¿IMATÁ RUWASUNMAN TUKUY IMAPIS VALEYKOJTIN?

Ama imapipis qolqenchejta gastarpanallachu

Precios wicharejtenqa tukuy llakikusunman. Jinapis ama yuyanachu ni imata ruwayta atisqanchejta chay llakiymanta llojsinapaj. Ajinapi rikukuspa wakin imasta ruwayqa kusisqa kausakunapaj yanapawasunman.

¿IMARAYKUTAJ QOLQENCHEJTA MANA IMAPIPIS GASTARPANALLACHU?

Mana allinta yuyaychakuspa qolqenchejta imapipis gastarpallasun chayqa, mana qolqeyoj rikhurisunman. Chaytaj llakiyllaman chayachiwasunman. Pisi qolqeyoj kaspapis wakin imasta ruwasunman mana anchata gastanapaj.

¿IMATÁ RUWAWAJ?

Kapususqallaykiwan kausakuy. Ajinata kausakunki chayqa, mana qolqeta pisichikullankichu, nitaj anchata llakikunkichu, ima emergencia kajtinpis qolqesituyki kapullasonqa.

Kapususqallaykiwan kausakunaykipajqa sumajta qhawarikuy imaspichus qolqeykita gastasqaykita. Chaypajqa anotakuy mashkhatachus ganasqaykita, imaspichus gastanaykitapis. Sumajta piensarispataj necesitasqayki imasllapi gastay. Mashkhatachus ganakusqaykimanta ama astawan gastaychu. Precios wicharisqanman jina, chayri mashkhatachus ganakusqaykiman jina alcanzachikunaykipaj jinalla gastay. Casado kanki chaytaj, ama imatapis sapallaykimanta ruwaychu, señoraykita chayri qosaykita tapuriypuni imaynatachus qolqeta apaykachanaykichejta.

Kayta ruwawaj: Atikojtenqa al contadopuni rantikuy, amataj pisimanta pisi unaypi paganaykipaj jinaqa. Ashkhasqa ajinata ruwaspa mana qolqenkuta wayracherqankuchu, nitaj manuchakorqankuchu. Allinta qhawarikuy mashkha qolqechus tiyapususqanta. Ajinamanta yachanki mashkhallatachus gastayta atisqaykita. Chaytaj yanapasonqa mana anchata llakikunaykipaj.

Qolqeta midirikoyqa mana facilchu kanman. Jinapis imaspichus gastanaykita allinta qhawarikojtiykeqa mana qolqemanta anchata llakikunkichu.

“Ñaupajtaqa [...] qolqentaraj qhawarikun” (Lucas 14:28).

Kallpachakuy ama trabajoykita pierdenaykipaj. ¿Imastá ruwawaj ama trabajoykita pierdenaykipaj? Horanpipuni trabajoykiman chayay, imaynatachus trabajoyki yanapasusqanpi tʼukuriy, sumajta llankʼay, respetowan parlay, amataj kamachisunankutarajchu suyay. Trabajoykipi ima kamachiykunachus tiyan chayman jinapuni ruway, aswan sumajta trabajanaykipajtaj kallpachakuy.

Ama qolqeykita wayrachiychu. Kaypi piensariy: “¿Mana necesitasqay imaspichu chayri viciospichu qolqeyta tukuchishani?”, nispa. Ashkha runasqa qolqenkuta tukuchinku drogaspi, apuestaspi, cigarrospi, machanaspi ima. Chay viciosqa onqoykuchisunkiman, trabajoykitapis pierdechisunkiman.

“Kusisqamin yachayta tarej runaqa, [...] aswan sumajmin qolqeta tarinamanta nisqaqa” (Proverbios 3:13, 14).

Ima emergeciapajpis qolqesituta tantarikuy. Atikojtenqa mashkhallatapis qolqesituta jallchʼakuypuni. Ichá qan chayri familiaykimanta pillapis ujllata onqorpawajchej chayri mana trabajoyoj rikhuriwajchej. Mashkhallapis tantasqeta tiyapusojtenqa mana anchata qolqemanta llakikunkichu.

“Desgracia tiempopis, mana yuyasqallamanta ima llakiypis tukuyninkuman chayan” (Eclesiastés 9:11).

Qolqesituta tantarikunapaj

Mikhunata waykʼukuy

Callellapi mikhuspaqa ashkha qolqeta tukunki. Waykʼukunki chaytaj mana qolqeykita wayrachinkichu. Waykʼukunaykipaj tiempochakunayki kajtinpis aswan sumajta mikhukunki.

Sumajta yuyaychakuspa rantiy

Uj listata ruwakuspa rantikuy, amataj waj imastawan rantirpallaychu.
Qolqesitu alcanzasojtin, baratotaj kajtin wakin imasta por mayor rantikuwaj. Jinapis chay rantisqayki imasta allinta jallchʼay ama pierdekunanpaj.
Kusalla kajtenqa baratonmanta rantikuy.
Tiyakunki chaypi internetnejta rantiyta atikun chayqa, internetnejta rantiwaj. Internetnejta ranteyqa yanapasunkiman imallatapis qhawarikuspa rantinaykipaj, wakin imastataj baratota tarinaykipaj.
Wakin imastaqa liquidacionpi chayri remataspa vendenku. Atikojtenqa chaymanta rantikuwaj. Preciostapis ashkha lugarespi tanteariy.

Niraj rantishaspa chunkastaraj piensariy

Fabricantesqa ashkha qolqeta gananankupaj sapa kuti mosoj celularesta, mosoj aparatostapis ruwanku. Niraj chay imasta rantishaspaqa tapurikuy: “¿Necesitanipunichu kay mosoj aparatota? Jina kajtin, ¿kunanpunichu rantinay tiyan? ¿Último modelotapunichu rantinay tiyan?”, nispa.

Tiyapususqan imasta arreglachiy, amataj mosojtapunichu rantiy

Refregiradorniykita, cocinaykita, waj imasniykitapis allinta cuiday, fregakojtintaj arreglachiy. Chay imasta mana mosojtapunichu rantispaqa mana ashkha qolqetachu tukunki.

Wakin imasta tarpukuy

Campituyki kajtenqa imallatapis poqochikuwaj. Ajinamanta mana tukuy imatapunichu rantinayki kanqa. Chantapis kapusunkiman waj imaswan cambianaykipaj, vendenaykipaj, qorikunaykipajpis.

“Kʼuchi runaj wakichikusqanqa allinpuni llojsin” (Proverbios 21:5).

“Necesitasqayku imas mashkhapichus kashasqanta qhawariytapuni yachayku. Chantapis allinta qhawarikuyta yachayku mashkha kutistachus tarjeta de creditowan rantisqaykuta” (Chayta nin Inglaterramanta Miles).

“Niraj rantej rishaspa necesitasqayku imasmanta familiaywan listata ruwakuykupuni” (Chayta nin Estados Unidosmanta Jeremy).

“Precios wicharisqanman jina familiaywan qhawariykupuni imaynatachus qolqeta apaykachanaykuta alcanzachikunaykupaj. Emergenciaspajpis qolqesituta jallchʼarikuyku” (Chayta nin Israelmanta Yael).

“Wawasniykuman yachachiyku imapis pʼakikojtenqa arreglachinaraj kasqanta niraj wajta rantishaspa. Autopis waj imasniykupis fregarpakojtenqa arreglachiykurajpuni. Señoraywanqa kallpachakuyku ama qhepata rikhurej imasta rantinaykupaj” (Chayta nin Estados Unidosmanta Jeffrey).

“Qolqeta mana tukuchinaypaj verdurasta poqochikorqani, wallpastapis uywarqani. Wajkunaman qorinaypajpis verdurasniy alcanzawan” (Chayta nin Myanmarmanta Hono).