Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias
2-8 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | HEBREOS 7, 8
“Wiñaypaj sacerdote Melquisedecpa kasqanman jina”
(Hebreos 7:1, 2) Kay Melquisedecqa Salem llajtaj reynin, Aswan Patapi kaj Diospa sacerdotentaj. Abrahán reyesta atipasqanmanta kutimushajtin, Melquisedecqa payta taripaj llojserqa, bendicerqataj. 2 Abrahanqa maqanakupi qhechusqanmanta, sapa chunkamanta ujta Melquisedecman qorqa. Melquisedec suteqa, “Cheqan Rey” niyta munan. Chantapis payqa Salem llajtaj reynin, chaytaj niyta munan: “Allin Kausayta Apamoj Rey”.
it-2-S pág. 359 párrs. 13, 14
Melquisedec
Melquisedecqa ñaupa tiempopi Salem llajtamanta rey karqa, ‘Patapi Kaj Jehová Diospa sacerdotentaj’ (Gé 14:18, 22, 23). Bibliapi sacerdotesmanta parlaspa nin Melquisedec ñaupaj kaj sacerdote kasqanta. Payqa J.n.j. 1933 wata ñaupajta sacerdote karqa. Salem palabraqa niyta munan “Allin kausay”. Chayrayku apóstol Pabloqa Melquisedecmanta parlaspa nin “Allin Kausayta Apamoj Rey” kasqanta. Imachus Melquisedec suti niyta munasqanman jinataj “Cheqan Rey” kasqanta (Heb 7:1, 2). Salem llajtataqa aswan qhepaman Jerusalén sutiwansina rejsikorqa. Kunantaj chay llajtaqa Jerusalén nisqa, wakin kutitaj “Salem” ninkuraj (Sl 76:2, Biblia Quechua de Cuzce).
Abrahanqa Quedorlaomer reyta, jinallataj paywan khuska reyestapis atiparqa. Chantá chayarqa Savé Valleman chayri “Reypa Vallen nisqa karqa, chayman”. Chaypitaj Melquisedecqa “tʼantata, vinotawan” Abrahanman qorqa, bendicerqataj: “Yupaychasqa kachun patapi kaj Dios, pichus enemigosniykita atipachisorqa, chay”, nispa. Abrahantaj Melquisedecman qorqa maqanakupi tukuy imasta qhechusqasninmanta, sapa chunkamanta ujta (Gé 14:17-20; Heb 7:4).
(Hebreos 7:3) Mana yachakunchu, pichus tatan chayri maman kasqanqa. Manataj ñaupa tatasninpa sutisninkumanta ima qhelqasqapis kanchu. Nillataj yachakunchu, maykʼajchus nacekusqan chayri maykʼajchus wañupusqanpis. Chaywanpis Diospa Wawanpa rijchʼayninman jina kasqanrayku, payqa tukuy tiempo sacerdotellapuni kashan.
it-2-S pág. 360 párr. 4
Melquisedec
¿Imaraykutaj ninchej Melquisedec “maykʼajchus nacekusqan chayri maykʼajchus wañupusqanpis” mana yachakusqanta?
Pabloqa Melquisedecmanta parlaspa nerqa: “Mana yachakunchu, pichus tatan chayri maman kasqanqa. Manataj ñaupa tatasninpa sutisninkumanta ima qhelqasqapis kanchu. Nillataj yachakunchu, maykʼajchus nacekusqan chayri maykʼajchus wañupusqanpis. Chaywanpis Diospa Wawanpa rijchʼayninman jina kasqanrayku, payqa tukuy tiempo sacerdotellapuni kashan”, nispa (Heb 7:3). Melquisedecqa tukuy runas jinallataj, nacekorqa, wañuporqataj. Chaywanpis, mana yachakunchu tatasninpa sutisnin, nillataj yachakunchu ima familiamantachus jamusqan, nitaj pikunachus wawasnin kasqanpis. Bibliapipis mana willanchu maykʼajchus nacekusqanta, maykʼajtajchus wañupusqantapis. Chayrayku Melquisedecqa, imastachus Jesucristo aswan qhepaman ruwananta rikucherqa. Jesucristoqa sacerdote jina wiñaypaj kanqa. Melquisedeclla sacerdote karqa, paymanta ñaupajtaqa mana waj karqachu, nitaj qhepamanpis. Cristowanpis kikillantaj, kuraj kaj sacerdoteqa paylla, mana waj karqachu. Bibliataj nin mana waj kananta. Chantapis, Jesucristoqa sacerdotetaj reytaj karqa Judá ayllumanta, rey Davidpa familianmanta jamojtinpis. Chaytaj Jehová Dios jurasqanman jina karqa.
(Hebreos 7:17) Diosmanta Qhelqasqapi paymanta nikun: “Qanqa wiñaypaj sacerdote kanki, Melquisedecpa kasqanman jina”, nispa.
it-2-S pág. 359 párr. 15
Melquisedec
Cristoqa Melquisedec jina sacerdotetaj reytaj. Mesiasmanta parlaspa Jehová Dios uj profeciapi Davidpa Señorninman nerqa: “Qan wiñaypaj sacerdote kanki, Melquisedecpa tʼaqanman jina”, nispa (Sl 110:1, 4). Chay salmo nisqanman jina hebreosqa repararqanku Mesiasqa sacerdotetaj reytaj kananta. Apóstol Pabloqa Hebreos libropi sutʼincharqa pichus Mesías kasqanta. Nerqataj: ‘Jesusqa wiñaypaj kuraj kaj sacerdoteman tukun, Melquisedecpa kasqanman jina’, nispa (Heb 6:20; 5:10; TRATO nisqata leeriy).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Hebreos 8:3) Sapa kuraj kaj sacerdoteqa jaywanasta, uywa wañuchisqasta ima jaywananpaj churasqa kashan. Chayrayku Jesuspis uj jaywanata jaywanallantaj karqa.
w00-S 15/8 pág. 14 párr. 11
Jehová Dios ima jaywanastachus allinpaj qhawasqan
11 Apóstol Pablo nerqa: “Kuraj kaj sacerdoteqa jaywanasta, uywa wañuchisqasta ima jaywananpaj churasqa kashan”, nispa (Hebreos 8:3). Pabloqa nerqa Israelpi kuraj kaj sacerdote Diosman jaywasqanta jaywanasta, juchasrayku uywa wañuchisqasta ima (Hebreos 5:1). Runasqa wajkunata allinpaj qhawasqankurayku, munakusqankurayku, amigonkupaj qhawachikunankurayku chayri allinpaj qhawachikuyta munaspa, imallatapis paykunaman jaywarinku (Génesis 32:20; Proverbios 18:16). Moisespa Leyninpi imastachus runas Diosman jaywanankuta nisqanpis, rikuchin Dioswan allinpaj qhawachikunankupaj, khuyakuyninta tarinankupaj ima kasqanta. Leyta pʼakejkunataj ‘juchasrayku jaywanasta’ jaywaj kanku. Bibliaj ñaupaj phishqa librosninpi, astawanqa Éxodo, Levítico, Números librospi imaymana jaywanasta Diosman jaywasqankumanta parlashan. Mana entiendenapaj, nitaj yuyarikuyta atinapaj jina kajtinpis, wakin jaywanasta entiendenapaj kallpachakuna.
(Hebreos 8:13) “Mosoj trato” nispaqa, payqa ñaupaj kaj tratota mana valorniyojman tukuchin. Imachus mana valorniyoj, maukʼañataj chayqa, chinkapunallanpajña kashan.
it-2-S pág. 574 párr. 4
Trato
¿Imaynapitaj Leypa traton ‘maukʼayaporqa’?
Jehová Dios Jeremiasnejta uj mosoj tratota Israel llajtawan ruwananta nishajtin, Leypa tratonqa ‘maukʼaña’ kaspapis manaraj chay kutipi tukukorqachu (Jer 31:31-34; Heb 8:13). 33 watapi Leypa tratonqa mana valorniyojman tukorqa, Cristo kʼaspipi warkhusqa wañusqanrayku, (Col 2:14) mosoj tratotataj ruwakorqa (Heb 7:12; 9:15; Hch 2:1-4).
Bibliata leenapaj
9-15 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | HEBREOS 9, 10
“Sumaj jamoj imaspa llanthullan”
(Hebreos 9:12-14) Payqa mana chivospa, nitaj torillospa yawarninwanchu Aswan Santo Lugarman yaykorqa, manachayqa kikin yawarninwan yaykorqa uj kutillata, wiñaypajtaj. Noqanchejtataj preciowan wiñaypaj kacharichiwarqanchej. 13 Sacerdotesqa chivospa, torospa yawarninkuta chʼajchoj kanku. Chantapis qʼolachisqa waka uñaj ushphanwan qhallaj kanku mana llimphupaj qhawasqa kajkunaman. Ajinamanta runasqa Diospa ñaupaqenpi llimphupaj qhawasqa kaj kanku. 14 Chaywanpis Cristoj yawarnenqa aswan valorniyojraj. Payqa Diosman jaywaykukorqa mana ima juchayoj, Diospa wiñay atiyninnejta. Yawarnenqa sonqonchejta qhasi manakaj ruwaykunamanta llimphuchan, kausaj Diosta yupaychananchejpaj.
it-2-S pág. 635 párr. 4
Perdón
Jehová Diosqa Israel nacionman Moisesnejta leyta qorqa. Chay leyman jinataj pichus Diospa contranpi chayri runa masinpa contranpi juchallikojqa, ñaupajta allinchananraj karqa pantasqanta, chaymantaraj juchanmanta Diosman uywa wañuchisqata jaywanan karqa (Le 5:5–6:7). Chayrayku Pablo nerqa: “Arí, Leyman jinaqa casi tukuy ima yawarwanpuni llimphuchakun. Yawar mana jichʼasqa kajtenqa, juchasqa mana perdonasqachu kanku”, nispa (Heb 9:22). Chaywanpis animalespa yawarnenqa mana aterqachu runaspa juchasninta chinkachiyta, nitaj concienciankutapis llimphuchayta (Heb 10:1-4; 9:9, 13, 14). Mosoj tratotajrí cheqamantapuni runaspa juchasninta pampachan, Jesús yawarninta jichʼasqanrayku (Jer 31:33, 34; Mt 26:28; 1Co 11:25; Ef 1:7). Jesusqa jallpʼapi kashaspapis, juchasta perdonananpaj atiyniyoj kasqanta rikucherqa uj suchu runata sanoyachispa (Mt 9:2-7).
(Hebreos 9:24-26) Cristoqa mana makiswan ruwasqa Aswan Santo Lugarmanchu yaykorqa, mayqenchus cheqa kaj santo lugarpa rijchʼaynillan. Astawanqa cielomanpuni yaykorqa, Diospa ñaupaqenpi noqanchejrayku kunan rikhurinanpaj. 25 Chayqa mana pay kikin ashkha kutista jaywaykukunanpajchu karqa, imaynatachus kuraj kaj sacerdote Aswan Santo Lugarman sapa wata uywaspa yawarninwan yaykun, ajinataqa. 26 Ajina kanman chayqa, kay mundoj qallariyninmantapacha ashkha kutista ñakʼarinan kanman. Chaywanpis kunanqa, kay tiempoj tukukuyninpi uj kutillata rikhurimorqa. Ajinamanta pay kikin jaywaykukusqannejta juchata chinkachinanpaj.
‘Qhipayta jamullaypuni’
4 Jesús janaj pachaman chayasqanmanta, imaynatachus Tatawan tinkukusqanmanta ima, Bibliaqa mana willawanchejchu. Chaywanpis, ñaupajmantaña imatachus janaj pachapi Jesús ruwananta willarqa. Bibliaqa, Israel llajtapi kuraj sacerdotej llankʼayninmanta parlan. Kuraj sacerdoteqa watantinpi uj kutillata, Jehovamanta perdonta tarina pʼunchaypi, temploj ukhunman, Santísimo nisqaman, uywaj yawarninta apaspa yaykoj. Chaypitaj arcaj ñaupaqenpi yawarta sutʼuchej, israelitakunaj juchanku pampachasqa kananpaj. Kuraj sacerdotej ruwasqanqa, Jesús janaj pachaman kutispa ruwasqanwan ninakun. Jesusqa Kuraj Sacerdote jina, janaj pachaman yaykun Diospa ñaupaqenpi —aswan Santo cheqaman— “wiñaypaj uj kutillata” runa kausayninta jaywananpaj (Hebreos 9:11, 12, 24). ¿Imaynatá chayta Jehová qhawarqa?
(Hebreos 10:1-4) Leyqa jamunan karqa chay sumaj imaspa llanthullan, manataj chay sumaj imaspunichu. Chayrayku Leyqa mana atinchu, Diosman qayllaykojkunata mana juchayojman tukuchiyta, uywa wañuchisqasta sapa wata jaywakusqannejtaqa. 2 Manachus ajina kanman chayqa, uywa wañuchisqasta manaña jaywakullanmanpunichu karqa, ¿icharí? Imaraykuchus Diosta yupaychajkunaqa, llimphuchasqaña kankuman, sonqonkutaj manaña paykunata juchachanmanchu. 3 Astawanpis chay uywa wañuchisqasta jaywakusqanqa, juchasta sapa wata yuyarichinapaj kanku. 4 Imaraykuchus torospa, chivospa yawarninkoqa, juchasta manapuni qhechuyta atinchu.
it-2-S pág. 638 párr. 7
Perfección
Moisespa leynin mana juntʼayta atinchu Diospa munasqanta. Jehová Dios Moisesnejta israelitasman qosqan Leypi parlallantaj sacerdotes kananmanta, animalesta qʼolachikunanmanta ima. Apóstol Pablo nerqa jina, ni Diospa Leyninpis, ni sacerdotepis, nillataj animalesta qʼolachisqankupis aterqachu Diosman qayllaykojkunata mana juchayojman tukuchiyta (Heb 7:11, 19; 10:1). Chay Leyqa, runasta juchamanta, wañuymanta ima kacharichinanmanta, juchasapa kasqallankuta reparachin (Ro 3:20; 7:7-13). Chaywanpis Diospa kamachiykunasnenqa munaynin juntʼasqa kananpaj karqa. Leyqa runasta Cristoman ‘pusarqa’. Nisunman “Leyqa jamunan karqa chay sumaj imaspa llanthullan” kasqanta (Gál 3:19-25; Heb 10:1). Chantapis Pablo nisqanman jina, “juchasapa kasqanchejrayku, Moisespa Leynenqa mana kacharichiyta atiwarqanchejchu”. Chaywantaj Pabloqa sutʼinchasharqa, kuraj kaj sacerdote mana “salvayta” atiwasqanchejta juchasninchejmanta (Ro 8:3; Heb 7:11, 18-28). (Sacerdotesqa Ley nisqanman jina, Diosman jaywanasta jaywaj kanku, Aswan Santo nisqapi Perdonta Tarina Pʼunchaypi). Moisespa Leyninman jina Diosman qʼolachina jaywanasta jaywasqanku Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa kanankupaj yanapajtinpis, mana juchankumanta kacharicherqachu. Chaymanta parlaspa apóstol Pablo nerqa “mana atinchu, Diosman qayllaykojkunata mana juchayojman tukuchiyta”. Nisunman sonqonkuta mana llimphuchanmanchu (Heb 10:1-4; kikinchay Heb 9:9). Kuraj kaj sacerdoteqa mana pagayta atinmanchu karqa runaspa juchasninmanta. Cristotaj uj jaywanallata juchasrayku wiñaypaj jaywarqa (Heb 9:14; 10:12-22).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Hebreos 9:16, 17) Uj runa Dioswan tratota ruwajtenqa, chay tratota ruwaj runaqa wañunan tiyan. 17 Imaraykuchus uj trato valenanpajqa wañuyraj kanan tiyan. Tratota ruwaj runa kausashallanraj chayqa, tratoqa mana valorniyojchu.
w92-S 1/3 pág. 31 párrs. 4-6
Leejkunaj tapuyninku
Pablo nisqanman jina, Dios runaswan tratota ruwasqan valenanpajqa wañuy kanan karqa. Chaytataj sutʼita reparanchej Leypa tratonpi. Diostawan israelitastawan allinyachejqa Moisés karqa. Ajinamanta Moisesqa israelitasta yanaparqa, Leypa tratonman jina kausakuyta qallarishajtinku. Arí, Jehová Dios chay tratota sayarichejtinpis Moisés ruwarqa. Chaywanpis Leypa traton juntʼakuyta qallarinanpajqa mana Moiseschu wañunan karqa. Astawanpis Moisespa cuentanmantaqa animalesta jaywarqanku (Hebreos 9:18-22).
Jehová Dios ajllasqa cristianoswan mosoj tratota ruwasqanpitaj, Jesucristo Allinyachej karqa. Jehová Dios chay tratota sayarichejtinpis, Jesucristo juntʼanan karqa. Chay tratomanta Allinyachej kaspapis, Jesusqa waj tratota ajllasqa cristianoswan ruwallarqataj (Lucas 22:20, 28, 29). Chantapis paylla kausayninta qoyta aterqa chay tratota valechikunanpaj. Paypa kausaynenqa mana animalespa kausaynin jinachu karqa. Chayrayku Pablo nerqa Cristo chay mosoj tratota ruwaj runa kasqanta. Pabloqa nerqa: ‘Cristo cielomanpuni yaykorqa, Diospa ñaupaqenpi noqanchejrayku kunan rikhurinanpajʼ, nispa. Chaymantapachataj mosoj trato juntʼakuyta qallarerqa (Hebreos 9:12-14, 24).
Moisés, Jesús ima tratosta ruwasqankumanta parlaspa, Pabloqa mana nisharqachu paykuna chay tratosta rikhurichisqankuta, imajtinchus Dios chay tratostaqa ruwarqa. Astawanpis sapa tratotaqa paykunanejta ruwakorqa. Sapa tratopitaj yawarta jichʼakunan karqa. Moisesnejta tratota ruwakusqanpeqa animalesta jaywakunan karqa, mosoj tratopitaj Jesús kausayninta qonan karqa.
(Hebreos 10:5-7) Chayrayku Cristoqa kay mundoman jamuspa, Diosman nerqa: “‘Uywa wañuchisqasta, jaywanastapis mana munarqankichu. Chaywanpis uj cuerpota wakichipuwarqanki. 6 Qanqa qʼolachisqa jaywanasta, juchasrayku jaywanastapis, mana allinpajchu qhawarqanki’. 7 Chantá noqa nerqani: ‘Diosníy, kaypi kashani. Kʼuyuna libropi noqamanta qhelqasqa kashan. Qanpa munayniykita ruwanaypaj jamuni’, nispa”.
it-1-S pág. 291 párr. 4
Bautismo
Lucas nisqanman jina, Jesusqa bautizakuytawan Diosmanta mañakorqa (Lu 3:21). Chantapis, Hebreos librota qhelqajqa nerqa Jesucristo ‘kay mundoman jamusqanta’ (jamusqanta nispaqa mana nacekusqanmantachu parlasharqa, astawanqa bautizakusqanmanta, predicayta qallarisqanmantataj). Jesucristoqa ‘kay mundoman jamuspa’, Salmo 40:6-8 versículos nisqanman jina kayta nisqa: “Uywa wañuchisqasta, jaywanastapis mana munarqankichu. Chaywanpis uj cuerpota wakichipuwarqanki. ‘Diosníy, kaypi kashani. Kʼuyuna libropi noqamanta qhelqasqa kashan. Qanpa munayniykita ruwanaypaj jamuni’”, nispa (Heb 10:5-9). Jesusqa judioña nacekorqa, judiosqa Leypa tratonpiña kasharqanku (Éx 19:5-8; Gál 4:4). Chayrayku Jesusqa Jehová Diospa tratonpiña kasharqa Juanwan bautizachikushajtin. Payqa mana Ley nisqanman jinallachu ruwasharqa. Pay kikin Tatanpa munayninta ruwananta nisharqa. Chaypajqa ‘wakichipusqan’ cuerpota qonan karqa, ajinamantataj manaña animalesta jaywakunanchu karqa. Apóstol Pablo nerqa: “Diospa ‘munayninrayku’ paypaj tʼaqasqa kanchej, Jesucristo cuerponta uj kutillata, wiñaypajtaj jaywasqannejta”, nispa (Heb 10:10). Jehová Diosqa munallarqataj Gobiernonmanta Jesús sumaj willaykunata willananta. Jesusqa chayta ruwananpajpis wakichisqallataj kasharqa (Lu 4:43; 17:20, 21). Jehová Diosqa, Wawan chayta ruwasqanta sumajpaj qhawarqa. Atiyninta qospataj nerqa: “Qanmin munasqa Waway kanki. Qantaqa allinpaj qhawayki”, nispa (Mr 1:9-11; Lu 3:21-23; Mt 3:13-17).
Bibliata leenapaj
16-22 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | HEBREOS 11
“¿Imaraykutaj Diospi creenanchejpuni tiyan?”
(Hebreos 11:1) Creeyniyoj kajqa mana iskayrayanchu imatachus suyakushan chay juntʼakunanmantaqa. Yachantaj imapichus creesqan cheqapuni kasqanta, chayta mana rikojtinpis.
Jehovaj nisqasninpi creesqanchejta rikuchina
6 Bibliaqa Hebreos 11:1 (leey) versiculopi, creeyta iskaynejmanta sutʼinchan. Uj kaj, “creespaqa yachanchej, imapichus suyakushanchej, chayta japʼinanchejtapuni”. Imastachus suyasqanchejqa aswan qhepaman imatachus Dios ruwanan kashan chaykuna kanku. Sutʼincharinapaj, yachanchej tukuy sajra ruwaykuna chinkananta, paraíso kananta ima. Iskay kaj, “creespaqa yachallanchejtaj, imatachus mana rikuyta atinchejchu, chaypis cheqapuni kasqanta”. Mana rikuyta atisqanchej imasmanta wakenqa kanku: Jehová, Jesucristo, ángeles, Diospa Gobiernon ima (Heb. 11:3). ¿Imaynatá rikuchinchej Diospa nisqasninpi, mana rikusqanchej imaspi ima creeyniyoj kasqanchejta? Imaynatachus kausakusqanchejwan, imatachus nisqanchejwan, imatachus ruwasqanchejwan ima.
(Hebreos 11:6) Mana creeyniyoj kaspaqa, manapuni Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa kayta atisunmanchu. Imaraykuchus Diosman qayllaykojqa, creenan tiyan Diosqa kasqantapuni, jinallataj sonqo kʼajaywan payta maskʼajkunata tʼinkasqantapis.
Diosqa payta tukuy sonqo maskʼajkunaman tʼinkata qon
¿Imatataj ruwasunman Jehovata kusichinapaj? Pablo qhelqarqa: “Mana creespaqa, mana atinchejchu Diospa ñawpaqempi allimpaj qhawasqa kayta”, nispa. Apóstol Pabloqa “mana atikunchu” nin, manataj “mana atikullanchu” nispaqa. Chaytaj Diosta kusichinapaj creenanchejpuni kasqanta rikuchiwanchej.
¿Imaynatá uj runa creeyniyoj kasqanta rikuchin? Iskaynejmanta. Ñaupajtaqa, “creenan tiyan Diosqa kasqantapuni”. Iskayrayajtenqa, mana Diosta kusichinmanchu. Chaywanpis mana chayllatachu ruwanan tiyan. Imaraykuchus supaykunapis Dios kasqanta yachanku (Santiago 2:19). “Dios kasqantapuni” creeyqa, pay munasqanman jina ruwanapaj, kausanapaj ima tanqanawanchej tiyan (Santiago 2:20, 26).
Creeyniyoj runaqa, Dios “sumaj tʼinkata” qoyta atisqanpi creellantaj. Chantapis Diosta kusichinanpaj kallpachakusqan, “mana qhasipajchu kasqanta” yachan (1 Corintios 15:58). ¿Diosta kusichisunmanchu atiyninpi chayri tʼinkayta munasqanpi ni atienekojtinchej? (Santiago 1:17; 1 Pedro 5:7). Chantapis sajra kasqanta, mana allinpaj qhawawasqanchejta chayri mana munakuwasqanchejta yuyanchej chayqa, mana allintachu rejsinchej.
¿Pikunamantaj Dios tʼinkanta qon? Pablo nin: “Diosta tukuy sonqo maskʼanku, chaykunaman”. Bibliata waj qallusman tijrachejkunata yanapaj libroqa, griego qallupi ‘tukuy sonqo maskʼay’ nispa, mana “tarinapaj kallpachakunallamantachu” parlashasqanta nin. Manaqa Diosta “yupaychanapaj” qayllaykunamanta. Waj libro nisqanman jinataj, chay palabrasqa sinchʼita kallpachakuy niyta munan. Arí, Jehovaqa creeyninkurayku sinchʼi munakuywan payta yupaychajkunata tʼinkan (Mateo 22:37).
(Hebreos 11:33-38) Paykunaqa creesqankurayku gobiernosta atiparqanku, cheqan kajta ruwarqanku, imatachus Dios qonanta nisqanta japʼerqanku, leonespa siminkutapis wisqʼarqanku. 34 Chantapis ninaj laurayninta thasnorqanku, espadaj filonmanta ayqerqanku, pisi kallpa kashaspa kallpayojman tukorqanku, maqanakupi atiyniyoj karqanku, paykunawan maqanakoj jamoj soldadostataj ayqecherqanku. 35 Warmispis wañupoj familiaresninkuta kausarimuynejta japʼikaporqanku. Wakin runastajrí ñakʼarichisqa karqanku, manataj munarqankuchu kacharichisqa kayta aswan sumaj kausarimuyta taripanankurayku. 36 Wakinkunataj pruebaman churasqa karqanku: asipayasqas, seqʼosqas ima kaspa, astawanraj cadenaswan watasqas, presochasqas ima kaspa. 37 Wakinkunataj rumiwan chʼanqasqa karqanku, pruebaman churasqastaj. Wakintajrí serruchuwan iskayman khuchusqa karqanku, espadawan wañuchisqas ima. Kayman jaqayman purerqanku oveja qarawan, cabra qarawan ima pʼachallisqas, pisisqas, llakiykunapi rikukuspa, ñakʼarichisqa kaspataj. 38 Kay mundoqa mana paykunapaj jinachu karqa. Paykunaqa chʼin pampaspi, orqospi ima purerqanku. Pakakorqankutaj qaqa juskʼuspi, jallpʼa juskʼuspi ima.
Suyakushasqanchejpi creeyninchejta sinchʼiyachina
10 Apóstol Pabloqa Hebreos libroj 11 capitulonpi nerqa: “Wakin warmispis wañusqasninkuta kawsarichisqata japʼikaporqanku. Wakin runastajrí sinchʼi ñakʼarichisqa wañorqanku, manataj munarqankuchu kacharichisqa kayta, aswan sumaj kawsarimpuyta taripanankurayku”, nispa (Heb. 11:35). Diospa ashkha kamachisnin cheqa sonqosllapuni karqanku, chʼampaykunapi rikukuspapis. Imaraykuchus creerqanku wañusqasta Dios kausarichinanpi. Yacharqankutaj aswan qhepaman Jehová paykunata kausarichinanta, kay Jallpʼapi wiñaypaj kausakunankuta ima. Imapichus Nabot, Zacarías ima rikukusqankupi tʼukurina. Paykunaqa Diosta kasukusqankurayku rumiswan chʼanqasqa wañorqanku (1 Rey. 21:3, 15; 2 Cró. 24:20, 21). Danielqa wijchʼuykusqa karqa yarqhasqa leonesman. Kinsa amigosnintaj nina larwashaj hornoman wijchʼuykusqas karqanku. Paykunaqa wañuytapis mana manchachikorqankuchu, Diosman cheqa sonqo kayta munasqankurayku. Paykunaqa Jehová atiyninta qonanpi, ima ñakʼariytapis aguantanankupaj yanapananpi ima atienekorqanku (Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Heb. 11:33, 34).
11 Ashkha profetas Micaya, Jeremías jina ‘alqochasqa, carcelespi watasqa ima karqanku’. Elías jinataj wakin profetasqa “chʼin pampaspi, orqospi ima ayqeykachaspa purikorqanku, qaqa juskʼuspi, jallpʼa tʼoqospi ima kawsakuspa”. Ajinapi rikukuspapis tukuyninku cheqa sonqollapuni karqanku. Imaraykuchus yacharqanku ‘imatachus suyakusqankuta japʼinankutapuni’ (Heb. 11:1, 36-38; 1 Rey. 18:13; 22:24-27; Jer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Hebreos 11:4) Abelqa creesqanrayku aswan valorniyoj jaywanata Diosman jaywarqa, Cainmanta nisqaqa. Chay creeyninraykutaj Diosqa jaywasqanta allinpaj qhawaspa, payta cheqan runapaj qhawasqanta rikucherqa. Abelqa wañusqaña kaspapis, creesqannejta parlashallanpuni.
it-1-S pág. 920 párr. 3
Creey
Ñaupa tiempomanta creeyniyoj runas. Pablo nerqa may ‘chhika testigos’ kasqankuta (Heb 12:1). ¿Imataj sapa ujta yanaparqa creeyniyoj kanankupaj? Abelqa yacharqachá Dios nisqanta warmej miraynin ‘katarej’ umanta saruspa, pʼaltarparinanta. Chantapis rikullarqataj, Jehová Dios Edén huertapi imatachus tatasninman nisqan juntʼakusqanta. Edén huertamanta wijchʼuchikuytawan, Adanwan familianwanqa jumpʼi suruyta llankʼarqanku mikhunankupaj, jallpʼa maldecisqa kasqanraykutaj khishkas, tukuy sajra qhorastaj wiñarqa. Abelqa rikullarqatajchá maman munasqanwan qosanman apachikusqanta, qosantaj payta kamachisqanta. Mamanqa willarerqachá onqoj kashajtin nanaynin astawan yapakusqanta. Chantapis Edén huertaj punkuntaqa querubín nisqa ángeles qhawasharqanku, uj larwashaj espadataj kasharqa (Gé 3:14-19, 24). Tukuy chayta rikuspa, Abelqa manachá iskayrayarqachu imatachus suyakusqan juntʼakunanmantapuni, chantapis confiarqachá ‘warmej mirayninnejta’ runa juchamanta kacharichisqa kananta. Chayrayku Abelqa “creesqanrayku aswan valorniyoj jaywanata Diosman jaywarqa, Cainmanta nisqaqa” (Heb 11:1, 4).
(Hebreos 11:5) Creesqanrayku Enocpis wañuyta mana rikunanpaj wajnejman apasqa karqa. Manataj payta ni maypi tarerqankuchu, Dios wajnejman apasqanrayku. Manaraj wajnejman apasqa kashajtin, Diosqa payman sutʼincharqa allinpaj qhawasqanta.
Dios payta allinpaj qhawasqanta yacharqa
¿Imaynapitaj Enoc “apasqa karqa” “mana wañuyta” rikunanpaj? Ichá Dios, Enocta chinkacherqa mana ñakʼarispa wañunanpaj. Jinapis ñaupajtaqa “yachakorqaña Dios payta allimpaj qhawasqanta”. ¿Imaynamantá? Niraj wañupushajtin Enocqa mosqoypi jina rikunman karqa, Jallpʼata uj paraisoman tukuchisqataña. Chayta rikuspa Enocqa wañuporqa. Pabloqa Enocmanta parlaspa chantá waj sinchʼi creeyniyoj qharismanta, warmismantataj jinata nerqa: “Diospa nisqampi creespallapuni wañuporqanku”, nispa (Hebreos 11:13). Chaymanta qhepaman Enocpa enemigosnenqa ichá wañusqa cuerponta maskʼarqanku, jinapis “mana payta tarerqankuchu”. Ichá Jehovaqa chinkacherqa, mana Enocpa cuerponwan Diospa contranpi imatapis ruwanankupaj.
Bibliata leenapaj
23-29 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | HEBREOS 12, 13
“Jehová Diosqa munakuwasqanchejta rikuchiwanchej”
(Hebreos 12:5) Chantapis qonqasqata qonqaporqankichej, qankunaman wawasman jina kayta nikusqanta: “Wawáy, Jehová Diospa jasutʼisqanta ama pisipaj qhawaychu, nitaj sonqoykipi llauchʼiyaychu pay cheqanchasojtin.
Qhepapi saqesqanchej imasta ama qhawanachu
18 Kʼamiykuna. ¿Ñaupajta sinchʼitachu kʼamichikorqanchej? Chaymanta yuyarikuspa phiñasqallapuni kayqa, mana nanachillawanchejchu, manaqa llauchhiyachiwasunman (Heb. 12:5, 6). Yuyaychawasqanchejta usqhayllata japʼikuspapis manaña chayman jinachu ruwajtinchejqa, qallariymantapachapis qhesachasunman jina kanman: yanapanawanchejta, cheqanchanawanchejta ima mana saqesunchu. Aswan allin Salomonpa yuyaychasqanta kasukuy, pay nerqa: “Yuyaychasqaymanta chʼipakuy, amataj qonqayman churaychu. Chay nisqasniyman jina ruway, imaraykuchus chaymin kawsayniykeqa” (Pro. 4:13). Imaynatachus uj chofer ñanpi maynintachus rinanpaj señalta kasukuspa, chayninta ñaupajllamanpuni rin, ajinallatataj kasukunanchej tiyan (Pro. 4:26, 27; Hebreos 12:12, 13 leey).
(Hebreos 12:6, 7) Imaraykuchus Jehová Diosqa, pikunatachus munakun, chaykunata jasutʼin. Arí, payqa pitachus wawanta jina japʼikapun, chayta seqʼon”. 7 Ima llakiyta aguantasqaykichejtapis, uj jasutʼiyta jina japʼikuychej. Diosqa wawasninta jina qhawasunkichej. ¿Ima wawatataj tatan mana seqʼonchu?
w12-S 1/7 pág. 21 párr. 3
“Diosmanta mañakushaspaqa niychej: ‘Tatáy’”
Uj kʼacha tataqa wawasnin sumaj runas kanankupaj munakuywan cheqanchan, yachachintaj (Efesios 6:4). Nitaj sajra capataz jinachu ruwan wawasninwan kasuchikunanpaj. Tatanchej Jehovapis ajinallatataj ruwan. Payqa wakin kuti cheqanchanawanchej kajtinpis, kʼachallamanta, munakuywantaj chayta ruwan. Jesuspis Tatan jinallataj ruwarqa. Jesusqa discipulosnin pantaykojtinku munakuywan paykunata cheqancharqa mana chay rato kasukojtinkupis. Nitaj sonqonkuta nanachinanpaj jinachu kʼamerqa (Mateo 20:20-28; Lucas 22:24-30).
(Hebreos 12:11) Arí, mana mayqen jasutʼiypis chay ratoqa kusikunapaj jinachu, manaqa llakikunapaj jina. Chaywanpis jasutʼiywan yachachisqa kajkunaqa, qhepaman allin kausayta, cheqan kausaytawan poqoyta jina oqharinku.
Diospa yuyaychaykunasninta kasukuna yachayniyoj kanapaj
18 Mana mayqen jasutʼiypis chay ratoqa kusikunapaj jinachu, manaqa llakikunapaj jina. Chaywanpis aswan llakiy ima jasutʼiytapis chayri ima yuyaychaytapis qhesachayqa (Heb. 12:11). Chayta sumajta reparanapajqa, Cainmanta Sedequiasmantawan parlarina. Cainqa hermanonta wañuchiyta munarqa chejnikusqanrayku. Chayta Jehová Dios reparasqanraykutaj, Cainta nerqa: “Imaraykutaj jinata phiñakunki, uyaykipis uj jinayanri? Sichus allinta ruwawaj chayqa, mana jina uyayojchu kawaj. Qanqa mana allintachu ruwanki, chayrayku juchaqa atipasuytaña munashan. Manachus jina kawaj chayqa, juchata atipawaj”, nispa (Gén. 4:6, 7). Chaywanpis Cainqa Jehová Diosta mana kasukorqachu. Jinapitaj hermanonta wañurpacherqa. Chayraykutaj wañupunankama mayta ñakʼarerqa (Gén. 4:11, 12). Sichus Caín Jehová Diosta kasukunman karqa chayqa, mana ñakʼarinmanchu karqa.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Hebreos 12:1) Chay chhika testigoswan muyurisqa kashanchej, jatun phuyuwan jina. Chayrayku noqanchejpis imaschus llasaykuwanchej chayta wijchʼupunachej, jinallataj manaraj imapi chʼipaykuwanchej chay juchatapis. Mana saykʼuspa correnachej ñaupaqenchejpi churasqa kashan, chay atipanakupi.
“Pacienciawan ñawpajllamampuni tʼijunachej”
11 “Chay chhika testigos[qa]” niraj Jesús Jallpʼaman jamushajtin kausarqanku. Paykunataj mana qhawajkuna jinallachu kanku, nitaj pichus atipananta chayri equiponkuta qhawayta munajkuna jinallachu, manaqa tukuy correjkunata kallpachajkuna jina kashanku. Imaraykuchus paykunapis kausashaspaqa correjkuna jina karqanku, kusiywantaj tukukuykama chayarqanku. Wañupojtinkuñapis, kausashaspapis kallpachashankuman jina paykunamanta parlarqa. Pabloj tiemponmanta cristianostaqa, chayta yachay mayta kallpacharqa. Arí, “chay chhika testigoswan” muyuykusqa jina kasharqanku, chay testigostaj kausashaspa atipayta atikusqanta rikucherqanku. Paykunapi tʼukuriytaj “pacienciawan” correnallankupajpuni kallpacharqa. Chay yuyaychayqa, apostolespa tiemponkumanta hebreosta mayta yanaparqa, noqanchejtapis yanapallawasunmantaj.
(Hebreos 13:9) Ama pantachisqachu kaychej imaymana waj jina yachachiykunaswan. Aswan allinmin sonqota Diospa jatun khuyakuyninwan kallpachanaqa, mikhunawan kallpachanamanta nisqaqa. Mikhunallapi yuyajkunaqa mana chaywan yanapachikunkuchu.
w89-S 15/12 pág. 22 párr. 10
Jehová Diosta kusichej jaywanasta jaywana
10 Hebreosqa qhesachananku karqa judiospa ‘imaymana waj jina yachachiykunasninkuta’ (Gálatas 5:1-6). Cheqan kajllapipuni kanapajqa aswan allin ‘sonqota kallpachana Diospa jatun khuyakuyninwan’, nitaj chay yachachiykunawanchu. Wakenqa anchatasina chʼajwaj kanku mikhunamanta, uywa wañuchisqasmanta ima. Chaywanpis Pablo nerqa: “Aswan allinmin sonqota Diospa jatun khuyakuyninwan kallpachanaqa, mikhunawan kallpachanamanta nisqaqa. Mikhunallapi yuyajkunaqa mana chaywan yanapachikunkuchu”, nispa. Jehová Dios bendecinawanchejpajqa, payta yupaychananchej tiyan, Jesuspa wañuyninta jatunpaj qhawananchej tiyan, nitaj llakikunanchejchu tiyan imastachus mikhunamanta, nitaj uj pʼunchayta waqaychanamanta (Romanos 14:5-9). Chantapis Cristo wañusqanrayku manaña uywa wañuchisqasta jaywakunanchu karqa (Hebreos 9:9-14; 10:5-10).
Bibliata leenapaj
30 DE SEPTIEMBRE–6 DE OCTUBRE
BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA | SANTIAGO 1, 2
“¿Imataj juchaman wañuymantaj apawasunman?”
(Santiago 1:14) Astawanpis sapa runa pay kikin pruebaman churakun, maypachachus munayninwan sonqonta aysachikun, suwachikuntaj, chaypacha.
g17.4-S pág. 14
Juchaman tanqasqa kay
Juchaman tanqasqa kaspaqa mana allin imasta ruwanchej. Ichá rantikoj rispaqa, imallatapis rikusunman, gustawasqanchejraykutaj ni pi reparanallanta suwakuyta munasunman. Chaywanpis sonqonchej juchachawasqanchejrayku, mana suwakunchejchu, ripunchejtaj. Ajinamanta juchaman tanqasqa kaspapis, mana juchapi urmanchejchu.
BIBLIA NIN
Wakin kuti juchaman tanqasqa kajtinchejpis, mana sajra runas kasqanchejtapunichu rikuchin. Bibliaqa nin tukuy juchaman tanqasqa kasqanchejta (1 Corintios 10:13). Chaywanpis, ¿imatá ruwanchej juchaman tanqasqa kaspa? Wakin runasqa chayllapipuni yuyaspa juchapi urmanku; wakintaj mana allinchu kasqanta yachaspa qhesachankupacha.
“Sapa runa pay kikin pruebaman churakun, maypachachus munayninwan sonqonta aysachikun, suwachikuntaj, chaypacha” (Santiago 1:14).
(Santiago 1:15) Chantá chay runaj munaynin sinchʼiyajtin, payta juchallichin. Chay juchataj wañuyman apan.
g17.4-S pág. 14
Juchaman tanqasqa kay
Biblia nin imaynatachus juchapi urmasqanchejta. Santiago 1:15 nin: “Chay runaj munaynin sinchʼiyajtin, payta juchallichin”, nispa. Nisunman sajra imasllapipuni yuyaspaqa, juchapi urmasunpuni. Chaywanpis sajra yuyaykunata atipayta atisunman.
Sumaj yachachiykunata maskʼana
(Santiago 1:17) Tukuy ima allin kaj regaloqa, jinallataj aswan sumaj regalopis patamanta jamun, cielopi kʼanchaykunata ruwaj Tatamanta. Payqa mana uj jinayanchu, nitaj maychus kasqanmanta waj jinaman tukunchu, imaynatachus llanthu kuyurispa waj jinaman tukun, ajinataqa.
it-2-S pág. 263 párr. 3
Kʼanchay, I
Jehová Diosqa ‘cielopi kʼanchaykunata ruwaj Tata’ (Snt 1:17). Payqa mana ‘intita pʼunchay kʼanchananpaj churajllachu, killata, chʼaskastapis tutapi kʼanchanankupaj churajllachu’ (Jer 31:35). Astawanpis paymanta yachakunapaj kʼanchayta qollawanchejtaj (2Co 4:6). Yachachiykunasnin, justician, palabranpis uj kʼanchay jina, chaykunawan yanapachikojkunapaj (Sl 43:3; 119:105; Pr 6:23; Isa 51:4). Uj salmista nerqa: “Kʼanchayniykipitaj kʼanchayta rikuyta atiyku”, nispa (Sl 36:9; kikinchay Sl 27:1; 43:3). Imaynatachus sutʼiyamuyta inti llojsimuspa, ‘pʼunchayamusqanman jina astawan kʼancharin’, ajinallatataj cheqan runaspa ñanninkoqa Diospa kʼanchayninwan sapa día astawan kʼancharin (Pr 4:18). Jehová Diospa kʼanchayninpi pureyqa kamachiykunasninta kasukuy (Isa 2:3-5). Mana allin imaspi yuyaj runa chayri sajra imasta ruwayta munaj runaqa, Diospa ñaupaqenpi laqhapi jina kashan. Jesús ajinata nerqa: “Ñawiykichus mana allin imasta qhawan chayqa, tukuy cuerpoyki laqha kanqa. Qanpi kaj kʼanchaychus laqhayapunman chayqa, ¡chay laqhaqa manchay laqhapuni kanqa!”, nispa (Mt 6:23; kikinchay Dt 15:9; 28:54-57; Pr 28:22; 2Pe 2:14).
(Santiago 2:8) Diosmanta Qhelqasqapi nisqanman jina, reypa kamachisqan leyqa kay jina: “Runa masiykita munakunayki tiyan, qan kikiykita jina”, nispa. Sichus kunan chay leyta juntʼankichej chayqa, sumajta ruwankichej.
it-2-S pág. 227 párr. 6
Ley
‘Reypa kamachisqan ley’. Chay leyqa runaspa leyesninmanta nisqaqa, aswan patapi kashan. Imaynatachus uj rey kamachisninmanta aswan patapi kashan, ajina (Snt 2:8). Leypa tratonqa munakuymanta astawan parlarqa. Iskay kaj kamachiytaj nin: ‘Runa masiykita munakunayki tiyan, qan kikiykita jina’, nispa (reypa kamachisqan ley). Kay iskay kamachiypi sayachisqa kashanku tukuynin Ley, Profetaspa nisqankupis (Mt 22:37-40). Cristianosqa manaña Leypa tratonman jinachu kausakunchej, chaywanpis mosoj tratoman jina kausakunchej, Rey Jehová Diosta, Wawan Rey Jesucristotataj kasukunchej.
Bibliata leenapaj