‘Llampʼu sunqu kani’

1-3. ¿Imaynatataq Jesús Jerusalenman yaykurqa, imaraykutaq wakinkuna mana chaytachu suyachkarqanku?

JERUSALENPI tukuypis kusisqa kachkarqanku. ¡Juk sumaq runa chayamunan kachkan! Runasqa llaqtamanta jawaman lluqsispa ñankunapi suyachkanku, paykuna nisqankumanjina, Davidpa mirayninmanta juk reyta suyachkanku. Wakinkunaqa makisninkupi palmera laqhista kayman jaqayman kuyuchichkanku, wakinkunataq sachʼasta, pʼachasta ima, ñanman chuqachkanku chay patanta purinanpaq (Mateo 21:7, 8; Juan 12:12, 13). Wakinkuna ichapis imaynatachus llaqtaman yaykunanta tapukuchkanku.

² Ichapis may jatun runajina chayamunanta suyachkanku. Uyarinkuchá may jatuchaq runa imaynatachus llaqtankuman yaykusqankuta. Davidpa churin Absalonqa, reyman tukuspa, juk carretapi llaqtanman chayarqa, chay carretap ñawpaqinpitaq 50 runas correchkarqanku (2 Samuel 15:1, 10). Kamachiq Romano Julio César, astawan jatunmanraq tukuspa llaqtanman yaykurqa, 40 elefantes candelabrosniyuq, Jupiterpa templonman chayarqa. Jerusalenmanta runaqa aswan jatun runata suyachkarqanku. Manapis runaqa allinta yachaqchu, Mesiasta, tukuy runamanta aswan jatun runata suyachkarqanku. Kay Rey rikhuriptintaq ichapis wakinkuna, mana suyasqankuta rikunqanku.

³ Mana carrosta, caballosta, elefantestapis qhawankuchu. Jesusqa juk pisipaq qhawasqa burritupi yaykurqa.a Payqa, burritunpis mana may sumaq pʼachallisqachu yaykurqanku. Juk may valesqa sillonerapi tiyananmantaqa, discipulosnin pʼachata burroman churasqanku patallanpi montaykurqa. ¿Imaraykutaq Jesús kʼumuykukuq runajina Jerusalenman yaykurqa, wak juchʼuy kamachiqkuna mayta jatunchakuspa llaqtankuman yaykuptinkupis?

4. ¿Imatataq ñawpaqmantaña Bibliapi Mesías Reyjina Jerusalenman yaykunanmanta qillqakurqa?

⁴ Jesusqa, chay jinata yaykuspa juk profeciata juntʼachkarqa: “Sinchʼita kusikuy. Jerusalén llajta, takiy kusiywan. Reyniykeqa cheqan sonqo, atiyniyojtaj jamusonqa; llampʼu sonqo kaspa, burropi lloqʼasqa jamusonqa, china burroj uñan malton burritupi” (Zacarías 9:9). Kay profeciaqa, Diospa akllasqan, Mesías maykʼaqchus Jerusalenpi Diospa Reyninjina rikhurinanta yachanankupaq qillqakurqa. Chantapis, imaynatachus, ima animalpichus lluqʼaykusqa Jerusalenman yaykusqanqa, sunqunpi may kʼacha kayninta rikuchirqa, chaytaq: llampʼu sunqu kasqanta rikuchin.

5. ¿Imaraykutaq Jesuspa kʼumuykukuyninpi tʼukuriy, sunqunchikta kuyurichin, imaraykutaq payjina kananchik tiyan?

⁵ Jesuspa aswan kʼacha kayninqa, kʼumuykukuq sunqu kasqan, chaypi tʼukuriytaq astawan payman aysawanchik. Iskay kaq yachaqanapi rikunchik jina, Diospa churillan ‘ñan, chiqa kaqtaq, kawsaytaq’ kasqanta (Juan 14:6). Chiqamanta, tukuy kay jallpʼapi may chhika tiyakuqkunamanta manapipis pay jina sumaq runaqa kanchu. Chaywanpis, Jesusqa mana jaykʼaq juchasapa runasjina jatunchakurqachu, nitaq uqharikurqachu. Cristop qhipanta rinapaqqa, jatunchakuyta saqinapaq sinchita kallpakunanchik tiyan (Santiago 4:6). Jehovaqa jatunchakuyta maytapuni chiqnin. Chayrayku, Jesusjina kʼumuykukuq runas kananchik tiyan.

Unaymantapacha kʼumuykukuyninta rikuchirqa

6. ¿Imataq kʼumuykukuyniyuq kay, niyta munan, imaraykutaq Jehová Mesías kʼumuykukuyniyuq kananta yacharqa?

⁶ Kʼumuykukuyqa, jatunchakuywantaq, uqharikuywantaq churanakun. Sunqumanta lluqsin, parlaypitaq ruwaypitaq, wakkunawan apanakuypitaq, rikukun. Jina kaptinqa, ¿imaynatá Jehová Mesías kʼumuykukuyniyuq kananta yacharqa? Jehovaqa ruwayninwan sumaqta Churinman kʼumuykukuyta yachachirqa, chayrayku kʼumuykukuq kanantapuni yacharqa (Juan 10:15). Jehovaqa, Jesuspa kʼumuykukuyninta rikurqaña. ¿Imaraykutaq chayta ninchik?

7-9. a) ¿Imaynatá Miguel Supaywan parlasqanpi kʼumuykukuyninta rikuchirqa? b) ¿Imaynatá Migueljina kʼumuykukuq kasunman?

⁷ Judas libroqa Jesuspa kʼumuykukuymanta parlawanchik: “Arcángel Miguelpis, Kuraj Supaywan churanakuspa Moisespa cuerponrayku, mana munarqachu Kuraj Supaypa contranta sajrata rimaspa juchachayta. Manachayqa pay nillarqa: Señorqa kʼamisuchun, nispa” (Judas 9). Miguel sutiqa, janaqpachapi Jesuspa juknin sutin, Arcangeljina payqa Jehovap tukuy angelesninta kamachin (1 Tesalonicenses 4:16).b Chaywanpis, imaynatachus Jesús Kuraq Supaywan tinkuyninta allinchasqanta qhawarina.

⁸ Judasqa, imatachus Supay Moisespa cuerponwan ruwayta munasqanta mana niwanchikchu, ima saqratachá ruwayta munachkarqa. Ichapis llulla religionpa ruwayninpi apaykachachiyta munachkarqa. Migueltaqri, Kuraq Supay saqra ruwayta munasqanwan churanakurqa, chaywanpis Supaywan parlachkaspa mana phiñakuyninwan atipachikurqachu. Supayqa mana kaqta kʼaminapaq jinapuni ruwachkarqa, chaywanpis Diosqa Miguelman Juez kananpaq manaraq tukuy atiyta qurqachu, chayrayku Miguelqa, Jehová Dios kʼamisuchun, nispa nirqa (Juan 5:22, 23). Arcangeljinaqa may atiyniyuq karqa, chaywanpis kʼumuykukuspa Jehová chayta allinchananta saqirqa, manataq aswan atiyniyuq kasqanta rikuchiyta munarqachu. Kʼumuykukuyninqa, imatachus atisqallanta ruwasqanta rikuchiwanchik.

⁹ Imaraykutaq Jehová Judaswan chayta qillqachirqa: Judaspa tiemponpi wakin cristianosqa mana kʼumuykukuyniyuqchu karqanku. Jatunchakuspa, chay runasqa ‘mana imata yachaspa saqrata rimachkarqanku’ (Judas 10). Juchasapa kasqanchikrayku, ¡jatunchakuywan chimpachikusunman! Ichapis, qutupi kuraqkuna juk ruwayta kamachinku, ñuqanchiktaq mana entiendenchikchu, ¿imatá ruwasunchik? Mana tukuyninta imallamantapis riqsispa, saqrata rimaspaqa, mana kʼumuykukuyta rikuchisunchu. Chayrayku, Migueljina chayri Jesusjina ruwananchik tiyan, mana wakpa ruwayninmanta saqrata rimananchikchu tiyan, mana ñuqanchikpa ruwaynanchik kaptinqa.

10, 11. a) ¿Imaraykutaq Jesús Jallpʼaman jamunanpaq kʼumuykukuyniyuq kanan karqa? b) ¿Imaynatá Jesusjina kʼumuykukuyniyuq kayta atisunman?

¹⁰ Jesusqa Jallpʼaman jamuyta munaspa kʼumuykukuyninta rikuchillarqataq. Payqa maytapuni janaqpachapi saqinan karqa. Mana Arcangelllachu karqa, payqa kikin “Palabra” karqa, Payniqta Jehovaqa imatapis parlaq (Juan 1:1-3, NM). Janaqpachapi tiyakuq, maypichus Jehovap ‘may sumaq santo kamachina tiyakuynin’ kachkan, chaypi (Isaías 63:15). Jesusqa, “janaj pachapi jatun kaynimpa kʼanchayninta saqespa, payqa kamachi runaj kayninta japʼerqa, runa jinataj nacekorqa” (Filipenses 2:7). Manataq Jallpʼapi tiyakusqanta qunqanachu. Jehovaqa Churinpa kawsayninta, mana qharip chayasqan warmip wisanman churarqa, jisqʼun killanmantaq uña wawita nacekurqa. Waqcha carpiterop wasinpi wiñanan karqa, chaypi puriyta yachakunan karqa, wiñakunan karqa, waynayanan ima karqa. Mana juchayuq runa kaspapis, pantaq tatasninta kasukurqa (Lucas 2:40, 51, 52). ¡Manchay kʼumuykukuyniyuq Jesús karqa!

¹¹ ¿Jesusjina kʼumuykukuyniyuq kasunmanchu? Arí, Jesusjina kasunman, qutuchakuypi mana sumaq llamkʼaykunallata ruwayta munaspa, manaqa juchʼuy llamkʼaykunatapis. Ichapis, runaman Diosmanta willaptinchik, paykuna mana allintachu uyariwasunchik, chayri saqrawan kutichiwasunchik, ichapis willayninchikta qhisachanqanku (Mateo 28:19, 20, NM). Chaywanpis, mana saykʼukuspa willaptinchik, wakinta salvasunchik. Kʼumuykukuyta yachakusunchik, jinamantataq Jesuspa qhipanta purisunchik.

Jesuspa kʼumuykukuynin, Jallpʼapi kachkaptin

12-14. a) ¿Imaynatá Jesús payta jatunchachkaptinku kʼumuykukuyninta rikuchirqa? b) ¿Imaynatá Jesús wak runasman kʼumuykukuyninta rikuchirqa? c) ¿Imaraykutaq Jesuspa kʼumuykukuynin mana runawan qhawachikunallanpaqchu kasqanta nisunman?

¹² Jesús Jallpʼapi willachkaspa, qallariymantapacha tukukunankama kʼumuykukuyta rikuchirqa. Kaytaqa, Tatanta tukuy ruwayninmanta jatunchaspa, rikuchirqa. Runaqa, yuyaywan parlasqanmanta, milagrosta ruwasqanmanta, kʼacha runa kasqanmanta ima, Jesustaqa jatunchaq kanku, paytaq mana jaykʼaq jatunchachikurqachu, manaqa Tatanta jatunchanankuta nirqa (Marcos 10:17, 18; Juan 7:15, 16).

¹³ Jesusqa wakkunamanpis kʼumuykukuyta rikuchirqa. Payqa, wakkunata sirveq kay jallpʼaman jamusqanta rikuchirqa, mana sirvichikuqchu (Mateo 20:28). Munakuywan runaman parlasqanqa, kʼumuykukuyninta rikuchirqa. Discipulosnin pantaptinkupis, mana paykunata kʼamirqachu, manaqa sunqunkuman chayananpaq kallpachakullarqapuni (Mateo 26:39-41). Juk kuti samarikuyta mañachkaptin, may chhika runa payman jamurqanku, paytaq mana kachapurqachu, manaqa samarikuyninta saqispa, “tukuy imata yachachiyta qallarirqa” (Marcos 6:30-34). Juk mana israelita warmi Jesusta wawanta thañichinanta mañarqa. Jesús mana munasqanta rikuchiptinpis, chay warmiqa mañakullarqapuni. Jesustaq mana phiñakurqachu; manaqa, 14 yachaqanapi rikusunjina, payqa, chay warmip jatun iñiyninta rikuspa, mañakusqanta ruwarqa (Mateo 15:22-28).

¹⁴ Jesusqa “noqaqa kʼacha, llampʼu sonqotaj kani”, nisqantaqa tukuy imaymanamanta juntʼarqa (Mateo 11:29). Kʼumuykukuyninqa mana runa rikunallanpaqchu karqa, nitaq sumaqpaq qhawachikunallanpaqchu, manaqa sunqumantapacha kʼumuykukuyniyuq karqa. Chayrayku, discipulosninman kutin kutita kʼumuykukuyniyuq kanankuta nirqa.

Discipulosninman kʼumuykukuyta yachachin

15, 16. ¿Imaynatá Jesús discipulosninman kay pachamanta kamachiqkunawan mana kikinchakunankuta rikuchirqa?

¹⁵ Apóstoles mana llampʼu sunqu kayta atillarqankuchu, chayrayku Jesús kʼumuykukuyta kutin kutita yachachirqa. Juk kuti, Juan Santiagowan —mamankuniqta— Jesusmanta Diospa Reinonpi pataman churachikuyta mañakurqanku. Jesustaq pichus kasqanta yachaspa kutichirqa: “Pañaypi, lloqʼeypiwan tiyaykunaykichejtaqa mana noqamantachu. Chaytaqa Tatallay qoyta atin, pikunapajchus wakicherqa, chaykunaman”, nispa. Apóstoles chayta yachaytawan, Santiagowan Juanwan ima phiñakurqanku (Mateo 20:20-24). ¿Imaynatá Jesús kayta allinchanman karqa?

¹⁶ Jesusqa tukuyman kʼachamanta kʼamirqa: “Qankuna yachankichej, sapa llajtapi kamachejkunaqa atiyninkuta rikuchispa, munayninkuman jina runasta apaykachanku. Ajinallatataj kurajkunapis atiyninkuwan runasninkuta kamachillankupuni. Qankuna ukhupirí mana jinachu kanan tiyan. Pichus qankunamanta kurajpaj qhawasqa kayta munajqa tukuypa kamachin kanan tiyan”, nispa (Mateo 20:25-27). Apostolesqa, “sapa llajtapi kamachejkunaqa” jatunchakuq runas, yarqhay wañusqas ima, kasqankuta rikurqanku. Jesustaq discipulosnin mana chay kamachiqkunajina kanankuta nirqa, manaqa kʼumuykukuyniyuq kanankuta. ¿Imatachus chaywan niyta munasqanta yacharqankuchu?

17-19. a) ¿Imaynatá Jesús manaraq wañuchkaspa, mana qunqananpaqjina, discipulosninman llampʼu sunqu kanankupaq, yachachirqa? b) ¿Imaynatataq Jesús sumaqmanta kʼumuykukuyta yachachirqa?

¹⁷ Mana chayta japʼiqayta atillarqankuchu. Jesusqa mana chay kutillachu kʼumuykukuyta yachachirqa. Pichus aswan sumaq kasqanmanta parlarqaña. Juk kuti, juk wawata paykunap chawpinman churaspa, chay wawajina kanankuta nirqa, imaraykuchus wawaqa, mana jatunchakuypi nitaq munapayaypi yuyanchu, chay yuyaykunaqa machu runallapi rikukun (Mateo 18:1-4). Chaywanpis, wañunan pʼunchaypi Jesusqa, apostolesninta jatunchakuymanta siminakuqta rikurqa. Chayrayku, kʼumuykukuymanta mana qunqanankupaqjina watiqmanta yachachirqa. Jesusqa juk toallata chumpinman warkhuykukuspa, aswan pisipaq qhawasqa ruwayta ruwarqa, chaytaqa wasimanta kamachislla ruwaq kanku: payqa apostolesninpa chakisninkuta mayllarqa, wasanchaq Judaspatapis (Juan 13:1-11).

¹⁸ Chay ruwasqantataq jinata sutʼincharqa: “Chayta noqa ruwani, qankunapis noqa jina ruwanaykichejpaj”, nispa (Juan 13:15). Kunantaq, ¿Jesús yachachisqan, sunqunku ukhumanchu chayarqa? Mana, chay tutapacha paykuna purapi pichus kuraq kasqanmanta siminakurqanku (Lucas 22:24-27). Chaywanpis, Jesusqa mana paykunawan phiñakurqachu, manaqa juk kutitawan kʼumuykukuq kanankuta nirqa. Chaymantataq kʼumuykukuymanta aswan sumaq yachachiyta qurqa: “Kʼumuykukurqa, paytaq kasukuq kaspa, wañuykama chayarqa, arí, kʼullupi chayri kurkupi wañurqa” (Filipenses 2:8, NM). Arí, Jesusqa pampachasqa wañurqa, qhasimanta tumpaspa saqra runatajina wañuchirqanku. Jinamanta Diospa Churinqa kʼata kasqanta rikuchirqa, imaraykuchus Jehovap tukuy ruwasqanmantaqa, Jesuslla aswan sumaqmanta kʼumuykukuyta rikuchirqa.

¹⁹ Kawsayninta jaywaspaqa, kʼumuykukuyta —Jesusqa kay yachachiywan runajina kawsayninta juntʼarqa— kasukuq apostolesninpa sunqunkuman churarqa, chaytaqa mana jaykʼaq qunqarqankuchu. Bibliaqa apóstoles may achkha watata kʼumuykukuywan runaman yachachisqankuta niwanchik. ¿Imatataq ñuqanchikpis ruwasunman?

¿Jesusjinachu kʼumuykukuyta rikuchisunchik?

20. ¿Imaynamantá kʼumuykukuniyuq kasqanchikta yachasunman?

²⁰ Pabloqa nirqa: “Imayna yuyaywanchus Cristo Jesús kawsarqa, kikillantataj qankunapis kawsaychej”, nispa (Filipenses 2:5). Jesusjina kʼumuykukuyniyuq kananchik tiyan. ¿Imaynamantá kʼumuykukuy sunqunchikpi saphichasqa kasqanta yachasunman? Pabloqa niwanchik: “Ama imatapis ruwaychejchu churanakuspa, nitaj jatunchakuspa. Astawanqa llampʼu sonqowan sapa uj qhawachun ujkunata paymanta aswan kurajta jina”, nispa (Filipenses 2:3). Nisunman, kʼumuykukuniyuq kanapaqqa, jukkunata sumaqpaq qhawananchik tiyan. Aswan kuraqpaq, aswan jatunpaq ima. ¿Jinatachu ñuqanchikpis ruwachkanchik?

21, 22. a) ¿Imaraykutaq qutupi kuraqkunaqa kʼumuykukuyniyuq kananku tiyan? b) ¿Imaynatá kʼumuykukuywan chumpisqa kasqanchikta rikuchinchik?

²¹ Jesús wañupusqanmanta astawan qhipaman Pedroqa, kʼumuykukuy, may sumaq kasqanta rikuchirqa. Chayrayku, qutumanta kuraqkunaman kʼumuykukuywan ruwayninkuta ruwanankuta kamachirqa, manataq jatunchakuspa Jehovap ovejasninta kamachinankuta (1 Pedro 5:2, 3). Qutupi ima ruwayllatapis quwaptinchikqa, mana jatunchakunachu tiyan. Manaqa astawanraq kʼumuykukuna tiyan (Lucas 12:48). Kʼumuykukuyqa, mana qutumanta kuraqkunallapaqchu, manaqa tukuy cristianos kaqkunapaqpis.

²² Pedroqa manachá jaykʼaqpis Jesús paypa chakisninta mayllasqanta qunqarqachu (Juan 13:6-10). Payqa jinata cristianosman qillqarqa: Apanakuypi “tukuy qamkuna kʼumuykukuq yuyaywan chumpikuychik”, nispa (1 Pedro 5:5, NM). Kaypi “chumpikuychik” nispaqa, juk kamachi imaynatachus llamkʼananpaq pecherata watakuq, chayta yuyarichiwanchik. Ichapis chayqa, Jesús juk toallata wataykukuspa, discipulosninpa chakisninta qunqurikuspa mayllasqanta yuyarichiwanchik. Chayrayku, Jesuspa discipulosninjina, tapurikusunman: ¿ima ruwayllatapis Dios quwaptinchik pisipaqchu, chay ruwayta qhawasunchik, chayri mana ñuqapaqjinachu chay ruwayqa nispachu nisunchik? Sunqunchikpa kʼumuykukuynintaqa, tukuy sutʼita rikunanku tiyan, juk pecheratapis watakusunman ajinata.

23, 24. a) ¿Imaraykutaq mana imapi jatunchakunanchikpaq sumaqta kallpachakunanchik tiyan? b) ¿Ima pantasqa yuyaytataq qhipan yachaqanapi sutʼinchakunqa?

²³ Jatunchakuyqa wañuchiq venenojina. Chayrayku, Diospa ñawpaqinpiqa may atiyniyuq runapis kachunku, jatunchakuptinkuqa, qhasi mana kaqlla kanku. Kʼumuykukuqkunata, manapis sumaq runas kachunkuchu Jehovaqa, llamkʼayninpaq paykunata apaykachan. Jesuspa qhipanta rispa, kʼumuykukuyta sapa pʼunchay wiñachiptinchik, Pedro nisqanmanjina juk tʼinkata tarisunchik: “Kʼumuykukuychej atiyniyoj Diospa makimpi kaspa, paytaj maychus tiempopi qankunata jatunchaspa pataman oqharisonqachej” (1 Pedro 5:6). Jehová Diosqa, Jesustaqa mayta kʼumuykukusqanrayku pataman churan, ñuqanchiktapis kusiywan tʼinkawasunchik kʼumuykukuyniyuq kaptinchikqa.

²⁴ Wakinkunaqa phutikunapaqjina, kʼumuykukuy llawchʼiyay kasqanta ninku. Chaywanpis Jesusqa, kawsayninwan paykuna pantachkasqankuta rikuchirqa. Qhipan yachaqanapi astawan rikusunchikjina, Jesusqa aswan kʼumuykukuniyuq runa kaspapis mana runataqa manchachikurqachu.