ECLESIASTÉS

1 Kay palabrasqa runasta wajyachejpata.+ Payqa Davidpa wawan, Jerusalenmanta rey.+

 3 ¿Imatataj runa tarin sinchʼita trabajaspa?

¿Imatataj tarin kay jallpʼapi* chay jinata trabajaspa?+

 4 Runasqa wañupunku, chantá waj runasñataj nacekunku.

Jallpʼatajrí wiñaypaj kallanqapuni.+

 6 Wayraqa sur ladoman* phukun, chantá norte ladonta* muyuykamun.

Wayraqa kutin kutita muyumullanpuni, ajinata wayraqa muyuspallapuni kashan.

 7 Tukuy mayusqa* mar qochaman chayanku, mar qochataj mana juntʼaykuspa wasariykunchu.+

Yakusqa maymantachus puririmunku, chayllamantaj kutirinku ujtawan jamunankupaj.+

 9 Karqaña chayqa, kikillantaj kanqa.

Ruwakorqaña chayqa, ujtawan kikillantataj ruwakonqa.

Kay jallpʼapeqa manapuni ima mosoj ruwaypis kanchu.+

10 ¿Kanchu imallapis ninapaj: “Qhawariy, kayqa mosoj”, nispa?

Unaymantapacha karqañapuni.

Niraj rikhurishajtinchej karqañapuni.

11 Ni pipis yuyarikunchu unay tiempo runasmantaqa.

Nillataj pipis yuyarikonqachu aswan qhepaman jamoj runasmantapis.

Pikunachus aswan qhepamanraj jamojkunapis, manallataj yuyarikonqankuchu chay qhepa jamojkunamantaqa.+

12 Noqa runasta wajyachejqa, Jerusalenpi Israelpa reynin kani.+ 13 Noqaqa sumaj yachaywan allinta tantearerqani*+ imaschus kay jallpʼapi ruwakorqa chay tukuy imasta.+ Allinta qhawaykorqani chay qhasi manakaj ruwanasta, mayqentachus Diosqa runasman qorqa ruwanankupaj chayta.

14 Noqa rikorqani kay jallpʼapi tukuy ima ruwakusqanta.

Repararqanitaj tukuy imapis qhasi manakajlla kasqanta, wayrata japʼiyta munay jinalla kasqanta.+

16 Chantá sonqoypi nerqani: “Kay jina sumaj yachayniyojman tukuni. Noqamanta ñaupajta Jerusalenpi kausakorqanku chaykunamantapis aswan yachayniyoj kani.+ Sonqoypeqa ashkhata tantani allin yuyayta, sumaj yachaytawan”,+ nispa. 17 Mayta kallpachakorqani yachanaypaj imaynachus yachayniyoj kay kasqanta, imaynachus locoyapuy kasqanta, imaynachus wampu kay kasqantapis.+ Repararqanitaj chay imasta yachayta munaypis wayrata japʼiyta munay jinalla kasqanta.

18 Ancha yachayniyoj kayqa, ashkha llakiykunata apamun.

Chayrayku astawan yachaj runaqa nanayllata yapakun.+

2 Sonqoypi nerqani: “Kunanqa tantearisaj kusirikuyta. Yachayta munani ima allintachus chaywan tarinayta”, nispa. Repararqanitaj chaypis qhasi manakajlla kasqanta.

 2 Asirikuymanta nerqani: “Chayqa sonso ruwaylla”, nispa.

Kusirikuymantataj nerqani: “Ni imapaj valenchu”, nispa.

3 Vinota tomarispañataj tantearqani kusirikuyta,+ chaytaqa allin yuyayniypi kashaspa ruwarqani. Wampu kaytapis tanteallarqanitaj. Yachayta munarqani ima ruwaychus runaspaj aswan allin kasqanta kay jallpʼapi* pisi diasllata kausasqankupi. 4 Manchay sumaj imasta ruwakorqani.+ Wasista ruwakorqani,+ uvasta plantarqani.+ 5 Ruwakullarqanitaj jatuchaj huertasta, juchʼuy huertastapis, chaykunapitaj plantarqani tukuy laya* poqoyniyoj sachʼasta. 6 Ruwakullarqanitaj yaku estanquesta sachʼitasta qarpanaypaj. 7 Qhari kamachista, warmi kamachistapis* yapakorqani.+ Wakin kamachisniypis wasiypi nacekorqanku. Uywastapis ashkhata rantikorqani: wakasta, ovejasta, cabrasta.+ Jerusalenpeqa ni pipis ñaupajtaqa chay chhikata tantarqachu. 8 Qolqetapis qoritapis tantarqani,+ imachus reyespata, provinciaspatawan qhapaj kapuyninku karqa chay tukuy imasta.+ Tantallarqanitaj takejkunata qharista, warmistapis. Tiyapullawarqataj imachus qharispaj jatun kusiyta apamun chaypis: Uj warmi, arí ashkha warmis tiyapuwarqa. 9 Ajinamanta noqaqa tukuymanta aswan atiyniyoj karqani, atiparqanitaj Jerusalenpi ñaupajta tiyakorqanku chaykunata.+ Yachayniytaj mana noqamanta karunchakorqachu.

10 Imatachá munarqani* chayta ruwarqani.+ Imaswanchá sonqoy kusirikuyta munarqa, chayta ruwarqani. Sonqoyqa kusisqa kasharqa sinchʼita trabajasqaymanta, chaymin pagoy karqa sinchʼita trabajasqaymanta.+ 11 Makisniypa tukuy ruwasqasninpi tʼukurejtiy, tukuy sinchʼi trabajasqaypi tʼukurejtiy, mayqentachus kʼuchi kʼuchillata ruwarqani chaypi,+ repararqani tukuy imapis qhasi manakajlla kasqanta, wayrata japʼiyta munay jinalla kasqanta.+ Nipuni imapis kay jallpʼapi kanchu allin valorniyojqa.+

12 Chantá tantearqani imaynachus yachayniyoj kay kasqanta, imaynachus locoyapuy kasqanta, imaynachus wampu kaypis kasqanta.+ Sonqoypitaj nerqani: “¿Imatawanpunitaj uj runa ruwanman reypa ruwasqanmanta astawanri? Imachus ruwasqaña kashan chayllata ruwanqa”, nispa. 13 Ajinapi repararqani yachayniyoj kayqa aswan allin kasqanta wampu kanamanta nisqaqa,+ imaynatachus kʼanchaypis laqhamanta nisqaqa aswan allin ajina.

14 Yachayniyoj runaqa ñanninta sutʼita qhawan,*+ mana yuyayniyoj runataj laqhapi puriykachashan.+ Jinapis repararqani iskayninku kikillanmantaj chayanankuta.+ 15 Chantá sonqoypi nerqani: “Imachus mana yuyayniyoj runata qhatirin, chayllataj noqatapis qhatiriwanqa”,+ nispa. ¿Ima allintataj chanta tarisqani chay jina yachayniyoj kaspari? Chayrayku sonqoypi nerqani: “Chaypis qhasi manakajllataj”, nispa. 16 Ni yachayniyoj runata, nillataj mana yachayniyoj runatapis yuyarikonqankuchu.+ Uj pʼunchay chayamojtin tukuyninku qonqasqa kanqanku. ¿Chanta imaynatataj yachayniyoj runa wañonqa? Imaynatachus mana yachayniyoj runa wañun ajinallatataj wañonqa.+

17 Ajinamanta kausaytapis chejnikaporqani.+ Noqapajqa kay jallpʼapi tukuy ima ruwakusqanqa phutiylla karqa, tukuy ima qhasi manakaj kasqanrayku,+ wayrata japʼiyta munay jinalla.+ 18 Chejnikapullarqanitaj kay jallpʼapi sinchʼita trabajaspa tukuy ima ruwasqayta.+ Chay tukuy imastaqa saqepunay kanqa qhepayta jamoj runapaj.+ 19 ¿Chanta pitaj yachan chay runa yachayniyojchus wampuchus kananta?+ Imayna kajtinpis payqa japʼikaponqa chay tukuy imasta, mayqenkunatachus sinchʼi trabajowan, sumaj yachaywantaj ruwarqani kay jallpʼapi chayta. Chaypis qhasi manakajllataj. 20 Chaypacha sonqoypi ni imanakuyta aterqanichu chay jina trabajota pasaspa kay jallpʼapi sinchʼita trabajasqaymanta. 21 Runaqa sumaj yachaywan, sumaj yuyaywan, sumajta yachaspa sinchʼita trabajajtinpis, tukuy kapusqanta waj runaman saqepunan kanqa, pichus mana chay imasta japʼinanpaj trabajarqachu chay runaman.+ Chaypis qhasi manakajllataj, jatun llakiytaj.

22 ¿Imatataj runa tarin sinchʼita trabajaspari? ¿Imatataj tarin kay jallpʼapi imatachus munasqanta tarinanpaj sinchʼita trabajaspari?+ 23 Tukuy kausayninpi trabajonqa uma nanayllata apamun, phutiyllata apamun,+ chʼisisninpis sonqonqa mana samarikunchu.+ Chaypis qhasi manakajllataj.

24 Runapajqa mana imapis aswan allin kanchu mikhunanmanta nisqaqa, ujyananmanta nisqaqa, sinchʼita trabajaspa kusikusqanmanta nisqaqa.+ Repararqanitaj chay imasqa cheqa Diosmanta* jamusqanta.+ 25 ¿Pitaj noqamanta aswan sumajta mikhun, aswan sumajtataj ujyan?+

26 Diosqa pichus sonqonta kusichin chay runaman allin yuyayta qon, yachayta, kusikuytawan.+ Juchasapa runatataj kapuykunata tantananta kamachin, jallchʼananta kamachin, pichus cheqa Diosta kusichin chay runaman jaywapunanpaj.+ Chaypis qhasi manakajllataj, wayrata japʼiyta munay jinalla.

3 Tukuy imapaj uj tiempo tiyan.

Kay jallpʼapeqa tukuy ima ruwaypaj uj tiempo tiyan.

 2 Uj tiempo tiyan nacenapaj, uj tiempotaj wañunapaj.

Uj tiempo tiyan plantanapaj, uj tiempotaj tʼiranapaj.

 3 Uj tiempo tiyan wañuchinapaj, uj tiempotaj sanoyachinapaj.

Uj tiempo tiyan urmachinapaj, uj tiempotaj sayarichinapaj.

 4 Uj tiempo tiyan waqanapaj, uj tiempotaj asinapaj.

Uj tiempo tiyan sonqo nanayta waqanapaj, uj tiempotaj tusunapaj.*

 5 Uj tiempo tiyan rumista choqanapaj, uj tiempotaj rumista tantanapaj.

Uj tiempo tiyan abrazanapaj, uj tiempotaj mana abrazanapaj.

 6 Uj tiempo tiyan maskʼanapaj, uj tiempotaj tiyan manaña maskʼanapaj.

Uj tiempo tiyan jallchʼanapaj, uj tiempotaj wijchʼunapaj.

 7 Uj tiempo tiyan llikʼinapaj,+ uj tiempotaj siranapaj.

Uj tiempo tiyan chʼin kanapaj,+ uj tiempotaj parlanapaj.+

 8 Uj tiempo tiyan munakunapaj, uj tiempotaj chejnikunapaj.+

Uj tiempo tiyan guerrapi kanapaj, uj tiempotaj allinta kausakunapaj.*

9 ¿Imatataj llankʼaj runa tarin chay jinata trabajaspari?+ 10 Noqa reparani Diospuni runasman llankʼayta qosqanta llankʼaspa kausanankupaj. 11 Diosqa tiemponpi tukuy imata kʼachituta ruwarqa.+ Runaspa sonqosninkumanpis wiñay kausayta* churarqa. Ajinapis runasqa cheqa Diospa* ruwasqasninta ni jaykʼaj rejsiyta atenqankuchu qʼalituntaqa.*

12 Kayta reparani: Runaspajqa ni imapis aswan allin kanchu kusikunankumanta nisqaqa, kausayninkupitaj allin kajta ruwanankumanta nisqaqa.+ 13 Chantapis reparallanitaj runasqa mikhunanku kasqanta, ujyananku kasqanta, sinchʼita trabajaspataj kusikunanku kasqanta. Chayqa Diospa regalon.+

14 Noqa allinta repararqani cheqa Diospa tukuy ruwasqasnenqa wiñaypaj wiñaynintinpaj kasqanta, nitaj imatapis chay ruwasqanmanqa yapanarajchu, nitaj pisiyachinarajchu. Cheqa Diosqa ajinata ruwarqa runas payta manchachikunankupaj.+

15 Imachus ruwakushan chayqa ñapis ruwakorqaña, imachus kanan kashan chayqa ñapis karqaña.+ Cheqa Diostaj maskʼan imastachus runas unaymantaña tariyta munanku chayta.*

16 Kaytapis kay jallpʼapi* rikullanitaj: Maypichá justicia kanan karqa chaypeqa sajra ruwaylla tiyan, maypichá cheqan kajta ruwakunan karqa chaypipis sajra ruwaylla tiyan.+ 17 Chayrayku sonqoypi nerqani: “Cheqa Diosqa juzganqa cheqan runasta, sajra runastapis.+ Uj tiempo tiyan ima llankʼaypajpis ima ruwaypajpis”, nispa.

18 Sonqoypi nillarqanitaj: “Cheqa Diosqa runasta pruebaman churanqa sutʼita paykunaman reparachinanpaj animales jinalla kasqankuta”, nispa. 19 Imachus runasta qhatirin chayllataj animalestapis qhatirin. Tukuyninkuta kikin imasllataj qhatirin.+ Imaynatachus animales wañunku ajinallatataj runaspis wañunku. Tukuyninkutaj kikin samayniyoj* kanku.+ Chayrayku runasqa mana animalesmanta aswan sumajchu kanku. Tukuy imapis qhasi manakajlla. 20 Tukuyninku kikin lugarllamantaj rishanku.+ Tukuyninku jallpʼamanta ruwasqa kanku,+ jallpʼallamantaj tukunku.+ 21 ¿Pitaj chanta yachan runaspa kausay samayninku* patamanchus risqanta manachus, animalespa kausay samayninkupis jallpʼamanchus uraykusqanta manachus chayta?+ 22 Repararqanitaj runapajqa aswan allin trabajaspa kusikunan kasqanta,+ chaymin paypa pagonqa. Ni pipis paytaqa rikuchimunmanchu wañojtin imaschus kanantaqa.+

4 Ujtawan qhawarerqani kay jallpʼapi* imaynatachus runasta ñakʼarichishasqankuta. Ñakʼarejkunaqa waqasharqanku, nitaj pipis paykunata sonqochaykurej karqachu.+ Paykunata ñakʼarichejkunataj manchay atiyniyoj karqanku, nitaj pipis chay runasta sonqochaykurej karqachu. 2 Noqaqa kausaj runasta felicitanaymantaqa wañusqasta felicitarqani.+ 3 Ajinapis chay iskaymantaqa, pichus manaraj nacekoj aswan allin kashan.+ Payqa manaraj rikunchu kay jallpʼapi sajra ruwaykunata.+

4 Rikullanitaj runasqa envidianakusqankurayku sinchʼita trabajasqankuta, sumaj imastapis ruwasqankuta.+ Chaypis qhasi manakajlla, wayrata japʼiyta munay jinalla.

5 Wampu runaqa makisnin cruzaykusqa kashan, ukhuntajrí qʼetayapushan.*+

6 Aswan allin uj chhikallantapis samarikoyqa,* sinchʼita trabajaspa* wayrallata japʼiyta munanamantaqa.+

7 Chantá qhawarerqani kay jallpʼapi waj qhasi manakaj ruwaytañataj: 8 Uj runaqa sapallan tiyakun, mana piniyoj. Paypataqa ni wawanpis ni hermanonpis kanchu. Jinapis mana samarispa sinchʼita trabajan. Payqa* munashallanpuni astawan qhapajyayta.+ Nisina tʼukurillanpischu: “¿Pipajtaj chay jinata trabajashani allin imasmanta michʼakuspa?”,+ nispa. Chaypis qhasi manakajllataj, yanqha ruwaylla.+

9 Aswan allin iskay ukhu kayqa,+ ujlla kanamantaqa, iskayninkumantaqa sumaj tʼinkata japʼinku sinchʼita trabajasqankumanta. 10 Ujnin urmanman chayqa, ujnenqa yanapariyta atinman. Jinapis, ¿imataj kanman uj runa urmajtin, nitaj pininpis yanaparinanpaj kajtin?

11 Sichus iskay ukhu puñunku chayqa, qʼoñilla kanqanku. Uj runa sapallan puñun chayqa, ¿imaynatataj qʼoñilla kayta atinmanri? 12 Uj runataqa pipis atipallanman, iskay kajtinkurí pipis imanayta munajtin sayaykullankuman. Kinsa qʼaytusmanta kʼantisqa qʼaytutaj mana chay rato pʼitikullanmanchu.*

13 Yachayniyoj wajcha wawaraj aswan allin, uj wampu viejo reymanta nisqaqa,+ pichus yuyaychaykunata manaña kasuyta munanchu chaymanta nisqaqa.+ 14 Payqa* uj rey kamachishajtin wajcha nacekorqa,+ jinapis carcelmanta llojsimorqa rey kananpaj.+ 15 Noqa allinta tantearerqani kay jallpʼapi tukuy kausaj runasta, puriykachajkunata. Tanteallarqanitaj imaynachus uj joventa risqanta reypa cuentanmanta kamachejtin. 16 May chhika runas payman sayasqa kajtinkupis, aswan qhepaman jamoj runasqa mana kusisqachu payta qhawanqanku.+ Chaypis qhasi manakajllataj, wayrata japʼiyta munay jinalla.

5 Cheqa Diospa* wasinman rispaqa allinta qhawarikuy imaynatachus purishasqaykita.+ Aswan allin kanman qayllaykuspa uyarinayki,+ uj uywata jaywanaykimanta nisqaqa, imaynatachus wampus ruwanku ajinataqa.+ Paykunaqa mana reparakunkuchu mana allin imasta ruwashasqankuta.

2 Ama imatapis parlarpallaychu, ama saqeychu Diospa ñaupaqenpi sonqoyki mana piensaspa imastapis parlarpanallanta.+ Diosqa cielopi kashan, qantaj kay jallpʼapi kashanki. Chayrayku pisillata parlanayki tiyan.+ 3 Ashkha llakiyniyoj kaspa runaqa mosqokun.+ Anchata parlasqanpi wampu runapis thautin.+ 4 Diospaj imatapis ruwasaj ninki chayqa, usqhayllata juntʼay.+ Diosqa mana allinpajchu qhawan wampu runastaqa.+ Imatachá ruwasaj nerqanki chaytaqa juntʼay.+ 5 Imatapis ruwasaj niytawan mana juntʼanayki kajtenqa, aswan allin kanman mana imatapis ninayki.+ 6 Ama saqeychu simiyki juchaman urmachisunanta,+ nitaj uj angelpa ñaupaqenpi niychu pantaykusqani nispaqa.+ ¿Ima kajtataj parlasqaykiwan Diosta phiñachiwaj, makisniykiwan ruwasqaykita tukuchinanpaj?+ 7 Imaynatachus ashkha llakiykunaqa runata mosqochin,+ ajinallataj anchata parlaypis qhasita kusichin. Qantajrí Diosta manchachikuy.+

8 Sichus rikunki lugarniykipi uj kamachej wajchasta ñakʼarichisqanta, cheqan kajta, justiciatawan mana valechisqanta chayqa, ama chaymanta tʼukuychu.+ Chay kuraj autoridadtaqa waj qhawamushan aswan atiyniyoj, paykunaj patankupitaj wajkuna kashallankutaj aswan atiyniyoj.

9 Chantapis jallpʼaj poqosqanqa tukuy runaspaj. Reypis jallpʼaj poqosqanta mikhullantaj.+

10 Qolqeta* munakoj runaqa ni jaykʼaj contentakonqachu qolqellanwanqa, qhapajyayta munaj runapis ni jaykʼaj contentakonqachu ganasqallanwanqa.+ Chaypis qhasi manakajllataj.+

11 Allin imas astawan yapakun chayqa, chay imaswan kausajkunapis yapakullankutaj.+ ¿Dueñorí imatawantaj chaywan tarin? Payqa ancha kaspa chay imasta qhawayllata atin.+

12 Llankʼaj runaqa* pisita mikhuspapis ashkhata mikhuspapis miskʼita puñukun. Qhapaj runarí qhapaj kasqanrayku ni puñuytapis atinchu.

13 Uj jatun llakiyta rikuni kay jallpʼapi:* Uj runaj tukuy ima tantasqanqa payllatataj llakiypi rikhurichin. 14 Payqa chay tantasqan imasta pierden llankʼayninpi mana allin risqanrayku. Wawan kajtintaj ni iman kanchu payman saqenanpaj.+

15 Imaynatachus runaqa qʼalalla, mana imayoj mamanmanta nacekun, ajinallatataj qʼalalla, mana imayoj wañonqa.+ Chay jinata trabajasqanmanta ni imata apanqachu.+

16 Kaypis jatun llakiyllataj: Runaqa imaynatachus nacen ajinallatataj wañun. ¿Imatataj runa tarin chay jina sinchʼita wayrallapaj trabajaspari?+ 17 Chantapis runaqa sapa pʼunchay laqhapipis kashanman jina mikhun, manchay llakisqa, onqosqa, manchay rabiasqataj.+

18 Kayta noqa repararqani maychus kajlla kasqanta, allintaj kasqanta: Runaqa mikhunan tiyan, ujyanan tiyan, sinchʼita trabajaspataj kusikunan tiyan+ chay pisi pʼunchaykuna kausayninpi trabajaspa kay jallpʼapi, Diosmin chay kausayta runaman qorqa. Chaymin runaj pagonqa.+ 19 Chantapis Dios runata qhapajyachejtin, tukuy imata qojtin,+ chay imaswan allinta kausakunanpaj yuyayta qojtin, runaqa chay tʼinkata kusisqa japʼikunan tiyan, sinchʼita trabajaspataj kusikunan tiyan. Chayqa Diospa regalon.+ 20 Runaqa ni reparakullanpischu* kausasqan pʼunchaykuna ima jina pasapushasqanta. Diosqa mana tiempoyojta runata japʼin sonqonta kusichispa.+

6 Kay jallpʼapi* waj jatun llakiyta rikullanitaj, chaytaj ashkha runasta qhatirin: 2 Cheqa Diosqa* runata qhapajyachin, tukuy imasta qon, allinpaj qhawasqa kaytapis qollantaj, ajinamanta tukuy ima munasqan kapunanpaj. Jinapis cheqa Diosqa mana yuyayta qonchu chay imaswan allinta kausakunanpaj, waj runatataj saqen chay imaswan allinta kausakunanta. Chaypis qhasi manakajlla, jatun llakiytaj. 3 Ichapis uj runaqa pachaj wawasniyoj kanman, unaytataj kausanman viejoyanankama. Jinapis allin imasta ruwakusqanta mana aprovechanchu niraj pʼampakushaspa chayqa, noqa niyman chay runamanta nisqaqa wañusqa nacekoj wawaraj aswan allin kasqanta.+ 4 Chay wañusqa wawaqa qhasillata chayamun, pachan laqhapi chinkapun, sutinpis laqhapi chinkapullantaj. 5 Ni jaykʼaj intita rikuspapis, nitaj ni imata yachaspapis, chay wañusqa wawaqa aswan allinraj kashan* chay runamanta nisqaqa.+ 6 ¿Ima allintaj runapaj kanman iskay waranqa watasta kausajtinpis kusiy kausayta mana rejsejtinri? ¿Manachu tukuypis kikin lugarllamantaj chayanku?+

7 Runaqa sinchʼita trabajan wijsanta juntʼachinanpaj,+ nitaj jaykʼajpis sajsanchu. 8 Chayrayku, ¿imapitaj yachayniyoj runa atipan mana yuyayniyoj runatari?+ ¿Ima allintataj wajcha runa tarin kausayta maskʼayta yachasqanwanri? 9 Aswan allin ñawispa rikusqallanwan sonqo juntʼasqa kayqa, imatapis munapayaspa purinamantaqa. Chaypis qhasi manakajllataj, wayrata japʼiyta munay jinalla.

10 Imaschus karqa chay imasqa ñapis sutiyojña kanku, imaynachus runa kasqanpis ñapis yachakunña. Runaqa mana tinkuyta atinmanchu paymanta aswan atiyniyojwanqa.* 11 Anchata parlayqa, qhasi manakajlla. ¿Imatataj chanta runa tarin chay jinata parlaspari? 12 ¿Pitaj yachan imata ruwananchus runapaj aswan allin kasqanta chay qhasi kausayninpi, mayqenchus llanthu jinalla pasapun chay pisi pʼunchay kausayninpi?+ Wañojtenqa, ¿pitaj chay runaman willanqa imachus kay jallpʼapi pasasqanta?

7 Allinpaj qhawasqa kayqa* aswan allin sumaj aceitemanta nisqaqa.+ Wañupuna pʼunchaypis aswan allin nacekuna pʼunchaymanta nisqaqa. 2 Wañusqayoj kashanku chay wasiman reyqa aswan allin, fiesta wasiman rinamanta nisqaqa.+ Tukuy runas wañuyman chayanku, kausajkunataj chayta sonqonkupi japʼinanku tiyan. 3 Aswan allin phutisqa kayqa,+ asinamanta nisqaqa. Llakisqa uya kaypis sonqopaj allin.+ 4 Yachayniyoj runaqa wañusqayoj kashanku chay wasiman rispa allinta tʼukurin kausayninpi, wampu runarí fiesta yuyaylla kashan.*+

5 Aswan allin yachayniyoj runaj kʼamisqanta uyareyqa,+ wampu runaspa takisqankuta uyarinamanta nisqaqa. 6 Imaynatachus khishkaqa laurarispa manka urapi tʼojyarin, ajinallatataj wampu runapis asirin.+ Chaypis qhasi manakajllataj. 7 Ñakʼariypi kaspa sumaj yachayniyoj runaqa mana ruwanasta ruwanman, llukʼiykunapis* runaj sonqonta sajraman tukuchin.+

8 Ima ruwaypa tukukuyninpis aswan allin qallariyninmanta nisqaqa. Aswan allin pacienciayoj kayqa, runaykachanamanta nisqaqa.+ 9 Ama imamantapis phiñakullaychu,+ wampu runaslla phiñakunku.*+

10 Ama niychu: “Unay tiemposqa aswan sumaj karqa kay tiemposmanta nisqaqa”, nispa. Chayta nispaqa mana yachayniyoj runas jina parlashawaj.+

11 Yachayniyoj runa herenciata japʼejtenqa may sumaj. Yachayniyoj kayqa jallpʼapi tukuy runaspaj allin. 12 Yachayniyoj kayqa yanapakun,+ imaynatachus qolqepis yanapakun ajinata.+ Yachaytajrí kay jinapi aswan allin: Yachayqa yachayniyoj runaj kausayninta salvan.+

13 Cheqa Diospa* ruwasqasninpi allinta tʼukuriy, ¿pitaj cheqanchayta atinman imatachus Dios wistʼuta ruwarqa chaytari?+ 14 Allin pʼunchaypeqa kʼacha runa kay.+ Llakiy* pʼunchaypitaj kayta allinta reparay: Diosqa allin pʼunchayta, llakiy pʼunchaytapis rikhurichin,+ runas mana allinta yachanankupaj imachus paykunata qhatirinanta.+

15 Qhasi kausayniypi tukuy imata rikuni:+ Cheqan runata rikuni cheqan kajtinpis usqhayllata wañusqanta,+ sajra runatapis rikuni, sajra kajtinpis unayta kausasqanta.+

16 Ama ancha cheqan runaqa kaychu,+ amataj ancha yachayniyojman tukuychu.+ ¿Imapajtaj sinchʼi ñakʼariyta qanllapajtaj tarikuwajri?+ 17 Ama sajra ruwayllaman qokuychu, amataj wampu kaychu.+ ¿Ima kajtataj manaraj wañunaykipi wañuwajri?+ 18 Aswan allin kanman chay kʼamiyta japʼikunayki, mana chay ujninta qonqaspa.+ Diosta manchachikojqa chay iskayninta kasukun.

19 Yachayqa uj yachayniyoj runata aswan atiyniyojman tukuchin, llajtapi chunka kallpasapa runasmantapis astawanraj.+ 20 Jallpʼa patapeqa mana uj cheqan runallapis kanchu ni jaykʼaj juchata ruwaspa allin kajtapuni ruwajqa.+

21 Runaj tukuy ima nisqantaqa ama creeykullaychu.+ Sichus creeykullanki chayqa, ichapis kamachiykita uyarinki qanpaj manakajta parlashajta.* 22 Qanpis sonqoykipi allinta yachashanki mashkha kutistachus wajkunapaj manakajta parlasqaykita.+

23 Kay tukuy imasta sumaj yachayniywan repararqani, nerqanitaj: “Yachayniyoj kasaj”, nispa. Yachaytaj noqapajqa mana taripay atina karqa. 24 Imaschus karqa chay imasqa mana taripay atina kanku, mana yachay atinapuni kanku. ¿Pitaj entiendeyta atinmanri?+ 25 Sonqoyta churarqani yachanaypaj, allinta qhawaykurinaypaj, yachayniyoj kayta maskʼanaypaj, imajtinchus tukuy imapis kasqanta yachanaypaj, chantapis entiendenaypaj imayna sajrapunichus wampu kay kasqanta, imayna wampu ruwaychus locoyapuypis kasqanta.+ 26 Ajinapi kayta repararqani: Uj warmeqa wañuymantapis aswan sinchʼi* kasqa animalesta japʼinapaj chʼipa jina kajtin, sonqonpis pescadota japʼinapaj chʼipa jina* kajtin, makisnintaj watanapaj cadenas jina kajtin. Cheqa Diosta kusichej runalla chay warmimanta ayqeyta atin,+ juchasapataj chay warmiwan japʼichikun.+

27 Runasta wajyachejqa+ nin: “Kaytamin tarini. Noqaqa ujmanta uj ashkha imasta tantearerqani uj imata yachanaypaj. 28 Ajinapis imatachus manchayta maskʼasharqani chaytaqa mana tarinichu. Waranqa runas ukhupi uj cheqan runallata tarini, nitaj uj cheqan warmillatapis tarinichu. 29 Kayllata tarini: Cheqa Diosqa runasta cheqanta ruwarqa,+ runastaj munasqankuman jina waj ñankunata japʼirinku”,+ nispa.

8 ¿Pitaj yachayniyoj runaman rijchʼakun? ¿Pitaj yachan imaynatachus uj problemata allinchanata? Uj runaj yachaynenqa uyanpi yachakun, phiñasqa uya kashajtinpis kusisqa uyaman tukuchin.

2 Ujta nisqayki: “Reypa kamachisqantaqa kasukuy,+ Diospa ñaupaqenpi jurasqaykiman jina.+ 3 Ama reypa ñaupaqenmanta usqhayllata ripuychu.+ Ama ima sajra ruwaymanpis churakuychu.+ Reyqa imatachus munasqanta ruwayta atillan. 4 Reypa nisqanqa ruwakunpuni.+ ¿Pitaj reyta ninman: ‘¿Imatá ruwashanki?’, nispari?”.

5 Reypa kamachisqanta kasukojtaqa mana ima llakiypis qhatirinchu.+ Yachayniyoj runaqa yachan maykʼajchus, imaynatatajchus imatapis ruwananta.+ 6 Runaspa problemasnin may chhika kasqanrayku, tukuy ima maychus kajta ruwakunan tiyan, tiemponpitaj.+ 7 Sichus ni pi yachanchu imachus pasananta chayqa, nichá pipis yachanmanchu imaynatachus imapis pasananta.

8 Imaynatachus kausay espirituta* ni pi runapis mandayta atinchu, nitaj chay espirituta jarkʼaykuyta atinchu, ajinallatataj wañuy pʼunchaytapis ni pi runa mandayta atinchu.+ Imaynatachus uj soldadota guerrapi kashajtin mana ripojta saqenkuchu, ajinallatataj sajra imasta ruwajkunatapis chay sajra ruwasqallankutaj mana kacharenqachu.*

9 Chay tukuy imasta rikorqani. Kay jallpʼapi* ruwakusqan imaspitaj allinta tʼukurerqani. Runaqa tukuy tiempo runa masinta chakisnin uraman churan, chaytaj runallata ñakʼarichin.+ 10 Rikorqani sajra runasta pʼampashasqankuta, chay sajra runasqa santo lugarman yaykojtaj llojsejtaj kanku. Paykunaqa niraj imapi qonqasqa karqanku maypichus sajra imasta ruwaj kanku chay llajtapi.+ Chaypis qhasi manakajllataj.

11 Uj juchapaj mana usqhayta castigo chayamojtenqa+ runaspa sonqonqa astawan wapuchaykukun juchata ruwananpaj.+ 12 Uj juchasapa runa pachaj kutista juchata ruwajtinpis, unayta kausajtinpis, kayta yachani: Cheqa Diosta* manchachikojkunataqa allinpuni renqa, Diosta manchachikusqankurayku.+ 13 Sajra runastataj mana allinchu renqa,+ nitaj llanthu jinalla pasapoj kausayninkuta yapayta atenqankuchu,+ Diosta mana manchachikusqankurayku.

14 Kay jallpʼapi uj qhasi manakaj ruway tiyan: Cheqan runastaqa sajra imastapis ruwankuman jina tukuy imata ruwanku.+ Sajra runastataj cheqan imastapis ruwankuman jina chunka makiwan japʼikunku.+ Noqamantaqa chaypis qhasi manakajllataj.

15 Chayrayku noqaqa nerqani kusisqa kausakuna kasqanta.+ Kay jallpʼapi runapajqa mana imapis aswan allin kanchu mikhunanmanta, ujyananmanta, kusikunanmanta nisqaqa. Ajinata runaqa kusikunan tiyan sinchʼita trabajaspa kausasqan pʼunchaykunapi,+ mayqentachus cheqa Diosqa kay jallpʼapi runaman kausananpaj qon chay pʼunchaykunapi.

16 Tukuy sonqo kallpachakorqani yachayniyoj kayta munaspa, kay jallpʼapi tukuy ima ruwakusqanta rikuyta munaspa.+ Tuta pʼunchay mana puñusqa karqani chay imasta entiendeyta munaspa.* 17 Chantá allinta tʼukurerqani cheqa Diospa tukuy ima ruwasqasninpi, kaytataj repararqani: Runasqa mana entiendeyta atinkuchu imaschus kay jallpʼapi pasasqanta.+ Entiendeyta munaspa tukuy imata ruwajtinkupis, manapuni entiendeyta atinkuchu. Chay imasta entiendenankupaj yachayniyoj kasqankuta nejtinkupis, nipuni entiendeyta atinkuchu.+

9 Chay tukuy imaspi tʼukuriytawan kayta repararqani: Cheqan runaspis, yachayniyoj runaspis, paykunaj ruwasqasninkupis cheqa Diospa* makinpi kashanku.+ Runasqa mana tanteayta atinkuchu paykuna niraj naceshajtinku imayna munakuychus, imayna chejnikuychus kasqanta. 2 Tukuy runas kikinta tukukapunku:+ cheqan runaspis, sajra runaspis,+ allin runaspis, llimphu kausayniyoj runaspis, mana llimphu kausayniyoj runaspis, jaywanasta jaywajkunapis, jaywanasta mana jaywajkunapis kikinta tukukapunku. Allin runapis, juchasapa runapis kikillan kanku, juraj runapis, allinta qhawarikusparaj juraj runapis kikillantaj kanku. 3 Kay jallpʼapi* kay llakiy tiyan: Tukuy runas kikinta tukukapusqankurayku+ runaspa sonqonqa sajra imaswan juntʼa kashan. Tukuy kausayninkupi runaspa sonqonpeqa wampu yuyaylla tiyan, chantataj wañunku.

4 Kausashaj alqoraj aswan allin uj wañusqa leonmanta nisqaqa. Chayrayku kausajkunaqa allin kajta suyakuyta atinku.+ 5 Kausaj runasqa yachanku wañunankuta,+ wañusqastaj ni imata yachankuchu,+ nitaj imatapis japʼinkuñachu.* Paykunata manaña yuyarikusqankurayku qonqasqa kanku.+ 6 Chantapis munakuyninku, chejnikuyninku, envidiankupis tukukapun. Kay jallpʼapitaj niña imatapis ruwaysikuyta atinkuñachu.+

7 Mikhunaykita kusisqa mikhurikuy, vinoykitapis sonqo qhallallarishaj tomariy.+ Cheqa Diosqa ruwasqasniykiwan kusisqaña kashan.+ 8 Yuraj ropatapuni* churakuy, umaykimanpis aceiteta churakullaypuni.+ 9 Kusisqa kausakuy munasqa warmiykiwan+ chay pisi kausasqayki pʼunchaykunapi,* mayqentachus Diosqa kay jallpʼapi kausakunaykipaj qosorqa, chay tukuynin pisi pʼunchaykunapi. Chaymin pagoyki kashan kausayniykipi, chay jina sinchʼita kay jallpʼapi trabajasqaykimanta.+ 10 Imatachá ruwayta atinki chaytaqa tukuy kallpaykiwan ruway. Maymanchus chayanki chay Sepulturapeqa* ni ima ruwanapis kanchu, ni ima yuyaychakuypis kanchu, ni yachanapis kanchu, nitaj yachaypis kanchu.+

11 Kaytapis rikullanitaj kay jallpʼapi: Usqhayta correjkunaqa mana carrerapi atipankuchu. Kallpasapaspis mana maqanakupi atipankuchu.+ Yachayniyojkunapis mana mikhunayojpunichu kanku. Yachaysapaspis mana qhapajyankupunichu.+ Sumajta yachajkunatapis mana allinpunichu rin.+ Desgracia tiempopis, mana yuyasqallamanta ima llakiypis tukuyninkuman chayan. 12 Runaqa mana yachanchu maykʼajchus desgracia qhatirinanta.+ Imaynatachus pescadosqa chʼipawan* japʼichikunku, pʼisqospis trampawan japʼichikunku, ajinallatataj runaspis desgracia tiempowan japʼichikunku, ujllata paykunaman chayarpamojtin.

13 Chantá kay jallpʼapi kayta reparallarqanitaj sumaj yachayniyoj kanamanta, allintapuni tʼukuchiwarqa: 14 Uj juchʼuy llajtita karqa, chaypeqa pisi runaslla tiyakoj kanku. Uj manchay atiyniyoj reytaj chay llajtitaj contranta oqharikorqa, chay llajtitata atipayta munaspataj manchay jatuchaj jarkʼachanaswan cercaykucherqa. 15 Chay llajtitapitaj uj wajcha runa kasqa pero yachayniyoj. Chay runataj chay llajtitata salvarqa yachayniyoj kasqanrayku. Aswan qhepamantaj chay wajcha runataqa ni pipis yuyarikorqañachu.+ 16 Chanta sonqoypi nerqani: “Yachayniyoj kayqa aswan allin atiyniyoj kanamanta nisqaqa.+ Runastaj wajcha runaj yachayninta pisipaj qhawanku, parlasqantapis mana valechinkuchu”,+ nispa.

17 Uj yachayniyoj runaj kʼacha parlasqanta kasukoyqa, aswan allin wampu runasta kamachejpa qhaparisqanta uyarinamantaqa.

18 Yachayniyoj kayqa aswan allin, guerrapaj armasmanta nisqaqa. Ajinapis uj juchasapa runalla ashkha allin imasta manakajman tukuchinman.+

10 Imaynatachus wañusqa chʼuspis sumaj perfumasqa aceiteta asnaykuchinku, pierdeykuchinkutaj, ajinallatataj tumpa wampu kaypis, yachayniyoj kayta, allinpaj qhawasqa kaytawan manakajman tukuchin.+

2 Yachayniyoj runataqa sonqon cheqan ñanta pusan, wampu runatataj sonqollantaj mana allin ñanta pusan.+ 3 Mana yachayniyoj runaqa may ñantapis purichun wampullapuni kanqa,+ tukuywantaj rejsichikun wampu kasqanta.+

4 Sichus uj kamachej qanpaj phiñakun chayqa, ama chaymanta ripuychu, kakullay,+ sonqo tiyasqalla kayqa jatuchaj juchasta juchʼuyyachin.+

5 Kay jallpʼapi* uj llakiy ruwayta rikuni, kamachejkunaqa kay imaspi pantanku:+ 6 Wampu runasta allin cargosman churanku, sumaj yachayniyoj runastaj mana allin cargosniyojchu kanku.

7 Esclavosta rikuni caballospi purishajta, kuraj kamachejkunatapis rikuni esclavospis kankuman jina chakipi purishajta.+

8 Ukhu tʼoqota allajqa chay tʼoqollamantaj chinkaykunman.+ Rumi perqata urmachejpis katariwan khanichikunman.

9 Rumista chhankasmanta orqhojpis ñatʼuykuchikunman, kʼullusta chʼejtajpis imanarpakunman.*

10 Muthu hachata mana filochajtinku, chay hachawan trabajayqa aswan kallpapaj kanqa. Yachayniyoj kayrí yanapakun ima ruwaypis allin llojsinanpaj.

11 Sichus katarista tusuchej runata katari khanirpan niraj tusuchishajtin chayqa, katarista tusuchiyta yachasqanqa qhasilla kanman.

12 Yachayniyoj runaj parlasqanqa payta allinpaj qhawachin,*+ wampu runaj parlasqantaj payllatataj mana allinman chayachin.+ 13 Chay wampu runa qallariypi parlasqanqa qhasi wampu parlaylla,+ tukuchanankamapis parlasqanqa manakaj sonso parlaylla. 14 Jinapis chay wampu runaqa parlallanpuni.+

Runaqa mana yachanchu imachus qhatirinanta. ¿Pitaj payman willanman wañojtin imaschus kanantari?+

15 Wampu runataqa sinchʼita llankʼasqallantaj saykʼuchin. Payqa ni yachallanpischu mayqen ñanchus llajtaman chayachinanta.

16 Uj nacionpeqa sinchʼi llakiy tiyan uj jovenlla reyninku kajtin,+ kuraj kamachejkunapis tutamantaña fiestachakuyta qallarejtinku. 17 Uj nacionpeqa manchay kusiy tiyan reyninku reyespa familiallanmantataj kajtin, kuraj kamachejkunapis kallpachakunankupaj maychus tiempollanpi mikhojtinku, manataj machajtinku.+

18 Runa manchay qhella kasqanrayku techonpa vigasninpis urmaykamushanña. Qhella kasqanpi wasin ukhumanpis yaku sutʼumun.*+

19 Tʼantaqa* runaj kusiyninpaj ruwakun, vinopis kusiy kausayta apamun.+ Qolqetajrí tukuy imapaj necesitakun.+

20 Amapuni sonqollaykipipis* reytaqa maldeciychu,+ amataj wasi kʼuchuykipi kashaspa qhapaj runata maldeciychu. Pajtataj uj pʼisqo parlasqaykita willaykamunman, pajtataj uj pʼisqetu parlasqaykita parlaykullanmantaj.

11 Tʼantaykita yakuman choqallay,*+ ashkha diasninmantaj tarikapullanki.+ 2 Kapususqanmanta qoriy qanchis runasmanpis pusaj runasmanpis.+ Qanqa mana yachankichu ima desgraciachus kay jallpʼapi kananta.

3 Phuyusman yaku juntʼaykojtin, phuyusqa jallpʼaman parata kachaykamunku. Sichus uj sachʼa urman ura ladoman chayri pata ladoman chayqa, maymanchá urman chay pachanpi urmasqa kanqa.

4 Wayrallata qhawajqa mana tarponqachu, phuyusllata qhawajpis mana cosechata oqharenqachu.+

5 Qanqa mana yachankichu imaynatachus kausay samayqa* uj wawitaj tullusninpi trabajasqanta mamanpa wijsallanpiraj kashajtin.+ Manallataj yachayta atiwajchu cheqa Diospa* ruwasqanta, paymin tukuy imata ruwan.+

6 Tutamanta mujuta tarpuy, chʼisiyanankamataj mana samarispa tarpullaypuni,+ mana yachankichu mayqenchus wiñananta kaychus, jaqaychus chayri iskayninchus wiñananta.

7 Kʼanchayqa may sumaj, intita rikoyqa ñawispaj allinpuni. 8 Sichus uj runa ashkha watasta kausan chayqa, chay tukuynin watasta kusisqa kausakuchun.+ Ajinapis kayta yuyarikunan tiyan: Qhepamanqa ashkha llakiy pʼunchaykuna kanman. Chay qhepata jamoj imasqa qhasi manakajlla.+

9 Joven, kusikuy jovenllaraj kashaspa, sonqoykipis kusikuchun jovenllaraj kashajtiyki. Sonqoykej munasqanta ruway, maymanchá ñawiyki pusasonqa chayman riy. Ajinapis kayta yachay: Cheqa Diosqa chay tukuy imasmanta cuentata mañasonqa.+ 10 Chayrayku sonqoykimanta wijchʼuy imaschus llakiyman chayachisunkiman chaykunata. Cuerpoykimantataj karunchay imaschus ñakʼarichisunkiman chay imasta. Joven kaypis kallpayoj kaypis uj tiempollapaj.*+

12 Joven kashaspa Ruwasoj Jatun Diosniykimanta yuyarikuy,+ niraj llakiy pʼunchaykuna chamushasojtin.+ Chay watas chamojtintaj qan nishawaj: “Mana chay wataspi kusisqachu kausakuni”, nispa. 2 Chaytaqa ruway niraj inti laqhayaykushajtin, niraj kʼanchaypis, killapis, chʼaskaspis laqhayaykushajtinku,+ niraj para pasayta watejmanta phuyuykamushajtin. 3 Chay pʼunchayqa wasita qhawajkuna kharkatenqanku, kallpasapa runaspis kʼumpuyaponqanku, jakʼuta kutaj warmispis manaña jakʼonqankuchu pisillaña kasqankurayku, ventanasmanta qhawaj señoraspis laqhallataña qhawanqanku.+ 4 Chay pʼunchayqa calle punkus wisqʼakaponqa, molinoj kutasqanpis tumpallataña uyarikonqa, runapis pʼisqoj waqasqallanwan jatarikonqa, warmi wawaspis manaña jatunmantachu takenqanku.+ 5 Chay pʼunchayqa runapis altosta puriyta manchikonqa, callepi mancharina imas kanqa. Almendro sachʼapis tʼikarenqa,+ saltamontepis qhatatakuspallaña purenqa, alcaparra poqoysitupis phatanqa. Ajinatamin runaqa samarikunan wasiman unaypaj ripun,+ wañusqapaj waqajkunataj callepi puriykachanku.+ 6 Ruwasoj Diosmanta yuyarikuy niraj qolqe metalmanta waskha pʼitikushajtin,* niraj qori plato tʼunasqa kashajtin, niraj juturimanta wisinapaj yurupis pʼakikushajtin, niraj pozomanta yakuta orqhomunapaj rondanapis pʼakikushajtin. 7 Chantá jallpʼaqa jallpʼallamantaj kutipun,+ maypichus ñaupajta karqa chayman. Kausay samaytaj* cheqa Diosman* kutipun, Diosmin runamanqa kausay samayta qorqa.+

8 Runasta wajyachejqa nin:+ “Qhasi manakajpuni. Tukuy imapis qhasi manakajpuni”,+ nispa.

9 Runasta wajyachejqa mana yachayniyojllachu karqa, runasmanpis yachasqanta yachachej.+ Payqa allintapuni tʼukurerqa, tukuy imata sumajta tantearispa ashkha proverbiosta* qhelqarqa.*+ 10 Runasta wajyachejqa sumajta yuyaychakorqa miskʼi palabrasta tarinanpaj,+ cheqan palabrastapis maychus kajta qhelqananpaj.

11 Yachayniyoj runaj palabrasnenqa rijchʼakun uywapaj ayjonesman,*+ sumaj ajllasqa palabrasnintaj rijchʼakun sumaj clavasqa clavosman. Chay palabrasqa ovejitasta michejmanta jamun. 12 Wawáy, kay tukuy imasmanta nisqaqa kayta japʼikuy: Ashkha librosta qhelqayqa mana tukukuyniyoj, chay librosta estudiaspalla kayqa saykʼuchikun.+

13 Kay tukuy imasta uyariytawan kayta nisunman: Cheqa Diosta manchachikuy,+ kamachisqasnintapis kasukuy.+ Chayllatamin runaqa astawan ruwanan tiyan.+ 14 Cheqa Diosqa runaspa tukuy ima ruwasqankuta juzganqa, pakaypi kaj imastapis, nenqataj allinchus manachus kasqanta.+