17. ¿Imatataq willayninchikman churanakuqkuna ruwayta atinkumanraq, chantá imamantataq jukchhikanmantawan yuyarikusun?

¹⁷ Chaywanpis chay maqanakuyqa manaraq tukukunchu. Chayrayku, allin willaykunata chay churanakuq runasman willachkallanchikpuni (Mat. 24:14, 21). Chay runastaq, niraq tukukuy chayamuchkaptin, juchankumanta pesachikuspaqa, salvacionta tarinkumanraq. Chaywanpis runas salvakunankumanta aswan allin ruwayqa, Jehovap sutin llimphuchasqa kanqa (Ezequiel 38:23, ñawiriy). Tukuy naciones —Biblia ninjina— Diospa llaqtanta chinkachinankupaq jukchaykukuptinku, ñuqanchikqa, salmista Diosmanta mañakusqanta yuyarikusun, pay nirqa: “Paykunaqa pʼenqaypipuni kachunku; pʼenqaypi kashaspapuni, wañuchunku”, nispa (Sal. 83:17).

18, 19. a) ¿Imataq suyachkan Jehovap kamachiyninman churanakuqkunapaq? b) ¿Imatataq qampis Diosninchikpa sutin jukchhikamantawan jatunchasqa kananmanta niwaq?

¹⁸ Pikunachus Jehovap kamachiyninman churanakuqkunaqa, may pʼinqaypi tukukunqanku. Diospa Palabranqa sutʼinchan, ‘pikunachus Señorninchiq Jesucristop evangelionta mana kasuqkunaqa’ —Armagedonpi wañuchisqas kanqanku— ‘wiñaypaqtaq chinkachisqas kanqanku’, nispa (2 Tes. 1:7-9, NM). Jehová enemigosninta chinkachisqan, payta yupaychaqkunalla kawsasqanku ima, Jehovalla, kʼata chiqa Dios kasqanta, rikuchinqa. Dios jinata atipasqantaqa, musuq pachapi kaqkuna, ni jaykʼaq qunqanqankuchu. Chantapis, “cheqan kajta ruwajkuna, sajrata ruwajkunapis” kawsarimuspa, Jehová saqra runasta chinkachisqanmanta yachanqanku (Hech. 24:15). Chantapis, yachallanqankutaq Diospa kamachiyninpi kawsayqa may allinpuni kasqanta. Llampʼu sunquyuq kaqkunataq pisi tiempopi, Jehovalla kʼata chiqa Dios kasqanta yachanqanku.

“Kay tukuy atiyniyuq Diospa santo sutinqa”

Ajinata kay 1430 watapi, Nicolás de Cusa, umallirichichkaspa nirqa.a ¿Pitaq kay runa karqa? Payqa, católico religionmanta may yachayniyuq runa karqa, imaraykuchus, griego, hebreo qalluta ima, parlayta yachakurqa, chantapis Filosofía, Teología, Matemáticas, Astronomía, wak yachaykunatawan, yachakullarqataq. Chantapis payqa, 22 watasniyuq, yachakusqanmanta doctorado en Derecho Canónico nisqa lluqsirqa, kay 1448 watapitaq, religionninpi cardenal nisqata suticharqanku.

Chay llaqtapitaq Nicolás de Cusaqa, machu runasta qhawanapaq wasita ruwachirqa, chay ruwachisqanmantataq, 550 watasña pasan. Kunantaq, chay wasipi biblioteca de Cusa nisqa kachkan, chaypitaq chay unay tiempomanta, 300 kuraq qillqas tarikun. Chaykunamanta jukninqa, kay Códice Cusano 220 nisqa kachkan, chay qillqapitaq, Nicolás de Cusa kay 1430 watapi “In principio erat verbum” (Qallariypiqa Palabra karqa) nisqa umallirichiynin, kachkan. Chaypitaq, Jehovap sutin, latín qalluman Iehoua nispa tikrachisqan kachkan.b Chay 56 folio nisqapitaq, Diospa sutinmanta jinata nin: “Dios qurqa. Tetragrámaton nisqata, nisunman juk sutita, tawa letraspi. [...] Kay tukuy atiyniyuq Diospa santo sutinqa”, nispa. Nicolás de Cusa, jinata Diospa sutinmanta sutʼinchasqanqa, qallariypi imaynatachus Hebreo Qillqakunapi, Diospa sutin qillqakusqanta rikuchiwanchik (Éxo. 6:3, NM).

Códice Cusano nisqa qillqaqa, kay XV siglop qallariyninpi qillqakurqa, chantapis chay unay tiempopi Diospa sutin Iehoua tawa letraspi qillqasqan (Tetragrámaton) chay qillqapi tarikun. Chay qillqataq, unay tiempomantapacha Diospa sutinta achkha kutipi, Jehová nisqa riqchʼayniyuqman, tikrachikusqanta rikuchin.