Pionierzy lotnictwa

„Jestem pilotem i bardzo mi się podobało wydanie ‚Przebudźcie się!’ z 8 marca 1999 roku o lotach powietrznych. Mam jednak pytanie: Dlaczego nic nie wspomnieliście o Albercie Santosie-Dumoncie? Był przecież jednym z pionierów lotnictwa” (C. B., USA).

W SERII artykułów „Loty powietrzne — Jak się zaczęły? Czy są bezpieczne?”, opublikowanych w Przebudźcie się! z 8 marca 1999 roku, przedstawiono zarys historii lotnictwa. Chociaż wiele uwagi poświęcono tam osiągnięciom dwóch Amerykanów, braci Wilbura i Orville’a Wrightów, nie tylko oni na przełomie wieków przeprowadzali próby z maszynami latającymi cięższymi od powietrza. Poznajmy zatem kilku innych pionierów lotnictwa.

• Alberto Santos-Dumont urodził się 20 lipca 1873 roku w stanie Minas Gerais w Brazylii. Gdy był nastolatkiem, jego rodzina przeniosła się do Paryża. Tam studiował fizykę, chemię, mechanikę i elektrykę. Bardzo chciał odbyć lot nad ziemią, toteż między rokiem 1898 a 1905 zbudował i wypróbował 11 sterowców.

W październiku 1906 roku udało mu się w końcu zrealizować swe marzenie — lot maszyną cięższą od powietrza. W przeciwieństwie do innych wczesnych samolotów, których start odbywał się przy użyciu katapulty, jego maszyna, nazwana 14-bis, wystartowała dzięki własnemu napędowi. Ten 60-metrowy lot Santosa-Dumonta samolotem 14-bis uznaje się za pierwszy w Europie udany lot cięższej od powietrza maszyny napędzanej silnikiem.

W następnych latach Santos-Dumont ze smutkiem obserwował, jak samoloty stają się narzędziem zniszczenia. W roku 1932 popełnił samobójstwo, prawdopodobnie pod wpływem przygnębienia wywołanego wykorzystywaniem samolotów podczas wojen. Santos-Dumont z pewnością zajmuje poczesne miejsce w historii lotnictwa.

• Gustave Whitehead (Weisskopf) urodził się 1 stycznia 1874 roku w Leutershausen w Niemczech. Ze względu na fascynację lotnictwem koledzy szkolni nazywali go lotnikiem. Gdy miał 13 lat, został sierotą i chociaż w kolejnych latach często przenosił się z miejsca na miejsce, nigdy nie utracił zamiłowania do lotnictwa. Młody Gustave przez krótki czas studiował u słynnego niemieckiego prekursora lotnictwa Ottona Lilienthala. Potem, w roku 1894, osiedlił się w USA.

Jak zauważono w Przebudźcie się! z 8 marca 1999 roku, niektórzy utrzymują, że w roku 1901 Whitehead wykonał pierwszy udany kontrolowany lot maszyną cięższą od powietrza. Nie ma jednak zdjęć poświadczających to twierdzenie. Zastanawiające, że początkowo prasa w ogóle nie uświadamiała sobie znaczenia postępu w dziedzinie lotnictwa, nawet po udanym locie Wrightów. Jak podaje czasopismo Air Enthusiast, „dopiero około roku 1910 opinia publiczna naprawdę zainteresowała się tą ‚nową techniką’ i ludzie zaczęli oswajać się z myślą, że człowiek może latać”.

• Samuel Pierpont Langley, sekretarz Instytutu Smithsona w Waszyngtonie, był astronomem i fizykiem. W roku 1896 zbudował napędzany silnikiem parowym samolot, który przeleciał bez pilota jakieś 1200 metrów — na tyle wystarczyło mu paliwa.

Silniki parowe są oczywiście dość ciężkie i szybko stwierdzono, że nie nadają się do maszyn latających. Dlatego Charles M. Manly, asystent Langleya, zaprojektował bardziej odpowiedni silnik o mocy 53 koni mechanicznych i wadze 57 kilogramów. Dzięki niemu zbudowano znacznie lepszy samolot, który Langley nazwał Aerodrome. Dnia 7 października 1903 roku za jego sterami zasiadł Manly, ale samolot, wyrzucony z umieszczonej na barce katapulty, runął do rzeki Potomac. Kolejna próba, przeprowadzona w dwa miesiące później, również zakończyła się porażką. Rozczarowany Langley porzucił swoje plany

Pomimo tych niepowodzeń położył on niemałe zasługi w dziedzinie lotnictwa. Osiem lat po jego śmierci, w roku 1914, samolot Aerodrome poddano drobnym przeróbkom, po czym Glenn H. Curtiss odbył nim udany lot w Hammondsport w stanie Nowy Jork.

To zaledwie kilka spośród wielu osób, które na początku XX wieku wniosły swój wkład w rozwój lotnictwa. Dziś po niebie latają setki tysięcy dużych i małych samolotów. Wszystkie w pewnej mierze zawdzięczają swe istnienie i powodzenie owym pionierom lotnictwa.

[Ilustracje na stronie 19]

Alberto Santos-Dumont i jego samolot „14-bis”

[Prawa własności]

Culver Pictures

North Wind Picture Archives

[Ilustracje na stronie 20]

Gustave Whitehead i replika jego cięższej od powietrza maszyny latającej

[Prawa własności]

Flughistorische Forschungsgemeinschaft Gustav Weisskopf

[Ilustracje na stronie 20]

Samuel P. Langley i jego „Aerodrome”

[Prawa własności]

Dictionary of American Portraits/Dover

U.S. National Archives photo