 23, 32, 65, 95, 96, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 322-324}

KOLOSAN 3:24 „od Jehowy otrzymacie”

Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „od Pana odbierzecie”

POWODY: Powody przemawiające za użyciem tu imienia Bożego zasadniczo są takie same jak te, dla których użyto go w Kolosan 3:23 (zob. wyjaśnienie do Kolosan 3:23). Co godne uwagi, w omawianym wersecie przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Warto też zauważyć, że w Biblii to Bóg, a nie Jezus, jest opisany jako Ten, który daje dziedzictwo chrześcijanom namaszczonym duchem (Rzymian 8:17; 1 Piotra 1:3, 4). W Kolosan 1:12 powiedziano, że ci chrześcijanie ‛z pomocą Ojca [czyli Boga] stali się godni otrzymać dziedzictwo, które przypada świętym przebywającym w świetle’. Tak więc biorąc pod uwagę kontekst oraz brak rodzajnika, w Kolosan 3:24 w Przekładzie Nowego Świata użyto imienia Bożego.

DODATKOWE ARGUMENTY:

• Na temat tego, do kogo w tym wersecie odnosi się słowo „Pan”, pewien biblista powiedział: „Pominięcie rodzajnika w (...) [wyrażeniu apò Kyríou, „od Pana”] rodzi pytania. Tam, gdzie słowo ‚Pan’ występuje bez rodzajnika, na ogół jest to cytat z LXX [Septuaginty]. W greckim tekście ST [Starego Testamentu] ‚Pan’ (w znaczeniu JEHOWA) występuje bez rodzajnika. Chociaż w starożytnych świętych pismach nie ma sformułowania dokładnie odpowiadającego temu, które pojawia się tutaj, to (jeśli można tak powiedzieć) ma ono konotacje starotestamentowe” (Frederick Brooke Westcott, A Letter to Asia, Being a Paraphrase and Brief Exposition of the Epistle of Paul the Apostle to the Believers at Colossæ, 1914, s. 165).

• Więcej dodatkowych argumentów na temat tego, do kogo w tym wersecie odnosi się słowo „Pan”: zobacz wyjaśnienie do Efezjan 6:8, gdzie Paweł wyraża podobną myśl.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16-18, 22-24, 32, 33, 65, 95, 96, 100, 101, 115, 145-147, 310, 322-324}