INTERNETPI BIBLIOTECA Watchtower
INTERNETPI BIBLIOTECA
Watchtower
Quechua (Bolivia)
  • BIBLIA
  • PUBLICACIONES
  • REUNIONES
  • mwbr25 julio págs. 1-11
  • Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias

Kay videoqa mana kanchu.

Perdonariwayku, ima problemachá kan.

  • Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias
  • Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias (2025)
  • Subtítulos
  • 7 AL 13 DE JULIO
  • 14 AL 20 DE JULIO
  • 21 AL 27 DE JULIO
  • 28 DE JULIO AL 3 DE AGOSTO
  • 4 AL 10 DE AGOSTO
  • 11 AL 17 DE AGOSTO
  • 18 AL 24 DE AGOSTO
  • Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias
  • 25 AL 31 DE AGOSTO
Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias (2025)
mwbr25 julio págs. 1-11

Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias

© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

7 AL 13 DE JULIO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 21

Casados sumajta kausakunankupaj yuyaychaykuna

w03-S 15/10 pág. 4 párr. 5

¿Imatá ruwawaj allinta ajllanaykipaj?

Imatapis usqhay usqhayllata ajllajtinchejqa facilta pantaykusunman. Proverbios 21:5 kayta yuyaychawanchej: “Kʼuchi runaj wakichikusqanqa allinpuni llojsin. Mana allinta yuyaychakuspa imatapis ruwarpajkunataj wajchayanku”, nispa. Sichus uj jovencito chayri uj sipasita mana piensarispalla pillamantapis mayta enamoraykukun chayqa, allin kanman sumajtaraj tʼukurinan manaraj imatapis ruwashaspa casarakunanpaj. Mana jinata ruwajtenqa, ichapis librosta qhelqaj William Congrevej nisqan paypi juntʼakunman. Pay nerqa: “Usqhayllata casarakojkunaqa pesachikuspalla kausakonqanku”, nispa (1701-1800 watas chaymanta).

g-S 7/08 pág. 7 párr. 2

¿Imatá ruwasunman casado kausaypi kusisqa kausakunapaj?

Kʼumuykukoj sonqo kana. Bibliaqa niwanchej: “Ama churanakojkuna, nitaj qhasimanta jatunchakojkunaqa kaychejchu. Astawanqa kʼumuykukoj sonqo kaspa, wajkunata qankunamanta aswan kurajta jina qhawaychej”, nispa (Filipenses 2:3). Ashkha qhariwarmis uj problemata kʼumuykukoj sonqowan allinchanankumantaqa, sapa uj paykunallapi yuyasqankurayku tumpanakunku, chayraykutaj phiñanakunku. Qosanchejwan chayri warminchejwan imallapipis mana kikintachu yuyajtinchejqa, kʼumuykukoj sonqoyoj kay yanapawasun mana nisqanchejtapunichu valechinapaj.

w06-S 15/9 pág. 28 párr. 13

‘Kusikuy warmiykiwan, piwanchus joven kashaspa casarakorqanki chaywan’

¿Casado kausayniykichejpi imaynatachus parlanakusqaykichejraykuchu phiñanakushankichej? Ajina chayqa, mayta kallpachakunaykichej kanqa allinta kausakunaykichejpaj. Ichapis tratanakuspallaña kashankichej, chaytaj qhariwarmi kausayniykichejpi normalllaña (Proverbios 12:18). Ñaupaj yachaqanapi yachakorqanchej jina, chayqa llakiyllaman chayachisunkichejman. Biblia niwanchej: “Uj runapajqa aswan allin chʼinnejpi tiyakunan, imitallamantapis phiñarpakoj simisapa warmiwan tiyakunanmantaqa”, nispa (Proverbios 21:19). Ichá casada warmi kanki, ajina problemapitaj rikukushanki, jina chayqa allin kanman kayta tapurikunayki: “¿Caracterniyraykuchu qosaypaj mana aguantay atina kani?”, nispa. Qosasmantaj Biblia kay jinata nin: “Qosas, warmiykichejta munakullaychejpuni, amataj paykunapaj sinchʼita phiñakuychejchu”, nispa (Colosenses 3:19). Qosas, kayta tapurikuwajchej: “¿Señoraypa sonqonta nanachinaypaj jinachu parlani? ¿Chay jinata parlasqayraykuchu señoray waj sonqochananta maskʼanman?”, nispa. Ni imarayku khuchichakuy juchapi urmananchejchu tiyan. Chaywanpis wakin problemas chay jina llakiyman chayachiwasunman. Chayrayku qhariwarmisqa sutʼinta parlaspa problemasninkuta allinchananku tiyan.

Sumaj yachachiykunata maskʼana

w05-S 15/1 pág. 17 párr. 9

Imatachus Diospa Gobiernonmanta mosqoypi jina rikusqanku juntʼakushan

Jesusqa manaña burropi montasqa yaykorqa chay runa jinallapunichu kakushan, manaqa may atiyniyoj Reyña. Bibliapeqa caballopi lloqʼasqa kashasqanta nin. Chay palabrastataj Biblia oqharin guerraman rejkunamanta parlananpaj (Proverbios 21:31). Apocalipsis 6:2 niwanchej: “Rikorqanitaj uj yuraj caballota, chay caballopi lloqʼasqa kajtaj flechana arcota japʼisharqa. Uj coronataj payman qosqa karqa. Chantá atipaspa llojserqa, atipanallanpajtaj”, nispa. Chantapis Davidqa Jesusmanta parlaspa kayta escriberqa: “Jehová Diosqa churasonqa Sionmantapacha waj lugarestawan kamachinaykipaj. Nisonqataj: “Enemigosniykej chaupinman yaykuspa atipay”, nispa (Salmo 110:2).

14 AL 20 DE JULIO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 22

Wawasta yachachinapaj sumaj yuyaychaykuna

w20.10 pág. 27 párr. 7

Wawasniykichejta Jehová Diosta sirvinankupaj yanapaychej

Wawasniyoj kayta munaj qhariwarmisqa, allin kanman sonqonkupi tapurikunanku: “¿Llampʼu sonqo runaschu kanchej? ¿Jehová Diosta, Palabrantapis munakunchejchu? ¿Jehová Dios uj wawitata uywanapaj confiawasunmanchu?” (Sal. 127:3, 4). Wawasniyojña kajkunatajrí, kay tapuykunapi piensarinkuman: “¿Wawasniyta trabajayta yachachinichu?” (Ecl. 3:12, 13). “¿Wawasniyta Satanaspa mundonpi sajra imasmanta jarkʼanichu?” (Pro. 22:3). Tatamamasqa mana tukuy imamantapunichu wawasninkuta jarkʼayta atenqanku. Jinapis wawasninkuta yachachinkuman, kay mundoj imasninta atipanankupaj. Chaypajtaj llakiykunapi tarikuspa, Bibliapipuni yanapata maskʼayta yachachinkuman (Proverbios 2:1-6 leey). ¿Imaynatá chayta ruwankuman? Ichá familiamanta pillapis, Jehová Diosta yupaychayta saqepun. Jina kajtin, tatasqa wawasninkuman Bibliapi rikuchinkuman, imajtinchus Jehová Diosta kasukuy aswan allin kasqanta (Sal. 31:23). Mayqen familiarninku wañupojtintaj, wawasninkuta yanapankuman Bibliapi sonqochayta tarinankupaj (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).

w19.12 pág. 26 párrs. 17-19

Wawasniykichejta Diosta munakunankupaj yachachiychej

Wawasniykichejman juchʼuymantapacha yachachiychej. Wawasniykichejman juchʼuymantapacha yachachinkichej chayqa, chay yachakusqankuta mana qonqanqankuchu (Pro. 22:6). Timoteomanta parlarina. Paymanqa “wawitamantapacha” awelitan Loida, maman Eunice ima, Jehová Diosmanta yachacherqanku (2 Tim. 1:5; 3:15). Aswan qhepamantaj, Timoteoqa apóstol Pablowan khuska viajarqa.

Costa de Marfil suyupi tiyakoj hermano Jean-Claudemanta, señoranmantawan parlarina. Paykunaqa sojta wawasninkuta Jehová Diosta munakunankupaj, sirvinankupaj ima yanaparqanku. ¿Imatá ruwarqanku wawasninkuta yanapanankupaj? Timoteoj maman Eunice jina, awelitan Loida jinataj ruwarqanku. Paykuna ninku: “Wawasniykumanqa nacekusqankumantapacha Jehová Diospa Palabranmanta yachacherqayku”, nispa (Deu. 6:6, 7).

¿Ima niyta munan wawasman Jehovaj nisqasninta “yachachiy”? Deuteronomio 6:7 versiculopi “yachachiy” palabraqa, hebreo parlaypi niyta munan: “Imatapis kutin kutita yachachiy yuyayninpi japʼinankama”. Tatasqa ajinata wawasninkuman yachachinankupaj tiempochakunanku tiyan. Tatasqa wawasninkuman kutin kutita yachachispa, ichá wakin kutis saykʼunkuman. Jinapis chayta ruwanaykichejpaj kallpachakullaychejpuni. Ajinamanta wawasniykichejta yanapankichej Bibliaj nisqanta entiendenankupaj, chayman jinataj kausakunankupaj.

cl pág. 100 párr. 10

Atiyninchejwan ‘Dios jina ruwana’

Diosqa tatasman familiankupi kamachinankupaj atiyta qollantaj. Biblia nin: “Tatas, ama wawasniykichejta phiñachiychejchu. Astawanpis paykunata uywaychej, Jehová Dios nisqanman jina cheqanchaspa, yachachispataj”, nispa (Efesios 6:4). Bibliapi cheqanchay palabra niyta munan uyway, yachachiy, yuyaychay, kʼamiy. Wawasqa necesitanku cheqanchanata. Chaypajtaj tatasqa wawasta sumajta yuyaychananku tiyan, chantapis sutʼita ninanku tiyan imatachus paykunamanta suyasqankuta, imatachus ruwanankuta, imatatajchus mana ruwanankuta. Bibliaqa nin wawasninkuta munakoj tatasqa, paykunata yuyaychasqankuta, cheqanchasqankuta ima (Proverbios 13:24). Chantapis Biblia ‘castiganamanta’ parlaspaqa, mana nishanchu tatas phiñakuywan atipachikuspa imallamantapis wawasninkuta maqanankuta chayri parlasqankuwan sonqonkuta nanachinankuta (Proverbios 22:15, sutʼinchaynin; 29:15). Tatas atiyninkumanta valekuspa mana munakuywanchu wawasninkuta cheqanchankuman chayqa, wawasninkuta llakichinkuman (Colosenses 3:21). Sichus tatas wawasninkuta maychus kajman jina cheqanchanqanku chayqa, wawasninku sutʼita reparanqanku paykunata munakusqankuta, paykunamantataj llakikusqankuta.

Sumaj yachachiykunata maskʼana

w21.08 pág. 23 párr. 11

Jehovapaj imastachus ruwayta atisqanchejmanta kusikuna

Noqanchejpis iskay talentosta japʼej kamachi jina, Jehovaj llajtanpi ima ruwanallatapis sumajta ruwanapaj kallpachakusun chayqa, aswan kusisqa kasun. Tukuy atisqanchejta predicana, congregacionpipis tukuy atisqanchejta yanapakuna (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Reunionespi comentariosninchejwan wajkunata kallpachanapaj sumajta wakichikuna. Cristiano Kausayninchej tantakuypaj asignacionta japʼinchej chayqa, sumajta juntʼanapaj kallpachakuna. Congregacionpi imallapipis yanapakunata niwajtinchejqa, tiemponpi tukuna, niwasqanchejman jinataj ruwana. Ama pisipaj qhawanachu wakin ruwanasninchejta, nitaj yuyanachu uj ratollapi ruwarpananchej kasqanta. Imatapis aswan sumajta ruwanapaj mayta kallpachakuna (Pro. 22:29). Jehovapaj astawan llankʼasun chayqa, paywan sumaj amigos kasunchej, aswan kusisqataj (Gál. 6:4). Waj hermanosninchej munasqanchej cargota japʼejtinkupis, mana phiñakusunchu, astawanqa kusikusun (Rom. 12:15; Gál. 5:26).

21 AL 27 DE JULIO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 23

¿Ima nintaj Biblia machana tomanasmanta?

w04-S 1/12 pág. 19 párrs. 5, 6

Allinta qhawarikuna machana tomanasmanta

¿Imataj kanman pillapis mana machanankamapunichu tomajtin? Wakinkunaqa ashkhata tomajtinkupis mana machasqamanchu rijchʼakunku, chayraykutaj as machasqaña kaspapis “mana machasqachu kashani” ninku. Jinapis ajinata yuyajkunaqa paykuna kikillantaj engañakushankuman (Jeremías 17:9). Pisimanta pisitaj machana ujyanasllataña munankuman, Biblia nin jinataj, ‘vinota ujyayman yachaykukunkuman’ (Tito 2:3). Imaynatachus runas machana vicioman urmasqankumanta parlaspa Caroline Knapp nin: “Pisimanta pisi chay mana allin viciota japʼinku, negakunkutaj chay vicioyoj kasqankuta”, nispa. Kayqa sutʼita reparachiwanchej anchata tomayqa uj trampa kasqanta, wañuykamataj chayachiyta atiwasqanchejta.

Kay yuyaychaypi tʼukurina, Jesús nerqa: “Allinta qhawarikuychej, pajtataj sonqoykichej atipachikunman anchata mikhuywan, anchata ujyaywan, kay kausaypa llakiykunasninwan ima. Jinallapitaj chay pʼunchay ujllata qankunata taripasunkichejman, imaynatachus uj trampa animalta ujllata japʼirparin ajinata. Chay pʼunchayqa tukuy kay jallpʼa patapi kausajkunaman chayamonqa”, nispa (Lucas 21:34, 35). Mana mayta machaykunakama tomajtinchejpis ichá anchata tomaywan atipachikushasunman, creeyninchejpis pisiyashanman. ¿Imataj kanman Diospaj pʼunchaynin ajinata taripawajtinchej?

it-1-S págs. 367, 368

Machaykuymanta

Bibliaqa machaykuyta juchachan. Bibliapi sutʼita nin mana allinchu kasqanta machanakama tomay. Proverbiosta qhelqajqa sumajta sutʼincharqa anchata tomajkuna imatachus sientesqankumanta, cientificospis chaywan de acuerdo kashanku. Proverbiospi nin: “¿Pitaj ay ay nishan? ¿Pitaj llakikushan? ¿Pitaj maqanakuspi purin? ¿Pitaj quejakuspa purin? ¿Pitaj qhasillamanta nanasqa rikhurin? ¿Pitaj puñuy ñawilla kashan? Ajina kashanku vinota tomasqankupi kajkuna, sumaj preparasqa vinota maskʼajkuna. Ama qhawariychu vino pukayarejtenqa. Qhawarisqaqa copapi manchayta lliphipirin [munarinapaj jina], tomarisqapis miskʼilla [kunkata] pasaykurin. Chantataj katari jina khanirparisonqa, katari jina venenonta churaykusonqa [ichá onqoykuchisunkiman cirrosis onqoywan chayri delírium trémens nisqa onqoywan, manaña yuyayniykipichu kawaj, hasta wañuymanpis chayachisunkiman]. Ñawiykeqa fierosta rikonqa, simiykipis mana parlana millay imasta parlanqa [chayqa niyta munan machana tomanasqa umanchejta muyurpachisqanta. Machasqasña kaspataj mana ruwanasta ruwasunman, mosqoypi jina ashkha imasta rikusunman, qonqasqanchej imasta mana reparanankupajtaj manchayta parlaykusunman, imastachus sano kashaspa mana parlasunmanchu chay imastapis parlarpallasunman]” (Pr 23:29-33; Os 4:11; Mt 15:18, 19).

Proverbiosta qhelqajqa imastachus machasqa kajkuna sientesqankumanta kayta nillarqataj: “Mar qocha yakus patapipis winkusqa tuytushawaj jina yuyakunki, barcoj aswan jatun kʼaspinpa puntanpipis sirishawaj jina [machasqaqa ahogakushanmanpis jinata musphan, yuyaynintataj chinkachin. Imaynatachus barcoj jatun kʼaspinpa puntanpi uj runa wañuy patapi rikukunman, ajinallatataj uj machasqapis wañuy patapi rikukunman. Machasqa kasqanrayku uj accidente pasanman, wajkunawan maqanaykukunman, chayri imapis pasarpanman]. [Uj machasqaqa pay kikinta ajinata nikun:] ‘Sajmawasqanku, nitaj sientesqanichu. Maqaykuwasqanku, nitaj reparakusqanichu. ¿Maykʼajtaj kutirikusaj ujsitutawan tomarikunaypaj?’, nispa [payqa machasqa kasqanrayku imanarpakuspapis chayri imanarpajtinkupis ni imata sientenchu. Puñusqanmanta rijchʼarispataj tomana vicioyoj kasqanrayku sonqon aysallantaj watejmanta tomamunanpaj]”. Payqa machana tomanaspi gastasqanrayku, trabajonta mana juntʼayta atisqanrayku, nitaj trabajaytapis atisqanrayku wajchayaykonqa (Pr 23:20, 21, 34, 35).

Sumaj yachachiykunata maskʼana

w04-S 1/11 pág. 31 párr. 2

Leejkunaj tapuyninku

Uj runaqa anchata mikhusqanrayku wirayaykunman, jinapis wakinkunaqa, mana anchata mikhusqankuraykupunichu wirayanku. Wakinkunaqa wirayaykunku uj onqoyniyoj kasqankurayku chayri hereditario onqoyniyoj kasqankurayku. Wira runawan anchata mikhoj runawanqa mana kikinchu kanku. Wira runaqa “ashkhata pesan cuerponpi ashkha wira kasqanrayku”. Anchata mikhoj runatajrí “mikhunallamanta wañurin, chay piensarisqallataj kashan”. Chantapis anchata mikhoj runaqa mana wirapunichu, normallla kanman chayri tullulla, jinapis yuyaynenqa mikhunallapi kashan. Sapa lugarpitaj uj jinata yuyanku uj runa maychus kajtachus manachus pesashasqanmanta.

28 DE JULIO AL 3 DE AGOSTO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 24

Niraj llakiykuna chayamushajtin creeyninchejta sinchʼiyachina

it-2-S pág. 648 párr. 8

Qhatiykachawasqanchejmanta

Cristianosqa jatunpaj qhawanchej aguantasqanchejrayku ima premiotachus japʼisunchej chayta. Jesusqa chaymanta parlaspa kayta nerqa: “Kusisqa kanku cheqan kajrayku qhatiykachasqa kajkunaqa, cielopi kaj Gobierno paykunajta kasqanrayku”, nispa (Mt 5:10). Cristianostaqa mayta kallpachawanchej wañusqas kausarimunankuta yachay, pichus kausarichimunanta nerqa chaytapis rejsiy. Chaykunata yachayqa mayta kallpachawanchej Diosta kasukunallapajpuni qhatiykachashawanchej chaykuna wañuchiyta munawajtinchejpis. Jesuspa wañuynin yanapawasqanchejpi creesqanchejrayku, mana manchachikunchejchu mayta sufrichispa wañuchinawanchejta (Heb 2:14, 15). Cristo jina yuyajtinchejqa mayta churanakuwajtinchejpis Diosta kasukullasunpuni. Chaymanta parlaspa Pablo kayta nerqa: ‘Imayna yuyaychus Cristo Jesuspi karqa, chay yuyayllataj qankunapipis kachun. Payqa wañunankama kasukorqa. Arí, payqa ñakʼarina kʼaspipi wañorqa’, nispa (Flp 2:5-8). “Payqa ñaupaqenman churasqa karqa chay kusiyrayku, mana pʼenqakuspa aguantarqa ñakʼarina kʼaspipi wañuchisqa kayta” (Heb 12:2; leerillaytaj 2Co 12:10; 2Te 1:4; 1Pe 2:21-23).

w09 15/12 pág. 18 párrs. 12, 13

Chʼampaykuna kajtinpis kusisqallapuni kana

Bibliaqa nin: “Sichus ima llakiypi rikhurispa llawchʼiyawaj chayqa, ajinamanta rikuchinki kallpayki pisi kasqanta”, nispa (Pro. 24:10). Chantá nillantaj: “Sonqo llakisqa kajtin[qa], espiritupis mana kallpayoj”, nispa (Pro. 15:13). Wakin cristianosqa, sonqo pʼakisqa kasqankurayku, manaña Diospa Palabranta ñawirinkuchu, nitaj chaypi tʼukurinkuchu. Chantapis, manaña tukuy sonqochu mañakunku, hermanosmantapis karunchakunku. Arí, llakisqallapuni kayqa, mana allinchu (Pro. 18:1, 14).

Chantapis, chʼampayninchej allinchakunanta yuyayqa, waj ruwaykunapi tʼukurinapaj yanapawasun. Chaykunataj kusichiwasunman, sonqonchejtapis juntʼanman. Sutʼincharinapaj, rey Davidqa, jinata qhelqarqa: “Diosníy, tukuy sonqo munayniykita ruwayta munani”, nispa (Sal. 40:8). Chayrayku imallapipis mana allin riwajtinchejqa, astawan Diosta yupaychaypi ruwaykunasninchejta ruwananchej tiyan, imaraykuchus chay ruwaykunaqa, mana llakiypi urmanapaj jampi jina yanapawasun. Jehovaqa, Palabranta ukhunchaspallapuni, kusisqa kananchejta yachachiwanchej (Sal. 1:1, 2; Sant. 1:25). Chantapis Bibliata ñawirispa, tantakuykunaman rispa ima, ‘kʼacha parlaykunata’ ukhunchanchej, chaykunataj kusichiwanchej, kallpachawanchej ima (Pro. 12:25; 16:24).

w20.12 pág. 15

Leejkunaj tapuyninku

Proverbios 24:16 nin: “Cheqan runaqa qanchis kutita urman, chantaqa uj qanchis kutillatataj sayarikun”, nispa. Kay versículo, ¿kutin kutita juchallikoj runamantachu parlashan, pichus sapa juchallikuspa Diosmanta perdonta mañakun, chaymanta?

Mana. Astawanpis imaymana llakiykunata aguantaj runamanta parlashan. Chay runaqa kutin kutita llakiykunapi kaspapis, mana chay llakiykunawan atipachikunchu.

Qhawarinchej jina, Proverbios 24:16 mana juchapi urmaymantachu parlashan, manaqa llakiykunasniyoj chayri problemasniyoj kanamanta. Chaytaj ichá sapa kuti kanman. Kay sajra mundopi kausasqanchejrayku, cheqan runasqa onqonkuman chayri waj problemasniyoj kankuman. Ichá gobiernospis paykunata chejnikuspa qhatiykachankuman. Jinapis Jehová Diosqa paykunawan kashan. Paytaj chay llakiykunata aguantanankupaj yanapanqapuni. Ichá noqanchejpis, Jehová kamachisninta yanapasqanta rikunchej. Bibliapuni nin: “Diosqa tukuy urmajkunata oqharispa sayachin, jinallatataj kʼumuykachachisqastapis aysarin”, nispa (Sal. 41:1-3; 145:14-19).

Sumaj yachachiykunata maskʼana

w09 15/10 pág. 12 párrs. 5-7

Ñawirejkunajta tapuyninku

Ñaupa tiempopi, ‘wasita ruwakuyta’ munajqa, nisunman familiayoj kayta munajqa, ñaupajta warmita, wawasta ima, uywananpaj wakichisqachus manachus kashasqanta tapurikunan karqa. Chayrayku, niraj casarakushaspa ruwanasninta wakichinan karqa. Uj Bibliaqa, kay pʼitita ajinata tijrachin: “Jawapi trabajoyquita waquichiy, campopi tucuy imata waquichicuytaj, chantaraj wasiyquita wasichay”, nispa (Quechua de Cuzce). ¿Kay kamachiyta kunan tiempopi juntʼanallapunichu tiyan?

Arí. Casarakuyta munaj qhareqa, uj tataj ruwananta ruwananpaj wakichisqa kanan tiyan. Chantapis, familianpaj maykamachus atisqankama llankʼanan tiyan. Mana chayllachu, Biblia nisqanman jina uj qosaqa, familianta Diosmanta yachachispa, mikhunata churapuspa, imastachus necesitasqankupi yanapaspa ima, uywanan tiyan, chayta mana ruwajtenqa, mana iñiyniyoj runamantapis aswan mana walejman tukupunman (1 Tim. 5:8). Chayrayku, uj wayna casarakunanpaj jinaña kaspa, casarakuyta munan chayqa, allin kanman ajinata tapurikunan: “¿Uj familiata uywaymanchu? Diosta yupaychaj tatas ruwasqankuta juntʼanaypaj, ¿wakichisqachu kashani? ¿Familiaywan sapa semana Bibliata ukhunchayta atisajchu?”, nispa. Bibliaqa, kay ruwaykunata juntʼanapuni kasqanta niwanchej (Deu. 6:6-8; Efe. 6:4).

Rikunchej jina, casarakuyta munaj qhareqa, kay Proverbios 24:27 nisqanpi, allinta tʼukurinan tiyan. Warmipis, qosayoj warmi jina, mama jina ima, ruwayta atenqachus manachus chayta, tapurikunallantaj tiyan. Chantapis qhariwarmi, wawayoj kayta munajtinkoqa, wakichisqachus manachus kasqankuta qhawarikunanku tiyan (Luc. 14:28). Diospa nisqanta ruwaspaqa, ashkha chʼampaykunamanta ayqenchej, familianchej kapuwajtinchejpis kusisqas kausakusunchej.

4 AL 10 DE AGOSTO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 25

¿Imastataj ruwasunman kʼachallamanta parlanapaj?

w15 15/12 pág. 19 párrs. 6, 7

Kʼachamanta parlayqa may sumaj

¿Imaraykutaj sumajta yachananchej tiyan maykʼajchus parlananchejta? Proverbios 25:11 versículo nin: “Maychus tiempompi uj palabrata nisqaqa qolqewan tʼikanchasqa qori manzana jina”, nispa. ¿Ima niyta munan kay versículo? Qori manzanasqa kʼachitus kanku. Chaywanpis platamanta ruwasqa imasman chay qori manzanasta churaykojtinchej astawan kʼachitusraj rikukunku. Ajinallataj sumajta yachasunchej pillawanpis maykʼajchus parlananchejta chayqa, parlayninchejqa kallpachanqa, sonqonmantaj chayanqa. ¿Imaynatataj chayta ruwasunman?

Mana tiemponpi parlarejtinchejqa, ichapis runasqa mana entiendeyta atiwasunchu nitaj nisqanchejtapis japʼikonqankuchu (Proverbios 15:23 leey). Sutʼincharinapaj, marzo de 2011 watapi jallpʼa ikhakuy, pʼampaj yakus (tsunamis) ima Japón suyoj wakin llajtasninta chinkacherqa. Wañorqankutaj 15.000 runasmanta astawan. Ashkha testigospa familiaresninku, amigosninku ima wañupullarqankutaj. Chaywanpis chay hermanosninchejqa vecinosninkuta Bibliaj nisqanwan sonqocharqanku. Chay runasmanta ashkhas budistas kanku, Bibliamantataj pisillata yachanku. Hermanosninchejqa chayta reparaspa mana willarqankupachachu wañupojkuna kausarimunankumanta. Astawanpis sonqocharqanku, imaraykuchus llakiykuna kasqanmantapis sutʼincharqanku.

w15 15/12 pág. 21 párrs. 15, 16

Kʼachamanta parlayqa may sumaj

Chantapis wajkunawan imaynatachus parlasqanchejpi tʼukurinanchej may sumaj. Runasqa Jesusta uyariyta munaj kanku, kʼachamanta parlasqanrayku (Luc. 4:22). Noqanchejtapis kʼachamanta parlajtinchej, runasqa uyariyta munallawasun, nisqanchejtapis japʼikullanqanku (Pro. 25:15). Kʼachamanta parlarinapajqa wajkunata, imatachus yuyasqankutapis jatunpaj qhaway yanapawasunchej. Jesusqa chayta ruwaj. Sutʼincharinapaj, payqa ashkha runasta rikorqa uyarinankupaj kallpachakusqankuta, khuyakuywan qhawaspataj chay runasman “tukuy imata yachachiyta qallarerqa” (Mar. 6:34). Enemigosnin maldicejtinkupis, payqa mana maldecillarqatajchu (1 Ped. 2:23).

Familiaresninchejta, amigosninchejta ima munakuspapis, ichá paykunata sumajta rejsisqanchejrayku sonqonkuta nanachinapaj jina imatapis parlarparillasunman. Ichapis paykunawan parlashaspaqa imatachus parlashasqanchejta mana qhawarikunanchejchu kasqanta yuyasunman. Chaywanpis Jesús parlasqanpi tʼukurina. Payqa amigosninta jatunpaj qhawaj. Mayqenninkuchus kurajpaj qhawasqa kananmanta siminakushajtinkutaj, munakuywan kʼamerqa. Manaña jinata yuyanankupajtaj uj wawita jina llampʼu sonqo kanankuta yachacherqa (Mar. 9:33-37). Qotuchakuymanta ancianosqa pi hermanollatapis yuyaychashaspa Jesús jina kʼachamanta yuyaychananku tiyan (Gál. 6:1).

w95-S 1/4 pág. 17 párr. 8

¿Imatataj ruwasunman munakuy kananpaj, allin ruwaykunatataj ruwananchejpaj?

Tukuypis ejemplonchejwan Jehovata yupaychanallapajpuni purajmanta kallpachanakuyta atinchej. Jesuspis payta uyarejkunaman chayta ruwanankuta yachacherqa. Payqa sumaj willaykunata willaspa gustachikoj, ñaupajmantaj churaj. Nerqataj chayqa mikhunan jina kasqanta (Juan 4:34; Romanos 11:13). Ajinata kusiywan predicayqa wajkunatapis yanapanman kusiywan predicanallankupajtaj. ¿Wajkuna reparankuchu kusiywan predicasqaykita? Hermanosman mana jatunchakuspalla sumaj experienciasniykita willariy. Pillatapis qanwan predicananpaj invitarinki chayqa, tʼukuriy imaynatachus yanapanaykipi Ruwawajninchej Jehová Diosmanta kusiywan predicananpaj (Proverbios 25:25).

Sumaj yachachiykunata maskʼana

it-1-S pág. 149

Llampʼu sonqo kay, mana phiñakuyninwan atipachikoj kay

Llampʼu sonqoyoj runaqa chayri mana phiñakuyninwan atipachikoj runaqa sinchʼi creeyniyoj, sumaj kallpachasqataj. Ajina runaqa sumaj yuyaywanpuni imatapis ruwan, mana allin imasman tanqajtinkupis mana facilta urmallanchu. Phiñakuyninwan atipachikoj runarí, iskayrayan, rabiakun, mana sinchʼi creeyniyojchu, mana allin imasta suyanchu, imatapis usqhayllata munan. Bibliaqa Proverbiospi chay jina runamanta kayta nin: “Phiñakuyninta mana ñitʼiykukuyta atej runaqa, mana perqayoj atipasqa llajtaman rijchʼakun”, nispa (Pr 25:28). Chantapis phiñakuyninwan atipachikoj runaqa, facilta mana allin imaspi yuyayta qallarinman, ajinamantataj sajra imasta ruwanman.

11 AL 17 DE AGOSTO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 26

“Mana yuyayniyoj” runasmanta karunchakuna

it-2-S pág. 249 párr. 1

Paramanta

Paray tiempo, qʼoñi tiempo. Sumaj Jallpʼapeqa sutʼita reparakoj ima killaschus qʼoñi tiempo kasqanta, ima killastajchus paray tiempo kasqanta (Sl 32:4; Can 2:11 versiculoswan kikinchay). Abrilpa khuskan killamantapacha octubrej khuskan killakamaqa qʼoñi tiempo karqa, may pisitataj paraj, chayrayku chay killaspi cosechaj kanku. Proverbios 26:1 versiculopi nisqanman jina mana allinchu kaj cosecha tiempopi parananqa (1Sa 12:17-19 versiculoswan kikinchay). Paray tiempopitaj wakin dias phuyus picharpakoj. Chantapis chay tiempopeqa manchayta chirillajtaj, chayrayku parawan joqʼoykuchikojkunaqa mayta kharkatitej kanku (Esd 10:9, 13). Paramanta pakakunapaj uj lugarcituta tareyqa may sumaj kaj (Isa 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8).

w87-S 1/10 pág. 19 párr. 12

Cheqanchasqa kayqa allinta kausakunapaj yanapawanchej

Proverbios 26:3 versiculopi nin jina wakin runasqa seqʼonatapuni necesitanku, chaypi nin: “Chicoteqa caballopaj, frenopis burropaj, varapis mana yuyayniyoj runasta wasankupi seqʼonapaj”, nispa. Jehová Diosqa wakin kutis saqerqa Israel nacionnin mana allinta ruwasqanrayku ñakʼarinanta. “Paykunaqa Diospa palabranta mana kasukorqankuchu. Aswan Patapi kaj Diospa yuyaychasqanta mana valecherqankuchu. Chayrayku Diosqa paykunata kʼumuykachacherqa ñakʼarinankuta saqespa. Paykunaqa urmarqanku, nitaj pipis yanaparej karqachu. Ñakʼarishajtinku Jehová Diosman qhaparikorqanku yanapata mañakuspa. Diostaj paykunata salvarqa chay ñakʼariymanta” (Salmo 107:11-13). Jinapis wakinkunaqa sonqonkuta mayta rumiyachinku, nitaj ima yuyaychaytapis japʼikunkuchu. Biblia nin: “Uj runata manchayta kʼamishajtinkupis kʼullukojtenqa, ujllata mana allinman chayanqa, nitaj kutirikuytapis atenqañachu”, nispa (Proverbios 29:1).

it-1-S pág. 502 párr. 4

Cojo, suchu

¿Imapajtaj Proverbiospi kay palabras oqharikun? Yachayniyoj rey Salomonqa kayta nerqa: “Mana yuyayniyoj runaman imatapis confiaykojqa, chakisninta qholurakoj runaman rijchʼakun, pay kikinta nanachikoj runaman rijchʼakun”, nispa. Mana yuyayniyoj runaman ima ruwananchejtapis jaywaykojtinchejqa, mana suyasqanchejman jinachu ruwanqa, chaytaj chakisninchejtapis qholurpakusunman jina kanqa. Imatachus ruwayta munasqanchejqa mana juntʼakonqachu, ajinamanta kikin ñawisninchejwan rikusun llakiyllaman chayachiwasqanchejta (Pr 26:6).

Sumaj yachachiykunata maskʼana

it-2-S pág. 1143 párr. 4

Wampu, mana yuyayniyoj

Proverbios 26:4 niwanchej: “Mana yuyayniyoj runamanqa ama kutichiychu wampu kasqanman jinaqa, pajtataj qanpis pay jinallataj wampuman kutishawaj”, nispa. Chaywanqa nishan wampu runasman kutichishaspaqa mana paykuna jinallatajchu yuyaychakunanchej kasqanta, nitaj paykuna jinallatajchu imatapis pantasqata ruwananchej kasqanta. Chaytachus ruwasunman chayqa, paykuna jinallataj wampusman tukushasunman. Proverbios 26:5 versiculotaj niwanchej: “Mana yuyayniyoj runamanqa, wampu kasqanman jina kutichiy. Chaywanqa mana yuyanqachu yachayniyoj kasqanta”, nispa. “Wampu kasqanman jina kutichiy” nispaqa, nishawanchej payta reparachinanchej kasqanta imatachus nisqan, yuyaychakusqanpis mana allinchu kasqanta, nitaj uj yachayniyoj runa jinachu yuyaychakushasqanta.

18 AL 24 DE AGOSTO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 27

¿Imaynatá sumaj amigos yanapawasunman?

w19.09 pág. 5 párr. 12

Jehovaqa munakun kʼumuykukoj sonqoyojkunata

Kʼumuykukoj sonqo runaqa, pillapis payta yuyaycharejtin agradecekun. Tantakuna Wasipi kashasqanchejpi piensarina. Hermanoswan parlashajtinchej, uj hermano waj ladoman pusaspa, ropanchej tijrasqa kashasqanta niwasunman. Pʼenqakuspapis, chayta reparachiwasqanchejmanta hermanonchejman mayta agradecekunchej. Sonqonchejpitaj ninchej: “Ñaqhaña nirinawanku karqa ari”, nispa. Chayrayku pi hermanollapis yuyaychariwajtinchej, tukuy sonqo agradecekunanchej tiyan. Ichapis payqa yuyaycharinawanchejpaj mayta kallpachakorqa. Chayrayku hermanonchejta ama enemigonchejta jinachu qhawana, manaqa munakuyniyoj amigonchejta jina (Proverbios 27:5, 6 leey; Gál. 4:16).

it-2-S pág. 1185 párr. 6

Runa masinchej, vecino

Proverbiospeqa yuyaychawanchej uj sumaj amigo mana wasanchaj, atienekunapaj jinataj kanan kasqanta, llakiypi rikukojtinchejtaj chay sumaj amigonchejmanta yanapata mañakunata. Bibliapi nin: “Ama amigoykita saqerpaychu, ni tataykej amigontapis. Llakiypi kashaspaqa ama hermanoykej wasinman riychu. Karupi tiyakoj hermanoykimanta nisqaqa, aswan allinraj qayllaykipi tiyakoj runa masiyki [scha·kjén]”, nispa (Pr 27:10). Kayta qhelqajqa, uj sumaj amigota valoranata nisharqa. Nishallarqataj yanapata necesitajtinchej familiarninchej chayri hermanonchej karupi kajtin, chay amigonchejta maskʼanata yanapanawanchejpaj. Ichapis familiarninchej karupi tiyakusqanrayku mana jamuyta atillanmanchu yanapanawanchejpaj qayllapi tiyakoj amigonchej jinaqa.

w23.09 pág. 9 párr. 7

Joven, ¿imayna kausayniyojtaj kayta munanki?

Jehoás mana allinta ruwasqanmantaqa kayta yachakusunman: Yanapanawanchejpaj jina sumaj amigosta maskʼakunanchej tiyan, nisunman Jehovata munakoj, paytataj kusichiyta munaj amigosta. Amigosninchejqa mana edadnillanchejmantachu kananku tiyan. Jehoaspis Jehoiadamanta nisqaqa aswan joven karqa. Amigosniykipi piensariy, kaykunatataj tapurikuy: “¿Amigosniy yanapawankuchu aswan sinchʼi creeyniyoj kanaypaj? ¿Yanapawankuchu Jehovaj kamachiykunasninman jina kausakunaypaj? ¿Paykunaman gustanchu Jehovamanta parlariy, imatachus Bibliapi yachakusqankumantapis? Jehovaj kamachiykunasninta, ¿respetankuchu? Pantajtiy, ¿paykuna cheqanchawankuchu, chayri imatachus uyariyta munasqallaytachu niwanku?” (Pro. 27:5, 6, 17). Amigosniyki Jehovata mana munakunkuchu chayqa, mana chay jina amigosta necesitankichu. Pero amigosniyki Jehovata munakunku chayqa, sumaj amigos qanpaj kanku. Amapuni paykunamanta kacharikuychu (Pro. 13:20).

Sumaj yachachiykunata maskʼana

mwbr16.11 pág. 3

Cristiano Kausayninchej tantakuypaj referencias

Puntos sobresalientes del libro de Proverbios

27:21. Allinta noqanchejmanta runas parlasqanku, imayna runachus kasqanchej rikuchin. Jehovaman manu kasqanchejta reparachiwajtinchejqa, llampʼu sonqo kasqanchejta rikuchin. Chaytaj yanapawanchej Jehovata sirvinallapajpuni. Jatunchachiwajtinchejqa, mana llampʼu sonqoschu kasqanchejta rikuchin.

25 AL 31 DE AGOSTO

BIBLIAMANTA SUMAJ YACHACHIYKUNA PROVERBIOS 28

Cheqan runawan sajra runawan

w93-S 15/5 pág. 26 párr. 2

¿Tukuy sonqochu Jehovata sirvishanki?

BIBLIA nin: “Cheqan runastaj león jina ni imata manchachikunkuchu”, nispa (Proverbios 28:1). Cheqan runasqa sinchʼi creeyniyoj kanku, Diospa palabranpi tukuy sonqo atienekunku, llakiypi rikukuspapis mayta kallpachakunku Jehovaj llajtanpi ñaupajllamanpuni rinankupaj.

it-1-S pág. 820 párr. 3

Sumaj yuyayniyoj kay

Diospa yuyaychaykunasninmanta karunchakoj runamanta. Uj runaqa Jehovamanta karunchakuyta qallarin mana Diospa yuyaychaykunasninman jina imatapis ajllaspa, yuyaychakuspa ima (Job 34:27). Paytaqa sajra sonqollantaj yuyayninta laqhayaykuchin, chayrayku mana reparayta atinchu sajra kajta ruwashasqanta, nitaj reparanchu imachus allin imatajchus mana allin kasqanta (Sl 36:1-4). Payqa Diosta yupaychani nejtinpis, runaspa kamachiykunasninta astawan valechin Diospa kamachiykunasninmanta nisqaqa (Isa 29:13, 14). Chantapis payqa “pujllakuyta jinalla qhawan pʼenqay juchaspi puriyta” (Pr 10:23). Mana chayllachu, millay imastapis yuyaychakun, nitaj entiendeyta munanchu. Wampu kayninpitaj nin: “Diosqa mana rikumushawanchu, nitaj reparanchu imastachus ruwashasqayta”, nispa. Chay jinasta nin Diosninchej manapis chaykunasta yachananpaj jinachu kasqanta yuyaspa (Sl 94:4-10; Isa 29:15, 16; Jer 10:21). Chay mana yuyayniyoj runaqa, mana Jehová Diosmanta yuyarikunchu, imastachus ruwasqanwantaj rikuchin ‘mana Jehová Dios kasqanta’ (Sl 14:1-3). Mana Diospa yuyaychaykunasninman jina ruwasqanraykutaj, mana allinta juzganchu, nitaj sumajta reparanchu. Jinapitaj mana imatapis sumajta decidiyta atinchu (Pr 28:5).

it-1-S pág. 1244 párr. 4

Mana juchachana runa, tukuy sonqo kasukoj runa

Mana juchachana runas kanallanchejpajpuneqa mana kallpanchejmantachu kashan, manachayqa Jehovapi sinchʼita creesqanchejmanta, atiyninpitaj atienekusqanchejmanta kashan (Sl 25:21). Jehová Diosqa “tukuy sonqo kasukojkunapaj”, chayri “mana juchayojkunapaj” ‘jarkʼachasqa lugar’ jina, “uj escudo jinataj” kananta niwanchej (Pr 2:6-8; 10:29; Sl 41:12). Mana juchachana runasqa kallpachakullankupuni Jehovawan allinpaj qhawachikunankupaj. Chayta ruwasqankuraykutaj mana manchachikuspa kausakunku, cheqan kajta ruwanallankupajpunitaj kallpachakunku tʼinkankuta japʼinankukama (Sl 26:1-3; Pr 11:5; 28:18). Jobqa sinchʼi llakiypi kashaspa nerqa, sajra runas gobernasqankurayku mana juchayoj runas ñakʼarinkuman, chayri sajra runaswan khuska wañunkuman nispa. Jinapis Jehová Diosqa sumajta yachan mana juchayoj runas imapichus rikukusqankuta. Paykunamanqa herenciata qonqa wiñaypaj wiñaynintinpaj, allinta kausakunankupaj, allin imastataj japʼinankupaj (Job 9:20-22; Sl 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10). Jehovapajqa mana qhapaj kasqanraykuchu uj runa may valorniyoj, manaqa Job jina mana juchachana kasqanrayku. Chay jina runasqa allinpaj qhawasqa kanku, wawasninkupis kusisqas kanku (Pr 19:1; 20:7; 28:6). Chay wawasqa allinpaj qhawasqas kanku, tatasninku mana juchachana kasqankurayku, allin kausayniyoj kasqankurayku, allinpajtaj qhawasqa kasqankurayku.

Sumaj yachachiykunata maskʼana

w01-S 1/12 pág. 11 párr. 2

¿Imatataj ruwasunman mana Diosmanta kaymanta jinalla karunchakunapaj?

Ama noqallanchejpi anchata atienekunachu. Ashkha runasqa kaymanta jinalla sonqonku sayarpasqanrayku wañupunku. Paykunamanta ashkhasqa niraj wañupushaspa sanitos kasqankupi anchata atienekorqanku. Chayrayku mana doctoresta kasukorqankuchu, asikuspataj nej kanku ni ima jampita necesitasqankuta. Ichapis wakin cristianosqa espiritualmente ajinallapitaj rikukunkuman. Paykunaqa yuyankuman unayña cristianos kasqankurayku ni imapis Diosmanta karunchachinankuta. Ichá chayrayku manaña Bibliaman jina qhawarikunkumanchu imaynachus creeyninku kashasqanta, ajinapitaj mana reparakuspalla Jehovamanta karunchasqata karunchakunkuman. Chayrayku amapuni qonqanachu noqallanchejpi anchata atienekuymanta imatachus apóstol Pablo nisqanta, pay nerqa: “Pichus sinchʼita sayashasqanta yuyakojqa, allinta qhawakuchun ama urmananpaj”, nispa. Allin allinta qhawarikojtinchejqa mana qonqasunchu pantaj runas kasqanchejta, sapa kutitaj qhawarikusun imaynachus creeyninchej kashasqanta (1 Corintios 10:12; Proverbios 28:14).

    Quechuapi publicaciones (2004-2025)
    Wisqʼanapaj
    Yaykunapaj
    • Quechua (Bolivia)
    • Wajman apachinapaj
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Yaykunapaj
    Wajman apachinapaj