24 Yachaqana

Niraq casarachkaspa, qhariwarmijina puñuykuymanta, ¿imaynatá jarkʼakuyman?

ʼTEEN revistata qillqaqkuna, kay revistata ñawiriqkunata waturisqankumanjina, achkha waynas, sipaskuna ima, niraq casarachkaspa, qhariwarmijina puñuykuymanta, ¿imaynatá jarkʼakuyman?, nisqa tapuyman, kutichiyninta yachayta munasqankuta reparasqanku.

Salmo 119:9 pʼiti nin: “Imaynatataj waynaqa llimphu kawsayniyoj kanqari? Nisqasniykita kasuspa, llimphu kawsayniyoj kanqa”. Llimphu kawsayniyuq kanapaq mana Bibliap nisqanta yachayllachu. Juk sipas nin: “Khuchichakuymanta imatachus Biblia nisqanta tukuy yachanchik. Chaywanpis wakin kuti sunqunchikqa, mana, chiqa kaqta yachasqanchikmanjinachu ruwanapaq tanqawasunman”. Chayrayku salmista, Diosninchikta nirqa: “Nisqasniykita sonqoypi waqaychani, ama contraykipi juchallikunaypaj”, nispa (Salmo 119:11).

Sunquykita waqaychay

Diospa kamachisqanta sunquykipi waqaychanaykipaq, ñawpaqta Bibliata, Bibliap yuyaychasqanmanjina wakichisqa librosta, revistasta ima ñawirinayki tiyan. Chaytaq Diospa kamachisqasninta jatunpaq qhawanaykipaq yanapasunqa. Aychap saqra munayninta rikchʼarichinanpaqjina imallatapis ñawirinki, uyarinki, telepi qhawanki ima chayqa, ‘saqra imasta munapayanaykipaq’, tanqasunqa (Colosenses 3:5). Chayrayku, ¡ama chaykunata qhawaychu! Astawanqa, llimphu kaqpi tʼukuriy.

Rikukusqanmanjina, amigosninchikqa, khuchichakuypi urmanapaq chayri mana urmanapaq tanqawasunman. Salmista Diosninchikta nirqa: “Qanta manchachikojkunaj kawsaqenku kani, kamachisqasniykita juntʼajkunajtawan” (Salmo 119:63).

Amigosniyki, ¿‘Diospa kamachisqanmanjina’ kasukunankupaq kallpachakunkuchu? Joanna, amigosta akllanamanta nin: “Pillapis Jehovata munakuqkunawan puriqqa, paykunajinallataq yuyanqa. Pillapis khuchichakuyta chiqniqkunawan puriqqa, paykunajinallataq chiqninqa, pitaqchus mana khuchichakuyta chiqniqkunawan puriqqa, paykunajinallataq mana chiqninqachu” (Proverbios 13:20).

Chaywanpis, waynasqa, juk sipaswan riqsinakuchkaspa khuchichakuypi urmanku. Robert Sorensen, Estados Unidos suyumanta waynasta, sipaskunata ima, waturisqanmanjina, 10 waynasmanta 6 waynas, 10 sipaskunamanta 8 sipaskuna, piwanchus riqsinakuchkarqanku, chay waynawan chayri sipaswan qhariwarmijina puñuykusqankuta reparasqa. Casarakunaykipaq edadniyuqña kaspa, piwanpis riqsinakuchkaspataq, ¿imatá ruwawaq astawan riqsinaykipaq, chantá khuchichakuypi mana urmanaykipaq?

Riqsinakuchkaspa jarkʼakuychik

Biblia nin: “Tukuy imamanta nisqaqa runaj sonqonmin aswan chʼawka, nitaj chaypaj jampi kanchu. Pitaj chayta entiendeyta atinmanri?” (Jeremías 17:9). Juk waynaman, juk sipas mayta gustanman chayqa, sapa kutitaq iskaynillankupuni purinkuman chayqa, munakuyninku astawan wiñanman, chaytaq sunqunkupi juk saqra munakuyman tukunman. Cristo nirqa: ‘Sunqumanta lluqsimun tukuy saqra yuyaykuna, solteropura khuchichakuykuna ima’, nispa (Mateo 15:19).

Wakin kuti, riqsinakuqkuna, mana qhariwarmijina puñuykuypi yuyankuchu.a Wakintaq, anchata muchʼanakuspa munakuyninkuta rikuchinakusqankurayku, maynintachus jispʼanku chay partenkuta llukchinakusqankurayku ima, khuchichakuypi urmanku. Juk soltera, mama nin: “Ñuqaqa, riqsisqasniy sipaskunajina, khuchichakuypi urmarqani. Chaytaq, pisimanta pisi, uqllanakusqaykurayku, muchʼanakusqarayku ima qallarirqa, qhariwarmijina puñuykuyta munayniykuwantaq atipachikurqayku”.

Khuchichakuypi mana urmanaykipaq, sunquykita sumaqta waqaychanayki tiyan, manataq saqinaykichu tiyan chʼawkiyasunanta (Proverbios 23:19). ¿Imaynatá chayta ruwawaq?

Imatachus yuyasqaykita nispa: Ichá, juk wayna, munakusqan sipas muchʼaykunanta, uqllaykunanta ima, suyanman, chaytaq ichá mana yuyasqanmanjinachu kanman. “Mana yuyaychachikuspa, ima ruwanatapis wakichikusqaqa mana allinchu rin; allin rinanqa ashkha yuyaychajkunapi kashan.” (Proverbios 15:22.) Chayrayku, riqsinakuchkaspa, puraqmanta ‘yuyaycharinakuychik’, puraqmanta parlariychik imatachus, muchʼanakuymanta, uqllanakuymanta ima yuyasqaykichikta. Amataq munayniykiwan atipachikuychu, yachayniyuq runa kay. Chantá ama imatapis niychu nitaq ruwaychu, saqrapaq qhawasunanpaqjinaqa. Tukuy imayki rikukuchkaq, pʼachaswan pʼachallikusqayki, aychap munayninta rikchʼarichinaykipaqjina chayqa, tukuy imata yuyachinman.

Chʼinniqpi mana sapallaykichik kaspa: Biblia willawanchik, juk mana qharip chayanan sipasmanta, paytaqa munakusqan wayna minkʼarirqa urquman puriykachaq rinankupaq. ¿Imapaq iskaynillanku riyta munarqanku? Jehovap ruwasqasninta qhawarimunankupaq. Chayta yachaytawantaq, sipaspa hermanosninqa, phiñakurqanku, manataq rinanta saqirqankuchu. ¿Khuchichakuypi urmananpaqjina kachkasqanta reparaspachu chayta ruwarqanku? ¡Mana!, imaraykuchus khuchichakuypi urmanankupaq sunqunku tanqananta yacharqanku (Cantares 1:6; 2:8-15). Kikillantataq qampis jarkʼakunayki tiyan, chayrayku, mana allinchu, sapallaykichik wasipi kanaykichik, autopi chʼin pampaman rinaykichik ima, ichá sunquykichik khuchichakuypi urmanaykichikpaq tanqasunkichikman.

Allinta qhawakuspa: Ichá wakin kuti, tatasniykiwan mana allinta apanakusqaykirayku, chayri imatapis mana allinta ruwasqaykimanta llakisqa kachkasqaykirayku, munakusqayki waynawan chayri sipaswan munakuyniykichikta rikuchinakuspa, khuchichakuypi urmawaqchik. Mayllapipis kachkaspa, maykʼaqllapis imatachus ruwachkasqaykita sumaqta qhawakunayki tiyan (Proverbios 24:10). Chantapis, tukuy machachiq ukyanastapis, ukyayta sumaqta qhawakuy. Chaykunata ukyanki chayqa, yuyayniykita chinkachiwaq, jinamantataq munayniykiwan atipachikuwaq. Imaraykuchus ‘vinoqa yuyayta chinkachin’ (Oseas 4:11).

Chiqamanta, ¡mana!, nispa: Riqsinakuqkuna qhariwarmijina puñuykuyta munayninkuwan atipachikunankupaqjina kachkaspa, ¿imatá ruwankuman? Mayqinnillankupis, chay munayninkuwan mana atipachikunankupaq, usqhayllata imatapis ninan chayri ruwanan tiyan. Juk kuti Debra, munakusqanwan, autopi richkaspa, chʼin pampapi, “parlarinankupaq” sayasqanku. Munanakuyninkuta rikuchinakuyta mana saqiyta atispataq, Debra nisqa: “Muchʼanakuspa, uqllanakuspa ima, ¿manachu, mana ruwanasta ruwachkanchik?, saqinanchik tiyan”, nispa. Chay ratopachataq, chay waynaqa, Debrata wasinman pusapusqa. Jinapi rikukuspa, imatapis niyqa mana atinapaqjinalla kasqanta ichá niwaq. Juk sipas 20 watayuq kachkaspa khuchichakuypi urmasqanmanta nin: “Khuchichakuypi urmaqqa qhipamanraq pesachikun”, nispa.

Pillawanpis acompañachikuspa: Kayta ruway ñawpa runasllapaq niptinkupis, riqsinakuchkaspa, maymanpis riyta munaspa, pillawanpis acompañachikunaykichikqa may allin. Wakin riqsinakuqkuna jinata quejakunku: “Manasina ñuqaykupi atienekuwaykuchu”, nispa. ¿Chay jinachu?, ichá. Chaywanpis, pay kikinpi atienekunan, ¿allinchu kanman? Proverbios 28:26 pʼiti nin: “Pichus payllapi atienekojqa wampumin. Pichus yachaywan imatapis ruwajrí imamantapis waqaychasqa kanqa”, nispa. Yachaywan imatapis ruway, chantá pillawanpis acompañachikuychik. Debra nin: “Munakusqayta, jatunpaq qhawani pillatapis acompañanawaykupaq pusamusqanrayku. Munakusqaywan, mana ima saqra kaqpipis urmayta munaykuchu. Pillapis acompañawaptiykuqa, imatapis iskayniyku parlarinaykupaq, ni pi uyarinawaykupaqjinataq tumpata karuncharikuyku. Pillawanpis acompañachikusqaykuqa, mana khuchichakuypi urmanaykupaq jarkʼawayku”.

Diosman qayllaykuy

Diosman qayllaykunki, rikuchkawaqpisjina qhawanki ima chayqa, munakuyniyuq kasqanta yachanki, chaytaq Diosta imachus phiñachisqanta, chiqnisqanta ima, mana ruwanaykipaq yanapasunqa. Ima chʼampayniykimantapis payman willakuptiykiqa, astawan payman qayllaykunaykipaq yanapasunqa. Wakin kuti casaranankupaq riqsinakuqkuna, mana khuchichakuypi urmanankupaq, llimphu kayta munaspataq iskayninku, Diosmanta kallpata, yanapata ima mañakunku.

Jehovataq mañakuyninkuman kutichin, ‘may sumaq atiyta’ paykunaman kusikuywan quspa (2 Corintios 4:7). Arí, qampis Jehová nisqanmanjina ruwanayki tiyan. Jinata ruwanki chayqa, Diospa yanapayninwan, bendicioninwan ima, riqsinakuchkaspa, mana khuchichakuypi urmanaykipaq jarkʼakunki.

[Sutʼinchaynin]

Tʼukurinapaq tapuykuna

◻ Qhariwarmijina puñuykuypi mana urmanaykipaq, Dios kamachisqanmanjina, ¿imatá ruwawaq?

◻ Niraq casarachkaspa, qhariwarmijina puñuykuymanta, ¿imatachus amigosniyki yuyasqankumanjinachu yuyayta qallariwaq?

◻ Mana khuchichakuypi urmanapaq, ¿imaraykutaq sumaqta qhawakuna tiyan?

◻ Casaranankupaq riqsinakuchkaspa, mana khuchichakuypi urmanankupaq, ¿imatá ruwankuman?

[193 paginapi sutʼinchaynin]

“Pisimanta pisi, uqllanakusqaykurayku, muchʼanakusqaykurayku ima qallarirqa...”

[194 paginapi sutʼinchaynin]

Casaranankupaq riqsinakuchkaspa, tukuy imata ruwayta atinkuman, mana wak runasmanta karunchakuspalla

[195 paginaspi recuadro, dibujos/fotos]

Casaranankupaq riqsinakuchkaspa

Ama chʼinniqman riychikchu muchʼanakunaykichikpaq ama tanqasqa kanaykichikpaq

Achkha waynaswan lluqsiychik chayri piwanpis acompañachikuychik

Kallpachanakunaykichikpaqjina parlariychik

Ñawpaqmantapacha, munakusqayki waynaman chayri sipasman imatachus uqllanakuymanta yuyasqaykita niy

Allin yuyaywan, mana aychap munayninta rikchʼarichinaykipaqjina pʼachallikuy

Juchapi urmanaykichikpaqjina kachkasqaykichikta reparakuspa, wasiykiman pusapusunanta niy

Amataq may chhika unayta parlaychu ripunanpaqqa

Chantá wasiykimanpis horanpi chayay

[Dibujos/fotos]

Riqsinakuqkuna, tukuy imata ruwayta atinkuman mana wak runasmanta karunchakuspalla

[196 paginapi dibujo/foto]

Khuchichakuypi urmanaykichikpaqjina kachkankichik chayqa, chiqamanta kallpachakuy, ¡mana!, ninaykipaq