Biblijny punkt widzenia

Czy zmarłym należy się szacunek?

„GŁĘBOKO ZAKORZENIONE ODCZUCIE POWODUJE, ŻE WIĘKSZOŚĆ OSÓB ODNOSI SIĘ DO ZWŁOK LUDZKICH Z SZACUNKIEM, INACZEJ NIŻ DO MARTWEGO ZWIERZĘCIA” (ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA).

WIĘKSZOŚĆ ludzi w taki czy inny sposób stara się uczcić bliskich, których zabrała im śmierć. Pisze się o nich z szacunkiem w nekrologach zamieszczanych w gazetach oraz wychwala w mowach pożegnalnych. W niektórych krajach popularne są okazałe pogrzeby, na których odprawia się rytuały związane z religią lub tradycją. Ceremonie ku czci zmarłych mogą trwać całe dni, tygodnie albo miesiące. Imieniem sławnych ludzi, którzy pomarli, bywają nazywane szkoły, lotniska, ulice i miasta. Dla upamiętnienia bohaterów wznosi się pomniki oraz ustanawia święta.

Jednakże według Słowa Bożego zmarli są całkowicie nieświadomi okazywanego im szacunku (Hioba 14:10, 21; Psalm 49:17). Żyją tylko we wspomnieniach tych, którzy ich pamiętają. W Biblii czytamy: „Żyjący są świadomi tego, że umrą, lecz umarli nie są świadomi niczego” (Kaznodziei 9:5). Pismo Święte mówi o nadziei zmartwychwstania, które nastąpi w przyszłości (Jana 5:28, 29; 11:25). Ale do tego czasu ci, co umarli, po prostu nie istnieją. W dosłownym znaczeniu obracają się w proch (Rodzaju 3:19; Hioba 34:15).

Czy w świetle jasnych wypowiedzi biblijnych dotyczących stanu człowieka po śmierci okazywanie zmarłym szacunku ma jakikolwiek sens? Czy chrześcijanie mający pochować swoich bliskich powinni naśladować tradycyjne zwyczaje pogrzebowe?

Rytuały oparte na fałszywym założeniu

Wiele — jeśli nie większość — tradycyjnych obrzędów dotyczących zmarłych głęboko tkwi korzeniami w niebiblijnych naukach religijnych. Jak podaje Encyclopædia Britannica, celem niektórych rytuałów jest „ochrona nieboszczyka przed atakami demonów; czasami mają strzec przed skażeniem śmiercią lub przed złośliwością umarłych”. Każdy taki obyczaj, opierający się na fałszywym założeniu, że po śmierci ludzie żyją w dziedzinie niewidzialnej, jest jawnie sprzeczny z prawdami biblijnymi (Kaznodziei 9:10).

Mnóstwo ludzi otacza swoich zmarłych czcią. Jedną z form takiego kultu jest składanie ofiar przodkom i kierowanie do nich modlitw. Niektórzy utrzymują, że takie poczynania nie są oddawaniem czci, ale raczej wyrazem uznania lub głębokiego szacunku dla tych, którzy odeszli. Mimo wszystko tego typu nabożny stosunek do zmarłych przodków ma podłoże religijne i pozostaje w sprzeczności z Biblią. Jezus Chrystus powiedział: „Jehowę, twego Boga, masz czcić i tylko dla niego masz pełnić świętą służbę” (Łukasza 4:8).

Wyważony pogląd

Okazywanie zmarłym szacunku nie zawsze ma związek z błędnymi naukami religijnymi. Sprawozdanie biblijne opisuje na przykład, jak lud Boży pośmiertnie uhonorował wiernego króla Ezechiasza: „Został pogrzebany na stoku wznoszącym się ku grobowcom synów Dawida; i gdy umarł, cała Juda oraz mieszkańcy Jerozolimy oddali mu szacunek” (2 Kronik 32:33). Kolejnym przykładem jest Jezus. Biblia wspomina, że uczniowie „wzięli (...) ciało Jezusa i owiązali je bandażami z dodatkiem wonnych korzeni, jak to Żydzi mają zwyczaj przygotowywać do pogrzebu” (Jana 19:40).

Pismo Święte donosi o wielu innych wypadkach, kiedy z ciałem osób zmarłych postępowano według określonego ceremoniału pogrzebowego. Praktyki te nie były przejawem kultu przodków ani nie opierały się na mylnym przekonaniu, iż umarli w dalszym ciągu wywierają wpływ na sprawy żyjących. Żałobnicy raczej okazywali w ten sposób głęboki szacunek tym, których kochali. Biblia nie potępia takich zachowań, ponieważ wynikają one z naturalnych uczuć ludzkich. Wprawdzie nie popiera rozrzutności ani histerycznych reakcji na pogrzebach, ale z drugiej strony nie zachęca też, żeby chrześcijanie w obliczu śmierci bliskiej osoby pozostawali nieczuli i przejawiali stoicki spokój.

Kiedy więc Świadkowie Jehowy uczestniczą w uroczystościach pogrzebowych kogoś bliskiego, po prostu oddają zmarłemu należny szacunek (Kaznodziei 7:2). Co się tyczy kwiatów, sposobu zorganizowania pochówku i innych miejscowych zwyczajów, to chrześcijanie podejmują osobiste decyzje z rozwagą, aby uniknąć praktyk sprzecznych z naukami Biblii. W tym zakresie potrzeba dużo wyczucia i zdrowego rozsądku. W dziele Encyclopædia of Religion and Ethics zaznaczono, iż „w różnych okresach dany rytuał miewa odmienną wartość i wymowę, wobec czego sens przypisywany mu w późniejszych czasach może zupełnie różnić się od tego, co znaczył pierwotnie, a ogólnie przyjęte wyjaśnienia wcale nie muszą rzucać światła na jego pochodzenie”.a

Czy jest coś złego w mowach pożegnalnych?

Zasada zrównoważenia odnosi się również do przemówień pochwalnych, wygłaszanych nad grobem. Świadkowie Jehowy podczas pogrzebów starają się pocieszać tych, którzy stracili kogoś bliskiego (2 Koryntian 1:3-5). W programie oficjalnym może wziąć udział jeden lub więcej mówców. Byłoby jednak rzeczą niestosowną, gdyby z tej okazji wystąpił cały orszak piewców gloryfikujących zmarłą osobę. Chwile te raczej dają sposobność do wysławiania wspaniałych przymiotów Boga, w tym Jego życzliwości, widocznej między innymi w udostępnieniu ludziom nadziei zmartwychwstania.

Nie oznacza to wszakże, jakoby w przemówieniu pogrzebowym nie należało wspomnieć o zaletach zmarłego (porównaj 2 Samuela 1:17-27). Jeżeli był wierny Bogu aż do śmierci, to dał piękny przykład, godny naśladowania (Hebrajczyków 6:12). Dobrze jest rozpatrywać bieg życia sług Bożych, którzy zachowali prawość. Dzielenie się z drugimi takimi pozytywnymi myślami w czasie pogrzebu pokrzepi żyjących i uczci pamięć umarłego.

Prawdziwi chrześcijanie nie uprawiają kultu zmarłych. Nie biorą udziału w popularnych obrzędach sprzecznych z naukami biblijnymi. Z drugiej strony odrzucają skrajny pogląd, iż wszelkie zwyczaje związane z pogrzebem są bezcelowe i niepotrzebne, skoro umarli to po prostu proch. Opłakują stratę bliskich i wspominają ich. Ale ból i żal łagodzą im prawdy wyłuszczone w Biblii, że ludzie po śmierci nigdzie nie cierpią i że istnieje nadzieja na zmartwychwstanie.

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 10]

Kondukt żałobny ku czci szwedzkiego króla Gustawa II, który zmarł w roku 1632

[Prawa własności]

Z książki Bildersaal deutscher Geschichte