‘Riychik yachachisqasniyman tukuchimuychik’

1-3. a) ¿Imaraykutaq tarpuq runa sapallan mana cosechayta atirqachu? b) ¿Ima chʼampaypitaq Jesús 33 watapi rikukurqa, imatataq ruwarqa?

JUK TARPUQ runapaqqa juk chʼampay karqa. Payqa chakranta wakichispa, mujuta tarpurqa. Kusiywantaq imaynatachus jallpʼamanta muju lluqsisqan, puqunankama wiñasqanta qhawarqa. Chakranqa cosechanapaqjinaña kachkan. Kunantaq, juk chʼampaywan tinkun, sapallanqa mana cosechayta atinchu. Cosechanapaq mana tiempoyuq kasqanraykutaq, runasta paypaq llamkʼanankupaq minkʼaspa, chakranman kachan.

² Tʼika tiempopi, 33 watapi, Jesusqa chayjina chʼampayllapitaq rikukurqa. Jallpʼapi kachkaspa Diospa Palabranmanta mujuta tarpusqanqa, cosechanapaqjinaña kachkarqa, may chhika runataq Jesuspa yachachisqasnin kayta munarqanku (Juan 4:35-38). ¿Imatataq Jesús chayta rikuspa ruwanman karqarí? Galileamanta juknin urqupi, manaraq janaqpachaman ripuchkaspa, Jesusqa discipulosninman astawan llamkʼaqkunata maskʼanankuta nirqa: “Riychik, tukuy suyusmanta runasta yachachisqasniyman tukuchimuychik, bautizaspa [...], tukuy kamachisqaytataq kasukuyta yachachiychik”, nispa (Mateo 28:19, 20, NM).

³ Jesús kamachisqanta kasukuspaqa, chiqa cristianos kasqanchikta rikuchinchik. Kunantaq kay kimsa tapuykunata qhawarina: ¿Imaraykutaq Jesús astawan llamkʼaqkunata maskʼanankuta nirqa? ¿Imaynatá discipulosninta wakichirqa? ¿Imaynatá ñuqanchikpis chay ruwaypi kachkanchik?

Wak llamkʼaqkunatawan waqyachirqa

4, 5. ¿Imaraykutaq Jesús llamkʼayninta mana tukuchayta atinmanchu karqa? ¿Jesús janaqpachaman ripusqanmanta, pikunataq llamkʼayninta tukuchananku karqa?

⁴ Jesús willayninta 29 watapi qallarichkaspa, mana llamkʼayninta tukuchayta atinanta yacharqaña. Tumpallataña Jallpʼapi kanan karqa, chayrayku wak llaqtasman riyta manaña atinmanchu karqa, nitaq astawan runasmanpis Diospa Reinonmanta willayta atinmanchu karqa. Payqa, judiosmanta, judío religionman tikrakuqkunamantapis, “chinkasqa ovejasllaman” astawan willarqa (Mateo 15:24). Chaywanpis, chay ‘chinkasqa ovejasqa’ tukuy Israel llaqtapi kachkarqanku, Israel llaqtataq may jatun karqa. Astawanpis Diospa Reinonmantaqa tukuy Jallpʼapi willakunan karqa (Mateo 13:38; 24:14).

⁵ Wañupusqanmanta qhipaman may achkha ruwana kananta yachaspa, Jesusqa 11 apostolesninman nirqa: “Cheqatapuni niykichej: Noqapi creejqa, paypis noqaj ruwasqayta ruwallanqataj; chaypis astawanraj ruwanqa, imaraykuchus noqaqa Dios Tataman rishani”, nispa (Juan 14:12). Churiqa janaqpachaman ripunan karqa, chayrayku discipulosnin —mana apostolesnillanchu, manaqa aswan qhipaman yachaqisninman tukuqkunapis— pay willasqanta yachachinallankupuni karqa (Juan 17:20, 21). Llampʼu sunqu runajina Jesusqa, paykuna ‘astawanraq ruwanankuta’ nirqa. ¿Imaynamantá? Kimsa niqmanta. Chayta kunan yachasunchik.

6, 7. a) ¿Imaynatá Jesuspa discipulosnin paymanta ‘astawanraq ruwankuman’ karqa? b) ¿Imaynatá Jesús discipulosninpi atienekuspa mana pantasqanta rikuchisunman?

⁶ Qallarinapaqqa, Jesuspa yachachisqasninqa, aswan llaqtasman chayananku karqa. Kunan pʼunchaypi willakusqanqa karu kʼuchusman chayan, Jesús willasqanmanta aswan karuman. Chantapis, astawan runaman yachachinanku karqa. Juk chhika discipulosqa, pisi tiempopi may achkhaman yapakurqanku (Hechos 2:41; 4:4). Kunanqa, may chhikaña kanku, sapa watataq tukuy llaqtasmanta may achkha runa bautizakuchkallankupuni. Astawanpis, cristiano discipulosqa, aswan unayta willananku karqa, kunankama Jesús Jallpʼapi kimsa wata khuskanniyuqta willayninta tukusqanmantapacha, ichapis iskay waranqa wataña kachkan.

⁷ Jesusqa discipulosnin ‘astawanraq ruwanankuta’ nirqa, “Diospa reinonmanta evangeliota” willanankuta kamachispa, paykunapi atienekusqanta rikuchirqa. (Lucas 4:43). Jesusqa discipulosnin kamachisqanta juntʼanankuta sumaqta yacharqa. ¿Imaynatá Jesús atienekuwasqanchikman kutichisunman? Willaypi sunqu kʼajaywan, munakuywan ima llamkʼaspa, jinamanta Jesús discipulosninpi atienekuspa mana pantasqanta rikuchichkanchik. ¿Manachu kay llamkʼay, may sumaq ñuqanchikpaqqa? (Lucas 13:24.)

Willanapaq wakichisqa

8, 9. ¿Imaynatá Jesús ruwasqanwan sumaqta yachachiwanchik, imaynatá ñuqanchik kikillantataq ruwasunman?

⁸ Jesusqa willanankupaq discipulosninta sumaqtapuni wakichirqa. Astawanqa, ruwayninwan yachachirqa (Lucas 6:40). Pusaq yachaqanapi rikunchikjina, Jesusqa willayninta mayta munakuq. Paywan khuska willaqkunapi tʼukurina. Paykunaqa Jesús tukuyniqpi runaman willasqanta rikurqanku: qucha kantupi, urquspi, llaqtaspi, qhatuspi, wasispi ima (Mateo 5:1, 2; Lucas 5:1-3; 8:1-3; 19:5, 6). Chantapis, sutʼiyaymantapacha tutakama, mayta llamkʼasqanta rikurqanku. Paypaqqa, runaman willasqan mana pukllanajinachu karqa (Lucas 21:37, 38; Juan 5:17). Tukuypis, payqa runata sinchita munakusqanrayku willasqanta rikurqanku; ichapis uyanpi rikurqanku, imaynatachus sunqunpi runamanta khuyakusqanta (Marcos 6:34). ¡Maytapuni Jesusqa ruwayninwan paykunata yanaparqa! ¿Imaynatá Jesús ruwasqan yanapasunki?

⁹ Jesuspa qhipanta puriqkunajina, ñuqanchikpis Jesusjina llamkʼananchik tiyan. Chayrayku, tukuypis mayta kallpachakunchik ‘maychus kaqta willananchikpaq’ (Hechos 10:42, NM). Jesusjina, ñuqanchikpis runap wasinman willamunchik (Hechos 5:42). Chayrayku, runata wasinpi tariyta munaspa tukuy atisqanchikta ruwanchik. Chantapis, mana manchachikuspa achkha runap ñawpaqinpi —ñankunapi, qhatuspi, plazaspi, llamkʼayninchikpi ima— allillanmanta willasunchik. Willayninchikta may sumaqpaq qhawasqanchikrayku, ‘mayta kallpakuspa, sinchita llamkʼaspa’ runaman willallasunpuni (1 Timoteo 4:10). Runa masinchikta munakusqanchikrayku, mayllapipis maykʼaqllapis willallasunpuni (1 Tesalonicenses 2:8).

10-12. ¿Ima sumaq yachachiykunatataq Jesús manaraq willayman kachachkaspa discipulosninman yachachirqa?

¹⁰ Jesusqa, discipulosninta willamunankupaq wakichillarqataq. Manaraq 12 apostolesninta, 70 discipulosninta ima, willaq kachachkaspa, paykunata tantaspa sumaqta wakichirqa (Mateo 10:1-15; Lucas 10:1-12, NM). Kay yachachisqanqa, sumaqta paykunata yanaparqa, Lucas 10:17 ninjina paykunaqa, ‘kusisqas kutimurqanku’. Kunantaq qhawarina, imaynatachus chay pʼunchaypi judíos tiyakusqankuta, ususninkuta ima, iskay sumaq yachachiykunata qhawananhikpaq.

¹¹ Qallarinapaq, Jesusqa discipulosninman Jehovapi atienekuyta yachachirqa. Jinata kamachirqa: “Ama apaychejchu qolqe wayaqapi qorita, qolqeta nitaj cobre phatastapis. Ñampajqa amallataj qoqawi wayaqata apaychejchu, nitaj iskay pʼachasta, nitaj waj jukʼutastawampis, nillataj tojnutapis. Llankʼaj runaqa mikhuchisqapuni kanan tiyan”, nispa (Mateo 10:9, 10). Karuta puriqkunaqa qullqi wayaqata chumpinkupi apaq kanku, quqawi wayaqata, wak jukʼutatawan ima. Chaykunata Jesús mana apanankuta kamachispaqa, “Jehová Diospi atienekuychik, paytaq imatachus necesitasqaykichikta qullasunqachik”, nispa nichkarqa. ¿Imaynatá Jehová chayta ruwanman karqa? Allinta uyariqkunata tanqanman karqa, paykunata waqyarikuspa necesitasqankuta qunankupaq, chaytaqa Israel llaqtapi tukuypis ruwaq kanku (Lucas 22:35).

¹² Chantapis, Jesusqa mana tiempota usuchinankuta yachachirqa. Nirqa: “Ñanta rishaspa ama sayaychejchu runasta napaykunaykichejpaj”, nispa (Lucas 10:4). ¿Mana napaykukuq runa kaytachu yachachichkarqa? ¡Mana! Chay pʼunchaykunapi napaykuyqa mana, ‘imaynalla kachkanki’ nispa, niyllachu karqa; manaqa napaykukuspa mayta parlaq kanku. Bibliamanta yachaq juk runa nin: “Israelpi —mana wak llaqtaspijina— napaykuyqa, mana umata kʼumuyllachu, chayri qʼapiriyllachu karqa, manaqa mayta abrazakuq kanku, pampaman qunqurikuq kanku, wak imasta ima ruwaq kanku, chayta ruwanapaq may unayta qhipakuq kanku”. Ama sayaychikchu runata napaykunaykichikpaq, nispaqa, Jesús nichkarqa: “Mana juk ratullatapis tiempota usuchiychikchu, usqhayllata willakunan tiyan”, nispa.a

13. ¿Imaynatá Jesús ñawpa discipulosninman kamachisqanta sumaqpaq qhawasqanchikta rikuchinchik?

¹³ Ñuqanchikpis Jesús yachachisqanta kasukuyta munanchik. Willamuchkaspa, tukuy sunquwan Jehovapi atienekusunchik (Proverbios 3:5, 6). ‘Ñawpaqta Diospa Reinonta’ maskʼallaptinchikpuni, Jehovaqa necesitasqanchikta quwasun (Mateo 6:33). Diospa Reinonmanta astawan willaqkunaqa, Diosninchik makinta kicharispa chiqamanta tukuy imata qusqanta ninku, llakiy tiempopipis kachkaptinku (Salmo 37:25). Tiempota usuchiptinchik kay saqra pachaqa, allin ruwayninchikta saqichiwasunman (Lucas 21:34-36). Kunanqa, runap kawsaynin makinchikpi kachkan, chayrayku usqhayata runaman willamunanchik tiyan (Romanos 10:13-15). Sunqunchikpi usqhayta willananchikta yachaspaqa, mana kay saqra pachawan tiemponchikta qhichuchikusunchu, nitaq kallpanchikta kay pachap ruwayninman churasunchu, manaqa aswan kallpawan willamusunchik. Mana qunqanachu, manaña ancha tiempo kanchu, cosechataq may chhika kachkan (Mateo 9:37, 38).

Tukuypis runaman willamunanchik tiyan

14. ¿Imaptintaq Mateo 28:18-20 nisqanta, Jesuspa qhipanta puriqkuna ruwananku tiyan? (Sutʼinchayninta ñawiriy.)

¹⁴ “Riychik runasta yachachisqasniyman tukuchimuychik” nispaqa, Jesús discipulosninman may jatun ruwayta saqichkarqa. Jesusqa, ¿Galilea urqupi chay kuti tantakuqkunallapichu tʼukuchkarqa? Mana.b Payqa “tukuy suyusmanta” runaman willanankuta kamachichkarqa. Kaytaq “kay saqra pacha tukukunankama” willakunankarqa karqa. Chayrayku, tukuy Jesuspa qhipanta puriqkuna chayta ruwananchik tiyan. Cristop kamachisqanta astawan ukhuncharina (Mateo 28:18-20, NM).

15. ¿Imaraykutaq Jesús kamachisqanta kasukuna kanman?

¹⁵ Manaraq discipulosninman chayta kamachichkaspa, Jesús nirqa: Jehová ‘Tukuy atiyta janaqpachapi, kay pachapipis quwan’, nispa (18 pʼitipi). ¿Jesús chay jina atiyniyuqpunichu? ¡Arí! Payqa arcángel, may chhika Diospa angelesninta kamachin (1 Tesalonicenses 4:16; Apocalipsis 12:7). ‘Qutumanta umajinataq’, Jallpʼapi discipulosninta kamachin (Efesios 5:23). Chantapis, 1914 watamantapacha janaqpachapi Diospa Reinonpi Reyjina kamachichkanña (Apocalipsis 11:15). Wañusqasta kawsarichimunanpaq atiyniyuqllataq (Juan 5:26-28). Jehová ‘tukuy atiyta janaqpachapi, kay pachapipis quwan’ nispaqa, Jesús atiyniyuq runajina juk kamachiyta quchkasqanta rikuchichkarqa. Chayrayku, paypa atiynin Diosmanta jamusqanta yachaspa, payta kasuyqa sumaq kanman (1 Corintios 15:27).

16. Jesús “riychik” nispa, ¿ima ruwaytataq kamachiwanchik, imaynatataq kay ruwayta juntʼanchik?

¹⁶ Kunantaq Jesús imatachus ruwananchikta allinta sutʼinchan: “riychik”, nispa (19 pʼitipi). Kayta nispaqa, Reinomanta wakkunaman willamunanchikta kamachichkarqa. Kay llamkʼaytaqa imaymanamanta juntʼasunman. Ichapis, wasimanta wasi rispa willamusunman, runawan aswan qayllamanta parlanapaq (Hechos 20:20). Chantapis, atisqanchikmanjina mayniqpipis, maykʼaqpipis willallasunmantaq. Manapis juk llaqtawan wak llaqtawan kikinchu kanku, kikillantataq ruwachkanchik: tukuypis tukuyniqman ‘rinchik’, pichus yachakuyta munaqta tarinanchikkama (Mateo 10:11).

17. ¿Imaynatá runasta Jesuspa ‘yachachisqasninman’ tukuchinchik?

¹⁷ Chaymanta, Jesús imapaqchus chayta kamachisqanta sutʼincharqa: tukuy suyusmanta “runasta yachachisqasniyman tukuchimuychik”, nispa (19 pʼitipi). ¿Imaynatá chayta ruwanchik? Runaman Jesusmanta yachachispa. Pillatapis Bibliamanta yachachichkaspaqa, Jesuspa qhipanta rinallanpaqpuni yachachiyta munanchik, mana yachayniyuq kanallanpaqchu. Chayrayku, atikusqanmanjina Jesuspa ruwayninta sumaqta sutʼinchanchik. Jinamanta yachakuqqa Jesuspa qhipanta rinqa, kawsayninpi Jesusjina kawsanqa, willachkaspataq Jesusjina willanqa (Juan 13:15).

18. ¿Imaraykutaq bautizakuy discipulop kawsayninpi may sumaq?

¹⁸ Chantapis, Jesús nillarqataq: “Bautizaspa Tatap sutinpi, Churip sutinpi, espíritu santop sutinpi ima”, nispa (19 pʼitipi). Bautismoqa discipulop kawsayninpi may sumaq, jinamanta mana imata suyaspa, Diosman qukusqanta rikuchichkan. Chayrayku bautismoqa salvakunapaq yanapawanchik (1 Pedro 3:21). Bautizasqa kaqqa atisqanmanjina Diospaq llamkʼallaptinpuni, paraisopi may chhika tʼinkakunata japʼinqa. ¿Pillatapis Jesuspa bautizasqa discipulon kananpaq yanapankichu? Jina kaptinqa, maytachá kusikunkiña Jesuspa qhipanta purinanpaq yanapasqaykimanta (3 Juan 4).

19. ¿Imatataq yachakuqkunaman yachachinchik, imaptintaq bautizakusqanmanta qhipaman yanapanallapuni kanman?

¹⁹ Jesús kamachillantaq: “Tukuy kamachisqaytataq kasukuyta yachachiychik”, nispa (20 pʼitipi). Cristianosqa yachakuqkunata Jesús kamachisqanta kasukuyta yachachinchik: Diosta munakuyta, runa masinkuta munakuyta, runaman yachachiyta ima (Mateo 22:37-39). Chantapis, Bibliawan yachachiyta, iñiyninkuta jarkʼanankuta ima, chhikamanta chhika yachachinchik. Willanapaq wakichisqa kaptinkutaq, paykunawan khuska rispa, nisqanchikwan, ruwasqanchikwan ima, imaynatachus willanankuta rikuchisunchik. Chantapis, Jesuspa qhipanta purisqanrayku, ichapis llakiykunata atipanan kanqa, chayrayku bautizakusqanmanta qhipaman, yanapanallanchikpuni tiyan (Lucas 9:23, 24).

‘Qamkunawan sapa pʼunchay kachkani’

20, 21. a) ¿Imaraykutaq Jesús kamachisqanta juntʼanapaq mana manchachikunchikchu? b) ¿Imaraykutaq kunan mana llawchhiyananchikchu tiyan, imatataq astawan ruwananchik tiyan?

²⁰ Jesús kamachisqanta jinata sunquchaspa tukucharqa: “¡Qhawaychik! Qamkunawan sapa pʼunchay kasaq kay saqra pacha tukukunankama”, nispa (Mateo 28:20, NM). Jesusqa llamkʼayninchik sumaq kasqanta yacharqa, chantapis wakkuna churanakunawanchikta yachallarqataq (Lucas 21:12). Chaywanpis, Jesusqa mana sapallanchik saqiwasunchu, chayrayku mana imatapis manchachikunachu tiyan. ¿Manachu kusikunchik ‘tukuy atiyta janaqpachapi, kay pachapipis japʼiqwan’ yanapachikuspa?

²¹ Jesús discipulosninman kay “saqra pacha tukukunankama” paykunawan kananta nirqa. Chayrayku, kay pacha tukukunankama, Jesús kamachiwasqanchikta ruwanallanchikpuni tiyan. Kunanqa mana llawchhiyanapaq tiempochu. Kunanpacha espiritual puquyta achkhata uqharikuchkan, achkha runa allin willaykunata kasukuchkanku. Jesuspa qhipanta puriqkunajina, kamachisqanta juntʼananchikpaq sumaqta wakichikuna tiyan. Arí, Cristo “Riychik runasta yachachisqasniyman tukuchimuychik”, kamachisqanta juntʼanapaq: tiemponchikta, atiyninchikta, kallpanchikta, kapuyninchikta ima, churana.