SUTʼINCHAYKUNA
1. JEHOVÁ
Diospa sutenqa Jehová. Chay sutitaj “Pay Munayninta Juntʼachin” niyta munan. Jehová Diosqa Tukuy Atiyniyoj Dios. Paymin tukuy imata ruwarqa. Imatachus ruwasaj nisqanta ruwananpajpis Paylla atiyniyoj.
Hebreo parlaypi Diospa sutenqa, kay tawa letraswan qhelqakoj: YHWH chayri JHVH letraswan. Ñaupa Testamentoqa hebreo parlaypi qhelqakorqa. Chaypitaj Diospa sutenqa 7 mil kutista jina rikhurerqa. Jinapis jallpʼantinpi runasqa mana kikintapunichu Diospa sutintaqa ninku, manachayqa parlayninkuman jinalla ninku.
2. BIBLIAQA DIOSPA “YUYAYCHASQAN”
Bibliaqa Diospa yuyaychasqanpuni. Paymin Bibliataqa runaswan qhelqacherqa. Chayqa rijchʼakun, uj runa wawanwan cartata qhelqachisqanwan. Wawan qhelqajtinpis, chay cartaqa tatanpata. Kikillantaj Bibliawanpis, Diosqa atiyninwan runasta yuyaycharqa Palabranta qhelqanankupaj. Wakinmanqa mosqoypi willarqa imatachus qhelqanankuta, wakinmantaj mosqoypi jina sutʼipi rikucherqa.
3. PROFETA
Uj profetaqa Diospa munayninta wajkunaman rejsichej. Chantapis Diosmanta jamoj willaykunata willaj. Wakin kutitaj imachus qhepaman jamunanta willaj.
4. ¿IMASTATAJ BIBLIA WILLARQA MESIASMANTA?
Bibliaqa unaymantaña ashkha imasta Mesiasmanta willarqa. Tukuy chay willasqantaj Jesuspi juntʼakorqa. “¿Imastataj Biblia willarqa Mesiasmanta?”, nisqa listata leeriy.
▸ Capítulo 2, párrafo 17 sutʼinchaynin
5. ¿IMAPAJTAJ DIOS JALLPʼATA RUWARQA?
Jehová Diosqa kay jallpʼata uj paraíso kananpaj ruwarqa, payta munakojkunataj chaypi tiyakunankupaj. Chaytataj juntʼanqapuni. Tumpamantawan Diosqa sajra kausayta chinkachenqa, payta yupaychajkunamantaj wiñay kausayta qonqa.
6. KURAJ SUPAY, SATANÁS
Supayqa uj ángel karqa, Diospa contranpitaj oqharikorqa. Bibliaqa payta Satanás nispa sutichan. Chay suteqa “churanakoj” niyta munan. Satanás sutiwan rejsinchej Diospa contranta sayaykusqanrayku. Chantapis Bibliaqa, payta Kuraj Supay chayri Diablo nispa sutichallantaj. Chay sutitaj “qhasimanta tumpaj” niyta munan. Diablo sutikun Diosmanta llullakuspa parlasqanrayku, runastataj engañasqanrayku.
7. ÁNGELES
Jehová Diosqa angelesta ruwarqa niraj kay jallpʼata ruwashaspa. Angelestaqa cielopi tiyakunankupaj ruwarqa, millones millonesta (Daniel 7:10). Chay angelesqa sutisniyoj kanku, manataj tukuyninkuchu kikinkamalla kanku. Diosta kasukoj angelesqa llampʼu sonqo kasqankurayku, mana runaswan yupaychachikunkuchu. Chantapis mana tukuychu kikin cargoyoj kanku, nillataj kikin ruwanasniyojchu. Wakenqa Jehová Diospa kamachina tiyananpa ñaupaqenpi sirvinku, wakintaj Diospa nisqasninta willanku. Chantapis wakin angelesqa kay jallpʼapi Diospa kamachisninta yanapanku, Diospa juiciosninta juntʼachinku, sumaj willaykunata willaypitaj yanapakunku (Salmo 34:7; Apocalipsis 14:6; 22:8, 9). Aswan qhepamantaj, angelesqa Armagedón maqanakuypi Jesusta yanapanqanku (Apocalipsis 16:14, 16; 19:14, 15).
▸ Capítulo 3, párrafo 5; capítulo 10, párrafo 1
8. JUCHA
Imallatapis Jehová Diospa contranta ruwaspaqa juchallinchej. Sajra imaspi yuyaspapis juchallikullanchejtaj. Juchallikuspaqa Diosmanta karunchakusunman. Chayrayku Jehová Diosqa Biblianejta leyesta qowanchej, yuyaychawanchejtaj contranpi mana juchallikunapaj. Diosqa Adantawan Evatawan mana juchayojta ruwarqa. Paykunatajrí Jehová Diosta mana kasukusqankurayku, juchasapasman tukorqanku. Chayraykutaj viejoyarqanku, wañorqanku ima. Noqanchejpis wawasnin kasqanchejrayku viejoyanchej, wañunchej ima.
▸ Capítulo 3, párrafo 7; capítulo 5, párrafo 3
9. ARMAGEDÓN
Armagedonqa Diospa jatun maqanakuynin. Chay maqanakupitaj, Diosqa Supaypa sajra mundonta chinkachenqa.
▸ Capítulo 3, párrafo 13; capítulo 8, párrafo 18
10. DIOSPA GOBIERNON
Jehová Diosqa cielopi uj Gobiernota sayaricherqa. Chay Gobiernopeqa Jesucristo presidente jina gobernashan. Qhepamantaj Jehová Diosqa, chay Gobiernonejta sajra kausayta chinkachenqa. Kay jallpʼatataj Diospa Gobiernollanña kamachimonqa.
11. JESUCRISTO
Diosqa niraj ni imata ruwashaspa, Jesustaraj ñaupajta ruwarqa. Chantá Jesusta kay jallpʼaman kachamorqa noqanchejrayku wañunanpaj. Jesusta enemigosnin wañuchejtinkupis, Jehová Diosqa payta kausarichimorqa. Kunantaj Jesusqa Diospa Gobiernonpi presidente jina kashan.
12. 70 SEMANAS
Bibliaqa unayña nerqa maykʼajchus Mesías chayamunanta. Biblia nisqanman jina, Mesiasqa 69 semanas tukukuyta chayamunan karqa. Chay 69 semanasqa 455 watamantapacha qallarerqa, Jesús niraj jamushajtin, tukukorqataj 29 watapi.
¿Imaynatá yachanchej chay 69 semanas 29 watapipuni tukukusqanta? Ninchej jina, 69 semanasqa 455 watapi qallarerqa, Jesús niraj jamushajtin. Chay watapeqa Nehemías Jerusalenman chayaspa, Jerusalenta watejmanta sayarichiyta qallarerqa (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8). Yachanchej jina, uj semanaqa 7 diasniyoj. Bibliapi 70 semanas nispataj, mana 7 diasniyoj semanasmantachu parlashan, manachayqa 7 watasniyoj semanasmanta parlashan. Imajtinchus Bibliapeqa, wakin kuti ‘uj pʼunchayqa uj watawan’ ninakun (Números 14:34; Ezequiel 4:6). Chayrayku nisunman sapa semanaqa, 7 watasniyoj kasqanta. Jina kajtenqa 69 semanasqa 483 watasniyoj (69 x 7). Sichus 455 watamantapacha, 483 watasta yupanchej chayqa, 29 watamanpuni urman. Jesustaj 29 watapipuni bautizakorqa. Chay watamantapachataj Mesías karqa (Lucas 3:1, 2, 21, 22).
Bibliaqa uj semanamantawan parlallantaj. Chay semanaqa 7 watasniyojllataj karqa. Chay 7 watas ukhupitaj, nisunman 33 watapi, Mesiasta wañuchinanku karqa. Chantá 36 watamantapacha, Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunata tukuy nacionesman willayta qallarikunan karqa, manataj judiosllamanchu (Daniel 9:24-27).
13. ¿UJLLACHU KANKU DIOSWAN, JESUSWAN, ESPÍRITU SANTOWAN?
Bibliaqa nin Jehová Diosqa tukuy imata ruwasqanta. Diosqa niraj ni imata ruwashaspa, Jesustaraj ñaupajta ruwarqa (Colosenses 1:15, 16). Tukuy Atiyniyoj Diosqa mana Jesuschu. Jesusqa ni jaykʼaj nerqachu Diosllataj kasqanta. Astawanpis nerqa: “Tatayqa noqamanta aswan kuraj”, nispa (Juan 14:28; 1 Corintios 15:28). Jinapis wakin iglesiaspeqa, yachachinku Dioswan, Jesuswan, espíritu santowan ujlla kasqankuta. Chay yachachisqankutaj pantasqa kashan.
Espíritu santoqa Diospa atiynin chayri kallpan. Chay atiyninwantaj Jehová Diosqa munayninta juntʼan. Chay atiynenqa mana uj runa jinachu. Chayrayku Bibliaqa nin, ñaupa cristianosqa “Diospa atiyninwan juntʼasqa” kasqankuta. Jehová Diospis nerqa: “Atiyniyta qosaj tukuy laya runasman”, nispa (Hechos 2:1-4, 17).
▸ Capítulo 4, párrafo 12; capítulo 15, párrafo 17
14. CRUZ
¿Cristianos cruzta apaykachanankuchu kanman?
Mana. Cruztaqa pantasqata yachachej iglesiaspi unaymantaña apaykachanku. Jesús niraj kay jallpʼaman jamushajtinpis, runasqa cruzta apaykachajñapuni kanku. Ñaupa runasqa cruzta apaykachaj kanku Pachamamapaj fiestata ruwanankupaj, cruzpa sutinpi fiestasta ruwaspa khuchichakunankupaj ima. Cristianostajrí Jesús wañupusqanmanta 300 watasninkama, mana cruzta apaykachajchu kanku. Chaymanta aswan qhepaman, Constantino sutiyoj runa Roma suyupi gobierno karqa. Paytaj nerqa, cristianosqa cruzta apaykachananku kasqanta. Cruztaqa apaykachayta qallarerqanku, Diosta mana yupaychaj runaspis iglesiaman riyta munanankupaj. Jesucristotajrí mana cruzpichu wañorqa. Uj libro sutʼinchan: ‘Jesús niraj kay jallpʼaman jamushajtin, runasqa cruzta apaykachajña kanku. Cristopi mana creejkunapis apaykachallajtaj kanku’, nispa.
Nerqanchej jina, Jesusqa mana cruzpichu wañorqa. Wakin Bibliaspi “cruz” palabra rikhurejtinpis, primerota ruwakorqa chay Bibliapi “kʼaspi” chayri “sachʼa” palabra kasharqa. Uj libro sutʼinchan, Mosoj Testamentopeqa mana uj kutillatapis cruz palabra rikhurisqanta. Jesustaqa uj kʼaspiman clavaykorqanku, manataj cruzpi chakatasqachu wañorqa.
Jehová Diosqa mana munanchu santosta yupaychananchejtaqa. Nillataj munanchu cruzta apaykachananchejtapis, nitaj cruzta churakunanchejtapis. Manallataj allinchu porlaseñakunanchej chayri persinakunanchej (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14).
15. JESUSPA WAÑUYNINTA YUYARINA
Jesusqa yachachisqasninman kamacherqa wañuyninta yuyarikunankutapuni. Israelitasqa 14 de nisanpi Pascuata ruwaj kanku. Noqanchejpis sapa wata chay fechallapitaj Jesuspa wañuyninta yuyarikunchej. Jesuspa Wañuyninta Yuyarikunapaj tantakuypeqa, tʼantatawan vinotawan tukuy runasman pasachikun. Tʼantaqa Jesuspa cuerponwan ninakun, vinotaj yawarninwan. Jesuswan khuska cielomanta gobernamonqanku chay runasqa, tʼantata mikhunku, vinotapis ujyanku. Kay jallpʼapi wiñaypaj kausakuyta suyakushanku chay runasrí, mana tʼantata mikhunkuchu, nitaj vinotapis ujyankuchu. Jinapis Jesuspa wañuyninta yuyarikunankupaj chay tantakuyman rinku.
16. ALMA
Ashkha runas creenku, almayoj kasqanchejta, wañupojtinchejtaj chay almanchej llojsipusqanta. Wakintaj creenku almaqa yanapayta atiwasqanchejta chayri castigawasqanchejta.
Bibliatajrí mana ajinatachu yachachin. Diosqa Adanta mana kasukusqanrayku nerqa: “Jallpʼa kanki, jallpʼallamantaj kutinki”, nispa (Génesis 3:19). Adanqa wañupuspa jallpʼaman kutinan karqa, imaynachus niraj ruwasqa kashaspa karqa, ajinaman. Bibliaqa willawanchej, wañuspaqa niña imatapis ruwayta atisqanchejta. Wañojtinchejqa samayninchej, yuyayninchej, chejnikuyninchej, munakuyninchejpis tukukapun. Chantapis ni pita yanapayta atisunmanchu, nitaj castigaytapis (Eclesiastés 9:5, 6, 10). Bibliaqa wañusqasmanta nin: ‘Jallpʼaman tukupunku; chaypacha yuyayninkupi tukuy wakichikusqanku chinkapun’, nispa (Salmo 146:4). Bibliaqa niwanchej wañuspa jallpʼaman tukusqanchejta, animalespis jallpʼallamantaj tukusqankuta (Eclesiastés 3:19, 20). Bibliaqa mana ninchu almayoj kasqanchejta.
▸ Capítulo 6, párrafo 5; capítulo 15, párrafo 17
17. ESPÍRITU
Runasqa yuyanku espiritoqa alma kasqanta, wañupojtinchejtaj cieloman ripusqanta. Jinapis Bibliaqa mana chaytachu yachachin. Bibliapeqa hebreo parlaypi, griego parlaypipis “espíritu” palabrata churarqanku, wayramanta parlanapaj, jinallataj runaspa samayninkumanta chayri animalespa samayninkumanta parlanapajpis. Chantapis “espíritu” palabrata churallarqankutaj, mana rikukoj cuerpoyoj kajkunamanta parlanapaj, jinallataj Diospa atiyninmanta parlanapajpis (Éxodo 35:21; Salmo 104:29; Mateo 12:43; Lucas 11:13).
▸ Capítulo 6, párrafo 4; capítulo 15, párrafo 17
18. HINÓN WAYQʼO
Hinón Wayqʼoqa Jerusalén llajta qayllapi kasharqa. Chaypeqa qʼopata ruphachej kanku, manataj kausashaj animalestachu, nitaj kausashaj runastachu. Chayrayku Bibliapi “Hinón Wayqʼo” nispaqa, mana sajra runas wiñaypaj nina lauraypi ñakʼarinankumantachu parlashan, manachayqa sajra runas wiñaypaj chinkachisqa kanankuta nishan. Jesuspis Hinón Wayqʼoman wakin runas wijchʼuykusqa kanankuta nispaqa, wiñaypaj chinkachisqa kanankumanta parlasharqa (Mateo 5:22; 10:28).
19. PADRENUESTRO
Jesusqa yachachisqasninman yachacherqa, imaynatachus Diosmanta mañakunankuta. Ashkha runastaj, chay mañakuyta “Padrenuestro” ninku. Jesusqa kay imasta Diosmanta mañakunanchejta nerqa:
“Sutiyki jatunchasqa kachun”
Chaytaqa mañakunchej Jehová Diospa sutin llimphuchasqa kananpaj, nisunman runas manaña paypaj sajrata parlanankupaj. Ajinamanta cielopi kajkunapis, jallpʼapi kajkunapis, Diospa sutinta jatunchanqanku.
“Gobiernoyki jamuchun”
Chayta mañakunchej, Supaypa atiyninpi kashanku chay runasta Diospa Gobiernon chinkachinanpaj. Ajinamanta Diospa Gobiernollan kay jallpʼata gobernamunanpaj, paraisomantaj tukuchinanpaj.
‘Munayniyki ruwasqa kachun kay jallpʼa patapi’
Chaytaqa mañakunchej Diospa munaynin juntʼakunanpaj. Ajinamanta runas paraisopi wiñaypaj kausakunankupaj. Paraisopi tiyakojkunaqa Diosta kasukojkuna kanqanku, manañataj juchayojchu kanqanku. Diosqa qallariymantapacha ajinata kausakunanchejta munarqa.
20. JESUSQA NOQANCHEJRAYKU WAÑORQA
Jehová Diosqa Wawanta kachamorqa juchamanta, wañuymantawan kacharichinawanchejpaj. Adanqa mana juchayoj kashaspa, Diosta mana kasuspa juchasapaman tukorqa. Ajinamanta Diosqa payta manaña allinpajchu qhawarqa, Edén huertamantapis wijchʼumorqa. Noqanchejpis Adanpa wawasnin kasqanchejrayku, juchasapasllataj kanchej. Chay juchamantaqa mana juchayoj runalla salvayta atiwasunman karqa. Chayrayku Jehová Diosqa Jesusta jallpʼaman kachamorqa noqanchejrayku wañunanpaj. Jesús wañusqanraykutaj wiñaypaj kausakuyta atinchej, mana juchayojmantaj tukuyta atinchej.
▸ Capítulo 8, párrafo 21; capítulo 9, párrafo 13
21. DIOSQA 1914 WATAPI UJ GOBIERNOTA SAYARICHERQA
Bibliaqa Daniel 4 capitulopi unaymantaña willarqa, Diosqa 1914 watapi uj Gobiernota sayarichinanta.
¿Imatá Biblia unayña willarqa? Jehová Diosqa Nabucodonosor nisqa reyman, uj may jatun sachʼata mosqoypi jina rikucherqa. Nabucodonosorqa chay sachʼata rikorqa kʼutusqata, kʼulluntataj fierro cadenawan, cobre cadenawantaj watasqata. Chay sachʼaqa ajina watasqa kasharqa, “qanchis wata” juntʼakunankama mana watejmanta wiñananpaj. Qanchis wata juntʼakojtintaj, chay sachʼaqa watejmanta wiñanallantaj karqa (Daniel 4:1, 10-16).
¿Ima niyta munan? Chay sachʼaqa, Dios llajtanta gobernasqanwan ninakun. Jehová Diosqa unaymantaña Israel llajtata gobernarqa, Jerusalenpi reyesta churaspa (1 Crónicas 29:23). Chay reyestajrí, Diosta niña kasukorqankuchu. Chayrayku Dios paykunata qhesacharqa. Jerusalén llajtataj, Jesús niraj jamushajtin 607 watapi thuñisqa karqa. Chay watamantapacha, “qanchis wata” yupakuyta qallarerqa (2 Reyes 25:1, 8-10; Ezequiel 21:25-27). Jesús nerqa: “Mana judío kajkunaqa Jerusalenta saruranqanku, paykunaj pʼunchayninku juntʼakunankama”, nispa. Chayta nispataj chay ‘qanchis watamanta’ parlasharqa (Lucas 21:24). Chay qanchis watataj mana Jesús kay jallpʼapi kashajtinchu juntʼakorqa. Jehová Diosqa unaymantaña nerqa, chay “qanchis wata” tukukuyta uj mosoj reyta churananta. Chay reypa yanapayninwantaj, Diospa kamachisnenqa ashkha bendicionesta japʼenqanku, kay jallpʼapitaj wiñaypaj tiyakonqanku (Lucas 1:30-33).
¿Mashkha unaytaj karqa chay “qanchis wata”? Bibliapi “qanchis wata” nispaqa, mana qanchis watasmantapunichu parlashan, manachayqa 2.520 watasmanta parlashan. 607 watamantapacha 2.520 watasta yupajtinchejqa, 1914 wataman urman. Chay watapunitaj, Jehová Diosqa Jesusta cielopi presidente jina gobernananpaj churarqa.
Bibliaqa nin, kinsa wata khuskanniyojqa 1.260 pʼunchaywan ninakusqanta (Apocalipsis 12:6, 14). Jina kajtin, chay qanchis wataqa 2.520 pʼunchaykunawan ninakun. Bibliapi uj pʼunchayqa wakin kuti uj watawan ninakun. Chayrayku 2.520 pʼunchaykunaqa, 2.520 watas kashan (Números 14:34; Ezequiel 4:6).
22. ARCÁNGEL MIGUEL
Arcángel palabraqa, niyta munan “angelespa jefenku”. Bibliapeqa uj arcangelllamanta parlakun, sutintaj Miguel (Daniel 12:1; Judas 9).
Miguelqa Diosta kasukoj angelespa jefenku. Apocalipsis 12:7 versículo nin: “Miguelqa angelesnintin sierpewan maqanakorqanku. Sierpepis angelesnintin maqanakullarqankutaj”, nispa. Apocalipsis libro niwanchej, Diospa angelesninpa jefenkoqa Jesús kasqanta. Jesuspa ujnin sutintaj Miguel (Apocalipsis 19:14-16).
23. QHEPA PʼUNCHAYKUNA
Bibliaqa ‘qhepa pʼunchaykuna’ nispa, parlashan kay jallpʼapi jatun llakiykuna kanan tiempomanta. Chaytaj kanan karqa, Diospa Gobiernon niraj Supaypa kay sajra mundonta chinkachishajtin. Bibliaqa ‘kay mundoj imasninpa tukukuyninmanta’ parlaspa, Jesuspa ‘kutimunan tiempomanta’ parlaspapis, qhepa pʼunchaykunamanta parlashan (Mateo 24:3, 27, 37). ‘Qhepa pʼunchaykunaqa’ qallarerqa Diospa Gobiernon 1914 watapi gobernayta qallarisqantawan, tukukonqataj Supaypa sajra mundon Armagedonpi chinkachisqa kajtin (2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:3).
24. WAÑUSQAS KAUSARIMONQANKU
Bibliaqa willawanchej jisqʼon runas kausarichisqa kasqankuta. Chay runastaqa kausarichimorqanku Elías, Eliseo, Jesús, Pedro, Pablo ima. Chaytataj ruwarqanku Diospa atiyninwan. Chantapis Jehová Diosqa niwanchej, “cheqan runasta, mana cheqan runastapis” kay jallpʼapi tiyakunankupaj kausarichimunanta (Hechos 24:15). Bibliaqa willallawanchejtaj, wakin runasqa cielopi kausanankupaj kausarichisqa kanankuta. Chay runastajrí, Diospa ajllasqasnin kanku. Paykunataj Jesuswan khuska cielopi kausanankupaj kausarichisqa kanku (Juan 5:28, 29; 11:25; Filipenses 3:11; Apocalipsis 20:5, 6).
25. LAYQERÍOS
Ashkha runas creenku, uj runa wañupojtenqa alman chayri espiritun llojsipusqanta, atiyniyojmantaj tukusqanta. Chay almaswan chayri chay espirituswan parlayta munaspataj, aysirista, jampirista chayri yatirista tapukamunku. Manachayri almamanta bendicionta mañakamunku. Chaykunata ruwaspaqa Supaywan sajra angelesninwan ima parlashanku. Paykunaqa runasta Diosmanta karunchayta munanku. Suerteta qhawaypis, adivinaypis, magiata ruwaypis, qarakusta ruwaypis, layqaypis, qʼowakuypis, imata rikuspa chayri imata ruwakuspapis “kayqa mala suerte” niypis, layqeriosllawantaj ninakun. Wakin librospis, revistaspis, peliculaspis, takiykunapis layqerío imasllawantaj chajrusqa kanku. Chaykunataj ichá qhawanapaj jina, uyarinapaj jina kanman. Jinapis chaykunaqa Supaymanta sajra angelesninmantawan jamun. Chantapis uj runa wañupojtenqa, almapaj nispa imaymana costumbresta ruwanku: velachinku, lutukunku, lavatoriota chayri tʼajsakuta ruwanku, nueve diasta ruwanku, misasta churachipunku, todo santosta ruwanku, waj imastawan ruwanku. Chay costumbresta ruwaspaqa, Supaypa sajra angelesninpa munaynillankuta ruwashanku. Layqeriosta ruwajkunaqa sajra angelespa atiyninwan imatapis ruwanankupaj: drogakunku, qʼowakunku, cocata pijchanku, cigarrota pitanku, tomanku chayri chʼallanku (Gálatas 5:20; Apocalipsis 21:8).
▸ Capítulo 10, párrafo 10; capítulo 16, párrafo 4
26. JEHOVALLA GOBERNANANPAJ DERECHOYOJ
Jehová Dioslla Tukuy Atiyniyoj Diosqa. Paymin tukuy imata ruwarqa (Apocalipsis 15:3). Chayrayku Paylla tukuy imamanta Dueño. Payllataj tukuy atiyniyoj tukuyta kamachinanpaj (Salmo 24:1; Isaías 40:21-23; Apocalipsis 4:11). Payqa tukuy ima ruwasqanpaj kamachiykunata churan. Chantapis Jehová Dioslla wajkunaman atiyta qoyta atin gobernanankupaj. Chayrayku tukuy sonqo payta kasukuna, payllatataj munakuna. Chayta ruwaspaqa rikuchinchej, Jehová Dioslla gobernananpaj derechoyoj kasqanta (1 Crónicas 29:11).
27. WAWITATA ORQHOCHIKUYMANTA
Wakin warmisqa onqoj rikhurispa, wawitankuta orqhochikunku. Wakin warmistaj jampista chayri qhorasta tomanku wawitankuta wijsanpi wañuchispa sullurparinankupaj, chayri malparinankupaj, manachayri mal partowan japʼichikunankupaj. Jehová Diosqa chay imasta ruwajta mayta chejnikun. Imajtinchus uj warmi onqoj rikhurisqanmantapacha, chay wawitaqa Diospa ñaupaqenpi uj runaña. Chayrayku chay wawitata wañucheyqa, jatun juchapuni.
28. YAWARTA CHURACHIKUYMANTA
Doctoresqa uj runaman suerota jina yawar purituta churaykunku. Wakin kuteqa kikin yawarnillantataj waqaychaspa churaykapunku, wakin kutita waj runaj yawarninta churaykunku. Chantapis doctoresqa yawarmanta orqhonku plasma nisqata, glóbulos rojos nisqata, glóbulos blancos nisqata, plaquetas nisqata ima. Chaykunatapis runaman churaykullankutaj. Cristianosrí kausayta jatunpaj qhawasqanchejrayku, mana chaykunata churachikunchejchu.
29. ¿IMAYNATÁ WAWASTA PANTAJTINKU YANAPASUNMAN?
Wawastaqa yachachina, kʼamirina chayri yuyaycharina, pantajtinkutaj munakuywan cheqan ñanman kutirichina tiyan. Jehová Diospis ajinallataj wawasninwan ruwan. Payqa mana sajrachu, nitaj mayqen wawantapis ñakʼarichinchu (Proverbios 4:1, 2). Tatasqa Jehová Dios jina ruwayta atinkuman. Diosqa pitapis cheqan ñanman kutirichinanpaj, tukuy sonqo japʼikunanpaj jina kʼamin (Proverbios 12:1). Jehová Diosqa kamachisninta munakun, yachachintaj. Chantapis kamachisninta yuyayninkuman churananpaj entiendechin. Chayta ruwaspataj paykunata yanapan, yuyasqankuwan ruwasqankuwanpis payta kusichinankupaj. Tatastajrí wawasninku pantajtinku, entiendechinanku tiyan imaraykuchus kasukunanku kasqanta. Chantapis tatamamasqa wawasninkuman yachachinanku tiyan, Jehová Diosta, Palabrantapis munakuyta. Yachachinallankutaj tiyan Bibliaj yuyaychaykunasninta kasukuyta.
30. SUPAYKUNA
Supaykunataqa, diablos chayri demonios nispa nillankutaj. Paykunaqa atiyniyoj sajra ángeles kanku, nitaj rikuyta atinchejchu. Chay angelesqa Diosta mana kasukusqankurayku sajraman tukorqanku (Génesis 6:2; Judas 6). Paykunaqa Supaywan khuska, Jehová Diospa contranta oqharikorqanku (Deuteronomio 32:17; Lucas 8:30; Hechos 16:16; Santiago 2:19).