C3
Wersety z Listu do Efezjan, w których imię Jehowa nie występuje jako część cytatu albo nawiązania
EFEZJAN 2:21 „świętą świątynię dla Jehowy”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „przybytek święty w Panu”
POWODY: Kontekst wskazuje, że tytuł „Pan” odnosi się tu do Boga. W wersecie 19 Paweł nazywa zbór chrześcijański „Bożą rodziną”. W wersecie 20 mówi, że „fundamentowym kamieniem narożnym” tej świątyni jest Jezus, a w wersecie 22 określa ją „miejscem, w którym Bóg zamieszka przez swojego ducha”. Poza tym w wersecie 20 Paweł nawiązuje do proroctwa mesjańskiego z Izajasza 28:16, gdzie „Wszechwładny Pan, Jehowa, mówi: ‚Jako fundament kładę na Syjonie kamień — kamień wypróbowany i drogocenny, kamień narożny solidnego fundamentu’”. Dodatkowo w Pismach Hebrajskich odpowiedniki wyrażenia „świątynia Jehowy [lub „dla Jehowy”]” często zawierają tetragram (2 Królów 18:16; 23:4; 24:13; 2 Kronik 26:16; 27:2; Jeremiasza 24:1; Ezechiela 8:16; Aggeusza 2:15; zob. komentarz do Łukasza 1:9 i wyjaśnienie do Łukasza 1:9 w Dodatku C3). Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (Efezjan 2:21) przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc biorąc pod uwagę bezpośredni kontekst, treść Pism Hebrajskich i brak rodzajnika, rozsądne jest połączenie występującego tu słowa „świątynia” z imieniem Jehowy.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W dziele The New Interpreter’s Bible (t. 11, 2000, s. 402) w związku z określeniem „świątynia” użytym w Efezjan 2:21 podano taki komentarz: „Nazwanie tej budowli ‚świątynią’ przywodzi na myśl dostęp do Boga z w. 18”. W Efezjan 2:18 powiedziano: „Za jego [Chrystusa Jezusa] sprawą my, obie grupy, mamy swobodny dostęp do Ojca — dzięki temu samemu duchowi”.
W dziele New Century Bible Commentary: Ephesians (C. Leslie Mitton, 1973) tak objaśniono wyrażenie „w Panu” użyte w tym wersecie: „Oznacza to, że albo ich świętość jako Bożej świątyni wynika z faktu, że należą do Boga i Bóg w nich mieszka, albo że wszystko, co się dzieje — rozwój Kościoła i umacniająca się w nim jedność — jest dziełem Boga” (kursywa nasza).
W dziele New International Biblical Commentary: Ephesians, Colossians, Philemon (Arthur G. Patzia, 1990) tak powiedziano na temat Efezjan 2:21: „We wczesnej teologii chrześcijańskiej wierzących określa się mianem świętej świątyni Bożej nie w sensie dosłownym, ale w sensie duchowej budowli, w której Bóg mieszka i się objawia” (kursywa nasza).
W dziele Biblischen Commentar über sämmtliche Schriften des Neuen Testaments (Hermann Olshausen, 1840) tak powiedziano na temat omawianego wersetu: „Kościół jest tu opisany jako miejsce zamieszkania, w którym zamieszkał sam Bóg”. Dalej w tym źródle odwołano się 2 Koryntian 6:16, gdzie podobne sformułowanie wyraźnie odnosi się do Boga.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 16-18, 22-24, 28-31, 33, 36, 41, 47, 65, 66, 93-96, 100, 106, 115, 144, 146, 250, 322-324
EFEZJAN 5:17 „wolą Jehowy”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „wolą Pana”
POWODY: Grecki termin thélema, tłumaczony na „wola”, w Chrześcijańskich Pismach Greckich najczęściej odnosi się do woli Bożej (Mateusza 7:21; 12:50; Marka 3:35; Rzymian 12:2; 1 Koryntian 1:1; Hebrajczyków 10:36; 1 Piotra 2:15, przyp.; 4:2; 1 Jana 2:17). Logiczny więc wydaje się wniosek, że Kýrios („Pan”) w tym wyrażeniu odnosi się do Boga. W Septuagincie termin thélema często jest odpowiednikiem hebrajskich określeń dotyczących woli Boga lub tego, co sprawia Mu przyjemność. W takich fragmentach w tekście hebrajskim pojawia się też imię Boże (Psalm 40:8, 9 [39:9, 10, LXX]; 103:21 [102:21, LXX]; 143:9-11 [142:9-11, LXX]; Izajasza 44:24, 28; Jeremiasza 9:24 [9:23, LXX]; Malachiasza 1:10). Tak więc biorąc pod uwagę to, jak greckie słowo tłumaczone na „wola” jest używane w Biblii, oraz treść Pism Hebrajskich, jak również kontekst, w jakim w omawianym wersecie pojawia się termin Kýrios, w Przekładzie Nowego Świata użyto tu imienia Bożego. Niektóre przekłady Chrześcijańskich Pism Greckich też zawierają tu imię Boże.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W przekładzie NIV Faithlife Study Bible (2017) do wyrażenia „wola Pana” w Efezjan 5:17 podano taki komentarz: „Wolą Boga jest to, żeby całe stworzenie poddać władzy Chrystusa (Ef[ezjan] 1:9, 10)”.
W przekładzie The Anchor Bible— Ephesians, Translation and Commentary on Chapters 4-6 (Markus Barth, t. 34A, 1974) tak powiedziano w przypisie na stronie 584: „Wydaje się, że wyrażenie ‚wola Pana’ (Ef[ezjan] 5:17) występuje wymiennie z wyrażeniem ‚wola Boga’ ([Efezjan] 6:6; Rz[ymian] 12:2)”.
W dziele Biblischen Commentar über sämmtliche Schriften des Neuen Testaments (Hermann Olshausen, 1840) wspomniano, że w wersecie tym mowa o „woli Bożej”.
W dziele Concordia Commentary, a Theological Exposition of Sacred Scripture Ephesians (Thomas M. Winger, 2015) na temat tego wersetu powiedziano: „W innych miejscach Listu do Efezjan (...) [gr. termin thélema, oznaczający ‚wola’] zwykle odnosi się do woli Boga, czyli Ojca (...). Biorąc to wszystko pod uwagę, Paweł prawdopodobnie ma tu na myśli wolę Boga (Ojca)”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 32, 65, 66, 94, 100, 101, 106, 115, 125, 139, 145-147, 309
EFEZJAN 5:19 „Śpiewajcie Jehowie”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „śpiewając (...) Panu”
POWODY: W tym wypadku tytuł „Pan” odnosi się do Boga. Wniosek ten nasuwa podobna wypowiedź z Listu do Kolosan, który Paweł napisał mniej więcej w tym samym czasie co List do Efezjan (zob. „Wprowadzenie do Listu do Efezjan”). W Kolosan 3:16 w najstarszych dostępnych greckich manuskryptach powiedziano: „śpiewając w swoich sercach Bogu” (zob. wyjaśnienie do Kolosan 3:16). Istnieją jeszcze inne argumenty przemawiające za użyciem w Efezjan 5:19 imienia Bożego. Na przykład w Pismach Hebrajskich występuje wiele wzmianek o śpiewaniu i graniu na instrumentach w związku z wielbieniem Jehowy (Wyjścia 15:1; Sędziów 5:3 i przyp.; 2 Samuela [2 Królewska, LXX] 22:50 i przyp.; 1 Kronik 16:23; Psalm 13:6 [12:6, LXX]; 96:1 [95:1, LXX]; 104:33 [103:33, LXX]; 149:1; Jeremiasza 20:13). Pierwsi chrześcijanie, wysławiając Jehowę, dalej korzystali z natchnionych przez Boga psalmów. Greckie słowo psalmòs („psalm”), użyte tutaj (w Efezjan 5:19) i występujące też w Łk 20:42; 24:44 oraz Dz 1:20; 13:33, odnosi się do psalmów z Pism Hebrajskich. Poza tym greckie słowa oddane tu jako „śpiewajcie” i „przy dźwiękach muzyki” w Septuagincie są często odpowiednikami hebrajskich sformułowań, w których występuje imię Boże (zob. wersety podane wyżej i komentarz do Efezjan 5:19). Tak więc podobna wypowiedź z Kolosan 3:16 i sformułowania z Pism Hebrajskich dotyczące wielbienia Boga pieśniami i muzyką przemawiają za tym, żeby w Efezjan 5:19 użyć imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W przekładzie The Anchor Bible—Ephesians, Translation and Commentary on Chapters 4-6 (Markus Barth, t. 34A, 1974) na stronie 584 podano taki komentarz: „Zwrot ‚śpiewajcie Panu’ może być zapożyczeniem ze ST [Starego Testamentu] lub z ówczesnego kultu w świątyni i wydaje się odnosić raczej do Boga niż do Mesjasza”.
W dziele Biblischen Commentar über sämmtliche Schriften des Neuen Testaments (Hermann Olshausen, 1840) powiedziano, że werset ten odnosi się do „wspólnego wielbienia Boga pieśniami pochwalnymi, których treścią jest dziękowanie Bogu w imię Chrystusa”.
W dziele An Exposition of the Epistle to the Ephesians, in a Series of Discourses (Joseph Lathrop, 1864) na temat tego sformułowania podano taki komentarz: „Jeśli śpiew jest częścią kultu religijnego, to podobnie jak nasze modlitwy musi być kierowany do Boga” (s. 528).
W dziele Notes, Explanatory and Practical, on the Epistles of Paul to the Ephesians, Philippians, and Colossians (Albert Barnes, 1850) na stronie 119 powiedziano: „Gdy śpiewamy, to tak, jakbyśmy zwracali się bezpośrednio do Boga, dlatego słowa powinniśmy wypowiadać z powagą i głębokim szacunkiem, jak na to zasługuje wielki Jehowa”.
W dziele Ancient Christian Commentary on Scripture, New Testament, Galatians, Ephesians, Philippians (red. Mark J. Edwards, t. VIII, 1999, s. 192) w związku z Efezjan 5:19 zacytowano wypowiedź Hieronima, uczonego żyjącego w IV i V wieku n.e.: „Hymny obwieszczają moc i majestat Boga. Wyrażają też wdzięczność za Jego dobrodziejstwa i czyny. Nasze psalmy również wyrażają taką wdzięczność, ponieważ są poprzedzone albo zakończone słowem Alleluia. (...) Śpiewamy, zanosimy do Boga psalmy i wysławiania”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 16, 23, 28-32, 65, 93, 100, 101, 115, 138, 139, 145-147, 163, 309, 310, 323, 324
EFEZJAN 6:4 „w karności (...) Jehowy”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „w karceniu (...) Pana”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach występuje w tym miejscu słowo Kýrios („Pan”). Jak jednak wyjaśniono w Dodatku C1, istnieją ważne powody, by twierdzić, że pierwotnie występowało tu imię Boże, które później zastąpiono tytułem „Pan”. W Chrześcijańskich Pismach Greckich w zależności od kontekstu słowo Kýrios może się odnosić do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa. W Pismach Hebrajskich to Jehowa Bóg jest opisywany jako Ten, który udziela swoim sługom skarcenia (Powtórzonego Prawa 11:2). Na przykład w Hebrajczyków 12:5 Paweł cytuje Przysłów 3:11, gdzie powiedziano: „Mój synu, nie odrzucaj skarcenia od Jehowy”. W tekście hebrajskim w tym wersecie pojawia się imię Boże wyrażone czterema spółgłoskami (w transliteracji na jęz. pol. JHWH). Dlatego w Hebrajczyków 12:5 w Przekładzie Nowego Świata również użyto imienia Bożego. Grecki rzeczownik oznaczający „karność; karcenie”, występujący w Hebrajczyków 12:5 i tutaj (w Efezjan 6:4), to ten sam, który w Septuagincie pojawia się w Przysłów 3:11. Tak więc wyrażenie „w karności (...) Jehowy”, którego Paweł używa w Efezjan 6:4, najwyraźniej jest nawiązaniem do tego samego przysłowia z Pism Hebrajskich. Ale może też nawiązywać do Izajasza 50:5 w przekładzie Septuaginty, gdzie sformułowanie „karcenie Pana otwiera moje uszy” jest odpowiednikiem hebrajskiego sformułowania „Wszechwładny Pan, Jehowa, otworzył moje ucho”. Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (Efezjan 6:4) przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. A zatem treść Pism Hebrajskich oraz zaskakujący brak rodzajnika wskazują, że wyraz Kýrios zastępuje tu imię Boże.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W przekładzie A Non-Ecclesiastical New Testament (Frank Daniels, 2016) tak oddano Efezjan 6:4: „A wy, ojcowie, nie irytujcie swoich dzieci. Przeciwnie, wychowujcie je, korzystając ze szkolenia i napominania Jahwe”. We wstępie do tego przekładu pod nagłówkiem „Imię Boże” tłumacz napisał: „W każdym miejscu, w którym w cytacie z Biblii Hebrajskiej występuje tetragram (w LXX oddawany jako Κυριος [„Pan”]), w tym tłumaczeniu pojawia się imię własne, Jahwe. Są też inne miejsca w NT [Nowym Testamencie], gdzie Κυριος bez rodzajnika wskazuje, że chodzi o imię Boże. W tych wypadkach również użyto formy Jahwe”.
W opracowaniu ΙΗΣΟΥΣ ΚΥΡΙΟΣ [Iesoús Kýrios] Their Usage and Sense in Holy Scripture (Herman Heinfetter, 1857) Efezjan 6:4 wymieniono wśród wersetów, w których „pominięcie rodzajnika przed Κυριος [Kýrios] (...) wyraźnie wskazuje, że to określenie odnosi się do Wszechmocnego Boga”.
W dziele Concordia Commentary, a Theological Exposition of Sacred Scripture: Ephesians (Thomas M. Winger, 2015) w komentarzu na temat powiązania Efezjan 6:4 z Pismami Hebrajskimi powiedziano: „Według ST [Starego Testamentu] ojcowie ponoszą odpowiedzialność za przestrzeganie lub naruszanie przykazań Boga i praktykowanie prawdziwego wielbienia JHWH”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 22, 24, 32, 33, 65, 90, 94, 96, 100, 101, 106, 115, 309, 310, 322
EFEZJAN 6:7 „jak dla Jehowy, a nie dla ludzi”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „jak Panu (...) nie ludziom”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach wspomniano tu o pełnieniu służby „jak dla Pana” (gr. toi Kyríoi). W Chrześcijańskich Pismach Greckich w zależności od kontekstu słowo Kýrios („Pan”) może się odnosić do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa. Ale może się też odnosić do ludzi sprawujących władzę nad innymi. W tym rozdziale termin kýrios występuje kilka razy. W Efezjan 6:5, 9 użyty w liczbie mnogiej został oddany jako „panowie”. W Efezjan 6:9 dodatkowo pojawia się w sformułowaniu „zarówno wy, jak i oni macie (...) tego samego Pana”. Tutaj (w Efezjan 6:7) jest oczywiste, że kýrios nie odnosi się do człowieka. Podpowiedzią, o jakiego „Pana” tu chodzi, mogą być bardzo podobne rady, których Paweł udzielił niewolnikom w Liście do Kolosan (zob. „Wprowadzenie do Listu do Efezjan”). W dostępnych greckich manuskryptach z tekstem Kolosan 3:22 Paweł używa sformułowania „bojąc się Pana”. We wszystkich innych miejscach Chrześcijańskich Pism Greckich, gdzie czasownik oznaczający „bać się; odczuwać bojaźń” występuje w znaczeniu „darzyć głębokim szacunkiem”, chodzi o pełną szacunku bojaźń wobec Boga. Logiczny jest więc wniosek, że słowo „Pan” w Kolosan 3:22 również odnosi się do Boga. Poza tym sformułowanie „bojąc się Pana” przypomina sformułowania z Septuaginty używane do oddania hebrajskiego słowa oznaczającego „bać się” oraz tetragramu (m.in. w: Powtórzonego Prawa 6:13; 10:12, 20; 13:4 (13:5, LXX). Tak więc biorąc pod uwagę użycie greckiego słowa oznaczającego „bać się” w Chrześcijańskich Pismach Greckich oraz związek sformułowania „bojąc się Pana” z Pismami Hebrajskimi, w Kolosan 3:22 w Przekładzie Nowego Świata użyto wyrażenia „z bojaźnią wobec Jehowy”. A to prowadzi do wniosku, że „Panem”, o którym mowa w bardzo podobnym kontekście tutaj (w Efezjan 6:7), również jest Jehowa. Kolejną wskazówką, że słowo „Pan” odnosi się tu do Jehowy Boga, jest sformułowanie „z całej duszy spełniać wolę Bożą” użyte w Efezjan 6:6. Zarówno w Pismach Hebrajskich, jak i Chrześcijańskich Pismach Greckich wzmianki o robieniu czegoś z całej duszy lub całą duszą zawsze mają związek z Jehową Bogiem (Powtórzonego Prawa 6:5; Mateusza 22:37).
DODATKOWE ARGUMENTY:
W dziele Biblischen Commentar über sämmtliche Schriften des Neuen Testaments (Hermann Olshausen, 1840) na temat omawianego wersetu powiedziano: „Tak więc niewolnik w swoim położeniu dostrzega wolę Bożą (...) ten, który służy swojemu panu tak, jakby służył Bogu, nigdy nie ulegnie pokusie, żeby przedłożyć wolę swojego pana nad wolę Boga”.
W dziele Notes, Explanatory and Practical, on the Epistles of Paul to the Ephesians, Philippians, and Colossians (Albert Barnes, 1850) na stronie 137 powiedziano: „[Niewolnik] powinien wiernie wykonywać swoje obowiązki i uważać, że pełni służbę, która podoba się Bogu. (...) Sumienny niewolnik w podporządkowaniu się Bogu może znaleźć szczęście”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 32, 65, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 310
EFEZJAN 6:8 „otrzyma to od Jehowy z powrotem”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „to dostanie od Pana”
POWODY: Powody przemawiające za użyciem tu imienia Bożego zasadniczo są takie same jak te, dla których użyto go w Efezjan 6:7 (zob. wyjaśnienie do Efezjan 6:7). Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie przed słowem Kýrios nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Poza tym greckie wyrażenie pará Kyríou, oddane tu jako „od Jehowy”, w Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje jeszcze kilka razy i we wszystkich tych miejscach istnieją uzasadnione powody przemawiające za użyciem imienia Jehowa (Mateusza 21:42; Marka 12:11; Łukasza 1:45; 2 Tymoteusza 1:18). To greckie wyrażenie pojawia się też w dostępnych kopiach Septuaginty jako tłumaczenie hebrajskich sformułowań, w których zazwyczaj występuje imię Boże. Podobnie jak w Efezjan 6:8, w niektórych z tych wersetów o Jehowie powiedziano, że błogosławi tym, którzy wiernie Mu służą, i nagradza ich dobre uczynki (Rut 2:12; 1 Samuela [1 Królewska, LXX] 1:20; Psalm 24:5 [23:5, LXX]; 37:39 [36:39, LXX]; 121:2 [120:2, LXX]). Tak więc biorąc pod uwagę bezpośredni kontekst, treść Pism Hebrajskich oraz brak rodzajnika, w Efezjan 6:8 w Przekładzie Nowego Świata użyto imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W przekładzie NIV Faithlife Study Bible (2017) do zwrotu „Pan nagrodzi” użytego w Efezjan 6:8 podano taki komentarz: „Bóg bierze pod uwagę życzliwość i szczodrość, jaką ludzie okazują sobie nawzajem”.
W dziele Concordia Commentary, a Theological Exposition of Sacred Scripture: Ephesians (Thomas M. Winger, 2015) na temat Efezjan 6:8 powiedziano: „Powinni z wiarą całkowicie powierzyć siebie Bogu”.
W dziele Notes, Explanatory and Practical, on the Epistles of Paul to the Ephesians, Philippians, and Colossians (Albert Barnes, 1850) na stronie 138 powiedziano: „Jeśli czują, że ludzie wyrządzają im zło, mogą ufać, że Bóg wyświadczy im dobro”.
W przekładzie The New Testament of Our Lord and Saviour Jesus Christ, in the Original Greek: With Introductions and Notes (Christopher Wordsworth, t. 2, 1867) tak powiedziano na temat tego wersetu w języku greckim: „Cokolwiek każdy uczyni, otrzyma to ponownie od Boga. (...) Im więcej zrobili i wycierpieli dla Boga, tym więcej później od Niego otrzymają”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J22, 24, 32, 33, 65, 90, 94, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 309, 322