Młodzi ludzie pytają:

Dlaczego nie mogę się skoncentrować?

„Czasami dzieje się to mimowolnie. Słucham programu na zebraniu zborowym i nagle zaczynam gdzieś błądzić myślami. Po dziesięciu minutach powracam do rzeczywistości” (Jesse).

„SKUP SIĘ!” Czy często słyszysz te słowa od nauczycieli lub rodziców? Jeśli tak, to być może masz trudności z koncentracją. Niewykluczone, że cierpią na tym twoje oceny, a inni wyrobili sobie o tobie złą opinię albo cię ignorują jako osobę wiecznie półprzytomną, zamroczoną lub po prostu niegrzeczną.

Co ważniejsze, nieumiejętność opanowywania myśli może negatywnie wpłynąć na twoje usposobienie duchowe. Biblia przecież napomina: „Zwracajcie uwagę na to, jak słuchacie” (Łukasza 8:18). Chrześcijanom polecono kierować wręcz „niezwykłą uwagę” na sprawy duchowe (Hebrajczyków 2:1). Jeżeli masz trudności ze skupieniem się, nie będzie ci łatwo stosować się do tej rady.

W czym może tkwić przyczyna? Czasami jest nią jakiś problem zdrowotny. Na przykład część naukowców sądzi, że zespół upośledzenia koncentracji (ADD) ma związek z nieprawidłowym działaniem neuroprzekaźników w mózgu.a Niektórzy młodzi borykają się z niezdiagnozowanymi ułomnościami, takimi jak częściowa utrata wzroku lub słuchu. One również wpływają negatywnie na zdolność skupiania uwagi. Uczeni dowiedli, że w porównaniu z dorosłymi młodym ludziom na ogół trudniej jest zebrać myśli. A zatem choć brak koncentracji występuje u nastolatków powszechnie, rzadko świadczy o konkretnej chorobie.

Zmieniające się wzorce myślowe

Jeżeli masz kłopoty ze skupieniem uwagi, najprawdopodobniej jest to po prostu związane z trudnym okresem dojrzewania. Apostoł Paweł napisał: „Kiedy byłem niemowlęciem, mówiłem jak niemowlę, myślałem jak niemowlę, rozumowałem jak niemowlę; ale teraz, skoro stałem się mężczyzną, pozbyłem się cech niemowlęcia” (1 Koryntian 13:11). W miarę dorastania zmienia się twój sposób myślenia. Jak czytamy w książce Adolescent Development (Rozwój nastolatków), ‛na początku okresu dojrzewania tworzą się nowe kategorie pojęciowe’. Rozwijasz umiejętność rozumienia i analizowania abstrakcyjnych myśli i pojęć. Coraz lepiej pojmujesz różne ogólne zagadnienia, na przykład moralne i etyczne. Zaczynasz się zastanawiać nad swą przyszłością.

Na czym polega problem? Wszystkie te nowe myśli, idee i koncepcje mogą wywołać w twej głowie spory zamęt. Twój umysł nie funkcjonuje już na prostym, podstawowym poziomie dziecka. Teraz pobudza cię do analizowania i badania tego, co widzisz i słyszysz. Wypowiedź nauczyciela lub wykładowcy bywa więc niekiedy katalizatorem ekscytującej wędrówki myśli. Ale jeśli nie nauczysz się ich opanowywać, możesz tracić cenne informacje. Co ciekawe, z Biblii dowiadujemy się, że prawy mężczyzna imieniem Izaak poświęcał czas na spokojne rozmyślania (Rodzaju 24:63). Wygospodarowanie codziennie jakiejś chwili na odprężenie oraz pozbieranie i uporządkowanie myśli powinno ci ułatwić koncentrację w innych sytuacjach.

Emocje i hormony

Przyczyną zamętu w głowie mogą też być twoje emocje. Chociaż próbujesz się skupić na lekturze lub słuchaniu, chwytasz się na myśleniu o innych rzeczach. Raz jesteś znudzony, a raz podekscytowany, przygnębiony, to znów radosny. Nie obawiaj się jednak, że tracisz zmysły. Odpowiedzialność za ten stan ponoszą zapewne hormony. To znak, iż dojrzewasz.

Kathy McCoy i Charles Wibbelsman piszą: „W okresie dojrzewania wybucha burza uczuć. (...) Huśtawka nastrojów jest do pewnego stopnia nieodłącznym elementem dorastania. Przyczyna tkwi między innymi w napięciach wywołanych zmianami, które właśnie w tobie następują”. Poza tym wejdziesz wkrótce w okres „rozkwitu młodości”, kiedy to popęd płciowy odzywa się najsilniej (1 Koryntian 7:36). Pisarka Ruth Bell zaznacza: „Przemiany zachodzące w organizmie podczas dojrzewania powodują nieraz rozbudzenie gwałtowniejszych pragnień seksualnych. Możesz zauważyć, że szybciej się podniecasz i więcej myślisz o seksie, a czasem jesteś tym tematem całkowicie pochłonięty”.b

Wspomniany na wstępie Jesse przyznaje, że tak jak u wielu innych nastolatków jego umysł niekiedy gdzieś błądzi: „Myślę o dziewczynach albo o swoich zmartwieniach, albo o tym, co będę robił później”. Po jakimś czasie ta burza uczuć ucichnie. A zanim to nastąpi, pracuj nad dyscypliną wewnętrzną. Apostoł Paweł napisał: „Biję pięściami moje ciało i wiodę je jak niewolnika” (1 Koryntian 9:27). Im lepiej się nauczysz opanowywać swoje emocje, tym łatwiej będzie ci skupiać uwagę.

Wysypiaj się

Abyś dobrze się rozwijał fizycznie, a twój umysł mógł analizować poznawane codziennie nowe pojęcia i doświadczane uczucia, potrzebujesz dostatecznej ilości snu. Niestety, wielu nastolatków nie dosypia. Pewien neurolog zauważył: „Organizm nie zapomni o przysługujących mu godzinach snu. Wprost przeciwnie, zawsze o nich pamięta i nieoczekiwanie wystawi rachunek w postaci luk w pamięci, trudności z koncentracją i spowolnionych procesów myślowych”.

Zdaniem niektórych uczonych należy spać przynajmniej o godzinę dłużej, a umiejętność koncentracji bardzo się poprawi. To prawda, że Biblia potępia lenistwo i zamiłowanie do spania (Przysłów 20:13). Ale zapewnienie organizmowi należytego odpoczynku, dzięki któremu będzie on skutecznie funkcjonować, świadczy o rozsądku (Kaznodziei 4:6).

Koncentracja a sposób żywienia

Negatywny wpływ na zdolność koncentracji może też wywierać sposób żywienia. Młodzież przepada za potrawami słodkimi i tłustymi. Ale zdaniem naukowców choć kaloryczne przekąski bywają bardzo smaczne, najwyraźniej przytępiają bystrość umysłu. Badania ujawniły ponadto, że sprawność intelektualna obniża się po zjedzeniu produktów o dużej zawartości węglowodanów, na przykład chleba, kaszy, ryżu czy makaronu. Może się tak dziać dlatego, iż węglowodany podwyższają w mózgu poziom związku chemicznego o nazwie serotonina i wywołują ospałość. Niektórzy dietetycy zalecają więc, aby przed zajęciami wymagającymi wysiłku umysłowego spożywać pokarmy wysokobiałkowe.

Pokolenie telewidzów i graczy komputerowych

Już od lat pedagodzy uważają, że telewizja i jej szybko zmieniające się obrazy obniżają zdolność koncentracji u nastolatków, a niektórzy o to samo obwiniają teraz komputery. Co prawda specjaliści wciąż dyskutują nad tym, w jaki dokładnie sposób te osiągnięcia techniki oddziałują na młodzież, niemniej poświęcanie nadmiernej ilości czasu telewizji lub grom komputerowym z pewnością nie służy zdrowiu. Pewien chłopak przyznał: „Takie rzeczy, jak gry wideo, komputery i Internet przyzwyczajają nas, młodzież, do szybkiego zaspokajania swych zachcianek”.

Tymczasem wiele rzeczy w życiu osiąga się tylko dzięki wysiłkom, wytrwałości i niemodnej już cierpliwości (porównaj Hebrajczyków 6:12; Jakuba 5:7). Nigdy więc nie zakładaj, że to, co wartościowe, musi być szybkie i zabawne. Chociaż telewizja i gry komputerowe mogą przynieść odprężenie, czy nie warto byłoby zająć się malowaniem, rysowaniem lub nauką gry na jakimś instrumencie? Takie umiejętności sprzyjają skupianiu uwagi.

Czy są jeszcze inne sposoby rozwijania koncentracji? Oczywiście, możesz się z nimi zapoznać w wydaniu naszego czasopisma z 22 września 1998 roku.

[Przypisy]

[Napis na stronie 14]

Zdaniem naukowców kaloryczne przekąski najwyraźniej przytępiają bystrość umysłu

[Napis na stronie 14]

„Myślę o dziewczynach albo o swoich zmartwieniach”

[Ilustracja na stronie 13]

Czy często masz trudności ze skupieniem się na lekcjach?