Leypi “tukuy yachay, cheqa kajwan” kasqanmanta yachakuna

“Leypi tiyapusunki tukuy yachay, cheqa kajwan ima.” (ROM. 2:20.)

1. ¿Imaraykutaq Moisespa Leyninta riqsinanchik tiyan?

DIOS yuyaychasqanmanjina Pablo librosta qillqasqanrayku, Moisesman Leyta qusqanmanta imasta sumaqta entiendenchik. Hebreosman cartata qillqasqanmanta parlarina. Chaypiqa, Jesús “khuyakuyniyoj kuraj kaj sacerdote” kasqanmanta parlan, imaynatataqchus “wañuyninnejta” “wiñaypaj juchaj atiyninmanta kacharichiwa[sqanchikta]” sutʼinchan (Heb. 2:17; 9:11, 12). Chantapis Dioswan Tinkukuna Toldo “janaj pachapi kaj imasman[ta], llanthun jinalla” kasqanta, Cristotaq Moisesmanta nisqaqa “aswan sumaj tratomanta” Allinyachiq kasqanta rikuchin (Heb. 7:22; 8:1-5). Apóstol Pablop tiemponpiqa, Leymanta chay sutʼinchaykuna cristianospaq may sumaq karqa. Kay tiempopipis kikillantaq, imaraykuchus Diosninchik yanapanawanchikpaq imastachus ruwasqan, may valorniyuq kasqanta entiendenapaq yanapawanchik.

2. Wak llaqtasmanta nisqa, ¿imatá cristiano judíos riqsirqanku?

² Pabloqa Romanosman cartata qillqasqanpi, qutuchakuymanta judiosman wakin imasta qillqarqa, paykunaqa Moisespa Leyninmanjina yachachisqa karqanku. Apóstol Pabloqa, paykuna Diospa Leyninta allinta riqsisqankuta nirqa, chayraykutaq Jehová Diosmanta, yuyaychaykunasninmanta ima, Leypi “tukuy yachay, cheqa kajwan” paykunapta kapurqa. Judiospa yachachiyninmanta jamuq cristianosqa, chay chiqa kaqmanta tukuy yachayta sumaqta entienderqanku, jatunpaqtaq qhawarqanku. Chayrayku chiqa sunqu ñawpa israelitasjina wak llaqtayuq runasman yuyaychayta, yachachiyta, sutʼinchayta ima atirqanku, imaraykuchus chay runasqa Jehová Dios Israel llaqtaman Leyta qusqanta mana riqsirqankuchu (Romanos 2:17-20 leey).

JESUSPA WAÑUYNINMANTA LLANTHUSNIN

3. ¿Imaraykutaq judíos jaywanasta qusqankumanta yachakuy may sumaq?

³ Pablo, Leypi chiqa kaq, tukuy yachay ima kasqanmanta parlasqan, Diospa munayninta entiendenapaq yanapallawanchikpuni. Arí, Israelman Leyta qusqanpi yuyaychaykunaqa valorniyuqllapuni. Chaypi tʼukurispa uywa qʼulachisqasta, ofrendasta ima jaywasqanku llampʼu sunqu judiosta Cristoman pusasqanta qhawarina. Chantá imatachus Jehová paykunamanta suyasqanta entiendenankupaq yanapasqantapis. Chantapis imaynatachus chay kamachiykuna Diosta yupaychayninchik aswan sumaq kananpaq yanapawasqanchikta rikusun. Imaptinchus Jehová kamachisninmanta imatachus suyasqanqa kikillanpuni (Mal. 3:6).

4, 5. a) ¿Imatataq Moisespa Leynin Jehovap kamachisninta reparachirqa? b) Diospa Leyninmanjina uywasta jaywasqanku, ¿imap llanthullantaq karqa?

⁴ Leyqa, judiosta juchasapa kasqankuta sutʼita reparachiq. Sutʼincharinapaq wañusqap ayanta llukchiqqa, llimphuchasqa kanan karqa. Chay runaqa kimsa, chantá qanchis pʼunchayninman “llimphuchakuy yaku[wan]” chʼaqchusqa kanan karqa. Chaypaqtaq puka sano waka ñakʼasqa kanan karqa, ruphachispataq uchphanta chinkachinanku karqa (Núm. 19:1-13). Wak kamachiyqa nacechikuq warmispaq karqa. Paykunaqa juk tiempota chʼichipaq qhawasqa kaq kanku, chantataq juchanku pampachasqa kananpaq uywa wañuchisqata jaywaq kanku. Ajinamanta wawasninkuman juchata, wañuyta ima, chinpachisqankuta reparakuq kanku (Lev. 12:1-8).

⁵ Jehovap kamachisninqa, juchanku pampachasqa kananpaq sapa pʼunchay Jehovaman uywasta jaywananku karqa. Reparaptinkupis manapis chay jaywanasqa —mayqinkunatachus tiemponman templopi jaywaq kanku— Jesús juntʼa kawsayninta jaywananmanta “llanthullan” karqa (Heb. 10:1-10).

¿IMAYNA SUNQUWANTAQ JAYWANANKU KARQA?

6, 7. a) ¿Imamantá israelitas, jaywanasninkuta chikllachkaspa yuyarikunanku karqa, chaytaq imatá rikuchirqa? b) ¿Imastá tapurikunanchik tiyan?

⁶ Israelitasqa Jehovaman, sano uywasllata jaywanankupaq qʼulachinanku karqa nisunman, mana iman imanasqata, ni ciegota, ni chakin pʼakisqata, nitaq unqusqata (Lev. 22:20-22). Jinallatataq Jehovaman puquykunata, granota chayri trigota jaywaspaqa, “ñawpajta poqochisqankumanta”, chantá uqharisqankumanta aswan “sumajnin kajta” qunanku karqa (Núm. 18:12, 29). Jehovaqa mana allin jaywanasta quptinku qhisachanman karqa. ¿Imatataq sano uywasta jaywasqanku rikuchirqa? Jesús juntʼa kawsayninta qunanta, chantá Jehová aswan sumaq kaqta, astawan munakusqanta ima quspa, runasta juchamanta kacharichinanta rikuchirqa (1 Ped. 1:18, 19).

⁷ Jehovap kʼacha kayninmanta tukuy sunqu agradecekuq runaqa, kapusqanmanta aswan sumaq kaqta Jehovapaq chikllapuq. Imaynatachus jaywananku sapa jukmanta kaptinpis, kayta mana qunqanankuchu karqa: mana allin kaqta jaywaspaqa, tanqasqajinalla qusqankuta chayri llasa qʼipitajina qhawasqankuta rikuchinkuman karqa. Chaytataq Diosqa mana allinpaqchu qhawanman karqa (Malaquías 1:6-8, 13 leey). Chaypi tʼukurispa kaykunata tapurikuna: “¿Imayna sunquwantaq Jehovata yupaychachkani? Imaynatachus chantá imaraykuchus Jehovata yupaychachkasqayta, ¿qhawarikunaychu kanman?”, nispa.

8, 9. ¿Imaynatá Israelitas, imayna sunquwanchus jaywanasta qusqankupi tʼukuriy yanapawanchik?

⁸ Israelitasqa, wakin kuti paykunallamanta Jehovaman jaywanasta quq kanku, agradecesqas kasqankurayku, chayri qʼulachina jaywanasta quspa allinpaq qhawasqas kayta munasqankurayku. Chay laya jaywanasta qunankupaqtaq sumaq uywasta chikllayta atillaq kanku. Ajinamanta sumaqnin kaqta kusiywan jaywaq kanku. Kay tiempopi cristianosqa, Moisespa Leyninmanjina jaywanasta mana qunchikchu. Chaywanpis Payta yupaychaypi tiemponchikmanta, kallpanchikmanta, kapuyninchikmanta ima jaywanastajina qunchik. Apóstol Pabloqa, suyakuyninchikmanta “simin[chikwan]” runasman willaspa, “allin kajta ruwa[spa]” chantá “kapu[wasqan]chejwan wajkunata yanapari[spa]”, Diosman sumaq jaywanastajina quchkasqanchikta nirqa (Heb. 13:15, 16). Imayna sunquwanchus chaykunata ruwasqanchikqa, imastachus Jehová ñuqanchikrayku ruwasqanmanta, tukuy imata quwasqanchikmanta ima, mayta agradecekusqanchikta rikuchin. Rikunchikjina imaraykuchus, imaynatachus Diosta yupaychachkasqanchikta sumaqta qhawarikuna tiyan, imaynatachus ñawpa israelitas paykunallamanta jaywaq kanku ajinata.

⁹ Israelitas juchallikuptinkuqa, Moisespa Leyninmanjina, juchamanta, juchayuq kasqankumanta ima jaywanasta apananku karqa. Qunankupuni kaq jaywanasta, ¿mana allin sunquwanchu chayri tanqasqajinallachu ruwananku karqa? (Lev. 4:27, 28.) Jehovawan allinpi kayta munaspaqa, mana chayta ruwankumanchu karqa.

10. ¿Imastataq Dioswan, runa masinchikwan allinyakunapaq “jaywan[astajina]” qunanchik tiyan?

¹⁰ Kay tiempopipis mana allinta ruwasqanchikrayku juk hermanop sunqunta nanachisqanchikta reparasunman chayri juchallikusqanchikrayku sunqu yuyayninchik juchachawasunman. Yupaychayninchikta jatunpaq qhawasun chayqa, chaykunata allinchanapaq tukuy imata ruwasun. Ichapis tukuy sunqu perdonta mañakuna kanqa chayri jatun jucha kaptin munakuyniyuq ancianospa yanapayninta maskʼana kanqa (Mat. 5:23, 24; Sant. 5:14, 15). Rikunchikjina, runa masinchikpaq chayri Diospaq juchallikuptinchik, “jaywan[astajina]” qunanchik tiyan. Chayta ruwaspataq Jehovawan, chay hermanowan allinyakusun, sunqunchiktaq manaña juchachawasunchu. Jehovap nisqanmanjina chayta ruwayqa, sumaqpuni kasqanta rikuchiwanchik.

11, 12. a) ¿Imaynataq allinyakuy jaywana karqa? b) ¿Imatá cristianos allinyakuy jaywanamanta yachakunchik?

¹¹ Moisespa Leyninpiqa chiqa sunqu israelitas, allinyakuy jaywanata qunankuta nillarqataq, ajinamanta Dioswan allinpi kasqankuta rikuchinankupaq. Ichá Templop juknin kaq mikhunapaq cuartonpi, paykuna, familiasninku ima, chay uywaspa aychanta mikhunanku karqa. Chantapis sacerdotes, chaypi llamkʼaqkuna ima chay aychamanta mikhullaqtaq kanku (Lev. 3:1; 7:31-33). Chayta ruwayqa, Jehovawan allinpi kayta munasqankuta rikuchirqa. Ajinamanta yupaychaq, familian, sacerdotes ima, Jehovawan khuska allinpi mikhurikuchkankumanpisjina karqa.

¹² Mikhurikunankupaq Jehovata waqyariyqa, ni imawan kikinchakurqachu. Imaptinchus chaypipis kachkanmanjina karqa. Waqyariqkunaqa aswan sumaq kaqta jaywayta munankuman karqa. Leypi tukuy yachay kasqanrayku, allinyakuy jaywanaqa, runas Ruwaqninkuwan Jesuspa wañuyninniqta allinpi kayta atisqankuta rikuchirqa. Kay tiempopi kapuyninkuta, kallpankuta ima Diosman tukuy sunqu quqkunaqa, paywan sumaq amigos kanku.

¿IMASTATAQ JAYWANASTA QUCHKASPA MANA RUWANACHU?

13, 14. Rey Saúl jaywanata quyta munasqanta, ¿imaraykutaq Jehová qhisacharqa?

¹³ Rikunchikjina Jehovaqa, Leymanjina jaywanasta quchkaptinku, allin sunquwan, munasqanmanjina ima ruwaptillanku allinpaq qhawaq. Bibliaqa, mayqin jaywanastachus qhisachasqanta willallawanchiktaq. Chaykunamanta iskayta qhawarinachik, chantapis imaraykuchus Jehová chaykunata qhisachasqanta reparanachik.

¹⁴ Profeta Samuelqa, rey Saulman Dios amalequitasta castigananta nirqa. Chaypaqtaq Saúl, tukuynin runasta, uywasninkuta ima wañurachinan karqa. Chaywanpis atipasqantawan Saulqa, soldadosnin Amaleqpa reynin Agagta kawsachkaqta saqinankuta nirqa. Sumaqnin kaq uywasninkutapis, Jehovaman jaywayta yuyaspa mana wañuchirqachu (1 Sam. 15:2, 3, 21). ¿Imaynatá Jehová chayta qhawarqa? Saúl mana kasukusqanrayku, manaña rey kananta nirqa (1 Samuel 15:22, 23 leey). ¿Imatá kay yachachiwanchik? Jehovata mana kasukusun chayqa, imatachus jaywasqanchikta qhisachanqa.

15. Isaiaspa tiemponpi achkha israelitas jaywanasninkuta juntʼaptinkupis, ¿imatataq saqra kawsayninkuwan rikuchirqanku?

¹⁵ Isaías libropi chayman rikchʼakuqta parlan. Isaiaspa tiemponpiqa, achkha israelitas jaywanasninkuta juntʼaq kanku. Chaywanpis juchaman qusqa karqanku. Ajinamantataq tanqasqajinalla jaywasqankuta, qhasi manakaqpaq kasqanta rikuchirqanku. Chayrayku Jehová paykunaman kayta nirqa: “Imapaj apamuwankichej chay chhika jaywanasta? [...] Amisqaña kani chay qʼolachisqa carneroswan, jinallataj waka uñaspa wirankuwampis. Manaña munanichu torospa yawarninkuta, nitaj ovejaspata, chivospata ima. [...] Amaña apamuwaychejchu qhasi manakaj jaywanasta. Millachikuniña inciensoykichejpa qʼoshñinta”, nispa. Astawanpis imapichus urmasqankuta Dios sutʼita paykunama nipurqa: “Ashkha kutista mañakunkichej chaypis, noqaqa mana uyarisqaykichejchu, imaraykuchus makisniykichejqa yawarlla. Llimphuchakuychej, mayllakuychejtaj. Ñawisniymanta chinkarichiychej sajra ruwayniykichejta. Amaña sajrata ruwaychejchu”, nispa (Isa. 1:11-16).

16. Jaywanasninchikta Dios allinpaq qhawananpaq, ¿imatá ruwananchik tiyan?

¹⁶ Jehovaqa kamachiykunasninta pʼakiqkunap jaywanasninkuta millachikuq, juchankumanta mana pesachikusqankurayku. Chaywanpis kamachiykunasninta tukuy sunqu juntʼaqkunap mañakuyninkuta, jaywanasninkuta ima allinpaq qhawaq. Jaqay tiempomanta chiqa sunqu israelitasqa Leypi tukuy yachay kasqanrayku, juchasapas kasqankuta, Diospa perdonninta necesitasqankuta ima entienderqanku (Gál. 3:19). Paykunaqa, ruwasqankuwan Diospa sunqunta nanachisqankumanta pesachikuq kanku. Ñuqanchikpis Jesuspa wañuyninta necesitasqanchikta reparakunanchik tiyan. Imaraykuchus chayniqllata juchanchik wiñaypaq pampachasqa kayta atin. Kayta jatunpaq qhawanchik chayqa, Jehovata yupaychaypi tukuy imata ruwasqanchikta Diosninchik may sumaqpaq qhawanqa (Salmo 51:17, 19 leey).

JESUSPA WAÑUYNINPI CREESQANCHIKTA RIKUCHINA

17-19. a) Jesuspa wañuyninmanta agradecesqa kasqanchikta rikuchinapaq, ¿imatá ruwananchik tiyan? b) ¿Imatataq qhipan yachaqanapi qhawarisunchik?

¹⁷ Cristianosmanta nisqaqa, ñawpa israelitas Diospa munayninmanta “llanthullan[ta]” rikurqanku (Heb. 10:1). Chaywanpis jaywanasta qunankupaq kamachiykunaqa, Dioswan amigos kanankupaq yanaparqa. Ajinamanta yanaparqa tukuy sunqu agradecesqas kasqankuta rikuchinankupaq, sumaqnin kaqta qunankupaq, juchasninku pampachasqa kananta necesitasqankuta reparakunankupaq ima. Griegopi Qillqasqaspa sutʼinchaykunasnin kapuwasqanchikrayku, Jesuspa wañuynin imaspichus yanapawasqanchikta riqsinchik. Jehovaqa, qhipaman imaschus jucharayku kasqanta, Jesuspa wañuyninniqta wiñaypaq chinkachinqa. Kunanpis Jehovap ñawpaqinpi mana juchachana sunquyuq kayta atinchik. Arí, juchamanta kacharichiwasqanchikqa, ¡jatun regalo! (Gál. 3:13; Heb. 9:9, 14.)

¹⁸ Chaywanpis mana Jesuspa wañuynin yanapawasqanchikta entiendeyllachu. Pablo sutʼita nirqa: “Chay leyqa uywaqeyku karqa, Cristoman pusanawaykupaj, Diospajtaj creeynejta cheqan runapaj qhawasqa kanaykupaj”, nispa (Gál. 3:24). Chay creeyninchiktaqa, ruwasqasninchikwan rikuchina (Sant. 2:26). Ñawpa cristianosqa, Moisespa Leyninpi tukuy yachay kasqanrayku chaypi kaq yuyaychaykunata riqsirqanku. Pablotaq kawsayninkupi chaykunata rikuchinankuta nirqa. Chayta ruwaptinkuqa, Diospa yuyaychaykunasninta yachachisqankumanjina kawsayninku kanman karqa (Romanos 2:21-23 leey).

¹⁹ Kunanqa, cristianos Moisespa Leyninta manaña juntʼanchikchu. Chaywanpis Jehovata kusichinanpaqjina jaywanasta qunanchikraq tiyan. Qhipan yachaqanapi imaynatachus ruwanata qhawarisun.

[17 paginapi sutʼinchaynin]

Jehová kamachisninmanta imatachus suyasqanqa kikillanpuni

[18 paginapi dibujo/foto]

¿Mayqin uywatataq Jehovaman jaywawaq karqa?

[19 paginapi dibujo/foto]

Jehovaqa payta kusichinanpaqjina jaywanasta quqkunata allinpaq qhawan