خاص نکتے 1

1:‏ یہوواہ

خدا دا ناں یہوواہ اے جدا مطلب اے:‏ اوہ بناؤندا اے۔ یہوواہ بے‌پناہ طاقت دا مالک اے تے اوہنے ای ساریاں شیواں بنائیاں نیں۔ اوہ جو چاہوے کر سکدا اے۔‏

عبرانی زبان چ خدا دا ناں چار حرفاں نال لکھیا جاندا سی۔ پنجابی زبان چ ایہہ حرف نیں:‏ ی-‏ہ-‏و-‏ہ۔ پاک کلام دے عبرانی صحیفیاں چ خدا دا ناں کوئی 7000 واری آیا اے۔ ساری دُنیا چ لوک خدا دا ناں اوس تلفظ دے حساب نال بولدے نیں جیہڑا اوہناں دی زبان چ عام ہوندا اے۔‏

◂ باب نمبر 1، پیراگراف نمبر 15

2:‏ بائبل خدا دے الہام نال لکھی گئی اے

بائبل خدا وَلّوں اے بھانویں کہ اوہنے ایہنوں لکھن لئی انساناں نُوں استمال کیتا۔ جیویں اِک دادا اپنے پوترے کولوں چٹھی چ اپنیاں گلاں لکھواؤندا اے اونویں ای خدا نے پاک روح دے ذریعے اپنے بندیاں کولوں بائبل چ اپنیاں گلاں لکھوائیاں۔ پاک روح نے ایہناں بندیاں دی رہنمائی فرق فرق طریقیاں نال کیتی۔‏ کدی کدار ایہناں بندیاں نُوں خواب یاں رُویاواں وکھائیاں گئیاں جنہاں نُوں بعد چوں اوہناں نے لکھ لیا۔‏

◂ باب نمبر 2، پیراگراف نمبر 5

3:‏ اصول

اصول پاک کلام دِیاں اوہ گلاں نیں جنہاں توں کسے اہم سچائی دا پتہ چلدا اے۔ مثال دے طور تے بائبل چ اِک اصول ایہہ وے کہ بھیڑے دوست چنگیاں عادتاں نُوں وگاڑ دیندے نیں۔ ایس اصول توں اَسی سکھنے آں کہ جیہڑے لوکاں نال اَسی بہنے کھلونے آں اوہناں دا ساڈے اُتے چنگا یاں بھیڑا اثر ہو سکدا اے۔ (‏1-‏کُرنتھیوں 15:‏33‏)‏ اِک اصول ایہہ وی اے کہ انسان جو بوندا اے اوہی وڈھدا اے۔ ایس اصول توں اَسی سکھنے آں کہ سانوں اپنے کماں دا انجام بھگتنا ای پیندا اے۔—‏گلتیوں 6:‏7‏۔‏

◂ باب نمبر 2، پیراگراف نمبر 12

4:‏ پیشین‌گوئی

پیشین‌گوئی دا مطلب اے:‏ اوہناں گلاں بارے پہلے توں ای دَس دینا جیہڑیاں مستقبل چ ہون گیاں۔ پاک کلام چ ایہہ لفظ خدا وَلّوں کسے پیغام، تلیم، حکم یاں فیصلے لئی استمال ہویا اے۔ پاک کلام دِیاں بوہت ساریاں پیشین‌گوئیاں پوریاں ہو گئیاں نیں۔‏

◂ باب نمبر 2، پیراگراف نمبر 13

5:‏ مسیح بارے پیشین‌گوئیاں

پاک کلام چ مسیح بارے جنیاں وی پیشین‌گوئیاں کیتیاں گئیاں نیں، اوہ ساریاں یسوع تے پوریاں ہوئیاں۔ بکس ‏”‏مسیح بارے پیشین‌گوئیاں‏“‏ نُوں ویکھو۔‏

◂ باب نمبر 2، پیراگراف نمبر 17‏، فٹ‌نوٹ

6:‏ زمین لئی یہوواہ خدا دا مقصد

یہوواہ خدا چاہندا سی کہ ساری زمین عدن دے باغ وانگوں سوہنی بن جائے تے ایہدے اُتے اوہ لوک وَسن جیہڑے اوہنوں پیار کردے نیں۔ اوہدا مقصد اَج وی ایہی اے۔ اوہ بوہت چھیتی زمین توں بُرائی نُوں ختم کر کے اپنے بندیاں نُوں ہمیشاں دی زندگی دَوے گا۔‏

◂ باب نمبر 3، پیراگراف نمبر 1

7:‏ شیطان اِبلیس

شیطان اوہ فرشتہ اے جنہے خدا دے خلاف بغاوت شروع کیتی سی۔ شیطان دا مطلب اے:‏ مخالفت کرن والا۔ اوہنوں ایہہ ناں ایس لئی دِتا گیا اے کیونکہ اوہ خدا دا دُشمن اے۔ اوہنوں اِبلیس وی کہیا جاندا اے جدا مطلب اے:‏ بدنامی کرن والا، جھوٹھیاں گلاں پھیلاؤن والا۔ اوہنوں ایہہ ناں ایس لئی دِتا گیا اے کیونکہ اوہ خدا دے خلاف جھوٹھ پھیلاؤندا اے تے لوکاں نُوں گمراہ کردا اے۔‏

◂ باب نمبر 3، پیراگراف نمبر 4

8:‏ فرشتے

یہوواہ خدا نے زمین بناؤن توں بوہت پہلاں اسمان تے فرشتیاں نُوں بنایا۔ اوہناں دی تعداد کروڑاں چ اے۔ (‏دانی‌ایل 7:‏10)‏ اوہ اِک دُوجے توں فرق نیں تے اوہناں دے اپنے اپنے ناں نیں۔ خدا دے وفادار فرشتے خاکسار نیں ایس لئی اوہناں نے انساناں نُوں منع کیتا کہ اوہ اوہناں دی عبادت نہ کرن۔ اوہناں دے رُتبے تے ذمے‌داریاں فرق فرق نیں۔ مثال دے طور تے اوہ خدا دے تخت دے سامنے خدمت کردے نیں، انساناں تک پیغام پونچاؤندے نیں، خدا دے بندیاں دی حفاظت تے رہنمائی کردے نیں، خدا دے فیصلے مطابق سزا دیندے نیں تے مُنادی دے کم چ مدد کردے نیں۔ (‏زبور 34:‏7؛‏ مکاشفہ 14:‏6؛‏ 22:‏8، 9‏)‏ بوہت چھیتی اوہ یسوع مسیح نال مِل کے ہرمجِدّون دی جنگ لڑن گے۔—‏مکاشفہ 16:‏14،‏ 16؛‏ 19:‏14، 15‏۔‏

◂ باب نمبر 3، پیراگراف نمبر 5‏؛ باب نمبر 10، پیراگراف نمبر 1

9:‏ گناہ

گناہ ہر اوہ کم یاں سوچ اے جیہڑی یہوواہ خدا دی مرضی دے خلاف اے۔ گناہ دی وجہ توں اَسی خدا توں دُور ہو سکنے آں۔ ایس لئی اوہنے سانوں ایہو جہے حکم تے اصول دِتے نیں جنہاں تے عمل کر کے اَسی جان‌بجھ کے گناہ کرن توں بچ سکنے آں۔ یہوواہ خدا نے سب کجھ بوہت ودھیا تے عیب توں پاک بنایا سی پر آدم تے حوا خدا دی نافرمانی کر کے گناہ‌گار بن گئے۔ اوہ بُڈھے ہوئے تے مر گئے۔ سانوں اوہناں کولوں گناہ ورثے چ ملیا اے ایس لئی اَسی وی بُڈھے ہوندے تے مرنے آں۔‏

◂ باب نمبر 3، پیراگراف نمبر 7‏؛ باب نمبر 5، پیراگراف نمبر 3

10:‏ ہرمجِدّون

ایہہ اوہ جنگ اے جدے چ خدا، شیطان دی دُنیا نُوں تے ہر پاسے پھیلی ہوئی بُرائی نُوں ختم کرے گا۔‏

◂ باب نمبر 3، پیراگراف نمبر 13‏؛ باب نمبر 8، پیراگراف نمبر 18

11:‏ خدا دی بادشاہی

ایہہ اوہ حکومت اے جیہڑی خدا نے اسمان تے قائم کیتی اے۔ یسوع مسیح ایہدے بادشاہ نیں۔ بوہت چھیتی یہوواہ خدا ایس بادشاہی دے ذریعے ساری بُرائی نُوں ختم کر دَوے گا۔ فیر ساری زمین تے ایسے بادشاہی دا راج ہووے گا۔‏

◂ باب نمبر 3، پیراگراف نمبر 14

12:‏ یسوع مسیح

یہوواہ خدا نے سب توں پہلاں یسوع مسیح نُوں بنایا۔ اوہنے یسوع نُوں زمین تے گھلیا تاکہ اوہ سارے انساناں لئی اپنی جان قربان کرن۔ جدوں یسوع نُوں مار دِتا گیا تے یہوواہ نے اوہناں نُوں زندہ کر دِتا۔ ہُن اوہ خدا دی بادشاہی دے بادشاہ دے طور تے حکمرانی کر رہے نیں۔‏

◂ باب نمبر 4، پیراگراف نمبر 2

13:‏ ستر ہفتیاں دی پیشین‌گوئی

بائبل چ پیشین‌گوئی کیتی گئی سی کہ مسیح کدوں ظاہر ہوئے گا۔‏ ایس پیشین‌گوئی دے مطابق مسیح نے 69 ہفتیاں دے آخر چ ظاہر ہونا سی۔ 69 ہفتے اصل چ اوہ عرصہ اے جیہڑا 455 قبل‌ازمسیح چ شروع ہویا تے 29 عیسوی چ ختم ہویا۔‏

سانوں کیویں پتہ اے کہ ایہہ عرصہ 29 عیسوی چ ختم ہویا سی؟ 69 ہفتے 455 قبل‌ازمسیح چ شروع ہوئے سن۔ ایہہ اوہ سال سی جدوں نحمیاہ نبی یروشلیم پونچے سن تے اوہناں نے ایہنوں دُبارہ توں بناؤنا شروع کیتا سی۔ (‏دانی‌ایل 9:‏25؛ نحمیاہ 2:‏1، 5-‏8)‏ جیویں لفظ درجن سُن کے ساڈے ذہن چ 12 دا نمبر آؤندا اے اونویں ای لفظ ہفتہ سُن کے ساڈے ذہن چ 7 دا نمبر آؤندا اے۔ بائبل دِیاں کجھ ایتاں دے مطابق پیشین‌گوئیاں دا حساب‌کتاب لاؤن لئی اِک دن نُوں اِک سال دے برابر گنیا جاندا اے۔ (‏گنتی 14:‏34؛ حِزقی‌ایل 4:‏6)‏ ایس اصول دے مطابق 69 ہفتیاں چوں ہر ہفتہ 7 دِناں دی بجائے 7 سالاں دے برابر ہوئے گا۔ جے اَسی 69 نُوں 7 نال ضرب دئیے تے 483 بنے گا۔ ایس لئی 69 ہفتے اصل چ 483 سالاں دے برابر نیں۔ ہُن جے اَسی 455 قبل‌ازمسیح توں 483 سال گننا شروع کریئے تے اَسی 29 عیسوی تے پونچا گے۔ ایہو ای اوہ سال سی جدے چ یسوع نے بپتسمہ لیا تے مسیح دے طور تے ظاہر ہوئے۔—‏لُوقا 3:‏1، 2،‏ 21، 22‏۔‏

ایس پیشین‌گوئی چ 70ویں ہفتے دا وی ذکر کیتا گیا اے یعنی 7 سال ہور۔ ایس عرصے دوران 33 عیسوی چ یسوع مسیح نُوں مار دِتا گیا تے 36 عیسوی چ خدا دی بادشاہی دی خوش‌خبری یہودیاں دے علاوہ دُوجیاں قوماں نُوں وی سنائی گئی۔—‏دانی‌ایل 9:‏24-‏27۔‏

◂ باب نمبر 4، پیراگراف نمبر 7

14:‏ تثلیث دا عقیدہ

پاک کلام چ دَسیا گیا اے کہ یہوواہ خدا خالق اے تے اوہنے ساریاں چیزاں توں پہلے یسوع مسیح نُوں بنایا۔ (‏کُلسّیوں 1:‏15، 16‏)‏ یسوع مسیح قادرِمطلق خدا نئیں۔‏ اوہناں نے کدی وی خدا دے برابر ہون دا دعویٰ نئیں سی کیتا۔ اوہناں نے تے کہیا سی کہ باپ میتھوں وڈا اے۔ (‏یوحنا 14:‏28؛‏ 1-‏کُرنتھیوں 15:‏28‏)‏ فیر وی کجھ مذہب تثلیث دے عقیدے دی تلیم دیندے نیں بھانویں کہ لفظ تثلیث بائبل چ ہے ای نئیں۔ ایس عقیدے دے مطابق اِک خدا چ تِن ہستیاں نیں یعنی باپ، بیٹا تے روح‌القدس۔ ایہہ عقیدہ پاک کلام دی تلیم دے خلاف اے۔‏

روح‌القدس اوہ طاقت اے جنہوں یہوواہ خدا اپنی مرضی پوری کرن لئی استمال کردا اے۔ ایہہ کوئی ہستی نئیں۔ پاک کلام چ لکھیا اے کہ یسوع مسیح دے شاگرد پاک روح نال بھر گئے۔ فیر اِک واری یہوواہ خدا نے آپی وی کہیا کہ مَیں اپنی روح ہر طرحاں دے لوکاں اُتے نازل کراں گا۔—‏اعمال 2:‏1-‏4،‏ 17‏۔‏

◂ باب نمبر 4، پیراگراف نمبر 12‏؛ باب نمبر 15، پیراگراف نمبر 17

15:‏ صلیب

سچے مسیحی خدا دی عبادت کرن لئی صلیب نُوں استمال کیوں نئیں کردے؟‏

1. جھوٹھے مذہب اِک لمے عرصے توں اپنیاں عبادتاں چ صلیب استمال کر رہے نیں۔ پرانے زمانے چ لوک دھرتی ماں دی پوجا چ تے کجھ ایہو جہیاں رسماں چ وی صلیب استمال کردے سن جنہاں دوران اوہ گندے گندے جنسی کم کردے سن۔ یسوع مسیح دے اسمان تے جان دے 300 سال بعد تک سچے مسیحی اپنیاں عبادتاں چ صلیب استمال نئیں کردے سن۔ پر فیر شہنشاہ قسطنطین نے صلیب نُوں مسیحی مذہب دا نشان بنا دِتا۔ ایس نشان دے ذریعے مسیحی مذہب دی مشہوری کیتی گئی۔ پر صلیب دا یسوع مسیح نال دُور دُور تک کوئی تعلق نئیں۔ اِک مشہور کتاب دے مطابق صلیب مسیح دے آؤن توں پہلاں وی استمال ہوندی سی تے اوہناں دے بعد وی اوہ لوک ایہنوں استمال کردے رہے جیہڑے مسیحی نئیں سن۔‏

2. یسوع مسیح صلیب تے نئیں مرے سن۔‏ جیہڑے یونانی لفظاں دا ترجمہ صلیب کیتا جاندا اے اصل چ اوہناں دا مطلب اے:‏ اِک سدھی لکڑی، کھمبا یاں درخت۔ اِک کتاب دے مطابق یونانی زبان چ نویں عہدنامے وچ ایہو جہی کوئی ایت نئیں جدے توں پتہ چلے کہ صلیب جُڑیاں ہوئیاں دو لکڑیاں دی شکل چ سی۔ یسوع مسیح نے اِک سدھی لکڑی تے اپنی جان دِتی سی۔‏

3. یہوواہ خدا نئیں چاہندا کہ اَسی اوہدی عبادت کرن لئی بُت یاں صلیب وغیرہ استمال کریئے۔—‏خروج 20:‏4، 5؛‏ 1-‏کُرنتھیوں 10:‏14‏۔‏

◂ باب نمبر 5، پیراگراف نمبر 12

16:‏ یسوع مسیح دی موت دی یادگیری

یسوع مسیح نے اپنے شاگرداں نُوں حکم دِتا سی کہ اوہ اوہناں دی موت دی یاد منایا کرن۔‏ ایس لئی سچے مسیحی ہر سال یہودی کیلنڈر دے مطابق نیسان دے مہینے دی 14 تریخ نُوں مسیح دی موت دی یاد چ اِک خاص عبادت کردے نیں۔ ایہہ اوہی تریخ اے جدوں بنی‌اِسرائیل عیدِفسح مناؤندے سن۔ ایس عبادت چ روٹی تے مے سارے لوکاں دے سامنیوں گزاری جاندی اے۔ روٹی یسوع دے جسم وَل تے مے اوہناں دے خون وَل اشارہ کردی اے۔ جیہڑے لوک یسوع مسیح نال اسمان تے حکمرانی کرن گے اوہ روٹی تے مے کھاندے پیندے نیں۔ پر جیہڑے ایس زمین تے ہمیشاں تک زندہ رہن دی امید رکھدے نیں اوہ ایس عبادت چ آؤندے ضرور نیں پر روٹی تے مے کھاندے پیندے نئیں۔‏

◂ باب نمبر 5، پیراگراف نمبر 21

17:‏ جان

پاک کلام چ جیہڑے عبرانی تے یونانی لفظاں دا ترجمہ جان کیتا گیا اے اوہناں دا مطلب اے:‏ (‏1)‏ لوک (‏2)‏ جانور تے (‏3)‏ کسے انسان یاں جانور دی زندگی۔ آؤ کجھ مثالاں تے غور کریئے۔‏

• لوک۔‏ پاک کلام چ لکھیا اے کہ نوح دے زمانے چ کجھ لوک یعنی 8 جاناں پانی توں بچ گئیاں۔ (‏1-‏پطرس 3:‏20‏)‏ ایس ایت چ لفظ جان، لوکاں وَل یعنی نوح، اوہناں دی بیوی، اوہناں دے تِن پُتر تے اوہناں دِیاں بیویاں وَل اشارہ کردا اے۔‏

• جانور۔‏ خدا نے کہیا کہ پانی جان‌داراں [‏عبرانی چ:‏ جاناں]‏ نُوں کثرت نال پیدا کرے تے پرندے زمین دی فضا چ اُڈن۔ تے خدا نے کہیا کہ زمین جان‌داراں [‏عبرانی چ:‏ جاناں]‏ نُوں اوہناں دی جنس دے مطابق چار لتاں والے، ڈِھڈ دے بھار ریڑھن والے جان‌دار تے جنگلی جانور اوہناں دی جنس دے مطابق پیدا کرے تے اِنج ای ہویا۔—‏پیدایش 1:‏20، 24۔‏

• کسے انسان یاں جانور دی زندگی۔‏ یہوواہ خدا نے موسیٰ نُوں کہیا کہ اوہ سارے جیہڑے تیری جان لینا چاہندے سن مر گئے۔ (‏خروج 4:‏19)‏ یسوع مسیح نے وی کہیا سی کہ مَیں چنگا چرواہا واں۔ چنگا چرواہا اپنیاں بھیڈاں لئی اپنی جان دے دیندا اے۔—‏یوحنا 10:‏11‏۔‏

  پاک کلام چ کسے کم نُوں اپنی ساری جان نال کرن دا وی ذکر کیتا گیا اے۔ ایہدا مطلب پوری جندجان نال کوئی کم کرنا اے۔ (‏متی 22:‏37؛‏ اِستثنا 6:‏5)‏ بائبل چ جان لئی استمال ہون والے عبرانی لفظ دا ترجمہ لاش یاں مُردہ وی کیتا گیا اے۔—‏گنتی 6:‏6؛ حجی 2:‏13۔‏

◂ باب نمبر 6، پیراگراف نمبر 5‏؛ باب نمبر 15، پیراگراف نمبر 17

18:‏ روح

پاک کلام چ جیہڑے عبرانی تے یونانی لفظاں دا ترجمہ روح کیتا گیا اے اوہناں دا مطلب فرق فرق ہو سکدا اے۔ پر ایہہ سارے ای اِک ایہو جہی طاقت وَل اشارہ کردے نیں جنہوں اَسی ویکھ نئیں سکدے جیویں کہ ہوا یاں فیر انساناں تے جانوراں دا ساہ۔ لفظ روح فرشتیاں یاں بدروحواں لئی وی استمال ہوندا اے۔ ایہہ پاک روح یعنی خدا دی طاقت وَل وی اشارہ کردا اے۔ بائبل چ ایہہ لفظ کسے ایہو جہی شے لئی استمال نئیں ہویا جیہڑی انسان دے اندر رہندی اے تے اوہدے مرن توں بعد کسے ہور جہان چ جا کے زندہ رہندی اے۔—‏زبور 104:‏29؛‏ متی 12:‏43؛‏ لُوقا 11:‏13‏۔‏

◂ باب نمبر 6، پیراگراف نمبر 5‏؛ باب نمبر 15، پیراگراف نمبر 17

19:‏ ہنوم دی وادی

پاک کلام دے کجھ ترجمیاں چ ہنوم دی وادی نُوں جہنم کہیا گیا اے۔ ایہہ وادی یروشلیم دے نیڑے سی تے ایہدے چ کوڑا ساڑیا جاندا سی۔ ایس گل دا کوئی ثبوت نئیں کہ یسوع مسیح دے زمانے چ جانوراں تے انساناں نُوں ایس وادی چ زندہ ساڑیا جاندا سی۔ ایس لئی ایہہ وادی کسے ایہو جہی جگہ وَل اشارہ نئیں کردی جدے چ مُردیاں نُوں ہمیشاں ہمیشاں لئی اَگ چ تڑپایا جاندا اے۔ جدوں یسوع مسیح نے کجھ لوکاں نُوں ہنوم دی وادی چ سُٹن دا ذکر کیتا تے اصل چ اوہناں دا مطلب سی کہ اوہناں لوکاں نُوں ہمیشاں لئی ختم کر دِتا جائے گا۔—‏متی 5:‏22؛‏ 10:‏28‏۔‏

◂ باب نمبر 7، پیراگراف نمبر 20

20:‏ دُعائے‌ربانی

ایس دُعا دے ذریعے یسوع مسیح نے اپنے شاگرداں نُوں سکھایا کہ اوہناں نُوں دُعا کِنج کرنی چاہی دی اے۔ ایہنوں اَے ہمارے باپ والی دُعا وی کہیا جاندا اے۔ یسوع مسیح نے کیہڑیاں گلاں بارے دُعا کرنا سکھایا؟ آؤ ویکھئے:‏

• تیرا ناں پاک منیا جائے

  اَسی ایہہ دُعا کرنے آں کہ یہوواہ خدا اپنے ناں تے لگے ہوئے سارے اِلزام دُور کرے تاکہ اسمان تے زمین اُتے ہر کوئی اوہدے ناں دی وڈیائی کرے۔‏

• تیری بادشاہی آئے

  اَسی دُعا کرنے آں کہ خدا دی بادشاہی شیطان دی دُنیا نُوں ختم کرے، ساری زمین تے حکمرانی کرے تے ایہنوں عدن وانگوں سوہنا بنا دَوے۔‏

• تیری مرضی زمین تے ہووے

  اَسی دُعا کرنے آں کہ زمین لئی خدا دا مقصد پورا ہووے تاکہ اوہدے وفادار بندے گناہ توں پاک ہون تے اِک نوِیں تے سوہنی زمین تے ہمیشاں تک رہن کیونکہ خدا شروع توں ایہو ای چاہندا سی۔‏

◂ باب نمبر 8، پیراگراف نمبر 2

21:‏ فدیہ

یہوواہ خدا نے انساناں نُوں گناہ تے موت دی غلامی توں چھڈاؤن لئی فدیے دا بندوبست کیتا۔ فدیہ اوہ قیمت سی جیہڑی ہر عیب توں پاک اوس زندگی نُوں دُبارہ پاؤن لئی دِتی گئی جیہڑی آدم نے گنوا دِتی سی۔ فدیہ اوس دُوری نُوں ختم کرن لئی وی دِتا گیا جیہڑی آدم دے گناہ دی وجہ توں خدا تے انساناں وچ پیدا ہو گئی سی۔ خدا نے یسوع نُوں گھلیا تاکہ اوہ گناہ‌گار انساناں لئی اپنی جان قربان کرن۔ اوہناں دی قربانی دی وجہ توں ہُن انساناں کول گناہ توں پاک ہون تے ہمیشاں دی زندگی پاؤن دا موقع اے۔‏

◂ باب نمبر 8، پیراگراف نمبر 21‏؛ باب نمبر 9، پیراگراف نمبر 13

22:‏ 1914 دا سال اہم کیوں اے؟‏

دانی‌ایل 4 باب چ لکھی ہوئی پیشین‌گوئی دے مطابق خدا نے اپنی بادشاہی 1914 چ قائم کیتی۔‏

پیشین‌گوئی:‏ یہوواہ خدا نے بادشاہ نبوکدنضر نُوں خواب چ اِک بوہت وڈا جیہا درخت وکھایا جنہوں وڈھ دِتا گیا۔ فیر ایس درخت دے مڈھ نُوں لوہے تے تابنے دِیاں پتریاں نال بنھ دِتا گیا تاکہ ایہہ 7 دَور تک ودھ نہ سکے۔ ایس عرصے بعد ایس درخت نے دُبارہ ودھنا سی۔—‏دانی‌ایل 4:‏1، 10-‏16۔‏

پیشین‌گوئی دا مطلب:‏ درخت خدا دی حکمرانی دی علامت اے۔ کئی سالاں تک یہوواہ خدا یروشلیم چ بادشاہ مقرر کردا رہیا جنہاں نے بنی‌اِسرائیل تے حکومت کیتی۔ (‏1-‏تواریخ 29:‏23)‏ پر اوہ بادشاہ یہوواہ دے وفادار نہ رہے تے اوہناں دی حکومت ختم ہو گئی۔ یروشلیم نُوں 607 قبل‌ازمسیح چ تباہ کر دِتا گیا۔ ایہہ اوہ سال سی جدوں 7 دَور شروع ہوئے۔ (‏2-‏سلاطین 25:‏1، 8-‏10؛ حِزقی‌ایل 21:‏25-‏27)‏ یسوع نے اِک واری کہیا سی کہ یروشلیم اوس ویلے تک قوماں دے پیراں تھلے رولیا جائے گا جدوں تک کہ قوماں دا طے کیتا ہویا ویلا پورا نہ ہو جائے۔ ایس گل توں یسوع اصل چ 7 دَوراں وَل اشارہ کر رہے سن۔ (‏لُوقا 21:‏24‏)‏ ایہدا مطلب اے کہ جدوں یسوع زمین تے سن تے 7 دَور حالے وی چل رہے سن۔ یہوواہ نے وعدہ کیتا سی کہ جدوں 7 دَور ختم ہون گے تے اوہ اِک بادشاہ نُوں مقرر کرے گا۔ ایس بادشاہ یعنی یسوع مسیح دی حکمرانی چ خدا دے بندیاں نُوں بوہت ساریاں برکتاں مِلن گیاں۔—‏لُوقا 1:‏30-‏33‏۔‏

7 دَور کِنّے لمے سن؟‏ 7 دَور 2520 سالاں دے برابر سن۔ جے اَسی 607 قبل‌ازمسیح توں 2520 سال گننا شروع کریئے تے اَسی 1914 عیسوی تے پونچاں گے۔ ایہہ اوہ سال سی جدوں یہوواہ خدا نے یسوع مسیح نُوں اسمان تے بادشاہ بنایا سی۔‏

اَسی کیویں جاننے آں کہ 7 دَور 2520 سالاں دے برابر نیں؟ بائبل چ دَسیا گیا اے کہ ساڈھے تِن دَور 1260 دِناں دے برابر نیں۔ (‏مکاشفہ 12:‏6،‏ 14‏)‏ ایس حساب نال 7 دَور دُگنے یعنی 2520 دِناں دے برابر ہون گے۔ کیونکہ بائبل دے مطابق پیشین‌گوئیاں دا حساب لاؤن لئی اِک دن پچھے اِک سال گنیا جاندا اے ایس لئی 2520 دن 2520 سالاں دے برابر ہون گے۔—‏گنتی 14:‏34؛ حِزقی‌ایل 4:‏6۔‏

◂ باب نمبر 8، پیراگراف نمبر 23

23:‏ مقرب فرشتہ میکائیل

مقرب فرشتے دا مطلب اے فرشتیاں دا سردار۔ پاک کلام چ صرف اِکو ای مقرب فرشتے دا ذکر کیتا گیا اے جدا ناں میکائیل اے۔—‏دانی‌ایل 12:‏1؛‏ یہوداہ 9‏۔‏

میکائیل خدا دے وفادار فرشتیاں دی فوج دا سردار اے۔ مکاشفہ 12:‏7 چ لکھیا اے کہ میکائیل تے اوہناں دے فرشتیاں نے اژدہے تے اوہدے فرشتیاں نال جنگ کیتی۔ پر مکاشفہ دی کتاب چ ایہہ وی دَسیا گیا اے کہ خدا دی فوج دے سردار یسوع مسیح نیں۔ ایس لئی میکائیل، یسوع مسیح دا اِک ہور ناں اے۔—‏مکاشفہ 19:‏14-‏16‏۔‏

◂ باب نمبر 9، پیراگراف نمبر 4

24:‏ آخری زمانہ

ایس زمانے چ زمین تے بڑے خاص واقعے ہون گے جنہاں دے فوراً بعد خدا دی بادشاہی شیطان دی دُنیا نُوں ختم کر دَوے گی۔ بائبل چ ایس زمانے نُوں دُنیا دا آخری زمانہ یاں انسان دے پُتر دی موجودگی دا زمانہ وی کہیا گیا اے۔ (‏متی 24:‏3،‏ 27،‏ 37‏)‏ آخری زمانہ 1914 چ شروع ہویا جدوں یسوع مسیح اسمان تے بادشاہ بنے تے ایہہ زمانہ ہرمجِدّون دی جنگ تے ختم ہوئے گا جدوں شیطان دی دُنیا نُوں مٹا دِتا جائے گا۔—‏2-‏تیمُتھیُس 3:‏1؛‏ 2-‏پطرس 3:‏3‏۔‏

◂ باب نمبر 9، پیراگراف نمبر 5

25:‏ مُردے جی اُٹھن گے

بائبل چ 9 لوکاں دا ذکر اے جنہاں نُوں زندہ کیتا گیا سی۔ ایہناں نُوں ایلیاہ نبی، اِلیشع نبی، یسوع مسیح، پطرس رسول تے پولس رسول نے زندہ کیتا۔ پر اوہناں نے ایہہ معجزے یہوواہ خدا دی طاقت نال کیتے۔ یہوواہ نے وعدہ کیتا اے کہ اوہ نیک تے بُرے دونویں طرحاں دے لوکاں نُوں زمین تے زندہ کرے گا۔ (‏اعمال 24:‏15‏)‏ پاک کلام چ ایہہ وی دَسیا گیا اے کہ کجھ لوک زندہ ہو کے فوراً اسمان تے چلے جان گے۔ ایہناں نُوں خدا نے اپنی پاک روح نال مسح کیتا اے۔ ایہہ لوک اسمان تے یسوع مسیح دے نال حکمرانی کرن گے۔—‏یوحنا 5:‏28، 29؛‏ 11:‏25؛‏ فِلپّیوں 3:‏11؛‏ مکاشفہ 20:‏5، 6‏۔‏

◂ باب نمبر 9، پیراگراف نمبر 13

26:‏ بُرے فرشتیاں نال تعلق رکھن والے کم

کجھ لوک آپ یاں فیر جادوگراں دے ذریعے بُرے فرشتیاں یاں بدروحواں نال گل‌بات کردے نیں۔ اوہ ایہہ من دے نیں کہ انسان دے مرن توں بعد اوہدی روح زندہ رہندی اے۔ بُرے فرشتے انساناں نُوں خدا دے حکم توڑن دی ہلاشیری دیندے نیں۔ بُرے فرشتیاں نال تعلق رکھن والے کماں چ قسمت دا حال جاننا، فال کڈھنا، ہتھ وکھاؤنا تے تویت‌دھاگا وغیرہ کرنا شامل اے۔ بوہت ساریاں کتاباں، رسالیاں، گانیاں، فلماں تے گیماں چ دَسیا جاندا اے کہ بُرے فرشتیاں نال رابطہ کرن چ کوئی بُرائی نئیں سگوں ایہدے چ بوہت مزہ آؤندا اے۔ کسے دے مرن توں بعد کجھ ایہو جہیاں رسماں وی کیتیاں جاندیاں نیں جنہاں دا تعلق بُرے فرشتیاں نال اے جیویں کہ مُردیاں لئی چڑھاوے چڑھاؤنا تے برسیاں مناؤنا وغیرہ۔ لوک بُرے فرشتیاں کولوں مدد منگدے ویلے نشے والیاں شیواں وی استمال کردے نیں۔—‏گلتیوں 5:‏20، 21؛‏ مکاشفہ 21:‏8‏۔‏

◂ باب نمبر 10، پیراگراف نمبر 10‏؛ باب نمبر 16، پیراگراف نمبر 4

27:‏ صرف یہوواہ خدا حکمرانی کرن دا حق رکھدا اے

جِنّی طاقت یہوواہ خدا کول اے اونی کسے ہور کول نئیں۔ اوہ ساری کائنات دا خالق تے مالک اے۔ (‏مکاشفہ 15:‏3‏)‏ ایسے لئی اوہ ساری مخلوق تے حکمرانی کرن دا پورا حق رکھدا اے۔ (‏زبور 24:‏1؛ یسعیاہ 40:‏21-‏23؛‏ مکاشفہ 4:‏11‏)‏ اوہنے اپنی ہر مخلوق لئی کجھ قانون بنائے نیں۔ اوہ دُوجیاں نُوں حکمرانی کرن دا اِختیار وی دے سکدا اے۔ اَسی اوہنوں پیار کر کے تے اوہدے حکماں نُوں من کے ظاہر کرنے آں کہ اَسی اوہدی حکمرانی دے حمایتی آں۔—‏1-‏تواریخ 29:‏11۔‏

◂ باب نمبر 11، پیراگراف نمبر 10

28:‏ بچہ ضائع کراؤنا

کدی کدار کسے حادثے یاں بیماری دی وجہ توں ماں دے پیٹ چ بچہ مر جاندا اے۔ پر بچہ ضائع کراؤنا بالکل فرق اے۔ ایہدا مطلب اے، جان‌بجھ کے ماں دے پیٹ چ بچے نُوں مار دینا۔ حمل ٹھہرن دے وقت توں اِک بچہ اپنی ماں دے جسم دا حصہ نئیں سگوں اِک وکھری زندگی ہوندا اے۔‏

◂ باب نمبر 13، پیراگراف نمبر 5

29:‏ خون لواؤنا

ایہدا مطلب خون یاں ایہدے چار بنیادی حصیاں وچوں کوئی اِک حصہ کسے بندے دے جسم چ پاؤنا اے۔ ایہہ خون یاں ایہدے حصے پہلاں توں بوتلاں چ جمع کیتے ہوئے یاں فیر کسے دے جسم چوں تازہ تازہ کڈھے ہوئے وی ہو سکدے نیں۔ خون دے چار بنیادی حصے نیں:‏ پلازمہ، لال خلیے، سفید خلیے تے پلیٹ‌لیٹس۔‏

◂ باب نمبر 13، پیراگراف نمبر 13

30:‏ تربیت

بائبل چ جیس لفظ دا ترجمہ تربیت کیتا گیا اے اوہدا مطلب صرف سزا دینا نئیں۔ تربیت کرن دا مطلب اے کسے نُوں ہدیت دینا، تلیم دینا تے اوہدی درستی کرنا۔ یہوواہ تربیت کردے ویلے بوہت سختی نال پیش نئیں آؤندا۔ (‏امثال 4:‏1، 2)‏ اوہنے تربیت کرن دے حوالے نال ماں پیو لئی اِک ودھیا مثال قائم کیتی اے۔ خدا اینی چنگی تربیت کردا اے کہ اوہدے کولوں تربیت پاؤن والا بندہ تربیت نُوں پیار کرن لگ پیندا اے۔ (‏امثال 12:‏1)‏ یہوواہ اپنے بندیاں نُوں پیار کردا اے تے اوہناں دی تربیت کردا اے۔ اوہ اوہناں نُوں ایہو جہیاں ہدیتاں دیندا اے جیہڑیاں غلط سوچ نُوں صحی کرن چ اوہناں دی مدد کردیاں نیں۔ ایہناں ہدیتاں دے ذریعے خدا دے بندے ایہو جہے کم وی کردے نیں جنہاں توں اوہ خوش ہوندا اے۔ ماں پیو نُوں ایہہ سمجھن چ اپنے بچیاں دی مدد کرنی چاہی دی اے کہ اوہناں لئی فرمانبرداری کرنا کیوں ضروری اے۔ بچیاں نُوں ایہہ وی سکھاؤنا چاہی دا اے کہ اوہ یہوواہ خدا نُوں پیار کرن، اوہدے کلام دی قدر کرن تے ایہدے چ لکھے ہوئے اصولاں نُوں سمجھن۔‏

◂ باب نمبر 14، پیراگراف نمبر 13

31:‏ بُرے فرشتے

ایہہ بُریاں روحواں نیں جیہڑیاں بوہت طاقت‌ور نیں۔ ایہناں نُوں شیاطین وی کہیا جاندا اے۔ ایہہ اوہ فرشتے نیں جنہاں نے خدا دی نافرمانی کیتی تے اوہدے دُشمن بن گئے۔ (‏پیدایش 6:‏2؛‏ یہوداہ 6‏)‏ ایہناں نے خدا دے خلاف بغاوت چ شیطان دی حمایت کیتی۔—‏لُوقا 8:‏30؛‏ اعمال 16:‏16؛‏ یعقوب 2:‏19‏۔‏

◂ باب نمبر 16، پیراگراف نمبر 4