Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MARCH 2-8
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 41-42
“Ke Dehr Masak”
ip-2 20 par. 10
Mahsen en Kokohp me Kansenamwahu, me Ke Iang Pidada
10 Siohwa ketin mahsanihada irair en sampah ni eh ketin mahsanih dahme pahn wiawi sounpar 200 samwa mwuhr. Nein Sairus karis en sounpei kehlail kan mwadang mwekid, oh kalowehdi koaros me kin uhwong. Aramas akan—tohn deke kan, irail kan me kin mi wasa me keieu doh—kin masepwehkada ni Sairus eh kohkohdo. Pwehki ar masepwehkada, re miniminpene pwe ren uhwong ih me Siohwa ketin malipe sang palimese pwehn kadeik. Re kin song kangoange emenemen, oh nda: “Kehlail.”
ijwbv artikel 5 par. 4-7
Aiseia 41:10—“Dehr Masak, Pwe I Pahn Ieiang Uhk”
“I pahn ieiang uhk.” Siohwa ketikihong sapwellime tohnkaudok kan kahrepen ar sohte anahne masak, pwehki re sohte kelekelehpw. Pwehki e ketin mahsanih dahme wiawihong irail oh karonge ar kapakap kan, e mwomwen me e ketin ieiang irail wasao.—Melkahka 34:15; 1 Piter 3:12.
“Ngehi me omw Koht.” Siohwa ketin kameleileidi sapwellime tohnkaudok kan sang ni eh ketin katamankin irail me e wiewiahte arail Koht oh wiahki irail sapwellime tohnkaudok kan. Re kak kamehlele me Koht pahn ketin mwekid pwehki irail sohte lipilipil dahme pahn wiawi.—Melkahka 118:6; Rom 8:32; Ipru 13:6.
“I pahn kakehleiukada, ei, I pahn seweseiuk, I uhdahn pahn kolkinuhkedi limei palimaun en pwung.” Siohwa ketin doadoahngki mahsen siluh pwukat, kakehlaka, sewese, koledi, pwehn kasalehda me e uhdahn pahn ketin utung irail. E ketin doadoahngki mahsen kan me kitail kak wehwehki pwehn kasalehda duwen eh pahn ketin mwekid ni sapwellime aramas akan ar anahne sawas. Ma emen pahn pwupwudi, Koht kak ketin kapahla lime palimaun pwehn kasihnenihada.—Aiseia 41:13.
Koht ketin kakehlakahda oh sewese sapwellime tohnkaudok kan sang sapwellime mahsen, Paipel. (Sosua 1:8; Ipru 4:12) Karasepe, Mahsen en Koht kin kasalehda erpit ong irail kan me lelohng kahpwal, duwehte semwehmwe, soumwahu de mehlahn emen me re poakohng. (Lepin Padahk 2:6, 7) Koht pil kak ketin doadoahngki ngehn sarawi, de sapwellime manaman, pwehn ketin kakehlaka en sapwellime tohnkaudok kan ar pepehm oh madamadau pwe ren kak dadaurete pahn kahpwal kan.—Aiseia 40:29; Luk 11:13.
“Kumwail Dehr Masak. I Pahn Sewesei Kumwail”
Sapwellimen Siohwa mahsen kan inenen kansenamwahu. Song en medewehla dahme Siohwa uhdahn ketin inoukihong kitail. Ireo sohte mahsanih me ke wie alialu limwahn Siohwa kolokol limeo. Ma ke wie alialu limwah, palimaun en limen Siohwa pahn ketin kolokol palimeing en pehmwen. Ahpw, Siohwa ketin kapahwei ‘palimaun en limeo me pwung’ oh koledi ‘palimaun en pehmwen,’ mwomwen me e ketin waikuhkada sang nan kahpwal ehu. Ni Siohwa eh ketin koledi palimaun en pehmwen, e kin kakehlakahda iuk ni eh mahsanih: ‘Dehr masak, pwe I pahn seweseiuk.’
Ke kin kilangwohng Siohwa nin duwen Semomw oh Kompoakepahmw men me limpoak? Ke kamehlele me e pahn ketin seweseiuk ni omw lelohng kahpwal kan? Siohwa uhdahn ketin nsenohkin uhk oh kupwurki seweseiuk. Ni omw lelohng kahpwal kan, Siohwa ketin kupwurki ken dehr perki mehkot. Dahme kahrehda? Pwehki e uhdahn ketin poakohng uhk. E uhdahn kin ketin “sewese kitail ni ahnsou apwal akan.”—Mel. 46:1.
Ire Kesempwal kan
Ia Wehwehn en Loalopwoat?
Siohwa ketin mahsanihong kompoakepah Eipraam: “Ngehi me wia omw mehn sansar.” (Senesis 15:1; Aiseia 41:8) Met kaidehn mahsente. Siohwa ketin pere oh doarehla Eipraam oh eh peneinei sang Parao oh Apimelek. E ketin sewese Eipraam pwe en doarehla Lohd sang nanmwarki pahmen. Siohwa ketin kapwuredohng Eipraam me sounpar 100 oh Sara me sounpar 90 ara kehl en naineki seri pwe sang rehra kadaudok me inoupe mie pahn kohdo. Siohwa kin ketin mahseniong Eipraam sang ni kaudiahl kan, ouraman kan oh tohnleng kan. Siohwa ketin loalopwoatohng Eipraam erein eh momour oh pil ahnsou reirei mwurin eh melahr. Erein sounpar epwiki kei, Siohwa ketin kapwaiada sapwellime inou ong kadaudok en Eipraam, wehin Israel, mendahki re sapeik. Siohwa ketin sapwellimanki nanpwungmwahu rehn Eipraam, met kin kasalehda ia wehwehn loalopwoat mehlel, me iei limpoak me sansalkihda wiewia kan.—Senesis, irelaud 12 lel 25.
MARCH 9-15
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 43-44
Kokohp Ehu me Ntingdi Sounpar Riepwiki Mwowe
gm 123-124 par. 16-17
Kokohp kan me Pweida
16 Nan pahr 539 Mwohn Krais, kaundahn wehi kehlail en Papilon imwisekla ni kaun kehlail en Persiao Sairus iangahki karis en sounpei en Media ar mahweniong Papilon. Ahpw Sairus diarada mehkot me kamasepwehk. Lapalahn kehl kan kapilpene Papilon oh e mwomwen me e sohte kak ohla. Pillap laud Iupreitis pil tang nan kahnimwo oh sewese wia mehn perehpe kesempwal.
17 Herodotus, soupoad en mehn Krihs, kawehwehda ia duwen Sairus eh apwalihala kahpwalo: “E pwilikihdi ekei nah sounpei kan ni wasa me pillapo tangolong ie nan kahnimwo, oh e kihdi ehu pwihn tohrohr ni wasa me pillapo tangieila ie, e ruwese irail en pedolong nan kahnimwo ni ar keid nan pillapo, ni eh pedepedala . . . E kawetala pilen Iupreitis ni eh wiahda warawar me lellahng pwoahr ehu [leh me kaunen Papilon mahso wiahda], me wia lehpwel ehu mahso, eri pillapo kohkohdi lao aramas kak alu loale. Eri mehn Persia ko me mi limwahn pillapo keid nan pillapo, me pedepedlahr lel ni dengerail ko, oh pedolong nan kahnimwo.”4
it “Sairus” par. 7
Sairus
Kalowehdi Papilon. Met Sairus kaunopada pwehn mahweniong wehi kehlailo Papilon, oh sang ahnsowo kohla, e kin mi nan pweidahn kokohp en Paipel. Nan en Aiseia kokohp me pid onohnsapahl en Serusalem oh tehnpas sarawio, eden kaunen Persia menet kileldi nin duwen emen me Siohwa Koht ketin idihada pwe en kalowehdi Papilon oh kasaledekala mehn Suhs kan me kalipiliplahng wasao. (Ais 44:26–45:7) Kokohp wet ntingdi sounpar epwiki limeisek mwohn Sairus eh ahneki manaman oh pil ohlahn Suda wiawi mwohn Sairus saikinte ipwidi, ahpw Siohwa ketin mahsanih me Sairus pahn wia sapwellime “sounsilepen sihpw” ong mehn Suhs kan. (Ais 44:28; pil kilang Ro 4:17.) Pwehki idihdida me wiawi mwowe, Sairus adaneki sapwellimen Siohwa “me keidio” (lokaiahn Ipru ma·shiʹach, mesaia oh lokaiahn Krihs khri·stosʹ, krais). (Ais 45:1) Mendahki Koht ketin ‘ekerkin ih ede,’ (Ais 45:4) met sohte wehwehki me E ketikihong Sairus ede ni eh ipwidi, ahpw met wehwehki me Siohwa ketin mwahngih me aramas men me adaneki ahd wet pahn pwarada oh sapwellimen Siohwa malipilip ong ih pahn uhdahn sansal.
it “Sairus” par. 17
Sairus
En Sairus sawas ong mehn Suhs kan kin uhdahn weksang wiewiahn kaun en mwowe ko me kin kaudokiong koht likamw akan. E kapwurehdo dipwisou kan en tehnpas sarawio me Nepukadnesar II walahng Papilon, oh mweidohng ren wahdo tuhke sidar sang Lepanon, oh mweidada irail en doadoahngki mwohni sang tehnpas en nanmwarki pwehn sewese pweinen kauwada tehnpas sarawio. (Esr 1:7-11; 3:7; 6:3-5) Nin duwen me ntingdi pohn Cyrus Cylinder (PICTURE, Vol. 2, p. 332), kaunen Persia menet kin kadek ong aramas akan me e kalowehdi. Nting ko kasalehda me e nda met: “I kapwurelahng kahnimw sarawi kan [me ekei ndand mahso] me mi palio sang pillap Daikris, wasa sarawi kan me tehnla ahnsou reirei, sansal kan me kin mi wasa ko (mahso) oh kauwada wasa sarawi pwe ren mi mwo kohkohlahte. I (pil) kapokonepene tohn wasao (en mahso) oh kapwurehla (irail) nan sapwarail.”—Ancient Near Eastern Texts, p. 316.
Ire Kesempwal kan
Peidek kan Sang Sounwadawad kan
Keriaun karasaras iei me pid kokohpo duwen ohl me adaneki Sairus, me pahn kapitala mehn Suhs ko oh ruwese onohnsapahldahn sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio. (Ais. 44:26–45:4) Nanmwarki Sairus en Persia kapwaiada kokohp wet. (Esra 1:1-4) Ahpw Sairus sohte kin kaudokiong Koht mehlelo. Siohwa ketin doadoahngki Sairus en kapwaiada kokohp wet, ahpw e ketin mweidohng Sairus en pein pilada ihs me e pahn kaudokiong.—Lep. Pad. 21:1.
MARCH 16-22
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 45-47
“Ngehi me Koht, oh Sohte Emen me Duwehte Ngehi”
“Mwaromwi en Sarawihla”
14 Sehdan wiahier soahng koaros me e kak pwehn kauhdi Siohwa sang eh pahn ketin kapwaiada kupwure. Ahpw Sehdan kin pwurupwurehng sohte pweida. Paipel kasalehda dahme Siohwa ketin wiadahr, oh met kadehdehda me sohte emen me duwehte Siohwa Koht. Mehlel, uhwong sang Sehdan oh koaros me iangala ih kin uhdahn kansensuwedihada Siohwa. (Mel. 78:40) Ahpw Siohwa ketin apwalihala uhwong wet ni eh ketin doadoahngki sapwellime erpit, kanengamah, oh pwung pahrek. E pil ketin kasalehda sapwellime kehl me keieu manaman ni ahl tohto. Keieu kesempwal, e ketin kasalehda limpoak nan sapwellime wiewia kan koaros. (1 Sohn 4:8) Siohwa sohte ketin uhdihsang doadoahk pwehn kasarawihla mware.
cl 42 par. 14
“Siohwa . . . Ketin Sapwellimanki Manaman Laud”
14 Duwehte atail kin kilang, Koht ketin doadoahngki manaman pwehn kapikada, kauwehla, pere, kamwahwihala mehkot—pwehn ketin wia soahng sohte lipilipil me pahrekiong kupwure unsek. (Aiseia 46:10) Ekei pak, Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime manaman pwehn kasalehda mehkot kesempwal duwen ih oh sapwellime koasoandi kan. Ahpw keieu, e kin ketin doadoahngki sapwellime manaman pwehn kapwaiada kupwure—en doadoahngki Wehin Mesaia pwehn kasarawihla mware sarawi, oh kasalehda me sapwellime kaunda me keieu mwahu. Sohte mehkot kak kauhdi kupwure.
it “Me Kalipilipala kan Pwurodo Sang Papilon” par. 1
Me Kalipilipala kan Pwurodo Sang Papilon
NAN pahr 607 Mwohn Krais, sapwen Suda me diren aramas akan mahs “tehnla, sohla towe,” pwehki mehn Suhs akan selidi oh kalipilipala nan Papilon oh meteikan tangalahng Isip. (Ser 9:11) Ahpw Koht me limpoak oh kadek, sohte ketin pwilikihdi sapwellime aramas akan en kalipilipala kohkohlahte. E ketin kohpada me re pahn “anahne papah nanmwarkien Papilon erein sounpar 70,” oh mwuri e pahn ketin kapitala me lelepek kan me luhwe. (Ser 25:11, 12; 29:10-14) Oh mendahki Papilon wia wehi kehlail ehu me mwomwen sohte kak lohdi, e sohte kak kasapwungehla dahme Koht ketin mahsanih. Mehn Suhs kan me pwurodohsang ar kalipilipala kin kasalehda mehlelpen pweidahn sapwellimen Siohwa kokohp.
Kitail En Peren Pwe Siohwa Kin Kasalehong Kitail Sapwellime Ahl
18 Nan rahnpwukat, me duwehte mahs, emen anahne en lelepek ma e men kekeid nan sapwellimen Siohwa ahl—nantiong en papah Siohwa kelehpw. Irairen peik me kesempwal ma emen pahn kekeid nan sapwellimen Siohwa ahl—kapwaiada sapwellime kosonned akan oh sohte soikala. “Kauno [“Siohwa,” NW] me pwung oh kin kupwurki wiewia mwahu kan; me kin peikiong pahn kin momour mwohn silangi.”—Melkahka 11:7.
19 Ahas kin sohpeiong koht akan en Siria en kihong ih mour meleilei. Mehn Israel akan nan Isip kin kaudokiong “Lih Nanmwarki Nanleng,” iei emen koht lih me aramas tohto nan Middle East en mahs kin koapworopworki me e pahn wahdohng irail kepwehpwe. Rahnwet, koht tohto kaidehn uhdahn dikedik kan. Sises ketikihong kitail kaweid mwahu ni e padahkiong kitail en dehr papah “kepwehn sampah kan,” ahpw en papah Siohwa. (Madiu 6:24) Wahnpoaron Pohl koasoiada duwen “noahrok kepwe iei ehu soangen kaudok ong dikedik en eni kan.” (Kolose 3:5) E pil koasoiahda duwen irail akan me “arail koht iei ineng en paliwararail kan.” (Pilipai 3:19) Ei, mwohni oh kepwehn sampah kan wia “koht kesempwal kei” me aramas akan kin kaudokiong nan rahnpwukat. Ni mehlel, pali moron en aramas—pil irail akan me kin iang pelien lamalam—‘koapworopworki soahng kan me sohte kin tengeteng, duwehte kepwehpwehn sampah.’ (1 Timoty 6:17) Aramas tohto kin doadoahk laud en papah koht pwukat, oh ekei kin ale pai en sampah tohto—koukousoan nan ihmw keieu kaselel kan, paiekihda dipwisou pweilaud kan, oh mwenge pweilaud kan. Ahpw kaidehn koaros kak alehdi pai en sampah pwukat. Oh irail akan me kin ale pai en sampah pwukat kin diarada me re sohte kak uhdahn kaitarala arail anahn akan. Pai en sampah pwukat sohte kin tengeteng, oh re kin wiawi ni ahnsoukiste oh sohte kin kaitarala atail anahn akan en pali ngehn.—Madiu 5:3.
Ire Kesempwal kan
Ia Duwe, Koht Ketin Mwahngih me Adam oh Ihp Pahn Wiahda Dihp?
Paipel pil kin kasalehda me Siohwa “kelehpw sapwellimanki erpit ni unsek.” (Rom 16:27) Sapwellimen Koht tohnleng kan kilang kasalepen erpit me sohte irepe ni soangsoangen ahnsou kan. Ni Siohwa eh ketin wiahda soahng kan me pid sampah, re tepida “weriwerki ar kaping.” (Sohp 38:4-7) Ngehn loalokong pwukat uhdahn nsenohki kilang dahme wiawi nan mwetuwel en Ihden. Eri, mwurin Koht eh ketin kapikada lahng kapwuriamwei oh ketin wiahda doadoahk kaselel kan en sampah, ia duwe, e pwung Koht erpit men en ketin wiahda ohl oh lih mwohn mesen sapwellime tohnleng kan ni eh ketin mwahngih me ira pahn pwupwudi? E sansal me Koht sohte pahn ketin wiahda koasoandi ehu me sohte pahn pweida.
Ahpw ekei kakete nda, ‘Ia duwen Koht emen me ketin mwahngih soahng koaros eh sohte mwahngih duwen met?’ Mehlel, ehu kisehn sapwellimen Siohwa erpit lapalap iei koahiek en mwahngih “sangete nin tapio” dahme pahn wiawi. (Aiseia 46:9, 10) Ahpw e sohte ketin anahne doadoahngki koahiek wet, duwehte eh sohte ketin anahne doadoahngki sapwellime manaman ni unsek ahnsou koaros. Siohwa kin ketin pilada ahnsou en doadoahngki sapwellime loalokong en mwahngih dahme wiawi. E kin ketin doadoahngki met ni ahnsou me pwung oh konehng.
MARCH 23-29
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 48-49
Paieki Omw Rongorong Siohwa
it “Sounpadahk, Padahk” par. 2
Sounpadahk, Padahk
Sounkapikada, Siohwa Koht iei Sounpadahk Lapalap en sapwellime ladu kan. (1Na 8:36; Me 27:11; 86:11; 119:102; Ais 30:20; 54:13) Kepikipik kan kin padahkihong kitail me Koht, me ketin mwahngih soahng koaros, ketin ieias, oh soahng pwukat kin kamwakid aramas akan en kasawih oh tetehk. Ahpw leledo ahnsou wet aramas akan kin esehte ekis. (Sop 12:7-9) Oh pil Siohwa Koht kin ketin doadoahngki kaudiahl tohrohr kan pwehn padahkihong aramas akan mware, kupwure oh sapwellime kosonned akan. (Pil kilang Eks 4:12, 15; 24:12; 34:5-7.) Soangen kaudiahl pwukat kin dierek nan Mahsen en Koht, Paipel, oh wia poahsoanpen padahk pwung me pid kupwure. (Ro 15:4; 2Ti 3:14-17) Sapwellimen Koht ngehn sarawi pil wia sounpadahk.—Soh 14:26.
ijwbq artikel 44 par. 2-3
Dahme Paipel Mahsanih Duwen Saledek en Wiahda Pilipil? Koht Ketin Koasoanehdi Omw Mour?
● Koht ketin kapikada aramas akan en duwehte ih. (Senesis 1:26) Weksang mahn akan me kin mwekidki ineng kan, kitail kin rasehng Sounkapikpatail ni atail kak kasalehda soangen irair me duwehte limpoak oh pwung pahrek. Oh duwehte Sounkapikpatail, kitail ahneki saledek en wiahda pilipil.
● Pali laud en ahnsou, kitail kak koasoanehdi dahme kitail pahn wia ni ahnsou kohkohdo. Paipel kangoange kitail en “pilada mour . . . ni [atail] rong [kapitien Koht],” me iei sang ni atail pilada en peikiong sapwellime kehkehlik kan. (Deuderonomi 30:19, 20) Ma kitail sohte ahneki saledek en wiahda pilipil, kangoang wet pahn sohte katepe, oh pil lemei. Koht sohte ketin idingkihong kitail en wia dahme e ketin mahsanih, ahpw ni kadek, e ketin mahsanihong kitail: “Ihte ma ke pahn rong kanahieng ei kehkehlik kan! Eri omw popohl pahn duwehla pillap pwoat.”—Aiseia 48:18.
“Kumwail en Kakehlahda Amwail Pwoson Sarawi”
8 Wasaht Siohwa kin ketin katamankihong kitail me kitail pahn paiekihda atail kin peikiong ih. E kin ketin inoukihda soangen kapai riau ma kitail pahn peik. Keieu, kitail pahn ahneki popohl me duwehte pillap me kin meleilei oh sohte kin madada. Keriau, atail kin wia me pwung pahn rasehng iloak en nan madau. Ni omw kin kesikesihnen ni oaroahr oh kilang iloak kan me kin pwungupwungdo, ke ese me iloak kan sohte pahn uhdi. Ke ese me iloak kan pahn pwungupwungdo ni oaroahr ahnsou werei. Siohwa mahsanih me omw kin wia me pwung kak duwehte iloak kan. Ma ke kin nantihong en kin lelepek ong ih, e sohte pahn ketin mweidohng uhk en lohdi! (Wadek Melkahka 55:22.) Ia duwe, inou kaselel pwukat sou kin kakehlailihala omw pwoson Siohwa oh sapwellime koasoandi pwung kan?
Ire Kesempwal kan
it “Ahnsoun Kupwuramwahu” par. 1-3
Ahnsoun Kupwuramwahu
Nan 2 Korint 6:2, wahnpoaron Pohl koasoia mahsen kan sang kokohp en Aiseia 49:8, me mahsanih: “Iet me Siohwa ketin mahsanih: ‘Ni ahnsoun kupwuramwahu I sapeng uhk, Oh ni rahnen komour I seweseiuk; I kin sinsileiuk pwehn kihiukala nin duwen inou lap ehu ong aramas akan, Pwe ken pwurehng kamwahwihala sahpwo, Pwe ken wiahiong irail en alehdi arail sohso kan me tehnla.’” Mahsen wet wiawihda pwehn kohwong Aiseia, me wia wiliepen de kasalepen wehin Israel. (Ais 49:3) E sansal me met kokohp en onohnsapahl ehu oh kokohp wet tepin pweida ni ahnsou me Israel saledeksang Papilon ni poahngoak eh kohwong mehn Israel me sensel kan, “Kumwail pedoi!” Eri re pwuralahng sapwarailo oh onehda sapahl wasa me tehnla.—Ais 49:9.
Ahpw mahsen kan “pwehn kihiukala nin duwen inou lap ehu ong aramas akan” nan iretikitik 8 en irelaud wet oh mahsen kan nan iretikitik 6 me kasalehda me sapwellimen Siohwa “ladu” menet pahn kohieng kitail nin duwen “marain en wehi kan, pwe [sapwellimen Koht] komour en kak lella ni imwin sampah,” kin kasalehda me kokohp wet kin pid Mesaiao, Krais Sises, me iei sapwellimen Koht “ladu.” (Kapahrekihpene Ais 42:1-4, 6, 7 oh Md 12:18-21.) Pwehki “ahnsoun kupwuramwahu” iei ahnsou me Siohwa pahn ketin “sapeng” oh ‘sewese’ sapwellime ladu, met kin dokedoke mouren Sises nin sampah ni eh “kin loulou ni ngidingid oh kin pekipek ni kapitie laud iangahki pilen silangi, ong Koht me kak ketin doarehsang ih mehla, oh sapwellime loulou kan kin pasapengla pwehki eh lemmwiki Koht.” (Ipr 5:7-9; pil kilang Soh 12:27, 28; 17:1-5; Lu 22:41-44; 23:46) Eri, e wia “rahnen komour” ong Sapwellimen Kohto, oh ih ahnsowo me e ketin kasalehda loalopwoat unsek, kahrehda “irail koaros me kin peikiong ih kak alehdi komour soutuk sang reh.”—Ipr 5:9.
Patehng met, en Pohl doadoahngki kokohp wet kin kasalehda me met pil dokedoke Kristian akan me Pohl kangoange ren “ale sapwellimen Koht kadek sapan oh dehr mwamwahliki,” oh me e ndaiong (mwurin eh koasoia Ais 49:8): “Kilang! Met iei ahnsoun kupwuramwahu. Kilang! Met iei rahnen komour.” (2Ko 6:1, 2) Kristian pwukat wiahla “Israel en Koht” sangete Pendekos en pahr 33 (Kal 6:16), ahpw re anahne kasalehda me re warohng ale sapwellimen Koht kadek sapan, pwe “ahnsoun kupwuramwahu” en uhdahn wia “rahnen komour” ong irail.
APRIL 6-12
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 50-51
Rong Ih me Koht Ketin Padahkih
kr 182 par. 5
Kasukuhlih Sounkalohk en Wehio
5 Eri, Siohwa ketin padahkihong sapwellime Ohlo duwen kalohk me e pahn ketin wia nin sampah. Medewehla kokohp me pid nanpwungen Sounpadahk Lapalapo oh sapwellime Meseniho. (Wadek Aiseia 50:4, 5.) Kokohpo mahsanih: Siohwa ketin pangenda Sapwellimeo “nimenseng koaros.” Mahsen wet kin kasalehda mwomwen sounpadahk men eh kin sangkenei pangenda nah tohnsukuhlo pwehn padahkih ih. Ehu pwuhk me pid Paipel koasoia: “Siohwa . . . ketin wahla ih nan sukuhl duwehte tohnsukuhl men, oh padahkihong ih dahme e pahn kalohki oh ia mwomwen eh pahn wia met.” Nan “sukuhl” wet nanleng, Siohwa ketin padahkihong Sapwellimeo ‘dahme e pahn koasoia oh dahme e pahn padahngki.’ (Soh 12:49) Sahmo pil ketikihong Sapwellimeo kaweid ong ia duwen eh pahn padahk. Ni eh ketiket nin sampah, Sises ketin doadoahngki mwahu dahme e ketin sukuhlkihdi pwe en ketin kapwaiada sapwellime doadoahk en kalohk oh pil kasukuhlih sapwellime tohnpadahk ko ren kapwaiada ar doadoahk.
cf 133 par. 13
“I Poakohng Sahmo”
13 Mwohn eh wia aramasala, Sapwellimen Kohto ngoangki ale kasukuhl sang Semeo. Kokohp me kileldi nan Aiseia 50:4-6 kin kasalehda me Siohwa ketikihong sapwellime Ohlo kasukuhl tohrohr me pid eh pwukoa nin duwen Mesaia. Sapwellimeo perenki sukuhl mendahki kasukuhl pwukat kin pidada en esehla ekei kahpwal kan me pahn lelohng sapwellimen Siohwa me Keidio. Mwuhr, ni Sises eh ketido sampah oh laudla, e kin ngoangkihte kohla ni tehnpesen Semeo oh iang kaudok oh kasukuhl me Siohwa ketin kupwurki en wiawi wasao. Eri Paipel kin kasalehda me Sises kin ketila ni tehnpas sarawio oh sinakokeo ahnsou koaros. (Luk 4:16; 19:47) Ma kitail men kolokol oh kalaudehla atail limpoak ong Siohwa, kitail pahn pwerisekiong iang towehda mihting en Kristian kan, pwe ih wasa me kitail kin kaudokiong Siohwa oh kalaudehla atail loalokong oh kalahngan ong ih.
Ire Kesempwal kan
it “Wasahn Wia Takai” par. 2
Wasahn Wia Takai
Ni eh ketin doadoahngki karasaras kaselel ehu Aiseia, Siohwa ketin katamankin kitail wasahn wia takai oh doadoahk me wiawi wasao. (Ais 51:1) Nan iretikitik en mwurio, e sansal me‘paipo’ iei Eipraam, oh ih me utupen wehio. Oh ‘pwoahro’ iei Sara, me kapehde duwehte pwoahr ehu me naitikihda Aisek, semen Israel mehn mahso. (Ais 51:2) Ahpw pwehki ipwidien Aisek wiawi sang ni sapwellimen Koht manaman oh e wia manaman ehu, karasaras en wasahn wia takai pil dokedoke mehkot kesempwal sang met. Ihme kahrehda Deuderonomi 32:18 (ntp) kasalehda Siohwa nin duwen ‘Paipo, me iei semen’ Israel, “me naitikihiukedi [lepin lokaia me kadoadoahk ong Sara nan Ais 51:2].”
APRIL 13-19
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 52-53
Sises Ketin Kasalehda Limpoak Laud!
Me Pwulopwul kan, Pelianda Kasongosong Sang Iengomw kan
2 Ia duwe, iengomw kan kak kamwakid uhk laud? Ma ei, dahme kahrehda? Kaidehn pwehki ke men re en pwungkin uhk? Pepehm wet sohte kin ahnsou koaros sapwung. Ni mehlel, me laud kan pil kin men iengerail kan en pwungkin irail. Sohte emen kin mwahuki ma meteikan kin soikala irail. Ekei aramas kin sapwungkin uhk ma ke kin nantihong wia dahme pwung. Sises pil kin ketin lelohng met. Ahpw e kin ketin wia dahme pwung ahnsou koaros. Ekei kin idawehn ih oh wiahla sapwellime tohnpadahk kan, ahpw meteikan kin kailongki Sapwellimen Koht Ohl oh kin wiahki me “sohte mwahn ih mehkot.”—Ais. 53:3.
ip-2 205 par. 25
Siohwa Ketin Kalinganahda Sapwellime Sounpapah Mesaia
25 Ia duwe, Mesaia kupwurki lokolok oh pwoula? Aiseia nda: “E kalokolok oh e mweidala pein ih en lokolok, ahpw e sohte kin kihpeseng ewe. E wisikdo rasehng sihpw men pwehn kamakamala, rasehng sihpw lih men me sohte kin mweseisei mwohn sounsehk wunen sihpw kan, oh e sohte kin kihpeseng ewe.” (Aiseia 53:7) Ni kaimwiseklahn pwohng en sapwellime mouro, Sises kak ketin ekerodo “karis en tohnleng kan me tohtohsang karis 12” pwe ren kohdo sewese ih. Ahpw e mahsanih: “Ma I wia met, a ia duwen Nting Sarawi kan eh kak pweida me mahsanih me met anahne wiawi?” (Madiu 26:53, 54) Eri “Sihmpwul en Kohto” sohte pelianda. (Sohn 1:29) Pwe ni ahnsou me kaunen samworo kan oh ohl mah ko kedipa ih ni likamw mwohn Pailet, Sises “sohte ketin sapeng.” (Madiu 27:11-14) E sohte kupwurki mahsanih mehkot me kakete kerempwahla dahme Koht ketin kupwurki ih en ketin wia. Sises kupwurki pwoula nin duwen Sihmpwul en meirong, ni eh mwahngih me sapwellime pwoula pahn pwainda sapahl aramas peik kan sang dihp, soumwahu, oh mehla.
Ire Kesempwal kan
it “Dipwisou kan” par. 2
Dipwisou kan
Keliʹ kin kalapw kasalehda soangsoangen dipwisou kan me kin kadoadoahk me pid wasa sarawio. Dipwisou pwukat iei dahl kan, sah kan, sapwel kan, pwohl kan, pwohk kan, dewen mwoalus kan, mehn kakunla lamp kan, tihpw kan, peisin kan oh kep kan. (Eks 25:29, 30, 39; 27:3, 19; 37:16, 23; 38:3; 1Na 7:40-50; 2Kr 4:11-22) Dipwisou pwukat me “sarawi” pwehki mepwukat kin kadoadoahk ong doadoahk sarawi. (1Na 8:4) Ihme kahrehda mehn Suhs kan me mweselsang Papilon ni pahr 537 Mwohn Krais, ahneki pwais kaselel en wahla dipwisou sarawi kan me Nanmwarki Nepukadnesar kihsang Serusalem, ahpw re anahne kin mwakelekel ni paliwar oh ni kaudok. Kehkehlik wet me kokohpda kadoadoahk ong irail: “Kumwail mwesel, mwesel, pedoisang wasahn, dehr doahke mehkot samin! Kumwail pedoisang reh, kolokol amwail mwakelekel, kumwail me weuwa sapwellimen Siohwa dipwisou kan.” (Ais 52:11) Soangen mwakelekel wet anahne laudsang en mwakelekelte ni masliki. E anahne mwakelekel ni mohngiong. Eri ni wahnpoaron Pohl eh ntinglahng mehn Korint kan, e doadoahngki mahsen en Aiseia 52:11. E kasalehda me Kristian kan anahne mwakelekel ni paliwar oh madamadau.—2Ko 6:14-18; 7:1.
APRIL 20-26
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 54-55
Dahme Ke Men Tounmeteikihla Pwehn Sukuhlsang Siohwa?
Kesempwalpen Kasukuhl Sang Rehn Siohwa
3 Pwehki sapwellime kupwuramwahu, Siohwa kin kupwurki padahki aramas soh unsek kan. Me pid duwen Kristian keidi kan, Aiseia 54:13 kohpada: “Pein ngehi [Siohwa] pahn padahkihong noumw aramas akan, oh ketikihong irail paiamwahu oh popohl.” Mahsen pwukat pil kin dokedoke sapwellimen Krais “sihpw teikan.” (Sohn 10:16, NW) Met sansal sang kokohp ehu me pweidahr nan atail ahnsou. Nan kaudiahl ehu, Aiseia kilangada aramas akan sang wehi koaros ar pokondohng kaudok mehlel. E kawehwehda me re kin ndaiong meteikan: “Nna, kitail kohdalahng pohn dohlen KAUN-O, nan Tehnpas Sarawien Koht en Israel. E ahpw pahn ketin kasalehiong kitail kupwure, pwe kitail en keid nan sapwellime ahl akan.” (Ais. 2:1-3) Ia uwen eh wia pai kaselel ehu en ale kasukuhl sang Koht!
Pwainda Mehlel oh Dehr Netikihla
6 Wadek Aiseia 55:1-3. Wasaht, Siohwa ketin sewese kitail en wehwehki ia wehwehn en ‘pwainda mehlel.’ Nan iren Paipel pwukat, Siohwa ketin kapahrekiong sapwellime mahsen pihl, milik, oh wain. Duwehte pihl eh kin kansenamwahu ong emen me men nimpil, me mehlelo kin kansenamwahu ong kitail. Pil duwehte milik eh kin sewese seri men en kekeirda oh kehlail, me mehlelo en Paipel kin kakehlakahda atail nanpwungmwahu rehn Siohwa. Siohwa pil ketin kapahrekiong sapwellime mahsen kan wain. Dahme kahrehda? Paipel mahsanih me wain kin kahrehda aramas en peren. (Mel. 104:15) Eri ni Siohwa eh ketin mahsanihong kitail en ‘alehda atail tungoal wain,’ e kin mahmahsanihong kitail me ni atail kin idawehn sapwellime kaweid kan nan atail mour, kitail pahn peren. (Mel. 19:8) Siohwa ketin doadoahngki karasaras pwukat pwehn sewese kitail en wehwehki kamwahu kan en sukuhlki oh doadoahngki me mehlelo. Met kitail pahn koasoiapene soahng limau me kitail ele anahne tounmeteikihla pwehn pwainda me mehlelo.
DAHME KE TOUNMETEIKIHLA PWEHN PWAINDA ME MEHLELO?
7 Ahnsou. Kitail kin anahne ahnsou laud pwehn rong rongen Wehio, wadek Paipel oh sawaspen Paipel kan, onopki Paipel rehn Sounkadehdehn Siohwa kan, oh kaunopada ong mihting kan oh pil iang towehda. Pwehn wia mepwukat, kitail pahn anahne doadoahngki ahnsou kan me kitail kin doadoahngki ong soahng kan me sohte nohn kesempwal. (Wadek Episos 5:15, 16 oh nting tikitik kan me mi pah.) Ia uwen ahnsou me kitail anahne pwehn sukuhlki padahk mengei kan en Paipel? Irair en emenemen kin wekpeseng. Sohte irepen dahme kitail kak sukuhlki duwen sapwellimen Siohwa erpit, sapwellime ahl akan, oh pil soahng kan me e ketin wiahda. (Rom 11:33) Tepin Kahn Iroir me wiawihda karasahiong padahk mehlel “kisin wahnrohs ehu” oh koasoia: ‘Dehr itarkihte ehute wahnrohs en padahk mehlel. Ma ehute wahnrohs en padahk mehlel me itar, Koht sohte pahn ketikihda padahk mehlel tohto. Kihkihpene, oh raparapahki.’ Eri kitail kak pein idek rehtail, ‘Ia uwen laud me I sukuhlkier duwen Siohwa?’ Mehnda ma kitail mour kohkohlahte, ahnsou koaros pahn mie soahng tohto me kitail kak sukuhlki duwen ih. Ahpw rahnwet, e kesempwal kitail en doadoahngki ahnsou me kitail ahneki ahnsou wet pwehn sukuhlki uwen me kitail kak. Kitail tehk ehu karasaras en emen me wia met.
be 14 par. 3-5
“Kumwail Tehk Mwahu Mwomwen Amwail Kin Rongorong”
Mie soahng tohto me kin kerempwa kitail en rong kanahieng. Mwein kitail kin pwunodki mehkot. Ngihl oh mwekid kan sang irail me wie rongorong de sang likin wasahn mihtingo kakete kerempwa kitail. Soansuwed en paliwar kak kahrehiong kitail en apwalki rong mwahu. Irail kan me naineki seri tikitik kan kin kalapw sohte kak rong mwahu. Dahme kak sewese kitail en rongorong kanahieng padahk kan?
Wasa me kitail kilikilang, ih wasa me kitail kin tetehk mwahu. Ni omw kilikilang aramas me wia padahko, met kak seweseiuk en rong kanahieng. Ni eh doadoahngki iren Paipel ehu—mendahki omw ese iren Paipelo—rapahkihda oh idawehn ih ni eh wadek. Song en dehr kilenglahng wasa koaros me ngihl de mwekid kan pwarada ie. Ma dahme ke kilikilang kadirehla omw madamadau, ke sohte pahn koledi pali laud en padahk kan.
Ma “pwunod” kin kahrehiong uhk ken apwalki rong kanahieng padahk, eri kapakap ong Siohwa oh peki meleilei en madamadau oh mohngiong me ke anahne pwehn rong kanahieng. (Mel. 94:19; Pil. 4:6, 7) Ke kak pwurupwurehng wia met ma anahn. (Mad. 7:7, 8) Mihting en mwomwohdiso iei koasoandi ehu sang rehn Siohwa. Ke kak kamehlele me e ketin kupwurki ken paiekihda met.—1 Sohn 5:14, 15.
Ire Kesempwal kan
“Kumwail Dehr Perki Mehkot, Pwe Ngehi me Amwail Koht”
14 Keieu, nin duwen sapwellimen Krais tohnpadahk kan, kitail kasik me meteikan pahn kailongkin kitail. (Mad. 10:22) Sises ketin kohpada me sapwellime tohnpadahk kan pahn lelohng kalokolok laud erein imwin rahn akan. (Mad. 24:9; Sohn 15:20) Keriau, kokohp en Aiseia padahkihong kitail me atail imwintihti kan pahn wia laudsang ihte kailongkin kitail; re pahn doadoahngki soangsoangen tehtehn mahwen kan pwehn uhwong kitail. Tehtehn mahwen pwukat iei me iangahki en doadoahngki elen widing ni soh sansal, wiahda likamw kan duwen kitail, de kaloke kitail laud. (Mad. 5:11) Siohwa sohte pahn ketin kauhdi atail imwintihti kan sang arail pahn doadoahngki soangen wiepen tehtehn mahwen pwukat pwehn peiong kitail. (Ep. 6:12; Kaud. 12:17) Ahpw kitail sohte anahne masak. Dahme kahrehda?
15 Medewehla ire mehlel kesiluh me kitail anahne tamataman. Siohwa ketin mahsanih me “sohte tehtehn mahwen ehu pahn kak kauweiukala.” Duwehte dihd ehu me kin pere kitail sang kehl en melimel laud ehu, Siohwa kin ketin pere kitail sang “aramas lemei kan.” (Wadek Aiseia 25:4, 5.) Atail imwintihti kan sohte pahn pweida ni arail kin kahrehiong kitail kahpwal.—Ais. 65:17.
APRIL 27–MAY 3
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT AISEIA 56-57
Kitail Kin Peren Pwe Siohwa Iei Atail Koht
ip-2 269 par. 14-16
Siohwa Pwurehng Ketin Kakehlaka me nan Kapehd Tikitikla
14 Ahpw e pahn mie imwin sapwellimen Koht kanengamah. Ni eh ketin mahmahsenlahng ahnsowo, Siohwa ketin mahsanih: “I pahn kasalehda omw ‘pwung’ oh omw wiewia kan, oh ke sohte pahn paiekihda mepwukat. Ni omw pahn likwer peksawas, dikedik kan me ke kihpene sohte pahn doareiukala. Kisinieng ehu pahn wairailsang koaros, angin esingek ehute pahn peukirailla.” (Aiseia 57:12, 13a) Siohwa pahn ketin kasalehda Suda eh kin mwomwehda pwung. Eh doadoahk mwalaun kan sohte pahn katepe. “Dikedik kan” me e kihpene sohte pahn kapitala ih. Ni kahpwal kan ar pahn wiawi, angin kisinieng ehu pahn peukasang koht akan me Suda kin likih.
15 Sapwellimen Siohwa mahsen kan pweida nan pahr 607 Mwohn Krais. Ih ahnsowo me Nanmwarkien Papilon Nepukadnesar kauwehla Serusalem, isikala tehnpas sarawio, oh salihedi pali laud en aramas akan. “Suda eri kalipilipasang nan uhdakeo.”—2 Nanmwarki 25:1-21.
16 Pil duwehte, dikedik kan me Pwihn en Kristian likamw kihpene sohte pahn kapitala pwihn wet ni rahnen sapwellimen Siohwa engieng. (Aiseia 2:19-22; 2 Deselonika 1:6-10) Koaros me wia kisehn “Papilon Lapalap”—pokon en pelien lamalam likamw akan—iangahki Pwihn en Kristian likamw, pahn kamwomwmwomwla. Ni karasaras, mahn lawalo weitahtao oh kode eisek ko pahn “kihsang mehkoaros me [Papilon Lapalap] ahneki oh kakilisawihada, oh re pahn kangala uduke oh isingkihla douluhl kisiniei.” (Kaudiahl 17:3, 16, 17) Ia uwen atail pahn perenki atail peikiong kehkehliko: “Kumwail nei aramas akan, kumwail pedoisang reh, ma kumwail sohte men iang ih nan dipe kan, oh ma kumwail sohte men iang lokolongki eh kalokolok kan”! (Kaudiahl 18:4, 5) Kitail en dehr pwurala reh de eh wiewia kan.
“Ei Wehi Kaidehn Kisehn Sampah Wet”
16 E uhdahn kesempwal kitail en wiahda wekidekla pwukat! Paipel mahsanih me aramas kin duwehte nansed me kin pwungupwungdekseli oh sohte kin meleilei. (Ais. 17:12; 57:20, 21; Kaud. 13:1) Soahng kan me kin pidada politik kin kalingeringerihada oh katohrepeseng aramas, oh pil kahrehda tiahk lemei. Ahpw kitail kin ahneki popohl oh kin miniminpene. Ni Siohwa eh kin ketin mahsanihada uwen tohrohrpeseng en aramas nin sampah, e kin uhdahn kupwurperenkihda miniminpene en sapwellime aramas akan.—Wadek Sepanaia 3:17.
it “Sampah” par. 21
Sampah
Sampah pil kin kadoadoahk ni karasaras pwehn kasalehda soahng kan me teng oh me sohte kin mwekid rehn aramas akan. Soahng kan me kin mwekimwekid oh sohte kin teng rehn aramas akan kin karasaraski sehd me ilokin.—Ais 57:20; Sei 1:6; Sud 13; pil kilang Kau 12:16; 20:11; 21:1.
it “Popohl” par. 3
Popohl
Alehdi Popohl. Siohwa iei Koht en popohl (1Ko 14:33; 2Ko 13:11; 1De 5:23; Ipr 13:20) oh Utupen popohl (Nem 6:26; 1Kr 22:9; Me 4:8; 29:11; 147:14; Ais 45:7; Ro 15:33; 16:20), oh popohl wia irair ehu me sapwellime ngehn sarawi kin kapwarehda. (Kal 5:22) Ihme kahrehda irail kante me ahneki popohl rehn Koht me kak ahneki popohl mehlel. Dihp laud kan kin kauwehla en aramas eh nanpwungmwahu rehn Koht oh kapwunode aramaso. Sounmelkahka men nda: “Solahr popohl nan tih kat pwehki dipei.” (Me 38:3) Irail kan me men ahneki oh rapahki popohl anahne “sohpeisang me suwed oh wia me mwahu.” (Me 34:14) E pahn sohte kak mie popohl ma sohte pwung. (Me 72:3; 85:10; Ais 32:17) Ihme kahrehda aramas suwed sohte kak ahneki popohl. (Ais 48:22; 57:21; pil kilang Ais 59:2-8) Ahpw popohl kin mi rehn irail kan me poadidiong Koht ni unsek, poakohng sapwellime kosonned (Me 119:165), oh kapwaiada sapwellime kehkehlik kan.—Ais 48:18.
Ire Kesempwal kan
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—II
56:6—Ihs irail “mehn liki kan,” oh ni ahl dah kan me irail kin “kolokol [sapwellimen Siohwa] inou kan ni loalopwoat”? “Mehn liki kan” iei sapwellimen Sises “sihpw teikan.” (Sohn 10:16) Irail kin kolokol inou kapw ni arail kin kapwaiada kosonned kan me wia kisehn inouo, kapwaiada mehkoaros me pidada met, oh kin ale soangen mwengehn ngehn kan me irail Kristian me keidi kan kin ale, oh utung irail nan doadoahk en kalohki Wehio oh katohnpadahk.
Kasalehda Wauneki Atail Pokonpene Sarawi Kan
SIOHWA ketikihpene sapwellime aramas akan, Kristian me keidi kan oh iangarail teikan, pwe irail en kaudokiong ih pohn sapwellime “dohl sarawio.” E ketin kahrehong irail en peren nan sapwellime “tehnpas en kapakap,” sapwellime tehnpas sarawi en ngehn, me kin adaneki “imwen kapakap rehn tohn sampah koaros.” (Aiseia 56:7; Mark 11:17) Met kin kasalehda me sapwellimen Siohwa kaudok me sarawi, mwakelekel, oh ileile. Ni atail kin kasalehda wahu ni ahnsoun mihding en onop oh kaudok, met kin kasalehda me kitail pil kin ahneki sapwellimen Siohwa madamadau ong mehkan me sarawi.