15 Yachaqana
Yuyaychaykunata uyarinachik, kʼamiykunatataq japʼikunachik
1. a) ¿Imaraykutaq tukuypis kʼamiriykunata uyarinanchik tiyan? b) ¿Ima tapuypitaq tʼukurinanchik tiyan?
“TUKUYNINCHEJ ashkha kutita pantanchej”, nispa Santiago 3:2 niwanchik. Ichapis ñuqanchikpis Biblia nisqanta mana juntʼayta atinchikchu. Chayrayku kay Biblia nisqanqa chiqa kasqanta nisunman: “Yuyaychasqataqa uyariy, kʼamisqatapis japʼikuy; ajinamanta chayanki sumaj yachayniyoj kayman” (Proverbios 19:20). Kunankamaqa kawsayninchikta Dios munasqanmanjina tikrachinchikña. Chaywanpis, ¿imaynatá qhawanchik juk hermano allinninchikpaq kʼamiriwaptinchik?
2. ¿Imatataq ruwananchik tiyan pipis yuyaychawaptinchik?
2 Wakinkunaqa, pantaspapis mana pantasqankuta ninku, chayri pantasqankumanta wakkunaman tumpanku. Chayta ruwanamantaqa pipis yuyaychawaptinchik kasukuna tiyan (Hebreos 12:11). Chayrayku, mana suyasunmanchu runa masinchik mana pantanantaqa, nitaq tukuy tiempo tukuy imamanta runata kʼamisunmanchu, nitaq yuyaninchikllamanta imachus allin kasqanta nisunmanchu. Wakinkunaqa, mana allinta yachaspalla imamantapis kʼamirinku, paykunaman allillanmanta sutʼinchasunman maychus kasqanta. Chaywanpis, kay yachaqanapiqa, qhawasunchik pillapis Biblia nisqanmanjina kʼamiriwaptinchik, yuyaychawaptinchik, allinninchikpaq kasqanta. ¿Imaynatá chay kʼamiriyman kutichinanchik tiyan?
Ruwasqankumanta yachasunman
3, 4. a) ¿Imaynatá Biblia yanapawanchik kʼamiykunata allinta japʼikunanchikpaq? b) ¿Imaynatá Saúl Jehovap kʼamiyninman kutichirqa, chayrayku imanarqataq Jehová?
3 Bibliaqa wakin runakunata kʼamirikusqanmanta willawanchik. Jukninqa Israelpa reynin Saúl karqa, payqa Amalec llaqtapaq Jehová kamachisqanta mana kasukurqachu. Amalec llaqtaqa Diospa llaqtanwan maqanakuq, chayrayku Jehovaqa paykunata, uywasninkutawan chinkachinanpaq Saulman kamachirqa. Saultaq sumaq uywakunata mana wañuchisqachu, paypaq qhipachisqa, chay llaqtap reynintapis mana wañuchirqachu (1 Samuel 15:1-11).
4 Jehová chayta rikuspa, profeta Samuelta, Saulta kʼaminanpaq kacharqa. ¿Saúl uyarikurqachu? Saulqa amalecitasta wañuchisqanta nirqa, reynintataq presochasqanta, chaywanpis chayta ruwaspaqa mana kasukuchkarqachu (1 Samuel 15:20). Astawanpis llaqtanmanta runaman tumparqa, nirqataq: “Chaytaqa ruwarqani runasta manchachikuspa, imatachus mañawasqankuta uyarisqayrayku”, nispa (1 Samuel 15:24). Payqa sumaqpaq qhawachikuyta munarqa, chayrayku Samuelman runap ñawpaqinpi jatunchananta mañarqa (1 Samuel 15:30). Chayta ruwasqanrayku, qhipamanqa Jehová wak reyta churarqa (1 Samuel 16:1).
5. Uzías kʼamisqankuta mana uyarisqanrayku ¿imawantaq unquykurqa?
5 Chantapis Juda llaqtamanta rey Uziasqa, “Tata Dios contrampi oqharikusqanrayku. Payqa Tata Diospa Templonman yaykurqa inciensota qʼoshñichej” (2 Crónicas 26:16). Templopiqa sacerdoteslla inciensota qʼusñichinanku karqa. Kuraq sacerdote Uziasta jarkʼayta munachkaptin, Uzías phiñakurqa. ¿Imatataq Uziaswan ruwakunman karqari? Jinata Biblia kutichiwanchik: “Frentempi lepra onqoy rikhurerqa [...] jinata Tata Diosqa payta castigasqanrayku. Rey Uziasqa wañupunankama lepra onqoyniyoj karqa”, nispa (2 Crónicas 26:19-21).
6. a) ¿Imaraykutaq Saúl Uzías ima kʼamiykunata mana kasukurqankuchu? b) ¿Imaraykutaq kunan achkha runakuna mana kʼamichikuyta munankuchu?
6 ¿Imaraykutaq Saúl, Uzías ima, kʼamiykunata mana uyarirqankuchu? Mana kʼumuykukuq runa kasqankurayku. Iskayninku may kasqankuta yuyarqanku. Kunanpis achkha runakunaqa chayrayku ñakʼarillankutaq. Paykunaqa, kʼamiykunata uyariq, pisi kasqanta yuyanku. Chaywanpis jatunchakuq runaqa, mana allintachu ruwan, mana allintachu yuyan, nitaq Jehová Biblianiqta, llaqtanniqta, yanapasqanta kasukuyta munanchu. Chayrayku Jehovaqa jinata willawanchik: “Runaykachaypa qhepantapacha urmanaqa chayamun. Jatunchakuypa qhepantaqa waqay jamun”, nispa (Proverbios 16:18; Romanos 12:3).
Kʼamiykunata uyarina
7. ¿Imatataq Moisés kasukusqanmanta yachakunchik?
7 Bibliaqa kʼamiykunata kasukuq runakunamanta willallawanchiktaq. Moisespi tʼukurina, suegronqa payta yuyaycharqa llamkʼayninta allinta juntʼananpaq. Moisestaq suegron nisqanta kasukurqa (Éxodo 18:13-24). ¿Imaraykutaq allinta uyarirqa chayjina atiyniyuq runari? Kʼumuykukuq runa kasqanrayku. “Moisesqa aswan llampʼu sonqoyoj karqa, kay pachapi tukuy runasmanta nisqaqa” (Números 12:3). ¿Allinchu llampʼu sunqu kay? Sofonías 2:3 kawsayninchik chaymanta kasqanta nin.
8. a) ¿Ima juchakunatataq David ruwarqa? b) ¿Imaynatá Natanpa kʼamisqanman kutichirqa? c) ¿Ima ñakʼariytataq David muchurqa?
8 Rey Davidqa Betsabewan qhinchachakuytawan, chay warmip qusan Uriasta, juchanta pakananpaq wañuchichirqa. Chayta rikuspaqa Jehová profeta Natanta Davidta kʼaminanpaq kacharqa, Davidqa ruwasqanmanta mayta pesachikuspa nirqa: “Tata Diospa contrampi juchallikuni”, nispa (2 Samuel 12:13). Diosqa, Davidta juchachakusqanta perdonarqa, chaywanpis chay saqrata ruwasqanrayku llakiykunamanta mana jarkʼarqachu. Dios jinata nirqa: “Mana jaykʼajpis aylluykipi faltanqachu wañuchinakus”, “aylluykimanta ujninman warmisniykitaqa jaywaykapusaj”, “chay nacekoj wawayki[taq] wañunampuni tiyan”, nispa (2 Samuel 12:10, 11, 14).
9. ¿Imatataq mana qunqanachu pipis yuyaychawachkaptinchik, kʼamichkawaptinchik?
9 Rey Davidqa kʼamiykunata uyariq, chayrayku may sumaq kasqanta yacharqa. Juk kutiqa kʼamiykunamanta Diosman graciasta qurqa (1 Samuel 25:32-35). ¿Payjinachu kanchik? Jina kaptinqa, mana imatapis ruwarparillasunchu chaymanta pesachikunapaq. Pantasqanchikrayku kʼamichikuptinchikqa, kaymanta yuyarikuna tiyan: Jehovaqa pitachus munakun chayta jasutʼin (Proverbios 3:11, 12; 4:13).
Kʼacha kayta ñuqanchikpi puquchina
10. ¿Imayna runakunataq apóstoles kananku karqa Diospa Reinonman yaykunankupaq?
10 Allinta Jehovawan, hermanoswan ima, apanakunapaq kʼacha runaman tikrakunanchik tiyan. Jesusqa jinata kʼacha runa kananchikpaq niwanchik: “Cheqatapuni niykichej: Diosman kutirikunaykichej tiyan kay wawaman jina tukuspa. Manachayqa, janaj pacha reinoman mana yaykunkichejchu. Sichus pipis kay wawa jina llampʼu soqoyoj kanman chayqa, janaj pacha reinopeqa tukuymanta nisqaqa aswan kurajpaj qhawasqa kanqa” (Mateo 18:2-4). Jesuspa discipulosninqa, pichus astawan kuraq kasqanmanta siminakuq kanku, chayrayku paykunapis kʼumuykukuq runa kananku karqa (Lucas 22:24-27).
11. a) ¿Pikunawantaq kʼumuykukuq sunqu kananchik tiyan, imaraykutaq? b) Kʼumuykukuq sunqu kasunchik chayqa, ¿imaynatá yuyaychaykunaman kutichisunchik?
11 Apóstol Pedroqa jinata qillqarqa: “Purajmanta kasunakuspa, llampʼu sonqos kaychej, imaraykuchus Diosmanta Qhelqasqapi nin: Diosqa jatunchakojkunaman sayaykun, kʼumuykukojmantaj qhasilla kʼacha yanapayninta qon”, nispa (1 Pedro 5:5). Arí, Diospa ñawpaqinpiqa kʼumukuyniyuq kasunman. Chaywanpis, ñawirinchikjina Bibliaqa hermanoswan, runa masinchikwan ima, kʼumuykukuq sunqu kananchikta niwanchik. Jinata ruwasunchik chayqa, mana phiñakusunchu pipis yuyaychawaptinchik, manaqa chayta allinta japʼikusunchik (Proverbios 12:15).
12. a) ¿Imatataq kʼumuykukuq runa ruwallantaq? b) ¿Imaraykutaq mana wak runakunata urmachinapaq, ñuqanchik qhawakunanchik tiyan?
12 Kʼumuykukuq runaqa, wak runakunatapis qhawarin. Apóstol Pablo qillqarqa: “Ama pipis maskʼachunchu paypa allinnillanta, manachayqa wajpa allinnintapis maskʼallachuntaj [...]. Kunanqa mikhuspapis, ujyaspapis, imata ruwaspapis, tukuy imata ruwaychej Dios jatunchasqa kanampaj. Ama miskʼachiychejchu judiosta, nitaj mana judío kajkunata, nillataj Diospa iglesiantapis”, nispa (1 Corintios 10:24-33). Kayta nispaqa, apóstol Pablo mana tukuy munasqanchikta saqinanchikta nichkanchu, manaqa, runata mana tanqananchikchu tiyan, mana munachkaptin imatapis ruwananpaq.
13. ¿Imaynatá rikuchisunman Biblia nisqanta kasukuyta munasqanchikta?
13 ¿Qamri wakkunap munasqankuta ñawpaqman churankichu? Tukuypis chayta ruwayta yachananchik tiyan. Tukuy imapi wakkuna munasqankuta ñawpaqman churayta atinchik. Tumpata imaynatachus pʼachallikusqanchikpi, kʼachanchakusqanchikpi ima tʼukurina. Biblia nisqanmanjina, allin yuyaywan, llimphuta, pʼachallikunchik chayqa, munasqanchikmanjina pʼachallikusunman. Chaywanpis, ¿imatataq ruwasunman, wakin runa pʼachanchikrayku mana uyariyta munawaptinchik? ¿Kikillantapunichu pʼachallikusunchik? Mana, wak runakunata yanapayqa, astawan sumaq ñuqanchikpaq pʼachanchikmantaqa.
14. ¿Imaraykutaq llampʼu sunqu runa, kananchik tiyan? ¿Imaraykutaq wakkunap allinninta maskʼananchik tiyan?
14 Jesusqa, tukuymanta astawan llampʼu sunqu karqa, wakkunap allinninta maskʼaq, juk kuti discipulospa chakisninta mayllarqa, ñuqanchikpis payjina kananchik tiyan (Juan 13:12-15). Paymanta parlaspa Biblia niwanchik: “Imayna yuyaywanchus Cristo Jesús kawsarqa, kikillantataj qankunapis kawsaychej. [...] Janaj pachapi jatun kaynimpa kʼanchayninta saqespa, payqa kamachi runaj kayninta japʼerqa, runa jinataj nacekorqa. Runa kaspa, kʼumuykukorqa, paytaj kasukoj kaspa, wañuykama chayarqa”, nispa (Filipenses 2:5, 7, 8; Romanos 15:2, 3).
Jehovap kʼamiyninta mana qhisachanachu
15. a) Dios allinpaq qhawanawanchikpaq, ¿imata ruwananchik tiyan? b) ¿Imaynatá Jehová tukuyninchikta kʼamiriwanchik, yuyaychawanchik ima?
15 Tukuypis juchasapa kasqanchikrayku, Diosman rikchʼakunanchikpaqqa, kawsayninchikta, purisqanchikta ima tikrachinanchik tiyan; “mosoj runamanta pʼachawan” pʼachallikunanchik tiyan (Colosenses 3:5-14). Jehovap yuyaychawasqanchikta, kʼamiwasqanchikta ima, imapichus, imaynatachus allinchakunanchikta rikunapaq yanapawanchik. Chaypaqtaq Bibliata quwanchik (2 Timoteo 3:16, 17). Astawanpis, Jehovaqa tantakuykunata, imaymana qillqakunata ima, llaqtanniqta wakichin, kaykunataq Bibliap nisqanta juntʼanapaq yanapawanchik, ¿chaymanjina ruwachkanchikchu?
16. ¿Ima yanapataq Jehová sapa jukninchikman quwanchik?
16 Munakuwasqanchikrayku, Jehová llakiyninchikta atipanapaq kallpachawanchik. Waranqa waranqa runakuna, chay yanapata wasisninkupi Bibliamanta yachakuspa japʼinku. Jinallataq tatamamaqa wawasninkuta yuyaychanku, jasutʼinku ima, mana juchallikunankupaq, nitaq ñakʼarinankupaq (Proverbios 6:20-23). Qutuchakuy ukhupipis, hermanosqa astawan yachaqkunamanta yanapata mañakunku, allinta runaman willamunankupaq. Ancianokunapis, wak ancianosmanta yanapata mañarikunku, chayri yachayniyuq kuraq hermanowan yanapachikunku. Espiritumanjina kawsaqkunaqa, kʼachamanta Bibliawan, llawchʼiyaqkunata yanapanku. Qam hermanosta yuyaychanki chayqa, “qampis allinta qhawarikuy; pajtataj qampis urmanaykipaj jina kashawaj” (Gálatas 6:1, 2). Tukuypis Diospa kʼamiyninwan, yuyaychayninwan ima, juk runajinalla Diosta yupaychasunchik.
Yuyarinapaq
• Jehová munakuwasqanchikrayku, ¿imaynatá imapichus allinchakunanchikta rikuchiwanchik?
• ¿Imaraykutaq wakinkuna mana kʼamiykunata uyariyta munankuchu, imaraykutaq chay mana allinchu?
• ¿Ima kʼacha kaytaq yanapawasunchik kʼamiykunata uyarinapaq, imaynatá Jesús chay kʼacha kayta rikuchirqa?
[142 paginapi dibujo/foto]
Uziasqa mana kʼamiykunata uyarisqanrayku leprawan unqurqa
[142 paginapi dibujo/foto]
Moisesqa Jetro nisqanta uyarispa allinta ruwarqa