Ciëlupaq y Patsapaq Biblia willakunqanqa ¿rasumpaku?
Bibliachö yachakunqantsik
Awmi. Ciencia libru mana karpis, ciëlupaq y Patsapaq Biblia willakunqanqa rasumpam. Kanan witsan ciëluta y Patsata estudiaqkuna niyanqanwanqa, Biblia ninqanqa igualmi kayan. Tsëmi ciëlupaq y Patsapaq Diospa Palabran ima ninqampita yachakushun.
Ciëluwan Patsaqa kamashqam (Genesis 1:1). Unë cuentukunaqa niyan, ciëluwan Patsaqa imëpis kashqantam, peru tsëchö mana imapis kanqantam. Babilonia nunakunanam niyaq, ciëlutawan Patsata ruraq dioskunaqa ishkë qochapita yarqamushqa kayanqanta. Y wakinnam cuentakuyan, ciëluwan Patsaqa juk jatun runtupita yurishqa kanqanta.
Ciëluchö y Patsachöqa imëkapis shumaq patsätsishqam kayan, tsëmi cada junaq shumaq kawakuntsik (Job 38:33; Jeremïas 33:25). Tsënö kaptimpis wakin cuentukunaqa niyan, munëninkunata mana rurashqa dioskuna mana allikunata ruramanqantsikta y llakitsimanqantsiktam.
Patsaqa mana ima kaqchömi këkan (Job 26:7). Unë nunakunaqa creiyaq, Patsantsik plänu kanqantam. Y juk jatun nuna o animal tsararanqantam niyaq, tsë animalkunaqa juk törunö o juk tortüga kanqantam niyaq.
Mayukuna y pukyukunaqa kan tamyaptin, qajapa kaptin y runtuptinmi, y tsëkunaqa ciëluman chan Inti o Rupay lamarta qoñötsiptinmi (Job 36:27, 28; Eclesiastes 1:7; Isaïas 55:10; Amos 9:6). Unë Grecia nunakunaqa niyaq, mayukunaqa patsa rurimpita yarqamoq yakupita kanqantam. Y tsënö kanqantaqa unëpam creiyarqan.
Watakuna pasanqanmannömi jirkakunaqa yuriyämun y illakäyampis; kanan witsan rikanqantsik jirkakunaqa yaku rurinchömi kayarqan (Salmus 104:6, 8). Tsënö kaptimpis, wakin cuentukunaqa niyan dioskuna rurayanqannölla jirkakuna këkäyanqantam.
Imëkachöpis limpiu karqa manam qeshyashuntsu. Teyta Diosqa israelïtakunata mandarqan juk nunapa ayanta yatarqa makinkunata paqakuyänampaq o awikuyänampaq, muyakoq qeshyayoqkunawan mana juntu kayänampaq y ismaninkunata allpawan tsapäyänampaqmi (Levïticu 11:28; 13:1-5; Deuteronomiu 23:13). Tsënö kaptimpis, unë witsan Egiptu nunakunaqa jampikuyänampaqmi nunakunapa ismaninkunata utilizäyaq.
Bibliapaq mana allikunata niyanqan
Ciëlupaq y Patsapaq Bibliachö willakunqan rasumpa mana kanqantam yachaq nunakunaqa niyan. Peru Bibliapita shumaq yachakurqa mana tsënö kanqantam rikäshun. Bibliapaq ima niyanqanta yachakurishun.
Ima niyanqan: Bibliachöqa nin, Teyta Dios ciëlutawan Patsata joqta paqas y joqta junaqllachö kamashqa kanqantam.
Rasumpa kaq: Bibliachöqa willakun, Teyta Dios ciëlutawan kë Patsata unëna kamashqa kanqantam (Genesis 1:1). Tsënö kaptimpis, Genesis librupa juk kaq capïtulunchöqa manam nintsu ëka tiempu rurashqa kanqanta. Genesis 2:4-chö “junaq” nirqa manam paqas y junaqpaqtsu parlëkan, sinöqa juk tiempupaqmi.
Ima niyanqan: Bibliachöqa nin, Intita o Rupayta manaraq kamar Teyta Dios plantakunata kamashqa kanqantam. Peru mana Intiwanqa manam verdirëpa verdirar plantakuna kanmantsu karqan (Genesis 1:11, 16).
Rasumpa kaq: Bibliachöqa nimantsik, manaraq plantakunata kamar Teyta Dios “ciëluta” kamanqantam. Ciëluta kamarqa qoyllurkunata, killata, Intita o Rupaytam kamarqan (Genesis 1:1). Punta “junaqchö” Inti kashqana kaptimpis, pukutaraptinmi allillaqa rikakurqantsu. Peru kima kaq “junaqchöqa” ciëlu chipyëpam kichakärirqan, y Inti kaptinmi plantakunaqa shumaq winayarqan (Genesis 1:3-5, 12, 13). Tsëpitanam, Intiqa mas rikakärirqan (Genesis 1:16).
Ima niyanqan: Bibliachöqa nin, Inti o Rupay Patsapa lädumpa tumanqantam.
Rasumpa kaq: Eclesiastes 1:5-chömi (Teyta Diospa Willakïnin [TDW]) nimantsik: “Intiqa patsa waräriptin yarqaramun y tardipanam jeqarkun. Yapë yarqamunanllapaqmi kashqanman kutikun”. Bibliachö tsënö nirqa Intita patsapita rikanqantsikpaqmi parlëkan, y kë Patsapitaqa Inti kuyunqantanömi rikantsik. Tsëmi nunakunaqa niyan “Inti yarqamunqanta” y “Inti jeqanqanta”. Peru rasumpa kaqchöqa, Patsam Intipa lädumpaqa tuman.
Ima niyanqan: Bibliachöqa nin, Patsa plänu kanqantam.
Rasumpa kaq: Bibliachö Patsapa “lädumpaq” parlar y ‘patsapa chuskun lädumpaq’ parlarqa, manam Patsa plänu kanqantatsu rikätsikun. Tsëpa rantinqa, “patsapa mas karu” kuchumpaq o entëru Patsapaqmi parlëkan (Hëchus 1:8). Tsënöllam ‘inti yarqamunan lädupita y inti jeqanan lädupita, y uma kaq lädupita y ura kaq lädupita’ parlarpis, Patsa plänu kanqantatsu rikätsikun. Kanan musyanqantsiknöpis Patsantsikqa redondum (Isaïas 11:12; Lücas 13:29).
Ima niyanqan: Bibliachöqa nin, juk redonduta kimapa multiplicänapaqmi. Peru juk redondutaqa manam kimapatsu multiplicänantsik, sinöqa 3.1416.
Rasumpa kaq: 1 Rëyes 7:23, (TDW) y 2 Crönicas 4:2 willakunqanqa rikätsimantsik, “broncipita fundipa lamar[qa]” chusku metru pullan kanqantam. Y ‘kuchunta tumariq mediyaptinqa karqan chunka kima metru pullanmi’. Peru Bibliachöqa manam nintsu, tsë broncipita rurashqa lamarta waqtapa o ruripa mediyanqanta.