9 Yachaqana
¿Imaynatá wañusqas kawsarimunankuta yachay kallpachawanchik?
1. Mana kawsarimunkuman chayqa, ¿watiqmanta wañusqaswan tinkusunmanchu?
¿FAMILIAYKIMANTA pipis wañupunchu? Mana kawsarimunman chayqa manaña jaykʼaqpis paywan tinkuwaqchu, imaraykuchus tukuy wañusqasqa Biblia nisqanmanjina ajina kachkanku: “Wañusqasrí mana imatapis yachankuchu, [...] chay ukhu pachapeqa manaña ima ruwanapis kanchu, ni yuyanapis, ni yachanapis, nitaj yachaypis”, nispa (Eclesiastés 9:5, 10).
2. Runa kawsarimuptin, ¿imatataq ruwayta atisunchik?
2 Jehová khuyakuyninpi may chhika runakunata kawsarichimunqa, paykunaqa wiñaypaq kawsayta atinqanku. Watiqmanta Diospa musuq pachanpi wañusqa familianchikwan, munasqa masinchikwan ima, tinkukuyta atisunchik (Marcos 5:35, 41, 42; Hechos 9:36-41).
3. a) ¿Imaraykutaq Jehová Diosninchik munasqanta juntʼananpaq wañusqasta kawsarichimunqa? b) ¿Maykʼaqtaq kawsarimuymanta yachay astawan kallpachawanchik?
3 Wañusqakuna kawsarimunankuta yachaspaqa, manaña wañuyta manchachikunchikchu. Satanasqa Jehovata yupaychaqkunata wañuchinankama ñakʼarichinman, Diosninchiktaq chayta saqillanman. Chaywanpis, Diosqa mana, mana jampiy atinakama ñakʼarinanchikta saqinqachu. Satanasqa jinata runamamta nirqa, “kawsayninrayku runaqa imatapis qonampaj jinalla”, nispa. Chaytaq chiqa kasqanta rikuchiyta munan (Job 2:4). Jesusqa wañunankama chiqa sunqu kasqanrayku, Jehová payta wañuymanta kawsarichimurqa janaqpachapi tiyakunanpaq. Jinamanta Diospa Churin, mana juchayuq chiqan runajina wañusqanta, Diosman jaywarqa. Chayniqtataq ñuqanchik wiñaypaq kawsayta atinchik. Chantapis “juchʼuy tropa ovejitas” kaqkuna, Jesuswan khuska janaqpachapi kamachinapaq kawsarimunqanku (Lucas 12:32). May chhika runakunataq kay Jallpʼapi wiñay wiñaypaq tiyakunankupaq kawsarimunqanku (Salmo 37:11, 29). Chayta yachaspaqa, juk cristiano chiqa kaqta ruwasqanrayku qhatiykachachikuptin, wañuywan tinkunman chayqa, kallpachakun (2 Corintios 4:7).
¿Imaraykutaq cristanokunapaq may sumaq?
4. a) ¿Imaraykutaq kawsarimuy Bibliamanta sumaqnin kasqanta nisunman? b) ¿Imatataq runakuna kawsarimuymanta ninku?
4 Hebreos 6:1, 2, ninjina kawsarimuyqa ‘jatun yachachiy’, imaraykuchus tukuy yachaykunamanta sumaqnin kachkan, mana kayta allinta yachaspaqa, mana Diospa ñawpaqinpi sumaq cristiano kasunmanchu (1 Corintios 15:16-19). Biblia kawsarimuymanta yachachisqanqa, mana kay pachapi runa yuyasqanmanjinachu. Mana Diosta riqsiq runakunaqa, kay kawsasqanchiklla kasqanta ninku, chayrayku kusikuyllata maskʼanku. Wakin religionta apaykachaqkunataq, mana wañuq almayuq kasqanchikta yachachinku. Chaywanpis, chayjina yachayqa Biblia yachachisqanwan mana kikinchakunchu, imaraykuchus runaqa manaña kawsarimunanchu kanman, mana wañuq almayuq kaptinqa. Kay iskay yachachiykunata umanchikman yaykuchiyta munayqa, umanchikllata muyuchiwanchik, mana sunquchawanchikchu. ¿Imaynatá chiqata yachakuyta munaqkunata yanapasunmanri?
5. a) Kawsarimuymanta allinta yachanapaq, ¿imatataq ñawpaqta yachananchik tiyan? b) ¿Ima Bibliap pʼitinkunawan imachus alma kasqanta, imaynachus wañusqakuna kasqankuta ima yachachisunman? c) ¿Imatataq wakin Bibliakunapi chiqa kaqta qʼiwikuptin ruwasunman?
5 Biblia kawsarimuymanta yachachisqanta allinta yachanapaq, ñawpaqta imachus alma kasqanta yachananchik tiyan, chantapis imaynachus wañusqas kasqankuta yachanallanchiktaq tiyan. Chiqa kaqmanta yarqhasqa kaqkunapaqqa, wakin Bibliap pʼitinkunata ñawirispa allinta yachaqankuman (Salmo 146:3, 4; Eclesiastés 9:5, 10; Santiago 5:19, 20). Chaywanpis wakin Bibliakunaqa, runa mana wañuq almayuq kasqanta nispa, chiqa kaqta qʼiwinku. Chayrayku imatachus Biblia hebreo, griego simipi qillqakuchkaptin yachachisqanta qhawarinachik.
6. ¿Imaynatá runakunata yanapasunman imachus ‘alma’ kasqanta yachanankupaq?
6 Kayta sutʼinchanapaq kay Traducción del Nuevo Mundo nisqa yanapawanchik, imaraykuchus hebreo simimanta rimayta, griego simimantataq psy·kjé rimayta, “alma” nispa tikrachin. Kay Bibliap apendicen nisqapitaq, ima pʼitikunapichus ‘alma’ rimay rikhurisqanta sutʼinchan. May chhika Bibliakunaqa mana allintachu, né·fesch, psy·kjé rimaykunanta tikrachinku, wakinkunaqa “alma”, “runa”, “uywa”, “kawsaq”, “qamkuna”, “qam”, “kaq” ima, nispa tikrachinku. Kay Traducción del Nuevo Mundo nisqata wak Bibliakunawan kikinchaptinchik, tukuynin ‘alma’ niqkunaqa, runakunamanta, chantapis uywakunamanta parlachkasqanta rikusunchik. Chaywanpis, Biblia ‘alma’ rimaymanta parlaptinqa, runa wañuptin mana imanpis kawsaspa qhipakusqanta ninchu, nitaq janaqpachaman ripusqantapis nillantaqchu.
7. ¿Imaynatá Bibliawan imachus Seol, Hades, Gehena ima, kasqankuta yachachisunman?
7 Chantapis qhichwa Bibliakunaqa yaqha tukuyniqpi hebreo simimanta “seol” rimaytaqa, griego simimantataq “hades” rimaytaqa, “wañuy”, “ukhu pacha”, “jallpʼa sunqu”, “covacha” nispa, tikrachinku. Chantapis, griego simimanta “gehena” rimaytaqa “infierno nina lawray”, “ukhu pacha”, “wiñay ukhu pacha”, nispa tikrachillankutaq. Chaywanpis, Gehena rimaytaqa mana allintachu tikrachinku. Chantapis Bibliaqa, Seolwan, Hadeswan kikillan kasqankuta niwanchik (Salmo 16:10; Hechos 2:27). Kay iskay rimaykunaqa, maypichus tukuy wañusqa kasqankuwan ninakun, chaypiqa wañusqas kachkanku, mana kawsaqkunachu (Salmo 89:48; Apocalipsis 20:13). Chantapis Bibliaqa, wañusqakuna chaymanta kawsarimuyta atisqankuta yachachiwanchik (Job 14:13; Hechos 2:31). Gehenaqa, mana nina lawraychu, wiñaypaq wañuywan ninakun. Chaymantaqa, mana pipis kawsarimuyta atinchu, chaypiqa mana pipis kawsachkanchu (Mateo 10:28, NM).
8. Wañuymanta kawsarimuy kananta yachaspa, ¿imatataq ruwasunman?
8 Kaykunata sutʼinchaytawan, runakunaqa imaynachus kawsarimuy paykunata yanapasqanta yachanqanku, Jehovap munakuynintataq rikunqanku. Watiqmanta unay wañusqa familiankuwan, munasqa masinkunawan tinkukunankuta yachaspaqa manaña anchata phutikunqankuchu. Kayta yachaspaqa imaraykuchus Jesús wañusqanta yachanapaq yanapallawanchiktaq. Ñawpa cristianokunaqa, Biblia yachachisqanmanta Jesús kawsarimusqanqa sumaqnin kasqanta yacharqanku, imaraykuchus Jesús kawsarimusqanqa wak runakuna kawsarimunankupaq ñanta kicharin. Chayrayku, tukuy sunqunkuwan kʼajaywan kawsarimuymanta willamurqanku. Kunanpis kikillantaq, kawsarimuy kananta creeqkunaqa tukuy sunqunkuwan chaymanta runaman willamunku (Hechos 10:42, 43; 13:30-31).
¿Imatataq Hadespa llavesninwan kicharikun?
9. ¿Imatataq Jesús qallarinanpaq hadespa, wañuypa llavesninwan ruwan?
9 Tukuy Jesuswan kamachiqkunaqa, ñawpaqta wañunanku tiyan. Chaywanpis, Jesús parlasqanta allinta riqsinku; pay nirqa: “Wañusqa karqani, kunantajrí wiñay wiñaypaj kawsani. Wañuypa llavesninta, ukhu pachaj [hadespa] llavesnintawan noqa japʼishani” (Apocalipsis 1:18). ¿Imatataq niyta munarqari? Jesusqa pay wañusqanmanta parlachkarqa. Paypis wañurqa, Tatantaq mana Hadespi Jesusta saqirparqachu, manaqa kimsa pʼunchayninman juk angeltajina kawsarichimurqa, mana jaykʼaq wañuq kawsaytataq qurqa (Hechos 2:32, 33; 10:40). Chantapis Diosqa Jesusman “wañuypa llavesninta, ukhu pachaj [hadespa] llavesnintawan” qurqa, chaywan tukuyta wañuymanta, Adanpa juchanmanta ima, kacharichinawanchikpaq. Chay llaveswanqa Jesús chiqa sunqu runakunata wañuymanta kawsarichimuyta atin. Ñawpaqtaqa qutuchakuymanta janaqpachapi kawsanankupaq kawsarichimun, chaymantataq imatachus Tatan payman qurqa kikillantataq paykunaman qun: mana jaykʼaq wañuq kawsayta (Romanos 6:5; Filipenses 3:20, 21).
10. ¿Maykʼaqtaq akllasqa cristianokuna kawsarimunku?
10 ¿Maykʼaqtaq janaqpachapi kamachinankupaq kay akllasqa runakuna kawsarimunanku karqa? Bibliaqa kawsarimuyta qallarisqankutaña niwanchik. Apóstol Pabloqa Cristop “jamuynimpi” kawsarimunankuta nirqa, chay jamuynintaq 1914 watapi qallarikurqa (1 Corintios 15:23). Akllasqakunaqa kunan, Jesuspa jamuyninpi wañuspaqa, mana astawan suyanankuchu tiyan. Chay ratupacha espiritupi kawsarimunku, “uj jinaman tukuchisqa [kanku], ujllata, uj ñawi chʼirmiypi”. May kusisqa kawsarimunku, imaraykuchus tukuy allin ruwasqankuqa “paykunawan ripun” (1 Corintios 15:51, 52; Apocalipsis 14:13).
11. ¿Imaynatá runakuna kawsarimunqanku, maykʼaqtaq chay qallarinqa?
11 Mana paykunallachu wañuymanta jatarimunku. Kay Apocalipsis 20:6 nisqanmanjina kayqa ‘ñawpa kaq kawsarinpuy’ kasqa, chaytaq wak kawsarimuy kananta niyta munan. Qhipata kawsarimuqkunaqa wiñay wiñaypaq tʼikapacha Jallpʼapi kawsayta atinqanku. ¿Maykʼaqtaq chay runakuna kawsarimunqanku? Biblia Apocalipsis libropi nisqanmanjina “kay pacha, cielopis” chinkaptinku, nisunman saqra runa, saqra kamachiqkuna ima, chinkaptinku. Kay Supaypa ruwasqan chinkaptin, Diosninchik nisqantawan runa kay Jallpʼapi wañuymanta jatarimuyta qallarinqa (Apocalipsis 20:11, 12).
12. ¿Pikunataq Jallpʼapi tiyakunankupaq kawsarimunqanku, imaraykutaq chayta yachay mayta kusichiwanchik?
12 ¿Pikunataq tʼikapacha Jallpʼapi kawsarimunqanku? Unay qharikuna, warmikuna, pikunachus kawsarimuypi suyaspa, Diospa munayninta ruwaspa wañuqkuna. Arí, chay runakunaqa Diosta kasukusqankurayku wañunku, astawan kawsanapaq mana Diosta wasanchankuchu. Paykunata riqsispa mayta kusikusunchik, Bibliapi nisqanmantataq astawan willawaptinchik uyariyta munasunchik. Chantapis Jallpʼapi tiyakunapaq Abel, ñawpaq Jehovamanta sutʼinchaq kawsarimunqa; Enoc, Noé ima, paykuna kʼajaywan Diospa pʼunchayninmanta manaraq Jatun Para chayamuchkaptin willarqanku; Abraham Sarawan, paykunaqa angelesta waqyarikurqanku; Moisés, payniqta Diosninchik Sinaí urqupi Leyninta qurqa; mana manchachikuq profetas, Jeremías, payqa Jerusalén thuñikusqanta 607 qayna pacha watapi rikurqa; Juan Bautista ima, payqa Diosninchikta uyarirqa Jesús churin kasqanta nichkaptin. Chantapis pʼunchayninchikmanta may chhika chiqa sunqu runakuna kawsarimullanqankutaq (Hebreos 11:4-38; Mateo 11:11).
13, 14. a) ¿Imatataq Hadeswan ruwakunqa, chaypi wañusqakunawanri? b) ¿Pikunataq kawsarimullanqankutaq?
13 Mana paykunallachu kawsarimunqanku, qhipamanqa may chhika runakuna mana pipis wañuypi Hadespi qhipakunankama jatarimunqanku. Jesús ‘ukhu pacha Hadespa llavesninwan’ Hadesta chʼusaqchanqa, Juanqa, ‘wañuywan, ukhu pachawan nina quchaman wikchʼusqa kasqankuta’ rikurqa (Apocalipsis 20:14). ¿Imatataq kay rimaykuna niyta munanku? Chayqa Jesús wiñaypaq Hadesta, maymanchus runa wañuspa risqanta, chinkachinanta niyta munan. Manaña pipis chaypi kaptinqa, Hadesqa chinkanqa, imaraykuchus mana chiqa sunqu runakunallatachu kawsarichimunqa, manaqa Dios khuyakuyninpi saqra runakunatapis kawsarichimullanqataq. Diospa rimaynin niwanchik: “Diospi suyakullanitaj tukuy runas wañuymanta kawsarimpunankuta, cheqan kajta ruwajkuna, sajrata ruwajkunapis”, nispa (Hechos 24:15).
14 Saqrata ruwaqkunaqa, mana kawsarimunkuchu jugaschikuytawan watiqmanta wañunankupaq. Diospa Reinon kamachiptin Jallpʼapi tukuypis chiqan kaqta ruwanqanku, jinamanta mana allinta ruwaqkunata chiqan kaqta ruwanankupaq yanapakunqa. Juanqa ‘kawsay librota’ kicharikuqta rikurqa chaypitaq tukuy kawsarimuqkuna sutinkuta chaypi qillqayta atinqanku. Sapa juk “runataj jusgasqa [kanqa] ruwasqasninman jina” mana kunanmantaqa, kawsarimusqanmanta qhipaman (Apocalipsis 20:12, 13). Chayrayku nisunman, tukuypis wañuymanta kawsayman yaykunankupaq jatarimunqanku, mana “juchachasqa kanankupaj[chu]” (Juan 5:28, 29).
15. ¿Pikunataq mana kawsarimunqankuchu? b) ¿Imaynatá kawsarimuymanta yachay yanapanawanchik tiyan?
15 Chaywanpis mana tukuy runachu kawsarimunqa. Wakinkunaqa espíritu santop contranta juchallikurqanku. Paykunaqa mana Hadespichu kachkanku, manaqa Gehenapi, kaytaq wiñaypaq wañuywan ninakun. Chaymanqa ‘jatun ñakʼariypi’ wañuqkuna rinqanku (Mateo 12:31, 32; 23:33; 24:21, 22; 25:41; Apocalipsis 21:8). Jehovap jatun khuyakuyninqa, mana imatapis munasqanchikmanjina ruwananchikpaqchu, imaraykuchus yachachkaspa Dios kamachisqanta mana kasukuqkunaqa, mana kawsarimunqankuchu. Kaytaq Diosninchik munasqanmanjina kawsanapaq yanapanawanchik tiyan, jinamanta Diospa khuyakuyninta munasqanchikta rikuchisunchik.
Kawsarimuyta suyayqa kallpachawanchik
16. ¿Imaraykutaq kawsarimuymanta yachay kallpachawanchik?
16 Wañusqakuna kawsarimunankuta yachaspa, mayta sunquchakunchik. Kunanqa tukuypis wañunchik, wakin kutiqa tukuy doctorkunaman rispapis, manaña kawsayninchikta astawan aysayta atinchikchu (Eclesiastés 8:8). Jehovap llaqtanwan khuska payta yupaychanchik chayqa, qhipaman suyakuy kapuwanchik, Diosninchik munaptin wañuymanta jatarimusunchik, may kusisqataq kawsasunchik. Pablo nisqanmanjina, “cheqa kaj kawsaymanta chʼipakuspa” allinta kawsasunchik (1 Timoteo 6:19; Hebreos 6:10-12).
17. ¿Imataq chiqa sunqu kananchikpaq yanapawasunman?
17 Wañusqas jatarimunankuta yachaspa, kawsayta Quqta riqsispa ima, mana llawchʼiyanapaq yanapawanchik. Chaytaq saqra runakuna wañuchinawanchikpaq qhatiykachawaptinchikpis, chiqa sunqu kananchikpaq yanapawanchik. Unaymantapacha Satanasqa runakunata wañuywan manchachin. Jesusqa mana machachikurqachu; wañunankama chiqa sunqu karqa, wañuyninwantaq wak runakunata wañuyta mana manchachikunankupaq yanapan (Hebreos 2:14, 15).
18. ¿Imataq Jehovata kasukuqkunata yanapan mayta ñakʼarispapis mana urmanankupaq?
18 Jesuspi iñisqankurayku, chantapis kawsarimuypi suyasqankurayku, Jehovata kasukuqkunaqa mayta ñakʼarispapis mana urmankuchu. Ñakʼarichkaptinkuqa sutʼimanta rikuchinku Jehovata munakusqankuta ‘kawsayninkuta munakunankumantaqa’ (Apocalipsis 12:11). Yuyayniyuq runajina, mana Dios kamachisqanta wasanchankuchu kawsayninkuta salvanapaq (Lucas 9:24, 25). Paykunaqa, Diospa kamachiyninta kasukusqankurayku wañuptinkupis, Dios watiqmanta kawsarichimunanta yachanku. Qamri, ¿paykunajina iñiyniyuq kankichu? Tukuy sunquykiwan Jehovata munakuptiyki, kawsarimuyta sunquykipi waqaychaptiyki, kikin iñiyniyuq kanki.
Yuyarinapaq
• Kawsarimuymanta allinta yachanapaq, ¿imaraykutaq imachus alma kasqanta, chantapis imaynachus wañusqakuna kasqankuta ima allinta yachana tiyan?
• ¿Pikunataq watiqmanta kawsarimunqanku, imaynatá chay yanapawanchik?
• ¿Imaraykutaq kawsarimuymanta yachay kallpachawanchik?
[84, 85 paginaspi dibujo/foto]
Jehovaqa chiqan kaqta ruwaqkuna, saqrata ruwaqkunapis kawsarimunankuta willawanchik