Imatachus Dios yawarmanta nisqanta japʼikuni
UJ DOCTOR KAUSAYNINMANTA WILLARIWANCHEJ
HOSPITALPA uj jatun salanpi uj grupo doctoreswan parlarisharqani. Paykunaman willarisharqani tumorniyoj runaj ayanta estudiaspa, imatachus tarisqaykumanta. Chay doctoresman nerqani: “Kay runaqa ashkha yawarta churaykusqankurayku wañupun. Chay yawarqa glóbulos rojosta wañurpachisqa, riñonesnintaj niña yawarninta llimphuchayta atisqachu”, nispa.
Chayta nejtin, chay doctoresmanta ujnin profesorqa phiñasqa niwarqa: “¿Pantasqa yawartachu churaykorqanku?”, nispa. Noqataj nerqani: “Mana profesorníy”, nispa. Chanta chay runituj riñonesninmanta radiografiasta jina paykunaman rikucherqani, nerqanitaj: “Rikunchej jina, kay riñonpi glóbulos rojos qʼala tʼunasqa kashanku. Chayrayku riñonesqa manaña yawarta llimphuchayta aterqankuchu”, nispa.a Tukuy chay doctoresqa uj jinayarqanku, noqataj mancharisqa kasharqani. Doctor kaspapis jovenllaraj karqani, tapuwarqa chay doctortaj profesor karqa. Jinapis nisqayqa nisqaña karqa.
Chay kashajtin, manaraj Jehovaj testigonchu karqani. Noqaqa 1943 watapi Sendai nisqa llajtapi nacekorqani, chay llajtaqa Japón patanejninpi kashan. Papasuy doctor kasqanrayku, noqapis medicinata estudiallarqanitaj. Universidadpi iskay watataña estudiashajtiy Masukowan casarakorqani. Chayqa karqa 1970 watapi.
Imaraykuchus onqosqanchejta yachanapaj estudiayta qallarerqani
Estudiosniyta tukuchinaypajqa warmiy Masuko trabajasharqa. Noqamanqa doctorpaj estudiayqa mayta gustawaj. Chantapis imaynachus cuerponchej ruwasqa kasqanqa, mayta tʼukuchiwaj. Jinapis Dios ruwawasqanchejtaqa mana piensallarqanipischu. Noqaqa yuyarqani medicinata estudiaspa kusisqa kausakunayta. Chayrayku doctorpaj estudiayta tukusqaytawan, imaynatachus onqoykuna cuerponchejta mana allinman tukuchisqanta estudiayta qallarerqani.
Cancerwan wañupojkunaj ayankuta estudiashaspaqa, repararqani yawarta churachikoyqa mana allinchu kasqanta. Sinchʼi cancerniyoj kajkunaqa anemiata japʼiyta yachanku, chaytaj llauchhiyachin. Cancerpaj kasqan tratamientostaj onqosqata astawan llauchhiyachin. Chayrayku doctoresqa, chay onqosqasman yawarta churachikunankuta nej kanku. Pero noqa piensaj kani, chay churasqanku yawarqa cancerta astawan wiñachisqanta. Kunantaj tukuy doctores yachanku cancerniyoj runaman yawarta churayqa, mana allinchu kasqanta. Imaraykuchus chayqa onqosqata astawan llauchhiyachin, tumornintataj watejmanta rikhurichin. Chaytaj cancerniyoj runata wañuchiyta atinman.b
Qallariypi imamantachus parlasharqani chayqa, 1975 watapi karqa. Tapuwarqa chay profersorqa, yawarpi onqoykunamanta sumajta yachaj. Chay cancerwan wañupoj runatataj pay atienderqa. Chayrayku chay runaman yawarta churasqankurayku wañupusqanta nejtiy, chay profesorqa phiñakorqa. Jinapis noqaqa parlallarqanipuni, paytaj pisimanta pisi sonqonta tiyaykucherqa.
Onqoypis wañuypis chinkananta yachakorqani
Chay tiempopi señorayta testigosmanta uj kuraj hermanita visitarqa. Payqa señoraywan parlarishaspa, Jehová palabrata oqharerqa. Señoraytaj “¿imataj chay Jehová?” nispa taporqa. Hermanataj nerqa, “Jehovaqa Diosninchejpa sutin”, nispa. Señoray Bibliata wawamantapacha leejtinpis, mana yacharqachu Diospa sutin Jehová kasqanta. Imaraykuchus Biblianpeqa Diospa sutin rikhurinanmantaqa, SEÑOR nispalla nej. Señorayqa chaypachapuni yachakorqa Diospa sutin Jehová kasqanta.
Señorayqa chay hermanitawan Bibliata estudiayta qallarerqapacha. Qʼayantin la una de la mañanata jina hospitalmanta chamojtiytaj, señorayqa may kusisqa niwarqa: “Bibliaqa wañuywan onqoywan chinkananta nin”, nispa. Noqataj nerqani: “Chayqa kusapuni kanman”, nispa. Paytaj niwarqa: “Paraisoqa qayllapiña kashan, amaña tiempoykita usuchiychu”, nispa. Noqataj chaywan entienderqani, manaña doctorpaj estudianayta munasqanta. Chayrayku phiñarpakorqani, niñataj señoraywan as allinta kausakorqaykuchu.
Jinapis señorayqa Bibliamanta parlarillawajpuni, Diosmantapis mañapullawajpuni. Sapa kuti Bibliamanta kʼachitu versiculosta maskʼaspa rikuchiwaj. Eclesiastés 2:22, 23 maytapuni tʼukuchiwarqa. Chaypi nin: “¿Imatataj runa tarin sinchʼita trabajaspari? ¿Imatataj tarin kay jallpʼapi imatachus munasqanta tarinanpaj sinchʼita trabajaspari? [...] Chʼisisninpis sonqonqa mana samarikunchu. Chaypis qhasi manakajllataj”, nispa. Noqataj chaytapuni ruwasharqani. Tuta pʼunchay doctormanta trabajaj kani, nitaj kusisqachu karqani.
1975 watamanta julio killapi, señorayqa uj domingo paqarinta testigospa reunionninkuman rerqa. Noqataj qhepanta kachaykukorqani. Paytaj salonpi rikuwaspa mayta tʼukorqa. Tukuy hermanos sumajta saludariwarqanku. Chaymantapacha sapa domingo reunionman rillajpuni kani. Killanmantaj uj hermanowan Bibliata estudiayta qallarerqani. Warmiytaj testigosta rejsisqanmanta kinsa killanman bautizakorqa.
Imatachus Biblia yawarmanta nisqanta japʼikuni
Bibliata estudiaspa yachakorqani kausayqa yawarpi kasqanta. Chayrayku yawarta mana mikhunachu, nitaj ujyanachu kasqanta (Hechos 15:28, 29; Génesis 9:4). Noqaqa iskayrayasqaña kasharqani yawarta churachikuy runasta yanapasqanmanta. Chayrayku imatachus Dios yawarmanta nisqanta ratolla japʼikorqani.c Sonqoypitaj nerqani: “Diospuni ruwawarqanchej chay, paytaj yawarta jatunpaj qhawananchejta nin chayqa, chaytapuni ruwanachej kanman”, nispa.
Yachakullarqanitaj Adanmanta juchata japʼisqanchejrayku onqosqanchejta, wañusqanchejta ima (Romanos 5:12). Chaypacha arteriosclerosis nisqata estudiasharqani. Viejoyapusqanchejman jina, sonqonchejmanta llojsej venasqa, duruyankutaj ñañuyankutaj. Chaytaj sonqomanta onqoykunata, riñonesmanta onqoykunata, waj onqoykunatawan rikhurichiwanchej. Chay onqoykuna jucharayku kasqanta niwajtinkoqa, ajinapuni kasqanta repararqani. Jehovalla onqoytawan wañuytawan chinkachinanta yachaspaqa, manaña doctor kayman tukuy tiempoyta churarqanichu.
1976 watamanta marzo killapi, Bibliata estudiayta qallarisqaymanta qanchis killasninman universidadpa hospitalninpi estudiashasqayta saqeporqani. Yuyarqani mañana doctormanta trabajota tariyta atinayta. Jinapis waj hospitalpi trabajota tarerqani. Chantá chay watamanta mayo killapi bautizakorqani. Yuyarqani runasman Diosmanta yachachiy ñaupajpi kanan kasqanta. Chayrayku 1977 watamanta julio killapi, precursor regular jina yanapakuyta qallarerqani.
Imatachus Dios yawarmanta nisqanta kasukunayta nini
Noviembre de 1979 watapi Chiba llajtamanta ujnin congregacionman riporqayku. Chaypeqa predicanapaj hermanos mayta necesitakusharqa. Chanta wakin diasllata trabajanaypaj uj hospitalpi trabajota tarikorqani. Ñaupaj día chay trabajoman rejtiy, ashkha doctores muyuykuwarqanku, niwarqankutaj: “Testigo kaspa manachá runasman yawarta churankichu ari. ¿Imatá ruwanki uj onqosqa yawarta necesitajtin?”, nispa.
Paykunaman respetowan nerqani, imatachus Dios yawarmanta nisqanta kasukunaytapuni. Jinapis tukuy atisqayta ruwanayta chay onqosqasta yanapanaypaj. Chantapis paykunaman willarerqani, imastachus ruwakuyta atin mana yawarllawan operanapaj. Uj horatapuni parlasqaykutawan, doctoresta kamachejqa niwarqa: “Yapis jina kanqa entonces. Pero sichus uj runata ashkha yawarta pierdesqanrayku apamoqanku chayqa, noqayku encargakusqayku”, nispa. Chay doctorwanqa mana atikullajchu parlayta. Pero noqawanqa sumajta trabajarqayku, creenciasniytapis respetarqa.
Testigosta mana yawarllawan operanankupaj yanapakuni
Chiba llajtapi yanapakushajtiyku, Japonmanta Jehovaj testigosnenqa Ebina llajtapi Betel wasita ruwasharqanku. Señoraywanqa sapa semana uj kutita chayman rej kayku. Chaypeqa construccionpi yanapakoj hermanosta mana onqonankupaj yanapaj kayku. Killasninman Ebina llajtapi Betel wasipi yanapakunaykupaj invitawarqayku. Marzo de 1981 watapitaj, maypichus construccionpi yanapakojkuna tiyakusharqanku, chayman tiyakoj riporqayku. Chay tiyakojkunaqa 500 kuraj karqayku. Tutamantaqa bañosta llimphuchaj kani, tardesnintaj doctor jina trabajaj kani.
Ajinapi Ilma Iszlaub hermanta atienderqani. Payqa 1949 watapi, Australiamanta misionera jina Japonman jampusqa. Hermanaqa leucemiawan onqosqa kasharqa, doctorestaj nisqanku killasllataña kausananta. Hermananchej Iszlaubqa, astawan kausananpaj mana yawarta churachikuyta munarqachu, nerqataj Betelpi wañupunanta. Jaqay tiempopeqa manaraj jampis karqachu yawarpi glóbulos rojosta yapachinapaj. Hermanitaj hemoglobinanqa, 3 chayri 4 gramosman jina uraykoj. Sano runajtaqa docemanta 15 gramosman jina chayayta yachan. Hermana Iszlaubta tukuy atisqayta yanapallarqanipuni, paytaj 7 watastawanraj kausarqa. Hermanitaqa 1988 watapi wañupunankama sinchʼi creeyniyojllapuni karqa.
Watas pasasqanman jina, ashkha betelitas operacionman yaykorqanku. Betel qayllapi hospitalmanta doctorestaj, paykunata mana yawarllawan operarqanku. Maytapuni chaymanta agradecekuyku. Doctoresqa ashkha kutispi operashasqankuta qhawanaypaj invitawarqanku. Wakin kutistaj noqapis yanapakorqani. Mayta agradecekuni yawarmanta creenciasninchejta respetaj doctoresta. Paykunawan khuska trabajaspa ashkhasman predicayta aterqani. Uj doctorpis kunanqa hermanonchejña.
Doctores testigosta mana yawarllawan operayta yachakusqankurayku, waj runastapis yanapallankutaj. Kunanqa ashkha doctores yachanku, mana yawarllawan operasqa runasqa aswan rato sanoyapusqankuta, yawarwan operachikoj runasmanta nisqaqa.
Aswan sumaj Doctormanta yachakushallanipuni
Doctores mosoj imasta orqhosqankumanta yachakushallanipuni. Jinapis astawanqa Jehová Diosmanta yachakushani. Payqa tukuymanta aswan sumaj Doctor. Jehovaqa mana rijchʼaynillanchejtachu qhawan, manaqa imachus sonqonchejpi kasqantapis (1 Samuel 16:7). Noqapis uj runa imamantachus onqosqa kasqallanpi piensanaymantaqa, Jehová Dios jina ruwanaypaj kallpachakuni. Ajinamanta paykunata aswan sumajta atiendeni.
Kunanqa Betel wasillapipuni yanapakushani. Maytataj kusikuni Jehová Diosmanta runasman yachachispa. Paykunaman yachachillanitaj imatachus Dios yawarmanta nisqanta. Sapa kuti sumaj Doctor Jehovamanta mañakuni onqoykunata, wañuytawan chinkachinanta (Kaytaqa Yasushi Aizawa willariwanchej).
[Sutʼinchaykunasnin]
a Doctor Denise M. Harmening uj libropi nerqa: “Mana allinchu kanman uj onqoj warmiman, yawarta churachikoj runaman, chayri waj runaj cuerponmanta imallatapis churachikojman, yawarta churaykunaqa. Imaraykuchus chay yawarqa, aswan qhepaman chay runaspa glóbulos rojosninkuta tʼunaranman. Chay runasman niraj yawarta churashaspa analisista ruwajtinkupis, mana yachakunchu chay mosoj yawar globulosninkuta tʼunaranantachus manachus”, nispa (Modern Blood Banking and Transfusion Practices). Dailey’s Notes on Blood nisqa librotaj nin: “Uj runaman pantasqa yawarta uj chhikitallatapis churaykusunman chayqa, glóbulos rojosnita wañurpachinman. Jina kajtintaj, riñonesqa manaña trabajankuchu. Riñones manaña yawarta llimphuchajtinkutaj, cuerpoqa pisimanta pisi venenaykukun”, nispa.
b Cancerpaj tratamientosmanta parlaj revista, 1988 watapi ajinata nerqa: “Operacionpi yawarta churachikojkunamantaqa, pisilla sanoyapuyta yachanku. Mana churachikojkunarí casi qʼalitunpuni sanoyapunku” (Journal of Clinical Oncology).
c Kaymanta astawan yachakunaykipaj, ¿Cómo puede salvarle la vida la sangre? nisqa folletota leeriy. Kay folletotaqa Jehovaj testigosnin orqhonku.
[Yuyarinapaj]
“Paykunaman nerqani tukuy atisqayta ruwanayta chay onqosqasta yanapanaypaj. Chantapis paykunaman willarerqani, imastachus ruwakuyta atin mana yawarllawan operanapaj”.
[Yuyarinapaj]
“Kunanqa ashkha doctores yachanku, mana yawarllawan operasqa runasqa aswan rato sanoyapusqankuta”.
[Dibujos/fotos]
Patapi foto: Uj congregacionman Bibliamanta yachachishani.
Paña ladopi foto: Señoray Masukowan kashani.