¿IMA NIYTA MUNAN?

Tataspis wawaspis, imastachus yuyasqankuta, imaschus sonqonkupi kasqanta willarinakunku.

¿YANAPAWANCHEJCHU?

Wawasqa jovenyashaspa mana tatasninkuwan parlariyta munankuchu. Wawasniykichejqa juchʼuyllaraj kashaspa, ichá tukuy imata willasoj kankichej. Kunanrí pisillataña parlasunkichej. Niña yachankichejchu imatachus piensasqankuta, imachus sonqonkupi kashasqantapis. Uj mayupis tʼaqasunkichejman jina kashankichej. Jinapis wawasqa, jovenyashaspa astawan yanapata necesitanku.

KAYTA RUWAWAJCHEJ

Tiempochakuychej. Wawaykichejwan parlariychej, paywan parlaspa sutʼiyanaykichej kajtinpis.

Lisa nin: “Wakin kuti, wawayman niyta munani: ‘Kay horastaraj parlashawanki. ¡Diantinta khuska karqanchejqa!’, nispa. Jinapis piensarikuni: ‘Wawayqa llakiyninta willariyta munashawan, imaynatá chayta nisajri’, nispa”.

Hector nin: “Temprano puñuyman yachasqa kani. Pero jovensitusniywanqa chaupi tuta pasaytapuni sumajta parlarikuyta yachayku”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Sapa uj maskʼachun, ama paypa allinnillantaqa, manachayqa wajpa allinnintapis” (1 Corintios 10:24).

Sumajta uyariychej: Uj tata nin: “Wawasniy parlashawajtinku, yuyayneyqa wakin kuti waj ladopi kashan. Paykunataj chayta reparanku”, nispa.

Ama chay tata jinachu kaychej. Wawasniykichej parlashasunkichej chayqa, ama telewan, nitaj waj ruwanaswan musphaychejchu. Paykunata sumajta uyariychej. Ajinamanta reparanqanku, problemasninkuta uyariyta munasqaykichejta.

María nin: “Wawasqa reparananku tiyan, paykunamanta llakikusqanchejta. Willawajtinchej mana uyarejtinchejqa, niña imatapis willawasunchu, waj runasmantaj willakamonqanku”, nispa.

Antonio nin: “Wawanchej imatapis willawanchej chayqa, phiñakunapaj jina kajtinpis, pacienciawan uyarina tiyan”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Allinta uyariychej” (LUCAS 8:18).

Ima ratollapis parlariychej: Wakin jovenesqa, tatasninkuwan pujllaj rejtinku chayri puriykachaj rejtinku, astawan parlarikunku.

Nicol nin: “Wawasniywanqa viajashajtiyku parlariyta yachani. Ladon lado tiyasqa kaspa, sumajta parlarikuyku”, nispa.

Mikhushaspapis wawasniykichejwan parlariychej.

Robin nin: “Cenashaspaqa diantin imastachus ruwasqaykumanta willanarikuyku. Ajinata parlarikuspaqa aswan ujchasqa kayku, yachaykutaj ima problemapipis yanapanakunaykuta”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Sapa ujpis allinta uyariyta yachanan tiyan, manataj usqhayllata parlananchu tiyan” (Santiago 1:19).

¿IMA NIYTA MUNAN?

Wawastaqa yachachina, kʼamirina, yuyaycharina, pantajtinkutaj cheqan ñanman kutirichina tiyan. Kausayninkupi allin rinanpajtaj, imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta yachachina tiyan.

¿YANAPAWANCHEJCHU?

Kay tiempopi, runasqa wawasninkuta imatapis ruwajta saqellankuña. Paykunaqa ninku: “Imaynatá wawitayta kʼamisajri, sonqetunta nanachiyman”, nispa. Jinapis sumaj tatasqa wawasninkuta kamachinku, kasukuytataj yachachinku.

Pamela nin: “Wawasninchej sumaj runas kanankupajqa, kamachinanchejpuni tiyan. Mana kamachisunman chayqa, wayrawan apaykachachikoj barco jina kankuman. Ima ratollapis yakuman chinkaykonqanku”, nispa.

KAYTA RUWAWAJCHEJ

Ujllata parlaychej. Wawaykichejman mana kasukojtin castiganaykichejta nerqankichej chayqa, nisqaykichejta juntʼaychej. Kasukojtinrí allinta ruwasqanta niychej.

Cristina nin: “Kay tiempo wawasqa niña kasukunkuchu. Chayrayku wawasniy kasuwajtinku, allinta ruwasqankuta ninipuni. Juchankumanta kʼamejtiytaj, mana sientekunkuchu”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Imatachá uj runa tarpun, chayllatataj oqharenqa” (Gálatas 6:7).

Allin yuyayniyoj kaychej. Wawasta kʼaminapaj chayri castiganapajqa, piensarina tiyan: edadninkupi, yuyaysituyojñachus kasqankupi, may jinatachus pantasqankupiwan. Wakin tatasqa wawasninkuta wanachinankupaj, imapichus pantanku chayllawantaj castiganku. Ichá wawaykichejman ninkichej, ama celularnin qhawarisqalla kananta. Mana kasukojtenqa, celularninta uj tiempota qhechuwajchej. Jinapis ama wawasniykichejta imitallamantapis castigaychejchu.

Waldo nin: “Waway imatapis ruwajtenqa, piensarini: ‘¿Pantaykullanchu chayri munaspapunichu mana kasuwan?’, nispa. Pantaykullan chayqa, wawayta reparachini. Paypuni mana kasukuwan chaytaj, ruwasqanman jina castigani”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Tatas, ama wawasniykichejta phiñachiychejchu, ama llakisqalla kanankupaj” (Colosenses 3:21).

Munakuywan entiendechiychej. Wawasniykichej mana sajramantachu kʼamisqaykichejta reparanqanku chayqa, paykunaqa kasukonqanku, wananqankutaj.

Daniel nin: “Waway pantajtenqa, nej kayku: ‘Wawitáy, mamaykiwan noqawan kusisqa kashayku ñaupajta kasukuwasqaykumanta. Yanaparisuyta munayku mana pantanaykipaj. Kasukunki chayqa, sumaj runaman tukunki’, nispa”.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Munakuyniyoj runaqa pacienciayoj, kʼachataj” (1 Corintios 13:4).

¿IMA NIYTA MUNAN?

Tukuypis imachus allin kasqanta yachasqanchejman jina kausanchej. Ichá qankunaqa mana llullaschu, nitaj suwaschu kankichej. Chayllatatajchá wawasniykichejpaj munankichej.

Ichá munallankichejtaj wawasniykichej kʼuchis kanankuta, cheqanta kausanankuta, wajkunamantapis llakikunankuta. Chaytaqa juchʼuymantapacha yachachiychej.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Wawamanqa imaynatachus kawsananta allinta yachachiy; machuyaynimpipis mana qonqanqachu chay yachasqantaqa” (Proverbios 22:6).

¿YANAPAWANCHEJCHU?

Kay tiempopi astawan yachachina. Karen nin: “Wawasqa celurarpi ima ratollapis millay imasta qhawankuman, ladonchejpi kashaspapis”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: Wiñay tukusqa runasqa, “yuyayninkuta sapa día yachachisqankurayku, imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta reparanankupaj wakichisqa kanku” (Hebreos 5:14).

Wajkunaj allinninkuta maskʼayta yachachina. Kay tiempopi runasqa paykunallapi yuyanku, niña kʼachamanta parlankuchu, nitaj “gracias” niytapis yachankuchu. Astawanqa llakikunku celurarninkumanta, kapuyninkumantawan. Wawasninchej mana ajina kanankupajqa, sumajta yachachina.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Imastachus munankichej runas qankunapaj ruwanankuta, chayllatataj qankunapis paykunapaj ruwapuychej” (Lucas 6:31).

KAYTA RUWAWAJCHEJ

Imachus allin kasqanta yachachiychej. Wawasniykichejman casarasqaslla qhariwarmi jina puñuykuyta atisqankuta yachachinkichej chayqa, mana khuchichakuypi urmallanqankuchu.

YUYAYCHAY: Noticiasta uyarishaspa, wawasniykichejman yachachiychej imachus mana allin kasqanta. Ichapis noticiaspi uj runata wañuchisqankumanta willamunku. Chaypi niwaj: “¡Imaman chayashanchejri! Wawáy, ¿imaraykutaj runas chay jina sajrasman tukushankumanrí?”, nispa.

Brandon nin: “Wawasqa imachus allin, imatajchus mana allin kasqanta yachananku tiyan. Yachaspaqa allin kajta ruwallanku”, nispa.

Kʼachas kayta yachachiychej. Juchʼuy wawaspis kʼachamanta parlayta, “gracias” niyta, wajkunamanta llakikuyta ima yachakunkuman. Uj libro nin: “Wawasqa mana paykunallachu runa kasqankuta yachananku tiyan. Familiapi chayri mayllapipis runaswan muyurisqa kanchej. Chayta entiendej wawasqa, wajkunata yanaparillanku”, nispa.

YUYAYCHAY: Wawasniykichejta wajkunata yanaparinankupaj kamachiychej.

Tara nin: “Wawasta wasipi ruwanasta yachachinchej chayqa, sapallankuña kaspa mana sufrinkuchu. Ruwayman yachasqaña kanku”, nispa.

¿IMA NIYTA MUNAN?

Tataspa nisqankoqa ruwasqankuwan kikin kanan tiyan. Wakin tatasqa pipis punkuta takamojtin, wawankuman ninku: “Mana kaypichu kashan niy”, nispa. Chay tatasqa, mana wawanta ninkumanchu ama llullakunanta.

David nin: “Ashkha runas wawasninkuman ninku: ‘Qanqa ama qhawawaychu, chʼinsitumanta kasukuy’, nispa. Chaytaj mana allinchu. Wawasqa esponjas jina kanku. Imatapis noqanchej kikin ruwanku. Ujta yachachispa, wajta ruwanchej chayqa, uyanchejpi nipuwanchej”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Wajkunaman ‘ama suwakuychu’ nispa ninki, qantajrí suwakunki” (Romanos 2:21).

¿YANAPAWANCHEJCHU?

Wawasqa jovenyashaspapis tatasninkumanta yachaqakunku. Chayrayku qankuna tatamamas, wawasniykichejman cheqanta puriyta yachachiwajchej. Chaytataj ruwasqaykichejwan yachachiychej.

Nicol nin: “Wawasninchejta kutin kutita yachachejtinchejpis, ichá wakinta mana uyariwanchejchu. Ruwasqanchejtarí sumajta qhawawanchej. Nisqanchejta mana ruwanchej chayqa, chay rato uyanchejpi nipuwanchej”, nispa.

BIBLIA NIWANCHEJ: “Patamanta jamoj yachayqa”, mana “puraj uyachu” (Santiago 3:17).

KAYTA RUWAWAJCHEJ

Piensariychej: Qankunapura, ¿kʼachatachu kausakunkichej? Wawasniykichejta, ¿munakuywanchu uywankichej? ¿Imastataj telepi qhawankichej? ¿Imayna amigosniyojtaj kankichej? ¿Wajkunamanta llakikunkichejchu? ¿Munawajchejchu wawasniykichej qankuna jina kanankuta?

Cristina nin: “Ni qosaypis ni noqapis wawasniykuman niykuchu, ‘ajina kaychej’ nispa, ni noqaykupis chayta ruwaykuchu chayqa”, nispa.

Perdonta mañakuychej. Wawasqa yachanku pantaj runas kasqaykichejta. Chayrayku pantaspaqa, perdonta mañakuychej: purajmantapis, wawasniykichejmantapis. Ajinamanta paykunaqa kikinta ruwayta yachakonqanku.

Robin nin: “Pantaspaqa ‘pantani, perdonaway’ nina. Mana chayta ruwajtinchejqa, wawasninchejpis kikillantaj kanku”, nispa.