DANIEL

(„moim sędzią jest Bóg”).

1. Drugi syn Dawida, urodzony w Hebronie przez Abigail (1Kn 3:1). W 2 Samuela 3:3 nazwany Kileabem. Po śmierci pierworodnego Amnona mógł uważać, że to jemu należy się władza królewska po Dawidzie, ale brak jakichkolwiek wzmianek o próbach uzurpacji może wskazywać, iż albo uszanował dokonany przez Boga wybór Salomona, albo zmarł wcześniej niż ojciec.

2. Wybitny prorok Jehowy pochodzący z plemienia Judy. Pisarz księgi nazwanej od jego imienia. Bardzo niewiele wiadomo o początkowym okresie jego życia, oprócz tego, że został uprowadzony do Babilonu, zapewne jako kilkunastoletni książę, razem z innymi potomkami królewskimi i dostojnikami (Dn 1:3-6). Było to w trzecim roku panowania Jehojakima (jako króla zależnego od Babilonu), który rozpoczął się wiosną 618 r. p.n.e. (Dn 1:1). Gdy Jehojakim w niesławie zakończył życie, jego syn Jehojachin przez kilka miesięcy sprawował władzę, po czym poddał miasto. Na początku 617 r. p.n.e. Nebukadneccar uprowadził do niewoli jego oraz inne „najprzedniejsze osobistości”, m.in. młodego Daniela (2Kl 24:15).

Pod panowaniem babilońskim. Wielu wygnańców osiedlono poza miastem Babilon, nad rzeką Kebar, ale Daniela i jego trzech towarzyszy wybrano do specjalnego szkolenia w piśmie i języku Chaldejczyków, przygotowującego do służby państwowej. Zgodnie ze zwyczajem nadano im babilońskie imiona; Daniela nazwano Belteszaccarem, stosownie do imienia boga czczonego przez Nebukadneccara (Dn 1:7; 4:8; zob. BELTESZACCAR). Nie chcąc się splamić przydzielanym pokarmem, który mógł zawierać rzeczy zabronione przez Prawo Mojżeszowe lub być skalany pogańskimi rytuałami, Daniel poprosił, by on i jego towarzysze mogli spożywać tylko warzywa i wodę. Jehowa Bóg obdarzył ich „wiedzą oraz umiejętnością wnikania we wszelkie pismo i mądrość; a Daniel odznaczał się zrozumieniem wszelkich wizji i snów” (Dn 1:17). Po trzech latach król poddał ich sprawdzianowi i okazało się, że „dziesięciokrotnie przewyższają wszystkich kapłanów zajmujących się magią, jak również zaklinaczy, którzy byli w całym jego królestwie” (Dn 1:20).

Daniel pełnił służbę na dworze aż do upadku Babilonu. W Daniela 1:19 powiedziano, że również jego trzej towarzysze „odtąd stawali przed królem” (Babilonu). Nie wiadomo, czy zachowali swe stanowiska aż do upadku Babilonu jak Daniel, który potem usługiwał jeszcze na dworze perskim przynajmniej do trzeciego roku panowania Cyrusa (Dn 10:1).

Sny Nebukadneccara. W drugim roku (zapewne licząc od upadku Jerozolimy w r. 607 p.n.e.) Nebukadneccar miał sen, który ‛zaniepokoił jego ducha’. Żaden z mędrców nie potrafił go wyjawić, ale kiedy przed obliczem króla stanął Daniel, dzięki objawieniu od Boga nie tylko opowiedział mu sen, lecz także podał jego wyjaśnienie, czym ocalił od śmierci siebie i innych mędrców. Poruszony tym król ustanowił Daniela „władcą nad całą prowincją babilońską oraz naczelnym prefektem wszystkich mędrców babilońskich” (Dn 2:48). Jego trzej towarzysze otrzymali wysokie stanowiska poza dworem, natomiast Daniel pełnił służbę na dworze królewskim.

Nie wiadomo, dlaczego Daniel nie był objęty próbą wierności, której zostali poddani Szadrach, Meszach i Abed-Nego, gdy kazano im oddać cześć złotemu posągowi na równinie Dura (Dn 3). Biblia nie wypowiada się w tej sprawie. Wcześniejsze zachowanie Daniela, a także jego późniejsza lojalność wobec Boga nawet w obliczu groźby śmierci, co opisano w rozdz. 6, upewniają nas, że bez względu na okoliczności Daniel, jeśli był tam obecny, z pewnością nie poszedł na kompromis i nie pokłonił się posągowi. Słowo Jehowy z uznaniem wypowiada się o Danielu jako o człowieku całkowicie oddanym Bogu, wymieniając go razem z Noem i Hiobem (Eze 14:14, 20; Mt 24:15; Heb 11:32, 33).

Później Daniel wyjaśnił sen Nebukadneccara o wielkim drzewie, które zostało ścięte, ale potem pozwolono mu znowu rosnąć. Drzewo to symbolizowało tego wielkiego króla babilońskiego (w pierwszym spełnieniu proroctwa) (Dn 4:20-22). Nebukadneccar miał na siedem lat postradać zmysły, lecz potem miał odzyskać rozum i królestwo. On sam potwierdził spełnienie się na nim snu zesłanego przez Boga, gdyż uznał za stosowne publicznie oznajmić o tym w swoim państwie (Dn 4:1, 2).

Wizje. W pierwszym i trzecim roku Belszaccara Daniel otrzymał dwie wizje (Dn rozdz. 7, 8), w których różne zwierzęta przedstawiały kolejne potęgi światowe istniejące aż do czasu, gdy zostaną pokonane, a niebiańska władza będzie przekazana „komuś podobnemu do syna człowieczego” (Dn 7:11-14). Nie wiadomo, czy wizję opisaną w rozdz. 8 Daniel otrzymał w Suzie, czy tylko ujrzał tam siebie w wizji. Wydaje się, że przez wiele lat po śmierci Nebukadneccara rzadko — jeśli w ogóle — korzystano z usług Daniela jako doradcy; dlatego królowa (zapewne królowa matka) musiała przypomnieć o nim Belszaccarowi, gdy żaden z mędrców nie potrafił wyjaśnić złowieszczego pisma na ścianie pałacu, które pojawiło się podczas urządzonej przez króla hulaszczej i bluźnierczej uczty. Zgodnie z obietnicą „obwieszczono co do niego [Daniela], że ma zostać trzecim władcą w królestwie” — pierwszym był Nabonid, a drugim jego syn Belszaccar. Tej samej nocy miasto zostało zdobyte przez Medów i Persów, a Belszaccar poniósł śmierć (Dn 5:1, 10-31).

Pod panowaniem medo-perskim. Za panowania Dariusza Meda Daniel był jednym z trzech wysokich urzędników ustanowionych nad 120 satrapami, którzy sprawowali władzę nad królestwem. Dzięki łasce Bożej Daniel wyróżniał się jako wysoki urzędnik państwowy i wkrótce miał zostać ustanowiony nad całym królestwem, ale inni urzędnicy z zawiści i zazdrości uknuli spisek na jego życie. Nakłonili króla, by wydał rozporządzenie mające związek z religią Daniela, gdyż nie mogli się u niego doszukać żadnej innej winy. Król niechętnie wykonał wydane rozporządzenie, którego według obowiązującego zwyczaju nie wolno było zmienić, i wrzucił Daniela do lwiej jamy. Ze względu na niezłomną lojalność i wiarę Daniela Jehowa posłał swego anioła, by wyratował go z paszczy lwów. Dariusz wymierzył wtedy sprawiedliwość intrygantom, wydając ich lwom na pożarcie (Dn 6).

W pierwszym roku Dariusza Daniel rozpoznał na podstawie pism Jeremiasza, że zbliża się koniec 70 lat spustoszenia Jerozolimy (Jer 25:11, 12). Pokornie wyznał grzechy swego ludu i modlił się, by oblicze Jehowy zajaśniało nad spustoszonym sanktuarium w Jerozolimie (Dn 9:1, 2, 17). Otrzymał wtedy objawienie za pośrednictwem Gabriela, który przekazał mu proroctwo o 70 tygodniach, wskazujące na rok pojawienia się Mesjasza. Daniel szczęśliwie doczekał chwili, gdy w 537 r. p.n.e. Żydzi powrócili z Zerubbabelem do ojczyzny, chociaż nie wiadomo, czy sam im towarzyszył. W trzecim roku Cyrusa (536 p.n.e.) otrzymał wizję za pośrednictwem anioła, który w związku z tą misją musiał zmagać się z „księciem królestwa perskiego”. Anioł wyjawił Danielowi, co spotka jego lud „pod koniec dni, ponieważ wizja ta dotyczy dni, które dopiero nadejdą” (Dn 10:14). Poczynając od królów Persji, opisał mu przyszłe wydarzenia. Proroctwo wyjawiało, że scenę światową zdominują dwie przeciwstawne sobie potęgi polityczne, nazwane „królem północy” i „królem południa”, co miało trwać aż do czasu, gdy powstanie Michał, po czym nadejdzie okres wielkiej udręki (Dn rozdz. 11, 12).

Być może Daniel nie żył już zbyt długo po trzecim roku Cyrusa. Jeśli w czasie uprowadzenia do Babilonu w 617 r. p.n.e. był nastolatkiem, to gdy otrzymał wizje zapisane w rozdz. 10-12, miał prawie 100 lat. Skierowane do niego słowa anioła: „Podążaj ku końcowi; i spoczniesz, ale powstaniesz do swego losu z końcem dni” wydają się wskazywać, że życie Daniela zbliżało się do końca, i zapewniają o jego zmartwychwstaniu (Dn 12:13).

Daniel jako pisarz. O Danielu wspomniał Chrystus (Mt 24:15), nawiązują do niego także słowa z Hebrajczyków 11:33. Krytycy nie są w stanie udowodnić, jakoby kanoniczną Księgę Daniela albo jej fragmenty spisał jeden lub kilku pisarzy z czasów machabejskich. Jednak dodatki, takie jak: „Pieśń trzech młodzieńców”, „Historia Zuzanny” czy „O Belu i wężu (smoku)”, należą do apokryfów i powstały później. Te i inne utwory przypisywane Danielowi albo opiewające jego niezwykłe wyczyny lub nauki mają charakter baśni opartych na wielkiej sławie Daniela i nie zasługują na wiarę (zob. APOKRYFY; także DANIELA, KSIĘGA).

3. Kapłan z lewickiego domu Itamara; towarzyszył Ezdraszowi w podróży do Jerozolimy w 468 r. p.n.e. (Ezd 8:2). Być może ten sam kapłan lub jego potomek podpisał umowę zawierającą wyznanie grzechów za czasów namiestnika Nehemiasza (Neh 10:6), ale nie należy go mylić z prorokiem Danielem, pochodzącym z plemienia Judy (Dn 1:6).