RUD
1 Ni ahnsou me sounkopwung kan+ kin apwahpwalih koasoandi pwung kan,* lehk lapalap ehu ahpw wiawi nan sahpwo; oh ohl emen mweselsang Pedleem+ nan Suda pwehn kousoanla nan sapwen Mohap+ nin duwen mehn liki men iangahki eh pwoud oh nah pwutak riemen. 2 Eden ohlo Elimelek,* eden eh pwoudo Naomi,* oh eden nah pwutak riemeno Mahlon* oh Kilion.* Irail mehn Eprata sang Pedleem nan Suda. Oh irail kohla nan sapwen Mohap oh kousoanla wasao.
3 Mwurin ahnsou kei, ahn Naomi pwoud Elimelek mehla, ih oh nah pwutak riemeno ahpw kelehpwla. 4 Mwuhr ira pwoudikihda lihen Mohap; emen adaneki Orpa, a meteio adaneki Rud.+ Irail mihmihki wasao mpen sounpar eisek. 5 Mwuri nah pwutak riemeno, Mahlon oh Kilion pil mehla. Liho ahpw kelehpwla, sohla nah seri riemeno oh eh pwoudo. 6 Ih eri tepida mweselsang sapwen Mohap iangahki en nah pwutak ko pwoud ko, pwe e rongadahr nan Mohap me Siohwa ketin sohpeiongehr sapwellime aramas akan ni eh ketikihong irail mwenge.*
7 E kohkohsang wasa me ih oh en nah pwutak riemeno ara pwoud ko kin mi ie. Ni arail alialu kohla pohn ahlo pwehn pwuralahng sapwen Suda, 8 Naomi eri ndaiong en nah pwutak ko pwoud ko: “Kumwa kohla, pwurala ni imwen amwa nohno ko. Siohwa en ketin kasalehiong kumwa limpoak loalopwoat,+ duwehte me kumwa kin kasalehiong amwa pwoud ko me melahr oh pil ngehi. 9 Siohwa en ketin mweidohng* emenemen kumwa en diar nsenamwahu* nan imwen amwa pwoud.”+ Ih eri metik ira, ira eri sengiseng laud. 10 Ira ahpw kin ndaiong ih: “Soh, pwe se pahn ianguhkewei rehn omw aramas akan.” 11 Naomi ahpw nda: “Nei serepein ko, kumwa pwurala. Dahme kumwa pahn iangiehki? I pahn kak pwurehng naitikihada pwutak kan me pahn kak wia amwa pwoud?+ 12 Kumwa pwurala, nei serepein ko. Kumwa pwurala, pwe I me nohn likeilapalahr, solahr kak pwopwoud. Mehnda ma I pil koapworopworki en diar ei pwoud pwohnget oh naitikihada pwutak kan, 13 kumwa pahn awiawihete lao ira laudla? Kumwa pahn kak ireikumwahdihsang pwurehng pwopwoudida pwehki ira? Soh nei serepein ko, I uhdahn nsensuwedkinkumwahla, pwehki limen Siohwa eh uhwong ie.”+
14 Ira pwurehng sengiseng laud. Mwurin mwo, Orpa metik inen eh pwoudo, ih eri mweselda. Ahpw Rud mihmihte reh. 15 Naomi eri nda: “Kilang! Lih me pwoudiki rien omw pwoudo pwuralahr rehn eh aramas akan oh eh koht akan. Iang ih pwurala.”
16 Rud ahpw nda: “Ke dehr peki I en keseiukala pwe I en dehr iang uhk; pwe wasa me ke pahn kohla ie I pahn kohla ie, oh wasa me ke pahn pweidi ie, I pahn pweidi ie. Omw aramas pahn wia ei aramas, oh omw Koht pahn wia ei Koht.+ 17 Wasa me ke pahn mehla ie I pahn mehla ie, oh iei wasa me I pahn seridi ie. Siohwa en ketin kaloke ie oh wia laudsang met ma mehkot likin mehla pahn katohreiehsang uhk.”
18 Ni Naomi eh kilangada me Rud nannantihki en iang ih, e sohla song en kauhdi ih. 19 Ira eri wonlahte nan ara seiloak lao ira lel Pedleem.+ Ni ahnsou me ira lella Pedleem, kahnimwo pwon ahpw mwekidkinirahda, oh lih akan kin ndinda: “Naomi met?” 20 E ahpw kin ndaiong lih ako: “Kumwail dehr ekerkin ie Naomi.* Kumwail ekerkin ie Mara,* pwe me Keieu Manamano ketin kahpwalihalahr ei mour.*+ 21 I ahneki mehkoaros ni ei kohlao, ahpw Siohwa ketin kapwureiehdo kahiep. Dahme kumwail ekerkiniehki Naomi, pwe Siohwa me ketin uhwong ie oh me Keieu Manaman menet me ketin kahpwalihielahr?”+
22 Iei met duwen Naomi eh pwurodohsang sapwen Mohap,+ iangahki Rud, lihen Mohap me pwoudikihda nah pwutako. Ira leledo Pedleem nin tepin ahnsoun dolung parli.+
2 Eri mie kisehn Naomi men sang palien eh pwoudo me inenen kepwehpwe; ede Pohas+ oh e kohsang ni peneinei en Elimelek.
2 Rud lihen Mohapo ahpw ndaiong Naomi: “Mweidohng ie mahs, I en kohla nan mwaht akan oh rikpene+ kadoken krein kan* mwurin soundondol men me pahn kadekohng ie.” Naomi eri ndaiong ih: “Kohla nei serepein.” 3 Ih eri kohieila oh tepida rikirik nan mwaht akan mwurin soundondol kan. E ahpw sasairki me e lellahngehr nan sahpw ehu me sapwen Pohas,+ peneinei en Elimelek.+ 4 Ni ahnsowo Pohas ahpw leledo sang Pedleem oh ndalahng soundondol ko: “Siohwa en ketin ieiang kumwail.” Re ahpw sapengki: “Siohwa en ketin kapaiukada.”
5 Pohas ahpw idek rehn mwahnakapw me kin apwalih soundondol ko: “Mehnia peneinei me peinakapw menet kohsang ie?” 6 Mwahnakapw me kin apwalih soundondol ko ahpw sapengki: “Peinakapwo iei lihen Mohap men+ me iang Naomi pwurodohsang sapwen Mohap.+ 7 Serepeino eri idek rehi, ‘Ke kak menlau mweidohng ie I en rikasang+ kadoken krein kan me paldier* mwurin soundondol kan?’ Oh e wie doadoahk sang nimensengo lel ahnsou wet, e ahpwtehn mwohndi nan pelien ihmwen pwe en ekis kommoal.”
8 Eri, Pohas ndaiong Rud: “Rong mahs nei serepein. Ke dehr kohla rikirik nan ehu mwaht tohrohr, oh dehr kohla ekis wasa tohrohr; mihmihte rehn nei peinakapw kan.+ 9 Kilikilangete mwaht me re kin dondol ie, oh iang irail. I kehkehlingkihong mwahnakapw kan ren dehr lidereiuk.* Ni omw pahn men nimpilda, kohla ni sah en pihl kan oh nim dahme mwahnakapw kan idipadahr.”
10 Rud ahpw kelepwikihdi oh poaridiong nanpwel oh ndaiong ih: “Dahme kahrehda komw nohn kadengkihong ie oh nsenohkin ie ni ei wia mehn liki men?”+ 11 Pohas eri sapeng ih, nda: “I rongehr duwen soahng koaros me ke wiahiong inen omw pwoudo mwurin omw pwoudo eh mehla, oh duwen omw kohkohsang omw pahpa oh nohno oh sapwen kisehmw kan pwe ken kohla rehn aramas akan me ke kin sehse mahso.+ 12 Siohwa en ketin katingihkin uhk dahme ke wiadahr,+ oh keting laud ehu en kohieng uhk sang rehn Siohwa, Koht en Israel, pwe ke kohdo rapahki wasahn ruk pahn perehpe.”*+ 13 E ahpw sapengki: “Maing ei kaun, komw kasalehiongieier kadek laud,* pwehki omw kansenamwahwihiehla oh kangoange* noumw ladu, mendahki kaidehn ngehi emen kisehn noumw ladu kan.”
14 Ni ahnsoun mwenge, Pohas eri ndaiong ih: “Kohdo wasaht, tungoale ekis pilawa, oh kaduh nan pinike.” Rud eri mwohndi limwahn soundondol kan. Pohas ahpw kihong ih ekis wahn krein inihn, oh Rud mwenge lao e medla, oh mie luhwen kene mwengeo. 15 Ni ahnsou me Rud kolahng rik parli,+ Pohas ahpw kehkehlingkihong nah mwahnakapw ko: “Kumwail mweidohng en rikada kadoken krein kan me paldier,* oh kumwail dehr lidere.+ 16 Kumwail pil anahne kihsang nan kapakap kan ekei kadoken krein kan oh kihdi pwe en rikada, oh dehr nda mehkot me pahn kauhdi ih.”
17 Rud eri doulahte rik parli nan mwahto lao lel nin soutik.+ Ni ahnsou me e poakihasang dahme e rikada ko, wahn parli ko kereniong lel uwen ihpah ehu.* 18 Ih eri wahda oh kohlongala nan kahnimwo, oh inen eh pwoudo kilang dahme e rikadahier. Rud pil kihda luhwen kene mwenge ko oh kihong ih.+
19 Inen eh pwoudo ahpw idek reh: “Ia wasa ke rik parli ie rahnwet? Ia wasa ke doadoahk ie? Aramas me nsenohkin uhken en alehdi kapai.”+ Rud eri ndaiong inen eh pwoudo ihs me e doadoahk reh, ni eh nda: “Eden ohl me I doadoahk reh rahnwet iei Pohas.” 20 Naomi eri ndaiong en nah pwutako pwoudo: “Ohl menet en alehdi kapai sang rehn Siohwa, me sohte ketin uhdihsang kasalehda limpoak loalopwoat ong me momour oh melahr.”+ Naomi pil doula koasoia: “Ohlo emen kisehta.+ Ih emen me ahneki pwuhng en pwainkitahda sapahl.”+ 21 Rud lihen Mohapo eri nda: “E pil ndaiong ie, ‘Mihmihte rehn nei me pwulopwul kan lao re kanekehla ei doadoahk en rahk wet pwon.’”+ 22 Naomi eri ndaiong Rud en nah pwutako pwoudo: “Nei serepein, e mwahu ken iangih nah peinakapw kan sang emen eh pahn lidereiuk nan ehu mwaht tohrohr.”
23 Rud eri mihmihte rehn nein Pohas peinakapw ko oh iang rikirik lao ahnsoun dolung parli+ oh ahnsoun dolung wihd imwisekla. E ahpw mihmihte rehn inen eh pwoudo.+
3 Naomi, inen eh pwoudo ahpw idek reh: “Nei serepein, I sou rapahkihda omw wasahn kousoan*+ pwehn mwahu ong uhk? 2 Kaidehn kisehta Pohas?+ Ih me naineki peinakapw kan me ke kin ieiang. Pwohnget e pahn kihsang kilin parli nan wasahn kihsang kilin krein. 3 Eri kamwakeleiukada oh keiehkin uhk leh pwohmwahu; oh likouda* oh kohdihla ni wasahn kihsang kilin kreino. Ke dehpa mweidohng en kilanguhkada lao nek eh mwenge oh niminim. 4 Ni eh pahn wendi, tehk wasa me e pahn wendi ie; kowe eri kohla oh pahkada ipe tehio nin neho oh wendi wasao. E pahn ndaiong uhk dahme ke pahn wia.”
5 Rud eri sapengki: “I pahn wia soahng koaros me ke ndaiong ie.” 6 Ih eri kohdihla ni wasahn kihsang kilin kreino oh kapwaiada soahng koaros me inen eh pwoudo padahkihong ih. 7 Ni ahnsowo, Pohas ahpw mwenge oh niminim oh nsenamwahula. Ih eri kohla wendi limwahn koasoakoasoak en wahn kreino. Mwurin mwo Rud waila oh pahkada tehio nin nehn Pohaso oh wendi. 8 Ni lukepen pwohngo ohlo ahpw tepida rerrer, ih eri pengila oh kilangada lih emen eh wie wonohn limwahn neh ko. 9 Ih eri nda: “Ihs kowe?” Rud ahpw sapengki: “Ngehi Rud, noumw laduwo. Kihpeseng omw likou en pohn noumw laduet, pwe komwi me ahneki pwuhng en pwainkitda sapahl.”+ 10 Pohas eri sapeng: “Siohwa en ketin kapaiukada, nei serepein. Ke kasalehdahr limpoak loalopwoat ni ahnsou wet laudsang tepin ahnsowo,+ sang ni omw sohte raparapahki mwahnakapw kan, mehnda ma re semwehmwe de kepwehpwe. 11 Eri, nei serepein, ke dehr masepwehk. I pahn wiahiong uhk soahng koaros me ke nda,+ pwe aramas koaros nan kahnimw wet ese me kowe lih mwahu men. 12 Mehlel me I ahneki pwuhng en pwainkumwahda sapahl,+ ahpw mie emen kisehmwail me keren sang ie me ahneki pwuhng wet.+ 13 Mihmihte wasaht pwohnget, oh ma e pahn pwainuhkada sapahl nimenseng, eri mwahu! En pwainuhkada sapahl.+ Ahpw nin duwen Siohwa eh ketin ieias, ma e sohte men pwainuhkada sapahl, ngehi me pahn pwainuhkada sapahl. Wendi wasaht lao lel nimenseng.”
14 Rud eri wendi limwahn nehn Pohas ko lao lel nimenseng, ih eri pwourda mwohn eh pahn rahnpeseng oh aramas akan pahn esehda. Pohas eri nda: “Emen dehpa esehda me mie lih emen me kohdo wasahn kihsang kilin krein.” 15 Pohas eri ndaiong: “Wahdo likou puhp me ke likilikawihen, oh kolpeseng.” Rud eri kolpeseng, oh Pohas audehiong uwen parli sia weneu* oh pwekadahng pohn Rud, mwurin mwo Pohas ahpw pwuralahng nan kahnimwo.
16 Rud eri kohla rehn inen eh pwoudo me nda: “Ia ire,* nei serepein?” Rud ahpw koasoiaiong ih soahng koaros me ohlo wiadahr ong ih. 17 E pil nda: “E kihong ie parli sia weneu pwukat oh ndaiong ie, ‘Dehr kohla rehn inen omw pwoudo kahiep.’” 18 Naomi eri nda: “Mwohndi met, nei serepein, lao ke pahn esehda dahme pahn wiawi, pwe ohlo sohte pahn meleileidi lao e koasoanehdi ireo rahnwet.”
4 Pohas eri kohdalahng nan ewen kelen kahnimwo+ oh mwohndiong mwo. Oh kilang! aramas me ahneki pwuhng en pwainda sapahl me Pohas koasoia duweo+ ahpw keido wasao. Pohas eri ndaiong ohl me sohte sansal edeo: “Kohdo oh mwohndi met.” E ahpw kohla oh mwohndi. 2 Pohas eri ale ohl mah ehk en kahnimwo+ oh nda: “Kumwail mwohndi wasaht.” Irail eri mwohndi.
3 Pohas eri ndaiong aramas me ahneki pwuhng en pwainda sapahlo:+ “Naomi me pwurodo sang sapwen Mohapo+ anahne netikihla pelien sahpw me riata ohl Elimelek sapweniki.+ 4 Eri I lemedahr me I pahn kehsehkin uhk oh pil nda, ‘Pwainda met mwohn aramas akan me mi wasaht oh ohl mah kan en atail aramas akan.+ Ma ke pahn pwainda sapahl met, eri pwainda.* Ahpw ma ke sohte pahn pwainda sapahl, ndaiong ie pwe I en ese, pwe kowe me ahneki pwuhng en pwainda sapahl, a ngehi mwuri.’” E ahpw sapengki: “I men pwainda sapahl.”+ 5 Pohas eri nda: “Ni rahn me ke pahn pwainda pelien sahpw wet sang rehn Naomi, ke pil anahne pwainsang rehn Rud lihen Mohap, ahn ohl melahro eh pwoud, pwe en kapwurehdo eden ohl melahro ong eh sohso.”+ 6 Aramas me ahneki pwuhng en pwainda sapahlo ahpw nda: “I sohte kak pwainda, pwe I pahn kauwehla ei sohso. Eri, kowe pwainda. I pahn pwilikihdi ei pwuhng en pwainda sapahl, pwehki I sohte kak pwainda.”
7 Eri, met tiahk en mahs ehu nan Israel me pid pwuhng en pwainda sapahl oh kawilialihda pwe en kamanahla koasoandi koaros: Ohl emen anahne kihsang eh suht+ oh kihong pwihn teio, oh ih wiepen koasoandien pwungpene ehu nan Israel. 8 Eri ni ahnsou me aramas me ahneki pwuhng en pwainda sapahlo ndaiong Pohas, “Kowe pwainda,” e kihsang eh suhto. 9 Pohas eri ndaiong ohl mah ko oh aramas ako koaros: “Kumwail me sounkadehde+ rahnwet me I pahn pwainsang Naomi mehkoaros me ahn Elimelek oh mehkoaros me ahn Kilion oh Mahlon. 10 I pil pahn alehda Rud lihen Mohapo, en Mahlon eh pwoud, nin duwen ei pwoud pwehn kapwurehdo eden ohl melahro ong eh sohso,+ pwe eden ohl melahro en mihmihte rehn rie kan oh nan ewen kelen kahnimw en eh wasa. Kumwail me sounkadehde rahnwet.”+
11 Aramas koaros me mi nan ewen kelen kahnimwo oh ohl mah ko ahpw nda: “Kiht sounkadehde! Siohwa en ketin kapaiahda omw pwoud me pahn pedolong nan imwomwen pwe en duwehla Resel oh Lia, ira me imwen Israel kokouda sang ie.+ Ke en pweida mwahu nan Eprata+ oh wiahda adamwahu* nan Pedleem.+ 12 Sang ni kadaudok me Siohwa pahn ketikihong uhk sang rehn peinakapw menet,+ omw peneinei en duwehla peneinei en Peres+ me Damar kaipwidi ong Suda.”
13 Pohas eri ale Rud oh e wiahla eh pwoud. E wendi reh, oh Siohwa ketin mweidohng en liseianda oh naitikihada pwutak emen. 14 Lih akan ahpw ndaiong Naomi: “Kaping en kohwong Siohwa, me ketikihong uhk emen me ahneki pwuhng en pwainuhkada sapahl rahnwet. Edeo en lohkseli nan Israel! 15 E* kapwuredohr omw mour* oh e pahn seweseiuk ni omw pahn likeilapala, pwehki e ipwidi sang rehn en noumw pwutako pwoud, me kin poakohng uhk+ oh mwahusang omw naineki pwutak isimen.” 16 Naomi eri ale serio oh ropwohngehda, oh kin apwahpwalih. 17 Eri lih akan me wia mehn mpe kihong eden serio. Re nda, “Pwutak emen ipwidiongehr Naomi,” oh re kahdaneki ih Oped.+ Ih me semen Sehsi,+ me semen Depit.
18 Eri, iet irekidien peneinei* en Peres:+ Peres iei semen Esron;+ 19 Esron iei semen Ram; Ram iei semen Aminadap;+ 20 Aminadap+ iei semen Nahson; Nahson iei semen Salmon; 21 Salmon iei semen Pohas; Pohas iei semen Oped; 22 Oped iei semen Sehsi;+ oh Sehsi iei semen Depit.+
LI, “kin wia kopwung.”
Wehwehki “Ei Koht me Nanmwarki.”
Wehwehki “Ei Nsenamwahu.”
Kakete kohsang ni lokaiahn Ipru ehu me wehwehki “luwetala; soumwahuda.”
Wehwehki “Me Luwet; Me Pahn Imwisekla.”
LI, “pilawa.”
De “wiahiong kisakis ehu.”
LI, “wasahn kommoal ehu.”
Wehwehki “Ei Nsenamwahu.”
Wehwehki “Katik.”
LI, “pwe me Keieu Manamano ketin kahrehiong met en uhdahn katik ong ie.”
Kilang KLL.
De kakete, “kapakap en krein kan.”
De “doahkeiuk.”
LI, “pahn sapwellime pehnpihr kan.”
LI, “komw kupwure ie.”
LI, “koasoiong mohngiong en.”
De kakete, “kapakap en krein kan.”
Mpen 22 L (20 dry qt). Kilang Ortk B14.
LI, “wasahn kommoal.”
De “likawihada omw likou puhp.”
Mpen 44 L (40 dry qt). Kilang Ortk B14.
LI, “Ihs kowe?”
LI, “pwainda sapahl.”
LI, “lohkihda ahd ehu.”
Me iei, nein nein Naomi pwutak.
LI, neʹphesh. Kilang KLL.
LI, “iet dih kan.”