‘Qillqasqa kachkan’

1-3. ¿Jesús imatataq Nazaretmanta runas yachanankuta munarqa, imatataq chaypaq ruwarqa?

JESÚS willayta qallarichkaspa Nazaret llaqtanman kutimurqa. Paytaq, unaymantaña profeciapi qillqakusqanmanjina, pay Mesías kasqanta yachanankuta munarqa. ¿Imatataq chayta yachanankupaq rikuchirqa?

² Runaqa, Jesús milagrosta ruwananta suyachkarqa. Chaywanpis, Jesusqa mana imatapis ruwarqachu. Manaqa, amañasqanmanjina sinagogaman rirqa. Chaypitaq, Isaías librota sayarispa ñawirin. Kayqa juk jatun maytʼusqa, ichapis iskay kʼaspipi maytʼusqata apaykachaq kanku. Jesusqa allinllawan Isaías 61:1-3 pʼitikunata maskʼaspa, tukuypaq ñawiriyta qallarirqa (Lucas 4:16-19).

³ Uyariqkunaqa Mesiasmanta profeciata allintachá riqsirqanku, Jesustataq chʼinllamanta uyarirqanku. Chanta Jesús jinata nirqa: “Qhelqasqapi Diospa nisqan kunan pʼunchaypi juntʼakushan, kay uyarisqaykichejman jina”, nispa. Kaytataq payqa sutʼincharqa. Chaypi kaqkunataq chayta uyarispa mayta kusikurqanku, chaywanpis wakinqa juk milagrota ruwananta suyachkarqanku. Jesustaq mana manchachikuspa, paykuna mana iñiyniyuq kasqankuta Bibliawan rikuchirqa. Chayta uyarispataq Nazaretmanta vecinosninqa kikinpi Jesusta wañuchiyta munarqanku (Lucas 4:20-30).

4. ¿Imawantaq Jesús yachachirqa, imamantataq kay yachaqanapi yachasunchik?

⁴ Jesusqa jinamanta imaynatachus yachachinanta rikuchirqa: payqa Diospa Palabranmantapuni yachachirqa. Milagrosta ruwasqanqa Diospa espiritun yanapasqanta rikuchirqa. Chaywanpis, paypaqqa Diospa Palabranmanta parlay aswan sumaq karqa. Chayrayku, Jesús imaynatachus Bibliawan yachachisqanta, uqharisqanta, jarkʼasqanta, sutʼinchasqanta ima, qhawarina.

Diospa Palabranta uqharirqa

5. ¿Imatataq Jesús uyariqkuna yachanankuta munarqa, imaynatá parlasqan jinapuni kasqanta rikuchirqa?

⁵ Jesusqa uyariqkuna pichus yachachisqanta, yachanankuta munarqa. Chayrayku nirqa: “Kay yachachisqayqa mana noqajtachu, manachayqa kachamuwajniypata”, nispa (Juan 7:16). Chanta nillarqataq: “Yachallankichejtaj mana imatapis sapallaymantachu ruwasqayta. Jinallataj yachankichej Dios Tataj yachachiwasqallanta parlasqayta”, nispa (Juan 8:28). Nillarqataq: “manataq imatapis ñuqallamantaqa ruwaninchu; mana chayqa Tata yachachiwasqanmanjina imatapis parlani”, nispa (Juan 14:10, NM). Kay parlasqanqa jinapuni kasqanta rikuchinanpaq, kutin kutita Bibliap nisqanta uqharispa parlarqa.

6, 7. a) ¿Jesús machkhatataq hebreo qillqakunamanta uqharirqa, imaraykutaq chay ruwasqan sumaq karqa? b) ¿Imaraykutaq Jesuspa yachachisqan escribas yachachiyninwan mana kikinchu karqa?

⁶ Biblia willasqanmanjina Jesuspa parlasqanta astawan ukhuncharispa, hebreo librokunamanta khuskan kuraqta uqharisqanta rikunchik. Chaywanpis, wakinqa Bibliamanta uqharisqanqa pisilla kasqanta ninkuman, imaraykuchus payqa kimsa wata khuskanniyuqta runaman yachachispa purirqa, chayta yuyaspataq tapullankumantaq: “¿Imaptintaq Diospa Palabranmanta mana tukuytachu uqharirqa?”, nispa. Jesusqa, ichapis tukuy hebreo librokunata uqharinman karqa. Imaraykuchus paypa ruwasqanmantaqa mana tukuychu qillqakurqa (Juan 21:25). Chaywanpis, Bibliapi Jesús parlasqanta ñawirispaqa, juk chhika horasllapi ñawiriyta atisunman. Jina kaptinqa, juk chhika horasllapi Diospa Reinonmanta yachachinanpaq, Jesús Hebreo librokunamanta khuskan kuraqta uqharisqanqa, may tʼukunapaqjina. Jesús yachachichkaspa, Bibliamanta qillqakuna mana kapuqchu. Chayrayku, Urqupi yachachisqanpi hebreo qillqakunamanta uqharispaqa, yuyayninpi japʼisqanmanta parlarqa.

⁷ Jesús Bibliamanta yachachispaqa, Diospa Palabranta jatunpaq qhawasqanta rikuchirqa. Uyariqkunaqa, “yachachisqanta uyarispa tʼukorqanku: imaraykuchus Jesusqa atiyniyoj jina yachachisharqa, manataj leymanta yachachejkuna jinachu” (Marcos 1:22). Escribas nisqaqa yachachisqankuta runaspa yuyayninwan chhapuq kanku. Mana chaymanjinataq Jesusqa, yachachisqanta mana jaykʼaq runap yuyasqanwanqa chhapurqachu, nitaq yachachiq judiospa yachayninmantaqa parlarqachu. Payqa, Diospa Palabranta may jatunpaq qhawaspa, chayllamanta yachachirqa. Chayrayku kutin kutita Jesús nirqa: “Diosmanta qelqasqanpi” jinata nin, nispa. Jinata, discipulosninta yachachiq, wistʼu yuyaykunatataq chiqanchaq.

8, 9. a) ¿Imaynatá Jesús Diospa Pabranmanta uqharispa ranqhirusta templomanta wikchʼurqa? b) ¿Imaynatataq religionta kamachiqkunata, Diospa Palabranta qhawaq kanku?

⁸ Jesús templomanta ranqhirusta wikchʼuchkaspa, nirqa: “Diosmanta qhelqasqapi nin: Waseyqa Diosmanta mañakunajpaj wasi sutichasqa kanqa; qankunarí, suwa thapaman tukuchisqankichej”, nispa (Mateo 21:12, 13; Isaías 56:7; Jeremías 7:11). Chayta ruwasqanmanta ñawpaq pʼunchay achkha milagrosta chaypi ruwarqa, chayta qhawaspataq wawasqa Jesusta jatunchayta qallarirqanku. Religionkunata umachaqkunaqa, phiñakuspa Jesusta tapurqanku, wawasta uyarinkichu, nispa. Paytaq kutichirqa: “Manachu jaykʼajpis Diosmanta qhelqasqanpi leerqankichej: juchʼuy wawasta ñuñojkunatawan sumajta yupaychanankuta yuyaycharqani”, nispa (Mateo 21:16; Salmo 8:2). Chayta nispa Jesusqa, chay wawas Bibliap nisqanmanjina allinta ruwachkasqankuta rikuchiyta munarqa.

⁹ Chanta religionta umachaqkuna templopi tantakurqanku Jesusta tapunankupaq: “¿Ima atiywan kay imasta ruwankiri?”, nispa (Mateo 21:23). Paytaq maymantachus atiynin jamusqanta sutʼita rikuchirqa. Mana juk musuq yachachiykunatachu yachachichkarqa, Diospa Palabranmanta sumaqta sutʼinchachkarqa. Sacerdotestaq, escribastaq Diospa Palabranta, Jehovata ima, mana jatunpaqchu qhawachkarqanku. Chayrayku, Jesús paykunata mana kaqta ruwasqankumanta kʼamispaqa, allinta ruwachkarqa (Mateo 21:23-46).

10. ¿Imaynamanta Jesusjina Diospa Palabranta uqharina kanman, ima yanapaykunataq kapuwanchik?

¹⁰ Jesusjina chiqa cristianosqa Diospa Palabranwan yachachinchik. Kay pachap muyuyninpi Jehovamanta sutʼinchaqkunaqa Diospa Palabranmanta yachachiqkunajina riqsichikunku. Tukuy qillqasninkuqa Bibliamanta urqhusqa kachkan. Willaq rispataq Bibliap nisqanta yachachinku (2 Timoteo 3:16). ¡Runaman Bibliamanta juk pʼitillatapis ñawirispa, chantapis Biblia yachachisqanta sutʼincharispa ima, mayta kusikunku! Manapis Jesusjina sumaq yuyayniyuqchu kanku, may achkha yanapaykuna kapun. Chantapis, may achkha simiman Biblia tikrasqa kapullantaq, chantapis, ima pʼitillatapis tariyta munaspaqa, may achkha yanapaykuna kapusqanwan usqhayllata tarinku. Chayrayku, willayninchikpi Bibliamantapuni parlana tiyan, atikuptintaq Bibliata runapaq ñawiripuna.

Diospa Palabranta jarkʼarqa

11. ¿Imaraykutaq Jesús, Diospa Palabranta jarkʼarqa?

¹¹ Jesusqa Diospa Palabranta qʼiwiyta munasqankuta rikurqa. Chaytaqa yacharqaña. Chayrayku juk mañakuypi Tatanta nirqa: “Nisqasniykeqa chiqapuni kanku”, nispa (Juan 17:17). Jesusqa Supay ‘kay pachata kamachisqanta’, ‘payqa llullakuypa tatan’ kasqanta ima, sumaqta yacharqa (Juan 8:44; 14:30). Supay Jesusta urmachiyta munachkaptin, Jesusqa Diospa Palabranmanta uqharispa kimsa kutita Supayta qhisacharqa. Jinamanta Supay, Salmos nisqanta qʼiwispa uqhariptin, Jesusqa Diospa Palabranta mana qʼiwinankupaq, jarkʼarqa (Mateo 4:6, 7).

12-14. a) ¿Imaynatá religionta kamachiqkuna Moisespa Leyninta mana jatunpaqchu qhawachkarqanku? b) ¿Imaynamantá Jesús Diospa Palabranta jarkʼarqa?

¹² Sapa kuti Jesusqa, Diospa Palabranmanta mana kaqta yachachiptinku, chayri, qʼiwichkaptinku jarkʼarqa. Jaqay tiempopi religionkunata umachaqkunaqa, Diospa Palabranta mana allintachu riqsichiq kanku. Moisespa leyninmanta juchʼuy imasninta juntʼachiytapuni munaq kanku, manataq leymanta chiqa kaqtaqa ruwaqchu kanku. Runa qhawananpaqjinalla yupaychaq kanku, manataq chiqa kaqmanjinachu, chiqan kaqmanta, khuyakuymanta, kasukuymanta ima, qunqakapurqanku (Mateo 23:23). ¿Imaynatá Jesús Diospa kamachiyninta jarkʼarqa?

¹³ Jesús Urqupi yachachichkaspa, Moisespa Leyninta yuyarichinanpaq kutin kutita nirqa: “Qankuna uyarerqankichej nisqa kasqanta”, nispa. Chaymantataq, kasqanta sutʼinchananpaq, niq: “Noqatajri niykichej”, nispa. Chayta nispa, ¿Leywanchu churanakuchkarqa? Mana; manaqa jarkʼachkarqa. Yachanchikjina israelitasqa allinta riqsiq kanku, kay kamachiyta, “Ama runata wañuchinkichu”, nisqata. Jesustaq nirqa, pillapis runa masinta chiqniqqa mana kay kamachiyta juntʼachkanchu, nispa. Kikillantaq pillapis wak qharita wak warmita munapayaspaqa, Diospa ‘ama qhinchachakunkichu’ kamachisqanta, mana juntʼachkasqanta, nillarqataq (Mateo 5:17, 18, 21-23, 27-39).

¹⁴ Tukunanpaqtaq, Jesús jinata nirqa: “Qankuna uyarerqankichej nisqa kasqanta: Runa masiykita munakunki, enemigosniykitataj chejninki, nispa. Noqatajrí niykichej: enemigosniykichejta munakuychej, chejnispa qankunata qhatiykachajkunapajtaj Diosmanta mañapuychej”, nispa (Mateo 5:43, 44). ¿Dioschu “enemigosniykitataj chejninki”, nisqa kamachirqa? Mana; chaytaqa paykunalla kamachirqanku, jinamanta Diospa Leyninta paykunap yuyayninkuwan chʼichichachkarqanku. Jesusqa, runap ususninmanta, mana manchachikuspa Diospa Palabranta jarkʼarqa (Marcos 7:9-13).

15. ¿Imaynatá Jesús religionta umachaqkuna Diospa Palabranta may llasatajina qhawachisqankumanta jarkʼarqa?

¹⁵ Religionta umachaqkunaqa, may llasa chayri mana juntʼay atinajina kasqanta rikuchispa, Diospa leyninwan churanakullaqtaq kanku. Chayrayku, Jesuspa discipulosnin trigota mikhunankupaq muchhasqankurayku, wakin fariseos sábado kamachiyta pʼakichkasqankuta nirqanku. Jesustaqri, Bibliap nisqanwan kutichirqa, chay kamachiyta jatunpaq qhawasqanta rikuchinanpaq. Biblia juk kutilla nisqanta, imaynatachus santuariopi Diosman jaywana tʼantamanta Davidpis soldadosninpis mikhusqankuta yuyarichirqa. Jinamanta Jesús, fariseos Diospa khuyakuyninta, qunqakapusqankuta rikuchirqa (Marcos 2:23-27).

16. ¿Imatataq religionta kamachiqkuna tʼaqanakuymanta Diospa Leyninwan ruwarqanku, imatataq Jesús chaymanta nirqa?

¹⁶ Religionta umachaqkunaqa Diospa Leyninta mana allintachu yachachiq kanku, munaynikumanjina qʼiwispataq mana juntʼaqchu kanku. Diospa Leynin nisqanmanjina, qhariqa warminmanta tʼaqanakuyta atinman karqa: “paypi ima pʼenqaytapis tarispa”, chay ruwasqanqa tukuy familiata pʼinqaypi qhawachinman karqa (Deuteronomio 24:1). Jesuspa tiemponpi religionta kamachiqkunaqa, kay Leyta qʼiwispa, allinpaq qhawaq kanku, qhari warminmanta imallamantapis tʼaqanakunanta, mikhunata ruphachillaptinpis.a Jesusqa Diospa Palabranta mayta wistʼuyachisqankuta rikuspa, imatachus Jehová qallariymantapacha qhariwarmipaq nisqanta watiqmanta sayachirqa, chaytaq karqa: qhari juk warmiyuqlla kananta, chantapis qhariwarmi qhinchachakuy kaptillan tʼaqanakuyta atisqankuta nirqa (Mateo 19:3-12).

17. Jesusmanta yachaqakuspa, ¿imaynatá Diospa palabranta jarkʼasunchik?

¹⁷ Ñuqanchikpis Jesusjina, Diospa Palabranta mana qʼiwinankuta saqinchikchu, manaqa chiqa kaqta parlanchik. Maypachachus religionta umachaqkuna Bibliap kamachisqanta pisipaq qhawaspa, ñawpa runapaq chayqa niptinku, Bibliawan churanakuchkanku. Chantapis, Bibliamanta yachachichkayku, nispa llulla yachachiykunata yachachiptinku, chayllatataq ruwachkanku. Ñuqanchikpaq may sumaqpuni Diospa llimphu Palabranta chiqa kaqta yachachispa jarkʼayqa, chayta ruwasunman, Dios mana Trinidadchu kasqanta sutʼinchaspa (Deuteronomio 4:39). Chaywanpis, mana phiñachispa, kʼachamanta, jatunpaq qhawaspa ima, chayta ruwanchik (1 Pedro 3:15).

Diospa palabranta sutʼincharqa

18, 19. ¿Imaynatá Jesús Diospa Palabranta sumaqmanta sutʼincharqa?

¹⁸ Hebreo libros qillqakuchkaptin, Jesusqa janaqpachapi kawsakuchkarqa. ¡Diospa Palabranta kay Jallpʼaman jamuspa, sutʼinchananta yachaspaqa maytachá kusikurqa! Kaypi tʼukurina, kawsarimuytawan chay pʼunchaypi iskay discipulosninwan Emaús ñanpi tinkukurqa. Manaraq pay kasqanta yachaspaqa, paykuna munasqa yachachiqninku wañusqanmanta willakurqanku. ¿Imaynatá Jesús kutichirqa? “Chay ratopacha sutʼinchayta qallarerqa, paymanta chay tukuy imatachus Diosmanta qhelqasqapi nisqanta, Moisesmantapacha qallarispa, tukuy profetaspa qhelqasqankumantawan”. ¿Imatá discipulosnin chay sutʼinchasqanmanta nirqanku? “[¿]Manachu soqonchej kʼajarerqa ñanpi parlashawajtinchej, Diospa palabrantataj sutʼichawashajtinchej?”, nispa tʼukurqanku (Lucas 24:15-32).

¹⁹ Chay pʼunchayllataq Jesusqa apostolesninta wak runatapis tantaykuspa, “Diosmanta Qhelqasqata sutʼincharqa allinta entiendenankupaj” (Lucas 24:45). Chayta ruwasqanta uyarispaqa, yuyarikurqankuchá imaynatachus Jesús ñawpaqta kikillantataq paykunata, wakkunatapis yanapasqanta. Jesusqa Bibliamanta juk riqsisqa pʼitita ñawirispa sumaqta sutʼinchaq, jinamanta uyariqkunap yuyayninkuman may sumaqmanta chayaq. Diospa Palabrantataq sumaqta ukhunchariq.

20, 21. ¿Imaynatá Jesús kʼajaq sachʼap ñawpaqinpi, Jehová Moisesman parlasqanta sutʼincharqa?

²⁰ Juk kutipi, Jesús wakin saduseos nisqawan parlachkarqa, paykunaqa wañusqas kawsarimunankuta mana creeqchu kanku, paykunaqa judío sacerdotesmanta tʼaqakurqanku. Jesús paykunaman nirqa: “[¿]Manachu leerqankichej Dios imatachus nisqanta? Kayjinata nerqa: Noqa Abrahampa Diosnin kani, Isaacpata, Jacobpata ima, nispa. Diosqa mana wañusqaspa Diosninchu, manachayqa kawsajkunajta”, nispa (Mateo 22:31, 32). Sumaqtachá paykunaqa chay pʼitita riqsiq kanku, imaraykuchus Moisés qillqasqanta jatunpaq qhawaq kanku. ¿Entiendenchikchu Jesuspa sutʼinchasqan may kallpayuq kasqanta?

²¹ Jehová Moisesman kayta parlarqa 1514 q. P. (qayna Pacha) watapi, chaytaqa juk kʼajaq sachʼap ñawpaqinpi (Éxodo 3:2, 6). Chay tiempopaqqa Abraham wañusqanmanta 329 wataña karqa, Isaactaq 224 wataña, Jacobtaq 197 wataña. Jehovataq nirqa: “Noqa” Diosnin kani nispa. Saduceosqa Jehová Dios, mana ‘mayqin wañusqap diosninchu’ kasqanta yacharqanku, nitaq wañusqakunata kamachisqanta. Jesusqa, “kawsajkunajta” Diosnin, kasqanta sutʼincharqa. ¿Ima nispataq kay yachachisqanta tukurqa? “Paypajqa tukuy kawsashanku”, nispa (Lucas 20:38). Diospa munasqa kamachisnin wañuspaqa, Jehovap jatun yuyayninpi jallchʼasqa kachkanku. Jehovaqa munayninta juntʼananpaq kawsarichimunqa, chayrayku paykuna kawsachkankumanpisjina parlakun (Romanos 4:16, 17). ¿Manachu kayqa Diospa Palabranmanta may sumaq sutʼinchay? Chayraykuchá, ‘runasqa Jesuspa yachachiyninmanta tʼukurqanku’ (Mateo 22:33).

22, 23. a) ¿Imaynatá Jesusjina Diospa Palabranta sutʼinchasunman? b) ¿Imatataq qhipan yachaqanapi yachasunchik?

²² Cristianospaqqa Jesusjina Diospa Palabranta sutʼinchayqa may sumaqpuni. Arí, yuyayninchikqa mana Jesuspatajinachu, chaywanpis runaman juk riqsisqa pʼitita, sutʼinchayta atisunman. Ichapis paykunaqa, kutin kutita “Sutiyki jatunchasqa kachun”, chayri “Reynoyki jamuchun”, nispa mañakunku, manataq Diospa sutinta yachankuchu, nitaq imachus Diospa Reinon kasqantapis (Mateo 6:9, 10). ¡May sumaqpuni ñuqanchikpaqqa uyariqkunaman Bibliamanta riqsisqankuta chiqa kaqta sutʼinchayqa!

²³ Jesusjina chiqata yachachinapaqqa; Diospa Palabranta uqharina, jarkʼana, chantapis sutʼinchana kanman. Kunanqa, imaynatachus Jesús Bibliamanta chiqa kaq yachachispa runap sunqunman chayasqanta qhawarina.