¿Yacharqankichu?
¿May ñantataq apóstol Pablo ñawpaq kutipi Romaman rirqa?
▪ Hechos 28:13-16 ninjina, Pabloqa, barcopi Italiaman rirqa, Puteoli llaqtamantaq chayarqa (kunan, Pozzuoli), chay llaqtaqa, mama quchap kantupi, golfo de Nápoles nisqapi kachkan. Chaymantataq Via Apia nisqa ñanninta Romaman rirqa.
Chay ñantaqa, Apio Claudio el Ciego nisqa, 312 q. p. watapi ruwachirqa, chayraykutaq sutinwan riqsikun. Chay ñantaq anchonman 5 chayri 6 metrosniyuq karqa, jatuchaq rumiswantaq ruwasqa karqa. Aswan qhipamantaq chay ñantaqa Romamanta, Brundisium (kunan Brindisi) llaqtakama ruwarqanku. Kay llaqta mama quchap kantupi kasqanrayku, inti lluqsimuyniqmanta mayqin llaqtamanpis riyta atikullaq. Kay llaqtamanta, Romakama 583 kilómetros karqa. Sapa 24 kilometrospitaq, viajaqkuna mikhunata rantikunankupaq, samarikunankupaq ima wasis kaq, chaymanta wak caballospiñataq chayri carretaspiñataq riq kanku.
Pabloqa, Romaman chakipisina rirqa, 212 kilometrostataq Pontinas quchaspa kantunta rirqa. Romamanta juk qillqaq, chay quchas mayta asnasqanta, chʼuspismanta juntʼa kasqanta ima nirqa. Aswan pataniqpi, Apio Foro kachkarqa, chaymanta Romakamataq 70 kilometrosllaña kachkarqa, chantá kimsa tabernas nisqaman chayanapaqqa 20 kilometrosllaña karqa. Biblia ninjina Romamanta hermanosqa, Pablota taripaq Apio Forokama lluqsimusqanku, wakintaq Kimsa Tabernas nisqaman. Paykunata rikuspataq Pabloqa, “Diosman graciasta qorqa, kusiywantaj astawan kallpachakorqa” (Hechos 28:15).
Lucas 1:63 pʼiti, ¿ima tablillamantataq parlachkan?
▪ Lucas Evangelio nisqanmanjina, Zacariaspa amigosnin, ima sutitachus wawitanman churananta tapurichkaptinku, payqa, juk “tablillata mañakuspa, chaypi qhelqarqa: Sutenqa Juan kanqa”, nispa (Lucas 1:63). Bibliamanta sutʼinchaq juk libro, chay tablilla maderamanta ruwasqa juk ñañu tablilla kasqanta nin. Chay tablillastataq juk ladonmanta jukchaykuq kanku. Chantá juk punzonwan qillqanankupaq, lluskʼita kananpaqtaq, abeja cerawan churaq kanku, chantá watiqmanta qillqanankupaq, juktawan abeja cerawan churaykullaqtaq kanku.
Jesuspa tiemponpi runas ñawiriyta, qillqayta ima yachasqankumanta juk libro jinata nin: “Pompeya llaqtap pirqasninpi wakin dibujos rikhurisqan, Roma suyuntinpi rumimanta tukuy ima ruwasqanku, chantá Egiptomanta, Adriano nisqa pirqakama [Gran Bretañamanta astawan pataniqpi] wakin imasta tarisqankuqa, chay tablillasta yaqha tukuy runas apaykachaq kasqankuta rikuchin”. Ichapis ñawpa siglopi ranqhirus, kamachiqkuna, wakin cristianos ima chay tablillasta apaykachaq kanku.
[11 paginapi dibujo/foto]
Vía Apia
[11 paginapi dibujo/foto]
Juk yachakuqpa tablillan (siglo II)
[Maymantachus foto urqhukusqan]
Con la autorización de la Biblioteca Británica