KʼUTUNEM 12
¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kojux rachiʼl ri Dios?
1, 2. ¿E jachin jujun chke ri e rachiʼl ri Jehová?
¿JACHIN kachaʼ che awachiʼl? Qastzij riʼ, che are jun winaq che utz awukʼ, jun utzalaj winaq xuqujeʼ che e kʼo ubʼantajik che kqaj chawach.
2 Jehová e uchaʼom jujun winaq rech keʼux rachiʼl. Jun kʼutbʼal, Abrahán xux jun chke ri e rachiʼl (Isaías 41:8; Santiago 2:23). Ri qʼatal tzij David xuqujeʼ xux rachiʼl ri Dios. Chuwach ri Jehová, David are jun utzalaj achi (Hechos 13:22). Xuqujeʼ ri qʼaxal utzij Daniel sibʼalaj loq chuwach, kraj kubʼij che nim ubʼanik chuwach (Daniel 9:23).
3. ¿Jasche Abrahán, David xuqujeʼ Daniel xeʼux rachiʼl ri Jehová?
3 ¿Jasche Abrahán, David xuqujeʼ Daniel xeʼux rachiʼl ri Jehová? Jehová xubʼij che Abrahán: «At nimaninaq chwe» (Génesis 22:18). Jehová kux kachiʼl ri kemachʼachʼik xuqujeʼ ri keniman che. Xuqujeʼ kkunik kux rachiʼl jun tinamit. Areʼ xubʼij che ri tinamit Israel: «We kʼu jeʼ kkibʼan waʼ kinkanaj riʼ che kiDios are kʼu ri e areʼ kekanaj riʼ che nutinamit» (Jeremías 7:23). Xaq junam, we qas kawaj katux rachiʼl ri Jehová, rajawaxik kanimaj.
JEHOVÁ KEʼUTOʼ RI E RACHIʼL
4, 5. ¿Jas kubʼan Jehová che kitoʼik ri e rachiʼl?
4 Kʼo jun qakʼulel kʼo uchuqʼabʼ che kraj taj kojux rachiʼl ri Dios. Are kʼu Jehová kraj kojutoʼo (chasikʼij uwach Salmo 55:22). Ri Biblia kubʼij che Jehová sibʼalaj kraj «kuya kichuqʼabʼ ri qas kkikubʼaʼ kikʼuʼx chrij areʼ» (2 Crónicas 16:9). Pa Salmo 32:8, Jehová kutzujuj chke ri e rachiʼl che kuya kinoʼj xuqujeʼ utz taq pixabʼ.
5 Rumal che oj rachiʼl, kqapatanij rukʼ ronojel qanimaʼ xuqujeʼ oj sukʼ chuwach paneʼ kqariq kʼax. Xuqujeʼ, kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij junam rukʼ ri xubʼan David. Areʼ xutzʼibʼaj chrij ri Jehová: «Kʼo ri areʼ pa nuwikiqʼabʼ man kʼo ta kintzaqow na» (Salmo 16:8; 63:8). ¿Jas kubʼan Satanás che qaqʼatexik rech kojux ta rachiʼl ri Jehová?
SATANÁS KUMOL TZIJ CHKIJ RI WINAQ
6. ¿Jas kubʼij Satanás chkij ri e winaq?
6 Pa ri kʼutunem 11 xqetaʼmaj che Satanás xukʼulelaj ri Jehová xuqujeʼ xubʼij che kumol tzij. Xuqujeʼ xubʼij che Jehová sukʼ taj rumal che xuya taj che Adán xuqujeʼ Eva kkichaʼ ri utz o ri utz taj. Pa ri wuj rech Job kubʼij che ri Satanás kumol tzij chkij ri winaq ri kkaj kkibʼan kachiʼl che ri Dios. Satanás kubʼij che ri winaq kkipatanij ri Jehová xa rumal ri kuya chke, rumal taj che qas kkiloqʼoqʼej. Xuqujeʼ kubʼij che areʼ kkunik kubʼano che apachin taneʼ ri winaq kunimaj ta ri Dios. Chqilaʼ ri kqetaʼmaj chrij ri Job xuqujeʼ chqilaʼ we xux sukʼ che ri Jehová.
7, 8. a) ¿Jas xuchomaj ri Jehová chrij ri Job? b) ¿Jas xubʼij Satanás chrij ri Job?
7 ¿Jachin riʼ ri Job? Are jun utz achi che qʼaxinaq chi 3.600 junabʼ che xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew. Jehová xubʼij che pa ri tiempo riʼ kʼo ta jun winaq junam rukʼ cho ri uwach Ulew. Job nim xril ri Jehová xuqujeʼ itzel xril ri itzelal (Job 1:8). Chuwach ri Jehová, Job are jun utzalaj achiʼl.
8 Satanás xubʼij che ri Jehová che kpatanix rumal ri Job rumal che xa kʼo kraj. Xubʼij: «Ri at man kaya ta kʼolbʼal chi kʼo ta jachin kchapowik, mawi ri areʼ mawi ri e ralkʼwal mawi ri jastaq rech; ri at katewchiʼj ronojel ri kubʼano, are kʼu achi waʼ ri sibʼalaj qʼinom ri e kʼo kʼiʼalaj rawaj pa ronojel ri ulew chilaʼ. Chawesaj kʼu ronojel ri kʼo rukʼ kawil kʼu na chi qas chi a palaj katukʼoqoj na» (Job 1:10, 11).
9. ¿Jas xuya bʼe ri Jehová che kubʼan ri Satanás?
9 Satanás xubʼij che ri Job kupatanij ri Jehová xa rumal ri jastaq che yaʼom che. Xubʼij che kkunik kubʼano che Job kuya kan upatanexik ri Jehová. Paneʼ Jehová utz ta xuta ri xubʼij Satanás, are kʼu xuya bʼe che rech kubʼan kʼax che ri Job. Rukʼ wariʼ kqʼalajinik we ri Job qas kupatanij ri Jehová rukʼ loqʼoqʼebʼal.
SATANÁS XUBʼAN KʼAX CHE RI JOB
10. a) ¿Jas kʼax xubʼan Satanás che ri Job? b) ¿Jas xubʼan ri Job?
10 Ri nabʼe xubʼan ri Satanás che ri Job, are che xeʼelaqʼax bʼi nikʼaj chke ri e rawaj xuqujeʼ ri nikʼaj chik xekamik. Tekʼuriʼ xubʼano che e kʼi chke ri upatanelabʼ xekamisaxik. Kʼo ta chi jastaq re ri Job. Kʼisbʼal re, Satanás xubʼano che ri 10 ralkʼwal xekam pa jun nimalaj kaqiqʼ jabʼ. Are kʼu ri Job xux sukʼ che Jehová. Ri Biblia kubʼij che ri Job «xmakun ta kʼut» xuqujeʼ kʼo ta jun itzel jastaq xubʼij chrij ri Dios (Job 1:12-19, 22).
Jehová xutewchij ri Job rumal che xux jun sukʼalaj rachiʼl.
11. a) ¿Jas más xubʼan ri Satanás che ri Job? b) ¿Jas xubʼan ri Job?
11 Xaq xiw ta wariʼ xubʼan ri Satanás. Xukʼulelaj ri Dios are chiʼ xubʼij che: chabʼanaʼ kʼax che «kawil kʼu na chi qas cha palaj katukʼoqoj na». Rumal laʼ, Satanás xuya jun nimalaj yabʼil che ri Job (Job 2:5, 7). Jumul chik, ri Job xux sukʼ che ri Jehová. Xubʼij che kux sukʼ che ri Jehová kʼa pa ri ukamikal (Job 27:5).
12. ¿Jas xubʼan ri Job che ukʼutik che Satanás are jun bʼanal tzij?
12 Job retaʼm ta ri xubʼij ri Satanás chrij xuqujeʼ ri rumal che sibʼalaj xuriq kʼax. Rumal laʼ, xuchomaj che are ri Jehová xyaʼow ri kʼax che (Job 6:4; 16:11-14). Are kʼu, Job xux sukʼ che ri Jehová. Qas xqʼalajinik: ri Job xaq xiw ta kupatanij ri Dios rumal che tewchim. Kuloqʼoqʼej ri Dios rumal laʼ xux rachiʼl. Qas xqʼalajinik che ronojel ri xubʼij ri Satanás xa e molom tzij.
13. ¿Jas xqʼalajin rumal ri usukʼilal ri Job?
13 Paneʼ Job retaʼm ta ri tajin kkʼulmataj pa ri kaj, xux sukʼ che ri Dios xuqujeʼ xukʼutu che ri Satanás are sibʼalaj itzel. Jehová xutewchij ri Job rumal che xux jun sukʼalaj rachiʼl (Job 42:12-17).
SATANÁS XUQUJEʼ KUMOL TZIJ CHAWIJ AT
14, 15. ¿Jas molom tzij ubʼim ri Satanás chkij konojel ri e winaq?
14 Kojkunik kqetaʼmaj utz taq kʼutunem chrij ri xukʼulmaj ri Job. Kimik, Satanás kumol kimak konojel ri upatanelabʼ ri Dios. Kubʼij che xaq xiw kqapatanij rumal che xa kʼo kqaj. Satanás xubʼij: «Ri achi kuya utzij chi ksach uwach ronojel rumal utotajisaxik ri ukʼaslemal» (Job 2:4). Rumal laʼ ri Satanás ubʼim che konojel ri e winaq xaq xiw kechoman chrij ri kajwataj chke, xaq xiw ta ri Job. Satanás tajin kuyoqʼ na ri Jehová xuqujeʼ kumol tzij chkij ri upatanelabʼ. Qetaʼm rumal che Proverbios 27:11 kubʼij: «Chatux ajnoʼj, nukʼojol, kbʼan kʼu na chwe chi sibʼalaj utz wech; jeriʼ kinkunik kʼo kintzelej na ubʼixik chke ri kkibʼan il patan chwe» kraj kubʼij ri keyoqʼon che.
15 At katkunik kachaʼo we kapatanij ri Jehová xuqujeʼ katux jun sukʼalaj rachiʼl. Jewaʼ riʼ kakʼutu che Satanás are jun bʼanal tzij. Weneʼ rajawaxik kakʼex jujun jastaq pa ri akʼaslemal rech katux rachiʼl ri Dios, are kʼu are laʼ ri más utz kabʼano. Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik, rumal che Satanás kubʼij che at katux ta sukʼ chuwach ri Jehová are chiʼ kariq kʼax. Areʼ kukoj uchuqʼabʼ rech kqanimaj ta ri Dios. ¿Jas kubʼano?
16. a) ¿Jas jastaq kukoj ri Satanás rech ri e winaq kkiya kan upatanexik ri Jehová? b) ¿Jas weneʼ kukoj ri Itzel rech kaya kan upatanexik ri Jehová?
16 Satanás kukoj kʼi jastaq rech kojux ta chi rachiʼl ri Dios. Jujun taq mul, kuya ri kʼax chqe junam rukʼ jun «koj kuraq uchiʼ» (1 Pedro 5:8). Kamay taj we ri e awachiʼl, afamiliares o nikʼaj chi winaq kkibʼij chawe che kawetaʼmaj ta chi chrij ri Biblia xuqujeʼ che kabʼan ta ri sukʼilal. Weneʼ kachomaj che ri Satanás tajin kubʼan kʼax chawe (Juan 15:19, 20).a Jujun taq mul, Satanás kujaluj ribʼ rukʼ «jun taqoʼn ajchikaj re saqil». Kraj kojusubʼu rech kqanimaj ta ri Jehová (2 Corintios 11:14). Jun chi jastaq che kukoj ri Satanás rech kqaya kan upatanexik ri Jehová are uchomaxik che kojkun ta che upatanexik ri Jehová (Proverbios 24:10).
CHANIMAJ RI E UTAQANIK RI JEHOVÁ
17. ¿Jasche kqanimaj ri Jehová?
17 Are chiʼ kqanimaj ri Jehová, kqakʼutu che ri Satanás are jun molol tzij. ¿Jas kojtowik rech kojnimanik? Ri Biblia kubʼij: «Chaloqʼoqʼej ri Ajawaxel ri aDios rukʼ ronojel awanimaʼ, rukʼ ronojel akʼaslibʼal xuqujeʼ rukʼ ronojel achuqʼabʼ» (Deuteronomio 6:5). Kqanimaj ri Jehová rumal che kqaloqʼoqʼej. Are chiʼ knimar ri qaloqʼoqʼenik che, kqaj kqabʼan ri kubʼij. Ri apóstol Juan xutzʼibʼaj: «Ri uloqʼoqʼexik ri Dios are ri kinimaxik ri kkibʼij ri e utaqomal. Ri e utaqomal man e al taj» o kʼax ta kibʼanik (1 Juan 5:3).
18, 19. a) ¿Jas jujun jastaq kubʼij ri Jehová che e utz taj? b) ¿Jasche qetaʼm che Jehová kubʼij ta chqe che kqabʼan jun jastaq che kojkun taj kqabʼano?
18 Jehová kubʼij chqe ri utz taj kqabʼano. Kariq jujun taq kʼutbʼal pa ri recuadro «Chawilaʼ rukʼ itzelal ri utz ta kril ri Jehová». Nabʼe weneʼ kachomaj che jujun chke wariʼ qas ta e itzel jastaq. Are kʼu, are chiʼ kasikʼij uwach ri textos che esam pa ri Biblia xuqujeʼ katchoman chrij, kawilo che nim ubʼanik kanimaj ri e utaqanik ri Dios. Xuqujeʼ weneʼ kawilo che kʼo jujun jastaq rajawaxik kakʼex pa ri akʼaslemal. Kʼi mul kʼax ubʼanik wariʼ. Are kʼu, we jeʼ kabʼano, kanaʼ riʼ ri jamaril xuqujeʼ ri kikotemal che kkinaʼ ri e sukʼ taq rachiʼl ri Jehová (Isaías 48:17, 18). ¿Jasche qetaʼm che kojkunik kqakʼex ri jastaq pa qakʼaslemal?
19 Jehová kʼo ta jumul kubʼij che kqabʼan jun jastaq che kojkun ta che ubʼanik (Deuteronomio 30:11-14). Areʼ are jun qastzij qachiʼl xuqujeʼ más retaʼm ri kqanaʼo chqawach oj. Retaʼm ri e utz qabʼantajik xuqujeʼ ri kojkun ta che ubʼanik (Salmo 103:14). Ri apóstol Pablo xubʼij ri e tzij riʼ che kuya qachuqʼabʼ: «Jik kʼut ri Dios chi man kuya taj kixkʼambʼejexik xaneʼ xaq xuwi ri kixkun che uqʼatexik uwach, kuya kʼu xuqujeʼ junam rukʼ ri kʼambʼejebʼal ri elebʼal» (1 Corintios 10:13). Qas qetaʼm che Jehová amaqʼel kuya qachuqʼabʼ che ubʼanik ri utz taq jastaq. Xuqujeʼ kuya chawe «ri nimalaj kunem» o chuqʼabʼ rech kachʼij ri kʼax (2 Corintios 4:7).
CHAWETAʼMAJ ULOQʼOQʼEXIK RI KULOQʼOQʼEJ RI DIOS
20. ¿Jas e ubʼantajik ri Jehová rajawaxik kqesaj uwach, xuqujeʼ jasche?
20 We kqaj kojux rachiʼl ri Jehová, xaq xiw ta kqaya kan ubʼanik ri jastaq che areʼ kubʼij che e utz taj. Kʼo más rajawaxik kqabʼano (Romanos 12:9). Ri e rachiʼl ri Dios kkiloqʼoqʼej ri kuloqʼoqʼej areʼ. Kkesaj uwach ri e ubʼantajik xuqujeʼ kkikʼut «loqʼoqʼebʼal [...], kekikotik, kʼo jamaril chkixoʼl kukʼ nikʼaj chik, kʼo kikochʼonik, chʼuchʼuj ri kanimaʼ, kkibʼanalaʼ toqʼobʼ, e jik pa ri kitzij, man kkinimarisaj ta kibʼ, xuqujeʼ ketaqan pa kiwiʼ chbʼil kibʼ» (Gálatas 5:22, 23). Rech kawetaʼmaj ri kibʼantajik ri e rachiʼl ri Dios, chasikʼij uwach Salmo 15:1-5.
21. ¿Jas katutoʼ rech kʼo abʼantajik che utz kril ri Dios?
21 ¿Jas katutoʼ rech kakʼut ri e utzalaj taq bʼantajik riʼ? Chawetaʼmaj ri kuloqʼoqʼej ri Jehová. Rumal laʼ, rajawaxik che amaqʼel kasikʼij xuqujeʼ kawetaʼmaj chrij ri Biblia (Isaías 30:20, 21). We kabʼan wariʼ, kkʼiy más ri aloqʼoqʼebʼal chrij ri Jehová. Xuqujeʼ, kubʼano che kawaj kanimaj.
22. ¿Jas kqariqo we kqanimaj ri Jehová?
22 Ukʼexik ri kʼaslemal junam rukʼ ukʼexik jun qʼeʼl atzʼyaq rech kkoj chi jun kʼakʼ. Ri Biblia kubʼij che rajawaxik kqakʼex ri ojer qakʼaslemal xuqujeʼ kqakoj ri kʼakʼ kʼaslemal (Colosenses 3:9, 10). Paneʼ kʼax ubʼanik, Jehová kutzujuj che kojutewchij we kqakʼex ri qakʼaslemal xuqujeʼ kqanimaj (Salmo 19:11). Chanimaj ri Jehová xa ta rumal che kʼo kawechbʼej pa ri petinaq, xaneʼ rumal che kaloqʼoqʼej rukʼ ronojel awanimaʼ. Rukʼ wariʼ, katkunik kakʼutu che ri Satanás are jun bʼanal tzij xuqujeʼ katkunik katux utzalaj rachiʼl ri Jehová.
a Wariʼ kraj ta kubʼij che ri Satanás kkunik ktaqan pa kiwiʼ ri e winaq rech kkibʼano che at kaya kan retaʼmaxik chrij ri Biblia. Are kʼu Satanás are «ri dios kech we qʼij junabʼ riʼ», xuqujeʼ ri Biblia kubʼij che ronojel ri uwach Ulew kʼo pa uqʼabʼ. Rumal laʼ kqamay taj che e kʼo jujun winaq kkikoj kichuqʼabʼ rech kqaya kan upatanexik ri Jehová (2 Corintios 4:4; 1 Juan 5:19).