Maykʼajchus justicia kananta yachakorqani

Ursula Menne kausayninmanta willariwanchej

Wawitamantapacha munarqani tukuy runaspaj justicia kananta. Chayta mayta munasqayrayku, carcelmanpis wisqʼachikorqani. Chaytaj karqa, llajtay Unión Sovieticaj atiyninpi kashajtin. Carcelpi kashajtiy, yachakorqani maykʼajchus tukuy runaspaj justicia kananta. Chayta willarisqayki.

NOQAQA 1922 watapi nacekorqani, Halle nisqa llajtitapi. Chaytaj Alemaniapi kashan, Berlín llajtamanta 200 kilometrosninman jina. Halle llajtayqa 1.200 kuraj watasniyoj jina. Kaypeqa protestantismo religión mayta wiñarqa. Hermanitayqa Käthe sutikun, 1923 watapitaj nacekorqa. Papasoyqa militar karqa, mamaytaj teatrospi takej.

Tatayqa ejercitomanta llojsimuytawan uj tiendata kicharerqa. Rantikoj rejkunamanta casi tukuy pobres kasqankurayku, tatayqa paykunata khuyakoj. Chayrayku manullapi imatapis qoj. Ajina buenito kasqanrayku negocionta chinkacherqa. Noqapis tatay jinallataj, wajchasta khuyakuyta munaj kani. Jinapis tataymanta yachakunaychá karqa, tukuypaj justicia kananqa mana atikullasqanta. Chaywanpis joven kasqayrayku, tukuy imata ruwayta atisqayta piensarqani.

Mamayqa noqaman, hermanayman ima takiyta, tusuyta, musicata ruwayta ima yachachiwarqayku. Chayrayku takispalla, tususpalla, asispalla kaj kani. Hermanitaywanqa 1939 watakama may kusisqa kausakorqayku.

Guerra qallarin

Escuelata tukuytawan, tusuyta yachachej institutoman yaykorqani. Yachakorqani chay tusuypeqa, tusojkunaqa uyankuta, makisninkuta, cuerponkuta ima kuyuchispa, llakisqachus kusisqachus kasqankuta rikuchinku. Chay jina tusuytaqa, Mary Wigman qallaricherqa. Chay tiempollapitaj cuadrosta pintayta qallarerqani. Jovencita kashaspa may kusisqapuni kausakorqani, ashkha imastataj yachakorqani. Jinallapi 1939 watapi, Iskay kaj Guerra Mundial qallarerqa. Iskay watanmantaj, 1941 watapi tatay tuberculosis onqoywan wañuporqa. Libre sonqo nanasqapuni kasharqani.

Guerra tiempoqa manchay llakiy karqa. Guerra qallarishajtin, 17 watasniyojllaraj karqani. Jinapis repararqani mundo entero locoyapusqanta. Llajtaymanta runaspis, tranquilolla kausakushaspa nazi partidoman sat’ikuspa ujllata locoyaporqanku. Pisi tiemponman tukuy ima pisiyayta qallarerqa, ashkha runastaj wañusharqanku. Kaynejpi jaqaynejpitaj wasista thuñirasharqanku. Wasiytapis bombaswan thuñiykorqanku, ashkha familiaresniytaj chay tiempopi wañorqanku.

1945 watapi guerra tukukorqa. Chaypacha mamay, hermanay, noqa ima Halle llajtallapiraj kasharqayku. Noqaqa casarasqaña karqani, wawitaypis kapuwarqaña. Pero qosaywan mana allintachu kausakusharqayku, separakorqaykutaj. Chayrayku wawitayta uywanaypaj, tususpataj cuadrosta pintaspataj trabajakorqani.

Guerra tukukusqantawan, Alemania suyoqa tawaman tʼaqakorqa. Llajtaytaj Unión Sovieticaj atiyninpi qhepakorqa. Chayrayku paykunaj kamachisqankuman jina kausakunayku karqa. 1949 watapitaj, suyoyqa Alemania oriental sutimanta, República Democrática Alemana nisqaman cambiakorqa.

Unión Sovieticaj atiyninpi kausakuni

Chay wataspi mamay onqoykusqanrayku, payta cuidanay karqa. Ajinapi gobiernoj oficinasninpi trabajota tarerqani. Chaymanta pisi tiemponman, uj grupo estudianteswan tantakuyta qallarerqani. Paykunaqa gobierno mana allinta ruwasqanta sut’iman orqhoyta munarqanku. Chaytaj noqaman allin rijchʼawarqa, imaraykuchus gobiernoqa mana allintachu kamachisharqa. Noqajta uj amigoy kapuwarqa. Gobiernotaj mana payta universidadman yaykojta saqerqachu, tatan ñaupajta nazi partidomanta kasqanrayku. Pero chay amigoyqa, mana tatan jinachu karqa. Paywanqa takej kayku, musicatapis tocaj kayku. Chayrayku mana allinchu rijchʼawarqa tatanrayku payta juchachanankoqa. Ajinapi gobiernoj contranta oqharikojkunawan ujchaykukorqani. Marchasman rej kani, reclamasqaykumanta papelestapis, uj juzgadoj gradasninman kʼaskachimorqani.

Comité Regional de Paz nisqamanta secretaria kasqayrayku, cartasta ruwachiwaj kanku. Wakin cartastaj runasta engañanapaj karqa, chaytaj mayta phiñachiwaj. Uj kuti, chay comitepi kajkunaqa politicarayku uj machu runituta qhasimanta tumpayta munarqanku. Payqa ujnin Alemaniamanta karqa. Chay runituta tumpanankupajtaj, llulla propagandasta apachiyta munarqanku. Noqaqa chayta rikuspa mayta phiñakorqani. Chayrayku chay propagandasta oficinapi pakaykorqani, nitaj jayk’aj apacherqankuchu.

Carcelpi uj warmi Bibliamanta parlariwarqa

Junio de 1951 watapi, iskay runas oficinayman yaykuykamuspa presochawarqanku, Roter Ochse (Puka Toro) nisqa carcelmantaj apawarqanku. Chaymanta watanmantaj, gobiernoj contranpi chʼajwasta rikhurichisqayta nispa juchachawarqanku. Uj estudiante policiaman willaykusqa, reclamasqaykumanta papelesta perqasman kʼaskaykuchisqayta. Juiciopi kashajtiytaj mana nisqayta valechiwarqankuchu, sojta wataspajtaj carcelman wisqʼaykuwarqanku. Chantá carcelpi kashajtiyña onqoykorqani. Chayrayku cárcel ukhullapitaj kaj hospitalman apawarqanku. Chaypeqa 40 warmis jina manchay phutisqa uyas kasharqanku. Paykunata rikuspa mayta mancharikorqani. Chayrayku punkuman correspa takarqanipacha, qhaparikorqanitaj.

Guardiataj niwarqa: “¡Imatá munanki!”, nispa.

Noqataj nerqani: “¡Kaymanta llojsiyta munani! Sapitaytapis wisqʼaykuwaychej, pero mana kaypi kayta munanichu”, nispa. Guardiataj ni kasullawarqapischu. Chayllapi uj warmita rikorqani. Payqa mana chay uj warmis jinachu karqa. Astawanpis sonqo tiyasqa uyalla kasharqa. Chayrayku paypaj ladonman chukukoj rerqani.

Chay warmitaj niwarqa: “Munaspa tiyakullay, pero kay lugarmanta warmisqa manchachikuwanku. Jehovaj testigon kasqayrayku, loca warmita jina qhawawanku”, nispa.

Noqaqa mana yacharqanichu Jehovaj testigosninta gobiernoj enemigosninta jina qhawasqankuta. Wawita kashajteyqa papasuyta iskay testigos visitaj kanku. Paykunataqa ñaupajta Bibliamanta Yachaqajkuna nej kanku. Papasuytaj niyta yachaj: “Bibliamanta Yachaqajkunaqa cheqatapuni parlanku”, nispa.

Chayrayku Berta Brüggemeier hermanata rejsispa, kusiymanta waqarikorqani. “¡Jehovamanta parlariway!” nispataj rogakorqani. Chaymantapacha khuskallapuni purikoj kayku, ashkhatataj Bibliamanta parlaj kayku. Payqa yachachiwarqa Jehovalla cheqan Dios kasqanta. Nillawarqataj Jehovaqa may munakuyniyoj kasqanta, justiciata ruwasqanta, tukuypajtaj allin kausayta munasqanta. Yachakullarqanitaj Jehová Diosqa sajra runasta, runa masinkuta sufrichejkunatapis chinkachinanta. Kay Salmo 37:10, 11 nin jinapuni kanqa: “Uj chhikamantawanqa niña sajra runas kanqankuñachu. [...] Llampʼu sonqoyoj runastajrí kay jallpʼata herenciata jina japʼenqanku, ni ima llakiyniyojtaj allin kusisqa kausakonqanku”.

Carcelmanta llojsini, Alemania occidentalmantaj ayqeni

1956 watapi carcelmanta llojserqani, phishqa diasninmantaj Alemania occidentalman ayqekorqani. Chaypajqa iskay wawitasniyojña karqani, Hanneloreywan Sabineywan. Ayqekushaspaqa paykunatawan pusakaporqani. Chantá qosaymanta divorciakorqani, watejmantataj testigoswan Bibliamanta yachakorqani. Bibliata estudiashaspaqa, reparakorqani kausayniyta cambianay kasqanta, chaytataj ruwarqani. Chantá 1958 watapi bautizakorqani.

Qhepaman watejmanta casarakorqani, Klaus Mennewan. Payqa Jehovaj testigon karqa. Paywanqa may kusisqa kausakorqayku. Iskay wawitasniykutaj kapuwarqayku, Benjaminwan Tabiawan. Jinallapi qosay accidentepi wañuporqa, kunankamataj 20 watastaña viuda kashani. Wañusqas paraisopi watejmanta kausarimunankuta yachayqa, mayta sonqochawan (Lucas 23:43; Hechos 24:15). Sonqochakullanitaj tawantin wawasniy Jehovata sirvishasqankumanta.

Bibliata estudiaspa yachakuni, Jehová Dioslla tukuypaj justiciata ruwayta atisqanta. Runasmanta nisqataj, payqa imaynachus ñaupa kausayninchej kasqanta sumajta yachan. Yachallantaj imaynachus kunan kausayninchej kasqantapis. Chayta yachayqa manchayta sonqochawan, astawanraj mana cheqan ruwaykunata rikojtiy chayri qhasimanta sufrichiwajtinku. Eclesiastés 5:8 nin: “Sichus may naciompi wajchasta ñakʼarichejta rikunki, cheqan kajtapis manakajman tukuchejta chayqa, jinallataj justiciapis mana kajtenqa, ama chaymanta tʼukuychu. Chay kamachejtaqa uj kuraj kaj qhawashan, paytataj uj aswan kuraj kajñataj qhawashan, paykunatapis aswan kuraj kaj qhawashallantaj”, nispa (Diosmanta Qhelqasqa). Chay aswan ‘kuraj kaj qhawajqa’, Diosninchej kashan. Bibliaqa paymanta nin: “Tukuy imapis qhatarasqa kashan, sutʼipachataj, pimanchus cuentata qonanchej kashan chaypa qhawayninpeqa”, nispa (Hebreos 4:13).

Noventa watasta kausasqaypi piensarini

Alemaniapi nazis gobernasqankuta rikorqani, rikullarqanitaj Unión Sovieticaj gobernasqantapis. Ashkhastaj tapuyta yachawanku, imaynachus chay tiempopi kausay kasqanta. Noqataj niyta yachani, chay wataspi kausayqa llakiylla kasqanta. Chay iskay gobiernosqa, waj gobiernos jinallataj karqanku. Runasqa manapuni noqanchejpura allinta gobernakuyta atisunmanchu. Bibliaj kay nisqanqa cheqapuni: “Runaqa tukuy tiempo runa masinta chakisnin uraman churan, chaytaj runallata ñakʼarichin” (Eclesiastés 8:9).

Joven kashaspaqa yuyaj kani, runas cheqan kausayta apamuyta atisqankuta. Kunantaj yachani Diosnillanchej tukuypaj justiciata ruwayta atisqanta. Chaytataj ruwanqa sajra runasta tukuchejtin, Wawan Jesucristo kay jallpʼata kamachishajtin ima. Jesusqa wajkunaj allinninkutapuni maskʼarqa, manataj paypatachu. Bibliaqa paymanta nin: “Cheqan kajta munakorqanki, sajra kajtataj chejnikorqanki”, nispa (Hebreos 1:9). Noqaqa chay cheqan Rey kamachishajtin wiñaypaj kausakuyta munani, manchaytataj Diosman agradecekuni chay cheqan Reyta rejsichiwasqanmanta.

[Dibujo/foto]

Alemania occidentalman chayaspa warmi wawitasniywan kashani, Hannelorewan Sabinewan ima.

[Dibujo/foto]

Kaypitaj waway Benjaminwan, señoran Sandrawan ima kashani.