Familiapi allinta kawsakuyta maskʼana

1. ¿Imastaq familiasta tʼaqanman?

KUSIKUYNIYUQMIN kanku familiankupi munanakuqkuna, entiendenakuqkuna, allinta kawsakuqkuna ima. Ajinatachá familiaykiwan kawsakunki. Chaywanpis, may achkha familiasqa, mana kusisqachu tiyakunku, nitaq jukchasqachu kanku. ¿Imataq familiasta tʼaqan? Wakin familiaspiqa, mana tukuychu juk religionniyuq kanku, wak familiaspitaq wawasqa padrastrowan chayri madrastrawan tiyakunku, wakinkunapitaq familiasqa mana qullqiyuqchu kanku, chayri qhapaqyayta maskʼanku. Kay chʼampaykunaqa wakin familiasta tʼaqan, wakin familiastataq mana, ¿imarayku?

2. Familiankuta jukchanankupaq, ¿pikunawan yuyaychachikunku, chantá maypitaq allin yuyaychayta tarinkuman?

² Wakin familiaspiqa entiendenakunku, puraqmanta uyarinakunku ima, nisqankutataq jatunpaq qhawanku, jinamanta familiankupi, jukchasqas tiyakunku. Wakin familiastaq compañerosninpa, vecinosninpa, runaspa yuyaychayninta ima uyarinku. Wakinkunataq, chayta uyarinankumantaqa, Bibliap yuyaychasqanta maskʼanku, chaymanjinataq ruwanku, familiankupi jukchasqa tiyakunankupaq (2 Timoteo 3:16, 17).

QUSA WAK RELIGIONNIYUQ KAPTIN

3. a) Wak religionmanta runawan casarakunamanta, ¿imatataq Biblia nin? b) Qhariwarmimanta juknillan Diosta yupaychaptin, ¿imaynatá Bibliap kamachiynin, payta yanapanman?

³ Bibliaqa sutʼita niwanchik, wak religionmanta runawan mana casarakunata (Deuteronomio 7:3, 4; 1 Corintios 7:39). Chaywanpis ichá warmiqa, casarasqamantaña Bibliamanta yachakunman, qusantaq mana yachakunanta munanmanchu. Jina kaptinqa, ¿imatataq ruwanman? Qallarinapaqqa qhariwarmijina kawsanankupaq parlasqankutaqa, mana pʼakinanchu tiyan (1 Corintios 7:10). Bibliaqa qhariwarmi kawsaypi ima chʼampaypis kaptin, chayta allinchanankuta qhariwarmita kamachin, mana tʼaqanakunankutachu (Efesios 5:28-31; Tito 2:4, 5). ¿Imata ruwana kanman qusa warminta Bibliap nisqanta mana ruwaqta saqiptin? Ichá Tantakuy Wasiman mana rinanta saqiptin, nitaq wasimanta wasi willamunanta munaptin, ¿imatataq warmi ruwanman?

4. ¿Imaynamantá warmi, mana cristiano qusanta entiendenman?

⁴ Ñawpaqtaqa warmi tapukunman: ‘¿Imaptintaq qusay jinata yuyan?’, nispa (Proverbios 16:20, 23). Ichapis qusaqa warminmanta llakikun, imatachus warmin ruwachkasqanta mana sutʼita entiendesqanrayku. Mana chayqa, ichapis qusap familiaresninqa payta kʼaminku, warmin manaña paykunawan costumbresninkuta ruwayta munasqanrayku. Juk qusa nin: “Wasiypi sapallay qhipakuptiy, saqisqajina sientekuni”, nispa. Kay qusaqa, religión warminta qhichukapusqanta yuyarqa. Chaywanpis mana llampʼu sunqu runa kasqanrayku, mana sapan kasqanta niyta munarqachu. Ichapis warmiqa qusanta ninan tiyan: “Jehovata munakusqayqa mana qamta munakususqayta pisiyachinchu”, nispa. Chantapis qusanwan kananpaq tiempochakunan tiyan.

5. Qusa wak religionmanta kaptin, ¿imatataq warmi ruwanan tiyan?

⁵ Warmiqa, may yuyaywan qusanpaq astawan imatapis ruwayta atinman. Diospa Palabranqa warmista yuyaychan: “Sapa ujpis qosaykichejwan kʼumuykukoj sonqo kaychej, imaraykuchus chaymin allin Señorpi kajkunapajqa”, nispa (Colosenses 3:18). Arí Bibliaqa, warmita mana payllamanta imatapis ruwananta kamachin. Chantapis, “chaymin allin Señorpi kajkunapajqa” nisqanqa, warmiman nichkan, mana qusallanpaqchu kʼumuykukuq sunqu kananta, manaqa Señorpaqpis kʼumuykukuq sunqu kananta, iskayninman kasqanmanjina.

6. Diosta yupaychaq warmi, ¿ima kamachiykunatataq kasukunan tiyan?

⁶ Cristianosqa, chiqamanta Diosta yupaychanankupaq, Tantakuy Wasiman riyta, wasimanta wasi willamuq riytapis, mana saqinankuchu tiyan (Romanos 10:9, 10, 14; Hebreos 10:24, 25). ¿Imata ruwana kanman pipis Diospa juknin kamachiynin pʼakinanchikta niwaptinchik? Jesuspa apostolesnin nirqanku: “Diostapuni astawanqa kasunayku tiyan, runasta kasunaykumantaqa”, nispa (Hechos 5:29). Paykuna ruwasqankuqa kawsayninchikpi kikinta ruwananchikpaq yachachiwanchik. Jehová Diosta munakusqanchikqa, ¿pay munasqanmanjina yupaychananchikpaqchu tanqawasun? Chantapis, ¿qusanchikta munakusqanchikrayku, jatunpaq qhawasqanchikrayku ima, Dios munasqanmanjina yupaychaqta saqiwasunchu? (Mateo 4:10; 1 Juan 5:3).

7. Diosta yupaychaq warmi, qusan mana creyente kaptin, ¿imatataq ruwanan tiyan?

⁷ Jesusqa, kay ruway mana atikullasqanta rikuchirqa. Imaraykuchus Diosta yupaychaqkunaqa familiankumanta juk espadawanjina, tʼaqasqas kanankuta nirqa (Mateo 10:34-36). Japón suyumanta, juk warmi jinata ñakʼarirqa. Qusanqa, warminpa religionninwan 11 watata churanakurqa. May llakiyta maqarqa, achkha kutitataq mana wasiman yaykunanta saqirqachu. Chaywanpis kay warmiqa qusanmanta mana tʼaqakurqachu; Diospa llaqtanmanta hermanostaq mayta payta yanaparqanku. Mana saykʼuspa Diosmanta mañakurqa, 1 Pedro 2:20 nisqanwataq sunquchakurqa. Jinamanta Diosta yupaychaspa sinchita sayarqa, chaytaq qusanta yanaparqa paywan khuska Diosta yupaychananpaq.

8, 9. ¿Imatá warmi ruwayta atinman, qusan mana paymanta quejakunanpaq?

⁸ Warmiqa imaymanamanta qusanpa yuyayninta tikrachiyta atinman. Qusa warminpa religionninta mana allinpaq qhawaptin, warmiqa tukuy imata allinta ruwanan tiyan, qusan mana paymanta quejakunanpaq. Wasintapis may llimphuta, allin kʼuchunchasqata ima, japʼinan tiyan, imaynatachus kʼachanchakusqantapis sumaqta qhawakunan tiyan, chantapis qusanta munarikunqa, agradecekunqa ima. Manataq qusanpa wasanmanta rimanqachu, manaqa qusanta yanapanqa kʼumuykukuq sunquwantaq payta kasukunqa. Paywan mana chiqantachu ruwachkasqanta yuyaptinpis, mana saqrawan kutichinqachu (1 Pedro 2:21, 23). Chantapis tukuy juchasapas kasqanchikta yuyarikun, chayrayku ima phiñanakuypis rikhuriptin pay ñawpaqta perdonta mañakun (Efesios 4:26).

⁹ Warmiqa, Tantakuy Wasiman rinanrayku mana waykʼunanqa, mana allinchu. Chantapis Diosmanta willaq lluqsinman, qusan mana wasinpi kachkaptin. Allin yuyayniyuq warmiqa, qusan Diosmanta mana uyariyllatapis munaptin, mana Diosmantaqa parlanqachu. Astawanpis Pedrop nisqanta kasukun, Pedroqa nin: “Warmis, sapa ujpis qosaykichejwan kʼumuykukoj sonqoyoj kaychej. Ajinamanta Diospa palabrampi mana creejkunapis, warmisninkoj sumaj kawsayninta rikuspa, mana parlasqalla Señorman kutirikunkuman kawsayniykichejta, kʼumuykukoj kasqaykichejtapis rikusqankurayku”, nispa (1 Pedro 3:1, 2). Diosta yupaychaq warmisqa espíritu santop puquyninta kawsayninkupi rikuchinku (Gálatas 5:22, 23).

WARMI WAK RELIGIONNIYUQ KAPTIN

10. ¿Imatataq qusa ruwanan tiyan, warmin mana creyente kaptin?

¹⁰ Warmi mana creyente kaptin, ¿imatataq qusa ruwayta atinman? Bibliaqa yuyaychawanchik: “Sichus mayqen hermanoj warmin mana creej kaspa, munanman qosanwan khuska tiyakuyllatapuni chayqa, qosaqa ama tʼaqakuchunchu warminmantaqa”, nispa (1 Corintios 7:12). Chanta nillantaq: “Warmiykichejta sapa ujpis munakuychej”, nispa (Colosenses 3:19).

11. Warmin mana creyente kaptin, ¿imaynamanta allin yuyayniyuq qusa, munakuywan allinllawantaq kasuchikunman?

¹¹ Warminchik wak religionniyuq kaptin, jatunpaq qhawanapaq, imachus sunqunpi kasqanta uyarinapaq ima, kallpachakunanchik tiyan. Warminchikqa, ima religionpichus kayta munasqanta akllayta atin, mana religionnin ñuqanchikman allin richʼawaptinchikpis. Qusaqa juk kutillata warminta pantasqa religionpi kasqanta parlaptin, mana suyananchu tiyan warmin religionninta saqinanta. Costumbresninmanta, religionninmanta ima, mana allinta parlananmantaqa, Bibliawan allinllamanta, pacienciawan ima, warminta yachachinan tiyan. Qusa Diospa llaqtanpi sinchita llamkʼasqanrayku, ichapis warminqa saqirpasqajina sientikunqa. Wakin kutispi warmiqa, mana Diosta yupaychananwanchu churanakun, manaqa qusan paywan kananpaq tiempochakunanta munan, chayraykutaq qusan pacienciakunan tiyan. Munakuywan warminchikta qhawaptinchikqa, ichapis tiempowanqa paypis chiqamanta Diosta yupaychanqa (Colosenses 3:12-14; 1 Pedro 3:8, 9).

WAWASTA YACHACHINA

12. Tatas mana juk religionllayuq kaspapis, ¿pitataq Diosninchik kamachin wawasta yachachinanpaq?

¹² Wawasman Diosmanta yachachiyqa mana atikullanchu, tatasninku mana juk religionllayuq kaptinkuqa. ¿Imaynamanta Bibliap nisqanmanjina ruwana kanman? Bibliaqa, tatata wawasninman yachachinanta kamachin, chaywanpis mamaqa sumaqmanta yachachiypi yanapanman (Proverbios 1:8; kay Génesis 18:19 kikinchay; Deuteronomio 11:18, 19). Tataqa mana Cristota kamachiq umantajina qhawaspapis familianmantaqa kamachiq uma.

13, 14. ¿Imatataq warmi ruwanman, qusa wawasninta Tantakuy Wasiman mana rinankuta, nitaq Diosmanta yachakunankuta ima saqiptin?

¹³ Wakin qusasqa mana creyente kaspapis, warmin religionninmanta wawasman yachachinanta saqillanku, wakin qusastaq churanakunku. Qusa wawasninta mana Tantakuy Wasiman rinankuta saqiptin, nitaq warmin wasipi wawasninman Bibliamanta yachachinanta saqiptin, ¿imatataq warmi ruwanman? Warmiqa, qusanpaq, Diospaq, munasqa wawasninpaq ima, maychus kaqta ruwanan tiyan, ¿imaynamanta chay tukuy ruwanasta ruwanman?

¹⁴ Ñawpaqta, warmiqa Diosmanta yanapata mañakunan tiyan (Filipenses 4:6, 7; 1 Juan 5:14). Chaymanta warmi imaynamantachus wawasninman, yachachinanta yuyaychakunan tiyan. Warmiqa, allin yuyaywan qusanpa uma kayninta mana pisipaq qhawasqanta sutʼinchaptin, ichapis tiempowanqa qusan manaña paywan churanakunqachu. Qusa wawasninta Tantakuy Wasiman mana rinankuta saqiptinpis, nitaq Bibliamanta yachakunankuta munaptinpis, mamaqa jukjinamanta wawasninta yachachinman. Sapa pʼunchay paykunawan parlaspa, imatapis wawasnin payjina ruwanankupaq ruwaspa ima, wawasninta yanapanman, Jehová Diosta munakunankupaq, Bibliapi iñinankupaq, tatasta jatunpaq qhawanankupaq, wakkunata munakunankupaq, allinta llamkʼanankupaq ima. Tiempowanqa qusa warminta allinta ruwasqanta ichapis qhawanqa, warmin ruwasqantataq astawan jatunpaq qhawanqa (Proverbios 23:24).

15. ¿Imatá Dios tataman kamachin?

¹⁵ Qusa creyente kaptin warmintaq mana, qusaqa wawasninta Diosmanta yachachinan tiyan. Bibliaqa nin: “Wanachinapaq jasutʼispa, Señormanta yachachispa ima”, wawasta uywananta (Efesios 6:4). Qusaqa, chaytataq ruwachkaspa allin yuyaywan ruwanan tiyan, warmintataq munakunan tiyan.

TATAS WAK RELIONNIYUQ KAPTINKU

16, 17. Wawas wak religioniyuq kaptinku, ¿Bibliamanta ima pʼitikunatataq mana qunqakunankuchu tiyan?

¹⁶ Wakin kutispi wawasqa, wawallaraq kachkaspa wak religioniyuqña kanku, ¿jinachu familiaykipi? Jina kaptinqa Biblia yuyaychasunkiman.

¹⁷ Diospa Palabranqa nin: “Señorpi kaspa, tataykichejta mamaykichejta kasuychej, imaraykuchus chayqa cheqanmin. Kamachisqa leypi nin: Tataykita, mamaykitawan jatumpaj qhaway”, nispa (Efesios 6:1-3). Chayrayku tatastaqa jatunpaq qhawananchik tiyan. Chaywanpis, tatasninchikta kasukunamantaqa, astawanraq Jehová Diosta kasukunanchik tiyan. Wawa runayaptin payllamantaña imatapis ruwan, pay kikintaq imatachus ruwasqanmanta kamachiqkunaman Diosman ima cuentata qunqa. Biblia nin: “Sapa ujninchej ruwasqasninchejmanta Diosman cuentata qonanchej kanqa”, nispa (Romanos 14:12).

18, 19. Wawas wak religionniyuq kaptinku, ¿imaynatataq tatasninkuta yanapankuman religionninta astawan riqsinankupaq?

¹⁸ Bibliamanta yachakusqaykirayku, kawsayniykita tikrachiyta munaptiyki, imatachus chaymanta tatasniyki nisqankuta uyariy. Yachakusqaykirayku, tatasniykita astawan jatunpaq qhawaptiyki, astawan kasukuptiyki, imatachus ruwanaykita nisuptinku astawan ruwaptiyki ima, paykunaqa mayta kusikunqanku. Chaywanpis yachakusqaykirayku pantasqa creenciasta, costumbresta ima wasanchaptiyki, tatasniykipaq kay costumbres may sumaq kasqanrayku, ichapis paykunaqa familiamanta herenciata qhisachachkasqaykita yuyanqanku. Religioniyki mana riqsisqa kaptin, chayri yachakusqaykirayku manaña qullqita munapayaptiyki, tatasniykiqa ichapis pierdekapuchkasqaykita yuyanqanku. Tatasniykiqa, mana pisipaq qhawachikuyta munaspa, ichapis nisqaykita mana uyarisunqankuchu, qampa nisqaykiqa chiqa kasqanta, paykunataq pantasqa kasqankuta mana reparayta munasqankurayku.

¹⁹ Chayrayku usqhayllata Diospa llaqtanmanta ancianosta, wak hermanosta ima tatasniykiman riqsichiy. Tatasniykita, Tantakuy Wasiman pusariwaq, paykuna kikin chaypi yachachikusqanta uyarinankupaq, chantapis, Jehovamanta sutʼinchaqkunata, imayna runachus kasqankuta riqsinankupaq ima. Tiempowanqa ichá tatasniyki mana imatapis nisunqankuñachu. Tatasniyki religioniykiwan sinchita churanakuptinku, ichá librosniykita llikʼiptinku, mana Tantakuy Wasiman rinaykita saqisuptinku ima, wakniqpi yachakuyta, Diospa llaqtanpi kaqkunawan parlayta, Diosmanta mayniqpipis purichkaspa willayta ima atiwaq. Chantapis, Diosmanta mañakuyta atinki. Wakin waynasqa suyananku tiyan wasinkumanta lluqsinankukama, Diospa llaqtanpi astawan ruwanankupaq. Imaynapis kachun, qamqa, familiayki allinta tiyakunanpaq, ‘tataykita mamaykita’ jatunpaq qhawanayki tiyan. Familiayki sunqu tiyasqa kawsananpaq yanapay (Romanos 12:17, 18). Astawanqa Dioswan allinta apanakuyta maskʼay.

ALLIN PADRASTROS KANAPAQ

20. ¿Imaynatá wawas padratrosninkuta, ichapis qhawankuman?

²⁰ May achkha familiaspi, mana religionraykullachu phiñanakunku, manaqa familiankupi padrastros, entenados ima kasqanrayku phiñanakunku. Wakin familiaspiqa entenados tumpanakunku, phiñanakunku ima, chantapis ichá tapukunku, ¿piqpa niwasqantataq kasukusaq tataypatachu chari padrastroypatachu?, nispa. Chayrayku, ichapis padrastrosninkuta qhisachanku, manataq allin tata kananta saqinkuchu. ¿Imataq yanapanman familiapi entenados kaptin?

21. Ima chʼampaykunapis kaptin, ¿imaraykutaq padrastros, Bibliap nisqanmanjina ruwananku tiyan?

²¹ Chiqamanta nisunman kay familiaspi kawsakuyqa mana atikullasqanta, chaywanpis Bibliap nisqanqa yanapawasunman, familianchik kusisqa tiyakunanpaq. Munasqanchikmanjina ruwaptinchikqa ichá qallariypi allin kanman, chaywanpis tiempo pasasqanmanjinataq may achkha chʼampaykuna astawan kanqa (Salmo 127:1; Proverbios 29:15). Allin yachayta, yuyayta ima rikuchinanchik tiyan. Yachaywan Diospa nisqanmanjina ruwasunchik chayqa, may sumaq tʼinkas kapuwasunchik qhipaman, yuyaywantaq nisunchik imaraykutaq familianchik jinata ruwan, parlan nispa. Chaywanpis, allin kanman wakkunawan kʼacha kananchik (Proverbios 16:21; 24:3; 1 Pedro 3:8).

22. ¿Imaraykutaq wawa padrastronta, mana tatantajinachu qhawanman?

²² Padrastros kaptinchikqa qallariypiqa, ichá wawasqa amigontajina qhawawarqanchik. Kunantaq familiankumantaña kaptinchikqa, ichapis manaña jinata qhawawanchikchu. Wawasqa tatankuta mana qunqankuchu, chayrayku padrastrostaqa mana tatankutajinaqa qhawankuchu, ichá wakin kuti mana imamantapis pʼinqakuspa “qamqa mana tataychu kanki nispa” ninkuman, kay rimayqa padrastrop sunqunta mayta nanachinman. Chaywanpis, Bibliaqa niwanchik: “Ama imamantapis usqhayllata phiñakuychu, imaraykuchus phiñakoyqa wampu runasllapaj allin”, nispa (Eclesiastés 7:9). Wawap sunqunta riqsinapaqqa, allin yuyayniyuq runa kananchik tiyan.

23. ¿Imaynatá entenadosta yachachisunman, kʼamisunman ima?

²³ Kay kʼacha kaytaqa, wawata yachachichkaptinchik, kʼamichkaptinchik, jasutʼichkapitinchik ima astawanraq rikuchinanchik tiyan. Kayta ruwaspataq maychus kaqta ruwananchik tiyan (Proverbios 6:20; 13:1). Wawasqa mana kikinchu kanku, chayrayku sapa jukta wakjinamanta yachachina. Wakin padrastros ninku: “Allin kanman tatasninku wawastaqa yachachinanku, jasutʼinanku ima, astawanraq paykunawan padrastrosninku tiyakuyta qallarichkaptinku”, nispa. Chantapis tatan, maman jukllata parlananku tiyan wawata jasutʼinankupaq, manataq entenadosta chiqninankuchu tiyan (Proverbios 24:23). Kasukuyqa may sumaq, chaywanpis juchasapa kasqanchikrayku, tukuypis pantanchik. Mana imamantapis usqhayllata phiñakunachu tiyan. Munakuywan yachachina, kʼamina, jasutʼina ima (Colosenses 3:21).

24. Familiaspi padrastros entenenados ima kaptin ¿imataq yanapanman mana khuchichakuy kananpaq?

²⁴ Familiapi parlayqa ima chʼampaytapis chinkachinapaq yanapan. Kawsayninchikmanta aswan sumaq kaqkunapi tʼukunanchikpaq yanapawanchik (Filipenses 1:9-11 kikinchay). Familiapi parlayqa, imatachus ruwayta munasqankuta ruwanankupaq yanapan. Chantapis sunqumantapacha parlaptinchik, mana khuchichakuypi urmanapaq yanapawasunman. Entenadasqa padrastronkupta, hermanastronkupta ñawpaqinpi, imaynatachus pʼachallikunankuta, imatachus ruwanankuta ima yachananku tiyan, qhari wawastaq imaynatachus madrastapta, hermanastrapta ñawpaqinpi ruwanankuta yachanallankutaq tiyan (1 Tesalonicenses 4:3-8).

25. ¿Imataq familiasta yanapanman, entenados kaptin?

²⁵ Allin padrastro kanapaqqa, necesitakun paciencia. Mayta suyana tiyan, allinta familiawan apanakunapaqqa. Entenados munakunawanchikpaq, jatunpaq qhawanawanchikpaq ima, mayta llamkʼananchik tiyan. Familiapi entenadoswan allin kawsaypi tiyakunapaqqa, yuyay sunquyuq kananchik tiyan, Diosta kusichinapaqjina imatapis ruwananchik tiyan (Proverbios 16:20). Kay kʼacha kaykunaqa wak chʼampaykunatapis atipananchikpaq yanapawasunman.

¿QHAPAQYAYTA MASKʼAY FAMILIATA TʼAQANCHU?

26. Khapaqyayta munasqanchik ¿imaynamanta familiata tʼaqanman?

²⁶ Qhapaqyayta maskʼasqanchikmanta chʼampaykuna, ¿imaynamanta familianchikta tʼaqanman? Qullqimanta sinchita chʼaqwayqa, qhapaq kayta munapayayqa, wakin familiasta may llakiypi tukuchin. Kay llakiyqa qhariwarmi puraqmanta llamkʼaptinku rikhurin, qullqinkutataq sapa juk apaychakuptinku. Mana siminakuptinkupis, mana kikin horapichu llamkʼanasniyuq kasqankurayku, ichapis khuska kanankupaq mana tiempochakunkuchu. Kunantaq wakin suyuspi tatasqa, karu llaqtasman may unayta ripunku, ichá killasta chayri watasta llamkʼanankupaq, astawan qullqita gananankupaq, llaqtankupi ganasqankumanta nisqaqa. Kay ruwayqa sinchi chʼampaykunaman urmachiwasunman.

27. Familiapi, qullqimanta chʼaqwaykuna kaptin ¿ima yuyachaykunataq yanapanman?

²⁷ Kay chʼampaykunataqa mana jukjinallamantaqa allinchakuyta atikumanchu, imaraykuchus sapa familia wakjina chʼampaykunasniyuq kanku. Chaywanpis Bibliap yuyaychasqanqa mayta yanapawasunman. Mana chʼaqwanapaqqa Proverbios 13:10 yuyaychawanchik: ‘Yachayqa kʼamisqata japʼikuqkunawan kachkan’, nispa. Kayqa imatachus warminchik chayri qusanchik nisqanta uyarinanchikta niyta munan. Chantapis machkhatachus killapi gastasqanchikmanta parlaptinchikqa familianchikta astawan jukchasunchik. Wakin kutispi, wawas unquptinku chayri pillatapis qhawananku kaptin, ichá pisi tiempollata iskaynin tatas llamkʼananku kanman. Chaywanpis, qusaqa tiempochakusqanta warminman rikuchinan tiyan. Kunanqa wasipi ima ruwanaspis kaptin tata, wawaswan khuska warminta yanapaysiyta atinman, mana sapallan imatapis ruwananpaq (Filipenses 2:1-4).

28. ¿Ima kamachiykunatataq, familiata jukchasqa kananpaq yanapanman?

²⁸ Yuyarinachik tiyan, kay pachapi qullqi yanapawaptinchikpis, mana kusiyta apamunchu nitaq kawsaytapis (Eclesiastés 7:12). Qhapaq kayta munayqa, Diosta yupaychaqta mana saqiwasunmanchu, chantapis kawsayninchikta mana allinman churanman (1 Timoteo 6:9-12). Ñawpaqta Diospa Reinonta, chiqan kaqta ima maskʼayqa, may sumaq, chayta ruwaptinchikqa Jehová Diosninchik tʼinkawasunchik, kawsayninchikpi imatachus necesitasqanchik kapunawanchikpaq (Mateo 6:25-33; Hebreos 13:5). Diosta yupaychayta ñawpaqman churaptinchik, paywan allinta apanakuyta maskʼaptinchik ima, familianchik imamantapis tʼaqasqa kachkaptin, chiqamanta kusisqa, jukchasqa kayta atinqa.