Irelaud 16
Pirien Minimin Ehu
MWURIN Siohwa Koht ketin doadoahngki ohl emen, Eipraam, oh kadaudoke kan, mehn Israel kante mpen sounpar 2,000, e “ketin kasalehda eh kupwurehla mehn liki kan mahs ni eh ketikihsang nanpwungarail aramas ekei pwe re en wiahla sapwellime [“aramas akan ong mware,” NW].” (Wiewia 15:14) Aramas akan ong mwaren Siohwa pahn wiahla sapwellime sounkadehde kan, me kohpene oh miniminpene ni arail madamadau oh wiewia kan sohte lipilipil iawasa re kin mihmi ie pohn sampah. Aramas pwukat me kin miniminpene ong mwaren Koht kin miehkihla pweidahn sapwellimen Sises kehkehlik ong sapwellime tohnpadahk kan. E mahsanih: “Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkiong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk: papidaisihirailla ni mwaren Sahm oh Sapwellime oh Ngehn Sarawi, oh kehkehlingkihong irail re en peikiong mehkoaros me I koasoanediong kumwail.”—Madiu 28:19, 20.
Sang ni ahmw inoukihong Siohwa pein uhk, ke wiahla emen tohnpadahk en Sises Krais oh met ke wia kisehn ehu pirien minimin en Kristian akan nin sampah pwon, me sohte kin mweidohng wekpeseng en wehi, keinek, de irair en mwohni en katohrohrpeseng irail. (Melkahka 133:1) Pwehki met, ke kin poakohng oh wauneki riomw Kristian akan nan mwomwohdiso, mendahki ekei irail kohsang keinek de wehi me weksang ahmw. Mwein ekei kompoakepahmw keren kan nan mwomwohdiso iei aramas pwukat me ke sohte men patehng mahs pwehki wekpeseng en keinek, tiahk, sukuhl, de irair en mwohni. Kitail kin miniminpene oh kasalehda limpoak mehlel en pirien me kin wiahda nanpwung kehlail ieu me sohte kak ohla, me kehlail sang soangsoangen nanpwung kan en koasoandi en sampah, pelien lamalam, de peneinei.—Mark 10:29, 30; Kolose 3:14; 1 Piter 1:22.
WEKIDEKLA KAN EN MADAMADAU
Ma ekei kin apwaliki kihsang madamadau en lipilipilki aramas me pid keinek, politik, koasoandi kan, de ire teikan, mwein re kak medemedewe duwen tepin Kristian en mehn Suhs akan, me anahne kihsang madamadau en pelien lamalam en mehn Suhs akan en lipilipilki aramas akan me kohsang wehi teikan. Tamanda ni ahnsou me Piter ale kaweid en kohla ni imwen kaunen sounpei en Rom, Kornilius, Siohwa ni kadek ketin kaunopada Piter ong pwukoa wet. Menlau wadek Wiewia irelaud 10 pwon.
Nan kasansal ehu, Piter ale kaweid en kemehla oh kang soangen mahn akan me mehn Suhs akan kin wiahki mehkot samin en sair. Ni ahnsou me Piter kasalehda me e sohte men wia met, ngihl ehu me kohsang nanleng padahkiong ih: “Ke dehr wiahki me samin mehkot me Koht mahsaniher me mwakelekel.” (Wiewia 10:15) Met anahne wiawi pwehn kapwungala ahn Piter madamadau ong pwukoa ieu me e pahn ale, iei en kohla oh mwemweit rehn ohl en mehn liki men. Ahpw ni ahnsou me e peikiong sapwellimen Siohwa kaweid, Piter koasoiaiong irail akan me kohpene: “Pein kumwail ese mwahu me at lamalam sohte kin mweidohng mehn Suhs emen en pas de patehng kumwail mehn liki kan. Ahpw Koht ketin kasalehiong ie me I sohte pahn wiahki aramas emen me samin ong kaudok oh sohte mwakelekel. Eri, ihme I pwarkihdo ni soh peikasal ni amwail ileklahng ie.” (Wiewia 10:28, 29) Mwurin mwo, Piter kadehdehda mehn kadehdehn sapwellimen Siohwa kupwurki Kornilius oh eh peneinei.—1 Piter 3:10-12.
Sohl en Tarsus anahne aktikitik oh patehng irail akan me e sohte men patehng mahs, pwe mahs, ih emen Parisi me iang sukuhl laud. E pil anahne ale kaweid sang rehrail. (Wiewia 4:13; Kalesia 1:13-20; Pilipai 3:4-11) Kitail kak kamehlele me wekidekla kan anahne wiawi nan madamadau en soangen aramas pwukat duwehte Serkius Paulus, Daionisius, Damaris, Pailimwon, Onesimus, oh meteikan ni arail ale rongamwahu oh wiahla tohnpadahk en Sises Krais.—Wiewia 13:6-12; 17:22, 33, 34; Pailimwon 8-20.
KOLOKOL ATAIL MINIMIN EN SAMPAH PWON
E sansal me limpoak en riomw brother oh sister kan nan ahmw mwomwohdiso kin sewese uhk en karanih Siohwa oh sapwellime pwihn. Mahs, ke sohte kin kilang soangen limpoak nan pwihn teikan. Ke kin kilang kilel sansal en limpoak oh minimin me kin kasalehda irail tohnpadahk en Sises Krais mehlel kan. (Sohn 13:35) Ahpw met ahmw kalahnganki sapwellimen Siohwa wiewia kan ong tohnsampah laudla sang mahs ni ahnsou me ke wehwehkihda me limpoak nan ahmw mwomwohdiso iei ihte kisehn limpoak me kin mie nan pwihn en sapwellimen Siohwa aramas akan nin sampah pwon! Ke wia sounkadehdehn oh kisehn pweidahn kokohp en Paipel me pid duwen kihpene en aramas akan nan imwin rahn akan pwehn kaudokiong Siohwa ni popohl oh minimin. Ke sou men wadek kokohp wet? E mih nan Maika 4:1-5.
Pwehki mie soangsoangen kahrepe kan me kin katohrohrpeseng aramas akan rahnwet, ihs me kak lemeleme me kak wiawi kaminiminpenehn aramas akan me “kohsang nan wehi koaros, ni kadaudok koaros, nan sahpw koaros, oh lokaia koaros”? (Kaudiahl 7:9) Medewehla duwen wekpeseng en aramas akan me kin doadoahngki dipwisou kapw kan nan arail mour oh aramas akan me kin kolokol mour en arail tiahk en keinek kan. Medewehla duwen uhpene en pwihn en pelian lamalam kan me kohsang aramas akan en keinek teieu oh wehi teieu. Pwehki madamadau en pohnmwahsohki pein arail wehi kin lalaudla, aramas akan kin tohrohrpeseng me pid duwen pali en politik laud sang mahs. Oh pil ma ke pahn medewehla duwen wekpeseng laud en pai en mwohni nanpwungen pwihn en aramas akan nan wasa koaros oh patehng soangsoangen irair kan me kin katohrohrpeseng aramas akan, eri miniminpene en aramas akan me kohsang wehi koaros oh soangsoangen pwihn koaros ki limpoak oh popohl kin wia mehkot me inenen kapwuriamwei me ihte Koht Lapalahpie kelepw kak kahrehda.—Sekaraia 4:6.
Ahpw soangen minimin kin uhdahn mie, oh ni ahnsou me ke wiahla Sounkadehdehn Siohwa inoudahr oh papidaislahr men, ke wiahla kisehn pirien wet. Ahmw pwoson kahluwa uhk ongehr nan paradais en ngehn ehu. Pwehki ke kin paieki paradais wet, ke ahneki pwukoa en apwalih paradais wet. Ke kak wia met sang ahmw kin kapwaiada mahsen en wahnpoaron me dierek nan Kalesia 6:10: “Nindokon eh mie atail ahnsou, kitail en wia mwahu ong aramas koaros; ahpw mehlel ong irail kan me kisehn atail pwoson.” Apwahpwalih paradais en ngehn wet pil kin wehwehki en “dehr wia mehkot sang ni amwail ineng en roporop ong pein kumwail de suwei mwahl; ahpw kumwail mpahipene nanpwungamwail, oh dehr wiahki me kumwail mwahusang aramas teikan. Kumwail pohnese ineng mwahu en meteikan, kaidehn amwail kante.” (Pilipai 2:3, 4) Sang ni atail kin kaiahnehda pein kitail en kilang riatail brother oh sister Kristian akan ni ahl me Siohwa eh ketin mahsanih irail ah kaidehn nin duwen mwomwen irail ni mas liki—kaidehn tetehkte arail soh unsek me pahn ehu rahn sohla—kitail pahn pousehla ahneki nanpwung mwahu oh popohl rehrail.—Episos 4:23, 24.
NSENOHKI EMENEMEN
Nin duwen wahnpoaron Pohl karasahda mwahu, tohnmwomwohdiso kan kin kisehn paliwarteieu, oh nsenohki emenemen. (1 Korint 12:14-26) Mehkot me kin doakedoake emen kisehn pwihno pahn doakedoake sapwellimen Koht aramas akan pwon. Mwein kitail kin dohsang ekei irail towe kan en pirien en sampah pwon wet, ahpw kitail kin nsenohki irail. Ma ekei riatail kan kin lelohng kalokolok, meteikan kin uhdahn nsensuwedkihla. Ma ekei kin lelohng kahpwal en sohte itar kepwe kan de kahpwal en disaster de mahwen de pei nan arail wehi, meteikan pahn song diarada ahl kan en kihda sawas en pali ngehn oh pil sawas en pali war.—2 Korint 1:8-11.
Kitail koaros anahne kapakapki riatail kan rahn koaros. Mie riatail kan me kin lelohng kasongosong kan en wiahda me suwed. Kahpwal akan me ekei riatail kan kin lelohng kin sansal ong wehi pokon, ahpw uhwong kan me meteikan kin lelohng rahn koaros sang rehn tohndoadoahk kan de tohnpeneinei kan me sohte iang padahk mehlel sohte kin kalapw sansal. (Madiu 10:35, 36; 1 Deselonika 2:14) Kitail koaros kin nsenohki met pwehki kitail kin wia ehu pwihn en pirien en sampah pwon. (1 Piter 5:9) Pil mie irail akan me kin doadoahk laud nan sapwellimen Siohwa doadoahk, tiengla mwomwe nan doadoahk en kalohk oh apwahpwalih mwomwohdiso kan. Oh mie irail akan me ale pwukoa en apwalih doadoahk en sampah pwon. Irail koaros anahne atail kapakap, oh sang ni atail kapakap, kitail kin kasalehda atail nsenoh mehlel ong riatail kan oh atail limpoakohng irail, mendahki ekei pak kitail sohte kak wia mehkot pwehn sewese irail likin kapakapki irail.—Episos 1:16; 1 Deselonika 1:2, 3; 5:25.
Pwehki kahpwal akan me kin wiawi nan sampah erein imwin rahn akan oh soangen kahpwal en disaster kan kin wiawi duwehte rerrer en sahpw kan oh lapake kan, Sounkadehdehn Siohwa Kristian akan anahne kaunopada en sewese emenemen. Ekei pak, met kin wehwehki en wia doadoahk laud en sewese irail oh koasoanehdi lapalahn sawas en kepwe kan. Tepin Kristian akan kin wia mehn kahlemeng mwahu me pid ire wet. Pwehki irail kin tamanda sapwellimen Sises kaweid, tohnpadahk en sahpw teikan perenki kadarala sawas en kepwe kan ong riarail kan nan Sudia erein ahnsoun lehk laud. (Sohn 13:34, 35; Wiewia 11:27-30; 20:35) Wahnpoaron Pohl koasoanehdi doadoahk en sawas pwe soahng koaros en wiawi ni soandi mwahu. (Wiewia 11:29; 2 Korint 9:1-15) Nan atail ahnsou, ni ahnsou me riatail kan lelohng kahpwal akan oh anahne sawas en pali war, pwihn wet oh emenemen Kristian pahn mwadang mwekidki met oh kihda sawas me anahn.
KATOHROHRLA EN WIA KUPWUREN SIOHWA
Atail minimin en pirien en sampah pwon kin wiawihda pwehn wia kupwuren Siohwa. Ni ahnsouwet, kupwure iei me rongamwahu en Wehio en lohkiseli nin sampah pwon pwe kadehde en mie ong wehi koaros. (Madiu 24:14) Kitail kin wia doadoahk wet, ahpw ni ahnsowohte, Siohwa ketin kupwurki atail wiewia kan en ahnsou koaros pahrekiong sapwellime koasoandi ileile kan me pid tiahk kan. (1 Piter 1:14-16) Pwe kupwuren Siohwa en wiawi, kitail koaros anahne perenki uhpah emenemen oh wia doadoahk pwe rongamwahu en lohkiseli. (Episos 5:21) Met kaidehn ahnsou en raparapahki pein nsenatail, ahpw en mwohnki Wehin Koht nan atail mour laud sang mahs. (Madiu 6:33) Atail kin tamatamante ire wet oh miniminiong meteikan oh wia doadoahk ong rongamwahu pahn wahdo peren oh nsenamwahu ni ahnsouwet oh pil kahluwalahng kapai soutuk kan.
Nin duwen Sounkadehdehn Siohwa kan, kitail kin uhdahn weksang oh tohrohr sang tohnsampah teikan nin duwen aramas mwakelekel oh ngoangki doadoahk ong atail Koht. (Taitus 2:14) Kitail sohte kin weksang oh tohrohrsang sampah mehnte pwe meteikan en tehk kitail. Ni pali teio, atail kaudok ong Siohwa me kin katohrohrkitailsang meteikan. Kitail sohte kin ihte doadoahkpene rehn riatail kan nin sampah pwon, ahpw kitail pil kin doadoahngki lokaia tehieu en padahk mehlel oh miniminpene me pid duwen atail wiewia kan pwehn pahrehkiong padahk mehlel me kitail kin kalohki. Met kokohpadahr ni ahnsou me Siohwa ketin doadoahngki soukohp Sepanaia oh mahsanih: “I ahpw pahn wekidala tohn wehi kan [“ong lokaia min,” NW] oh re pahn kapakapohng ie kelehpw oh sohte kapakapohng emen koht tohrohr. Irail koaros pahn peikiong ie.”—Sepanaia 3:9.
Siohwa eri ketin kamwakidada Sepanaia en kawehwehda mwomwen pirien minimin oh mwakelekel en sampah pwon me uhdahn miehlahr rahnwet: “Mehn Israel kan me pahn luhwehdi sohte pahn wiahda me sapwung ong emen, sohte pahn lokaia likamw, de song en pitih emen. Re pahn paiamwahu oh saledek sang apwal, re sohte pahn masak emen.” (Sepanaia 3:13) Pwehki Sounkadehdehn Siohwa kan kin wehwehki padahk mehlel en mahsen en Siohwa oh kawiliakapwala arail madamadau oh wekidala arail mour pwehn pahrekiong sapwellimen Siohwa koasoandi kan, irail kak doadoahkpene ni minimin. Irail kin kak wiahda mehkot me mwomwen sohte kak wiawi mwohn mesen aramas akan me kin doadoahngkihte madamadau en aramas. Ei, pwihn en Kristian nin sampah pwon kin uhdahn wia pwihn en aramas tohrohr kan, sapwellimen Koht aramas akan, me kin kihong ih wahu nin sampah pwon.—Maika 2:12.
Pwihn en Sounkadehdehn Siohwa kan en sampah pwon kin kasansalehda dahme Sises ketin kehkehlingki oh dahme e ketin kasansalehda nin duwen kilel mehlel en sapwellime tohnpadahk mehlel kan. Sises ketin mahsanih: “I pahn kihong kumwail kosonned kapw ehu: kumwail en poakpene nanpwungamwail. Duwen ei poakohng kumwail, iei duwen kumwail en poakpene. Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:34, 35) Irail akan me kin raparapahki en esehla Siohwa kin kilang mehnkadehde wet me Sounkadehdehn Siohwa kan iei sapwellime aramas akan pwehki limpoak me kin sansalda nanpwungarail kin kadehdehda met. Kitail kin uhdahn perenki wia kisehn sapwellimen Siohwa pwihn en aramas akan, me kin ahneki pwais en wia doadoahk kaselel en kalohk nan imwin ahnsou wet! Sang ni atail kin nantihongete kakairada atail limpoak oh kasansalehda pein kitail ki kilel sansal wet, kitail kak kamehlele me kitail pahn ahneki pwais kaperen tohto en atail doadoahk nan atail pirien minimin en sampah pwon.