Mana chʼinlla qhipakuyta atiymanchu

1. ¿Imaraykutaq Jeremías, wak protefas ima, mana chʼinlla qhipakurqankuchu?

“UYARIYCHEJ Tata Diospa nisqanta.” Kay rimayqa, Jerusalenpa callesninpi, plazasninpi ima, 647 watamantapacha mayta uyarikurqa. Diospa profetanqa, mana saykʼuspa chayta kutin kutita willarqa, Jerusalén 40 watasman thuñikuchkaptinpis, willachkallarqapuni (Jer. 2:4, 5; 42:15, 16). Tukuy Atiyniyuq Diosqa, yuyaychasqanta judíos japʼikunankupaq, ruwasqankumanta pesachikunankupaq ima, profetasninta kacharqa. Rikurqanchikjinataq, Jeremiasqa mana mayqin profetajinallachu karqa. Dios, payta profetajina llamkʼananpaq kamachichkaptin, jinata nirqa: “Rispa, willamuy imatachus kamacherqayki, chayta. Ama paykunamanta manchachikuychu”, nispa (Jer. 1:17). Chay llamkʼayninqa, mana atinapaqjinallachu karqa. Jeremiastaqa, sunqunta nanachirqanku, ñakʼarichirqanku ima, jinapis payqa, llamkʼayninta juntʼayta munarqapuni. Arí, Jeremiasqa mana chʼinlla qhipakuyta atirqachu (Jer. 4:19).

2, 3. a) ¿Imaynatá Jesuspa discipulosnin, Jeremiasjina ruwarqanku? b) ¿Imaraykutaq ñuqanchikpis Jeremiasjina ruwananchik tiyan?

² Imaynatachus Jeremías llamkʼayninta juntʼasqanmanta, Jehovap tukuy kamachisnin yachaqakunkuman (Sant. 5:10). Kay 33 wata Pentecostesmanta pisi tiemponman, judiosta kamachiqkuna, apóstol Pedrota, Juanta ima, presocharqanku, manaña willanankutataq kamachirqanku. Imatachus kutichisqankuta yachanchikña, paykuna nirqanku: “Mana chʼin kayta atisqaykuchu. Willanaykupuni tiyan imatachus rikusqaykuta, uyarisqaykuta ima”, nispa (Hech. 4:19, 20). Kuraq kamachiqkunataq, paykunata maytapuni manchaykuchispa kacharipurqanku. Chaywanpis yachanchikjina, chay chiqa sunqu runasqa, Diosmanta willallarqankupuni.

³ Pedro, Juan ima, Hechos 4:20 pʼitipi imatachus nisqanku, ¿manachu Jeremiaspa sunqu kʼajayninta yuyarichiwanchik? Kay qhipa pʼunchaykunapi Jehovap kamachisnin, ¿Jeremiasjinacharí mana chʼinllachu qhipakuyta munanchik? Kunanqa, kay tiempo astawan saqrayaptinpis, allin willaykunata willanallapaqpuni, imaynatachus Jeremiasjina kallpachasqallapuni kananchikta qhawarina.

MANA UYARIPTINKUPIS WILLALLARQAPUNI

4. Jeremiaspa willayninman, ¿imaynatataq judíos kutichiq kanku?

⁴ Diosqa, Churin kamachichkaptin, sumaq kawsay kananta nin. Chayta runaman willamuyqa, chiqamantapuni ni ima willaywanpis kikinchakunchu. Chaywanpis achkha runas, Jeremiaspa tiemponmanta judiosjina ninku: “Diospa sutimpi willawasqaykuta mana kasusqaykuchu”, nispa (Jer. 29:19; 44:15, 16). ¡Sapa kutichá chayta Jeremías uyarirqa! Kunanpis runasqa, “mana yachayta munanichu” nispa sapa kuti niwanchik. Chaytaq, sunqu kʼajayninchikta pisiyachinman. Ichapis, qutuchakuyniykimanta wakin hermanos jinapi rikukurqanku, chayri qam jinapi rikukurqanki. Jina kaptin, ¿imatá ruwawaq?

5. a) Runas willayninta mana uyariptinkupis, ¿imatá Jeremías yacharqa? b) Allin willaykunata qhisachaqkuna, ¿imapí tukunkuman?

⁵ Imatachus Jeremías, judíos willayninta mana uyariyta munaptinku ruwasqanta qhawarina. Jeremías profetajina llamkʼayta qallarichkaptin, Jehovaqa imaynachus jamuq phiñakuynin pʼunchay kananta, payman rikuchirqa (Jeremías 4:23-26 ñawiriy). Profeta Jeremiasqa, runas kawsananku chayri wañunanku, willayninta uyarinankumanta, chaymanjina ruwanankumanta ima, kasqanta yacharqa. Kunanpis, runap kawsayninqa, willayninchikta uyarinankumanta kachkan. Diospa juicio pʼunchayninmanta parlaspa, Jesús nirqa: “Jamonqa tukuy kay pachapi kawsajkunaman. Wakichisqapuni kaychej ari, Diosmanta mañarikuspa tukuy tiempopi, kay tukuy ima jamojmanta lluspʼinaykichejpaj, allimpi rikhurinaykichejpajtaj Runaj Churimpa ñawpaqempi”, nispa (Luc. 21:34-36). Kay pʼitispi Jesús nisqanmanta, allin willaykunata qhisachaqkuna, mana allinpichu tukunankuta yachanchik.

6. ¿Imaraykutaq mana uyariyta munaqkunamanpis willamunallapuni tiyan?

⁶ Chantapis, Jehovap palabranta kasukuqkunalla, achkha bendicionesta japʼinqanku. Diosqa, kay saqra pachata chinkachichkaptin salvakunanchikpaq, nisqanmanjina musuq pachaman yaykunanchikpaq ima, juk ñantajina kicharin. Tiemponchikqa, profeta Jeremiaspa tiemponman rikchʼakullantaq. Judamanta runasqa, chinkachisqa kaymanta, salvakuyta atinkuman karqa (Jeremías 26:1-3 ñawiriy). Chayrayku Jeremiasqa, achkha watasta, ‘kasukuspa’ chiqa Diosman kutiripunankuta nirqa. Mana yachanchikchu, machkha runaschus, Jeremiaspa willayninta uyarisqankurayku, pesachikuspa kawsayninkuta tikrasqankuta. Chaywanpis wakinqa, kay tiempomanta achkha runasjina kasukurqanku. Arí, sapa kuti uyarinchik, ñawpaqpi Diosmanta mana uyariyta munaqkuna, allin willaykunata kutin kutita willamusqanchikrayku, kunanqa uyarisqankuta (“Mana uyariyta munaqkunapis uyarinku” nisqa recuadrota, 184 paginapi qhawariy). Chayrayku, ¿manachu runas salvakunankupaq willamunallapuni kanman?

ENEMIGOSQA MANA WIÑAYPAQCHU ÑAKʼARICHIWASUN

7. ¿Imaynatá Jeremiaspa enemigosnin willayninta tukuchiyta munarqanku?

⁷ Jeremiaspa llamkʼayninpi kayta rikullanchiktaq: Enemigosninqa payta, willayninta ima, sapa kuti tukuchiyta munarqanku. Llulla profetasqa, nisqasnin mana chiqachu kasqanta, tukuypa ñawpaqinpi nirqanku (Jer. 14:13-16). Jerusalenpa callesninta puriptinpis, runasqa tukuy ima saqra imasta niq kanku, asipayaqtaq kanku (Jer. 15:10). Wakin enemigosninqa, llulla runatajina qhawachiyta munarqanku (Jer. 18:18). Wakinkunataq, Jeremías Diosmanta willasqanta, llampʼu sunqu judíos mana uyarinankupaq, contranpi saqra imasta parlarqanku (Lam. 3:61, 62). Jinapis, Jeremiasqa mana saykʼuspa willallarqapuni. ¿Imataq chayjinata llamkʼananpaq yanaparqa?

8. Churanakuqkuna astawan ñakʼarichiptinku, ¿Jeremías manchachikurqachu?

⁸ Jeremiasqa, Jehovapi atienekusqanrayku, enemigosninta mana manchachikurqachu. Profetajina llamkʼayta qallarichkaptin, Jehovaqa payta yanapananta, jarkʼananta ima nirqa (Jeremías 1:18, 19 ñawiriy). Jeremiasqa chaypi atienekurqa, Jehovataq nisqanmanjina ruwarqa. Churanakuqkuna Jeremiasta astawan ñakʼarichiptinku, mana manchachikuq kaynin, sinchi sayasqa kaynin ima, astawan yapakurqa. Imaynatachus chay kʼacha kaykuna yanapasqanta qhawarina.

9, 10. Jeremiaspa kawsayninmanta, ¿ima ruwasqasnintaq mana manchachikunapaq yanapawasunman?

⁹ Juk kuti, sacerdotes, llulla profetas ima, Jeremiasta wañuchinankupaq Judamanta kuraqkunaman aparqanku. Chaywanpis Jeremiasqa, mana manchachikurqachu. Astawanpis, chay nisqanku llulla kasqanta sutʼita rikuchirqa. Chayrayku mana wañuchirqankuchu (Jeremías 26:11-16 ñawiriy; Luc. 21:12-15).

¹⁰ Wak kutipitaq, Diospa Templonpi kuraq kamachiq Pasur, Jeremiaspa willayninta uyarispa, juk cepoman japʼiykuchimunankuta kamachirqa. Chay ruwasqanwan, manaña willananpaq Jeremiasta wanachisqanta yuyaspa, qʼayantin cepomanta kacharichirqa. Chaywanpis Jeremiasqa, mayta ñakʼarichiptinkupis, Jehovap juiciosninta mana manchachikuspa Pasurman willarqa. Arí, ¡ni ñakʼarichisqa kaspapis chʼinlla qhipakurqachu! (Jer. 20:1-6.) ¿Imarayku? Pay kutichiwanchik “Dios, noqawan kashan[...], uj mana atipay atina wapu soldado jina. Pichus qhatiykachawajkunaqa urmanqanku, manataj atipawayta atenqankuchu”, nispa (Jer. 20:11). Jeremiasqa, enemigosnin saqramanta astawan saqra kaptinkupis, mana manchachikurqachu. Nitaq qhasitachu Jehovapi atienekurqa, ñuqanchikpis kikillantataq Jehovapi atienekusunman.

11, 12. a) Jeremiasman llulla profeta churanakuchkaptin, ¿imaynatá allin yuyayniyuq kasqanta rikuchirqa? b) Saqrata ruwawaptinchik ‘pacienciakuptinchik’, ¿imataq kanman?

¹¹ Jeremiasqa, mana imatapis ruwarparillaqchu, manaqa enemigosninman allin yuyaywan kutichiq, maykʼaqchus ripunantataq yacharqa. Chaytataq llulla profeta Hananiaswan ruwasqanpi rikunchik. Chay llulla profeta, tukuypa ñawpaqinpi Jeremiaspa willasqan mana chiqachu kasqanta niptin, Jeremiasqa pantasqanta reparachirqa, imaynachus juk chiqa profeta kasqantataq sutʼincharqa. Chay kutipi payqa, judíos Babiloniap kamachiyninpi kanankuta rikuchinanpaq, juk yugota kunkanman churaykukurqa. Chayta rikuspa, Hananiasqa mayta phiñakurqa, yugota qhichuytawantaq pʼakirqa. ¡Chay llulla profetaqa, imastawanraqchus ruwanmanpis karqa! ¿Imatá Jeremías ruwarqa? “Riporqa”. Aswan qhipamantaq, Jehová kamachisqanmanjina Hananiasman juk willaywan kutirqa. Nirqataq, Jehová judiosta babiloniosman jaywaykunanta, Hananiasta wañuchinanta ima (Jer. 28:1-17).

¹² ¿Imatá kaymanta yachakusunman? Mana manchachikuspa willamuspapis, allin yuyayniyuq kananchik kasqanta. Pillapis, Bibliamanta yachachisqanchikta mana japʼikuyta munaspa phiñarikun chayri qhapariykuwanchik chayqa, kʼachamanta ripusunman, qhipan wasiman chimpanapaq. Mana piwanpis qhasita siminakunachu. Saqrata ruwawaptinchik “paciencia[kuspa]” mana kutichikuptinchikqa, ichá chay runa, aswan qhipaman uyariyta munanqa (2 Timoteo 2:23-25 ñawiriy; Pro. 17:14).

“AMA MANCHACHIKUYCHU”

13. ¿Imaraykutaq Jehová Jeremiasman “ama manchachikuychu” nispa nirqa? ¿Imaraykutaq chay nisqanpi tʼukurinanchik tiyan?

¹³ Jerusalén 607 watapi thuñikunan qayllata, llaqtaqa sinchi llakiykunapi rikukurqa, chay llakiykunataq Diospa chiqa sunqu kamachisnintapis ñakʼarichillarqataq. Chayraykuchá Diosqa, Jeremiasman nirqa: “Ama manchachikuychu”, nispa (Jer. 1:8; Lam. 3:57). Chantapis, chay rimaykunawan wakkunata kallpachananta nirqa (Jeremías 46:27 ñawiriy). ¿Imatá chaymanta yachakunchik? Ichapis, kay tukukuy saqra pʼunchaykunapi, wakin kuti manchachikusun. Chay kutispi, ¿uyarisunchu Dios “ama manchachikuychu” niwasqanchikta? Ñawpaq yachaqanaspiqa, Jeremiasta Jehová chay ñakʼariy tiempopi mana saqirparisqanta rikurqanchik. Imachus kasqanta, imatachus chaymanta yachakunatapis, tumpata qhawarina.

14, 15. a) ¿Ima chʼampaypitaq Jeremías rikukurqa? b) ¿Imaynatá Jehová, Jeremiasta mana saqirparinanta nisqanta juntʼarqa?

¹⁴ Babilonios Jerusalenta muyuykusqankurayku, llaqtapi mikhuy pisiyarqa, manchay yarqhaytaq karqa (Jer. 37:21). Chayllapis kanman karqa, Judamanta kuraqkunaqa, manchali rey Sedequiasta parlapayaytawan, Jeremiasta mana yakuyuq pukyuman maypichus tʼurulla karqa, chayman wikchʼuykurqanku. Jeremiastaq tʼuruman pisimanta pisi chinkaykuchkarqa, chaypi wañupunantataq yuyarqa. Jinapi rikukusunman karqa chay, ¿manachu manchachikusunman karqa? (Jer. 38:4-6.)

¹⁵ Jeremiasqa ñuqanchikjina wañuq runa kaspapis, Jehová ni jaykʼaq saqirparinanta nisqanpi atienekurqa (Jeremías 15:20, 21 ñawiriy). Paypi atienekusqanrayku, ¿Jehová yanaparqachu? Arí. Jehovaqa, Ebed-melecta tanqarqa, kuraqkunata mana kasuspa, Jeremiasta salvananpaq. Paytaq reywan parlamuytawan, pukyumanta urqhumurqa, wañunanmantataq salvarqa (Jer. 38:7-13).

16. ¿Ima chʼampaykunamantataq Jehová chiqa sunqu kamachisninta salvarqa?

¹⁶ Jeremiasqa, pukyumanta urqhusqa kaspapis, chʼampaykunapi rikukullarqapuni. Ebed-melec Jeremiasrayku reywan parlamuptin, kayta nirqa: “Yarqhaywan wañonqa, imaraykuchus llajtapi tʼantaqa mana kanñachu”, nispa (Jer. 38:9). Jerusalenpi manchay yarqhay kasqanrayku, runasqa wawasninkutapis mikhuykuchkarqanku. Chaywanpis Jehovaqa, profetan mana wañunanpaq watiqmanta yanapallarqataq. Jeremiastaq, Ebed-melecman paytapis Jehová jarkʼananta nirqa (Jer. 39:15-18). Jeremiasqa, Jehová “noqaqa qanwan kasaj waqaychanasuypaj” nisqanta mana qunqarqachu (Jer. 1:8). Jehová, chay iskay chiqa sunqu runasta jarkʼachkaptinqa, ni yarqhaypis, ni enemigosninkupis, paykunata wañuchirqankuchu. Chayrayku Jerusalén thuñikuchkaptinpis, mana wañurqankuchu. ¿Imatá chaymanta yachakunchik? Jehová imatachus nisqanta juntʼasqantapuni (Jer. 40:1-4).

17. ¿Imaraykutaq Jehová kamachisninta jarkʼananpi atienekunanchik tiyan?

¹⁷ Jesús kay pachap tukukuyninmanta nisqanqa, chiqamantapuni juntʼakuyninman chayachkanña. Tumpamantawan “intipi, killapi, chʼaskaspi ima señales kanqa. Jallpʼa patapitaj kanqa runas ukhupi manchay llakiy, ñakʼariy ima; musphaykachanqankutaj mancharisqa [...]. Runasqa uj jinayanqanku manchariywan, imachus kay pachaman jamunanmanta” (Luc. 21:25, 26). Chay señales imaynapunichus kananta, imaynatachus runasta mancharichinantapis rikunapaqqa, suyanachá kanqa. Imapis jamuchun, ñuqanchikqa Jehová llaqtanta salvananpaq atiyniyuq kasqanmanta, salvayta munasqanmanta ima, ni jaykʼaq iskaychakunachu tiyan. Chaywanpis, Diosta mana kasukuqkunapaqqa, may llakiy kanqa (Jeremías 8:20; 14:9 ñawiriy). Jehovaqa, laqha pukyu ukhupijina kachkaptinchikpis, nisunman juk chʼampaypi rikukuspa mana imanakuyta atiptinchikpis, salvayta atiwasun. Jehová, imatachus Ebed-melecman nisqanta, llaqtanmanpis nillantaq: “Cheqamanta noqa waqaychasqayki ama wañuchisqa kanaykipaj. Qanqa kawsallankipuni, noqapi atienekusqaykirayku. Noqa Tata Diosmin chayta nini”, nispa (Jer. 39:18).

YACHAKUNANCHIKPAQ QILLQASQAS

18. a) ¿Ima rimaykunataq Jeremiaspa kawsayninta tikrarqa? b) Jeremías 1:7 pʼitipi imatachus Dios nisqan, ¿ima ninayantaq qampaq?

¹⁸ “Qanqa rinayki tiyan, maymanchus kachasqayki, chayman, imatachus kamachisusqaytataj willamunki.” (Jer. 1:7.) Diosmanta chay kamachiyta uyarisqantawan, Jeremiaspa kawsaynin wiñaypaq tikrakurqa. Chay kutimantapacha, Jehová “Diospa nisqanta” mana saykʼuspa willarqa. Kay rimaytaq, sutinwan qillqasqa libropi achkha kutista rikhurin. Jeremiasqa, chay librop tukukuynin tʼaqapi, Jerusalenta babilonios japʼikapusqankumanta, qhipa kaq rey Sedequías wak llaqtaman apasqa kasqanmanta ima parlan. Arí, Jeremiasqa, profetajina llamkʼayninta tukuchanankama, Judá llaqtaman Jehovata kasukunankuta nillarqapuni.

19, 20. a) ¿Imaraykutaq Jeremiaspa llamkʼaynin yachakunanchikpaqjina? b) ¿Imatá Diosmanta willamuspa tarisunman? c) Jeremías, Lamentaciones librota ima ukhunchay, ¿imaynatá qamta yanapasunki?

¹⁹ Jeremiaspa llamkʼayninqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunap llamkʼayninkuman, mayta rikchʼakun. Payjina ñuqanchikpis, juicio tiempopi Diospaq llamkʼachkanchik. Ruwanasninchikta ruwana kaptinpis, allin willaykunata willamuy, imamantapis aswan sumaq. Imaraykuchus chayta ruwaspaqa, Diospa sutinta jatunchanchik, Kamachiqninchiktajinataq qhawanchik (Lamentaciones 5:19 ñawiriy). Chantapis, runamasinchikman pichus chiqa Dios kasqanta, imatachus kawsayta japʼinankupaq ruwanankuta ima yachachispaqa, munakuyninchikta rikuchinchik (Jer. 25:2-6).

²⁰ Jeremiasqa, Jehovamanta japʼisqan llamkʼaymanta parlaspa, jinata nirqa: “Parlasqayki[qa] [...] sonqo qhallallay, kusiytaj sonqoy ukhupi kawarqa, imaraykuchus qampatamin kani Tata Dios, Tukuy Atiyniyoj Diosníy”, nispa (Jer. 15:16). Chiqa Diosmanta allinta parlayta munaqkunaqa, sunqu qhallallayta, kusiyta ima tarinkuman. Chayrayku, Jeremiasjina ñuqanchikpis, Jehovap nisqasninta runasman willamunallapuni.