Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq reunionchö yachakunapaq këkunata leyishun
ENËRU 4-10
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | LEVÏTICU 18, 19
“Mana alli rurëkunata melanäshun”
¿Imanötaq Satanaspa trampampita cuidakushwan?
Tsë nacionkunachö nunakuna melanëpaq rurëkunata rurëkäyanqantam Jehoväqa israelïtakunata musyatsirqan, y kënömi nirqan: “Pushëkäyanqaq Canaan markaman chärirpis tsëchö nunakunapa costumbrinkunataqa ama rurayankitsu [...]. Tsëmi täräyanqëki patsaqa rakchatashqa këkan, y mana allita rurayanqampitam castigashqa kayanqa”. Jehovä Diospaqqa cananeu nunakuna rurayanqankunaqa alläpa melanëpaqmi karqan, tsëmi israelïtakuna këkäyanqan markaqa melanëpaq rurëkunawan rakchatashqa këkanqanta nirqan (Lev. 18:3, 25, NM).
Jehovämi markantaqa pushëkan
13 Wakin nacionkunapa mandakoqninkunaqa, nunakunapa ushakaq yachëninkunamannöllam imatapis rurayaq. Tantiarinapaq, Canaan nacionchö täraq nunakuna y mandakoqkunaqa, alläpa mana allikunatam rurayaq. Majankunawannömi animalkunawan, ollqu pura o warmi pura o kastankunawan pununakur ruranakuyaq. Jina imäginkunata adorarmi wamrakunata kayayaq (Lev. 18:6, 21-25). Jinamampis, Babiloniachö y Egiptuchö mandakoqkunapaqa, manam Diospa markampanötsu limpiu kayänampaq mandakïninkuna kayäpurqan (Nüm. 19:13). ¡Imanö jukläyam kayarqan Jehoväta mana jaqipa sirweq pushakoqkunaqa! Pëkunaqa, nunakunatam yanapayarqan Jehoväta munanqannö adorayänampaq, limpiu kayänampaq y oqllanakur lluta ruranakï jutsaman mana ishkiyänampaq. Markanta Jehovä pushëkanqanqa, clärum këkarqan.
w14-S 1/7 päg. 7 pärr. 2
Mana alli ruraqkunata, ¿imatatan Dios ruranqa?
Diosnintsik ninqankunata mana cäsukur mana alli rurëkunata dejëta mana munaqkunataqa, ¿imatan pasanqa? Bibliachömi kënö nin: “Jutsata mana ruraq nunakunaqa Teyta Dios qoykuyashqan [o äninqan] nacionchö atska watam yamë kawakuyanqa”; peru mana alli ruraq “aksë nunakunaqa y Diosta änirir mana cumpliqkunaqa mana mäkïllatam wanuyanqa” (Proverbius 2:21, 22). Mana alli rurëkuna manana kaptinqa allinam kawakushun. Awmi, ichikllapa ichikllapam llapantsikpis chipyëpa sänuna y alli ruraqna kashun (Romänus 6:17, 18; 8:21).
Imata yachakunqantsik
w06-S 15/6 päg. 22 pärr. 11
“Leynikikunataqa llapan shonqüwanmi kuyä”
11 Moises qellqanqan leykunata mandakurmi Jehovä Diosqa rikätsikurqan sirweqninkunata kuyanqanta. Israelïtakunatam nirqan, muruyanqankunata kuchun kuchumpita mana cosechayänampaq ni yapë mana kutipayänampaq, tsënöpa quedanqan kaqkunata waktsa kaqkuna ëllukuyänampaq. Jehovä tsënö mandakunqanwanqa rikätsikurqan waktsakunapaq, juk nacion nunakunapaq, teytannaq kaqkunapaq y viuda kaqkunapaq yarpachakunqantam. Tsëmi pillapis mañapakur pureqtsu (Levïticu 19:9, 10; Deuteronomiu 24:19-22; Salmus 37:25).
ENËRU 11-17
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | LEVÏTICU 20, 21
“Jehoväqa pë munanqannö kawakunantsiktam munan”
w04-S 15/10 päg. 11 pärr. 12
Qamqa, ¿Shumaq Patsachö këta munankiku?
12 Shumaq Patsachö kawëta munarqa, israelïtakunata Jehovä ninqantam cäsukunantsik. Pëkunatam nirqan, mandanqankunata cumplirqa äninqan markakunachö täräyänampaq kaqta (Deuteronomiu 11:8). Y tsëllapaqmi Levïticu 20:22, 24 kënö nin: “Leynïkunatawan mandamientükunata llapanta cumpliyanki. Cumpliyaptikiqa qoykuyänaqpaq kaq nacionpita manam pipis qarquyäshunkitsu. Qamkunatam änikäyaq tsë nunakuna täräyanqan markakuna herenciëkikuna kanampaq. Tsë markakunachöqa lichipis mielpis yakunöran atska këkan”. Jehovä äninqan markakunachö kawayänampaqqa Jehovä Diostam cäsukuyänan karqan. Y Diosta mana cäsukushqa kayaptinmi, Babilonia nacion nunakuna ushakätsiyarqan y wakinkunata prësu apakuyarqan.
it-1-S päg. 1119
Herencia
Bibliachö herenciapaq parlarqa, pipis wanukurnin familiankunapaq o pipaqpis dejanqankunapaqmi parlëkan. Y höraqa parlan wamrankuna o mëqan familiampis teytankunanölla kayanqampaqmi. Hebreu idiömachö na·jal nirnin herenciapaq parlarqa, herenciata chaskiyanqampaq o teytakuna wamrankunata, willkankunata o kastankunata herenciata dejapunqampaqmi parlan (Nü 26:55; Eze 46:18). Ya·rasch palabraqa “herencia chaskeq” ninanmi, peru masqa rikätsikun mana chaskinampaq këkarpis chaskinqantam (Ge 15:3; Le 20:24). Y guërraman ëwaq soldädukunapaq parlarqa rikätsikun, “imatapis mälas apakuyanqampaq o pitapis mëpitapis qarquyanqampaqmi” (Dt 2:12; 31:3). Griëgu idiömachö herenciapaq kle·ros neq palabraqa, mas unëqa “suerti” ninanmi karqan, tsëpitanam “chaskeq” ninan karqan, y tsëpitaran “herencia” ninan karqan (Mt 27:35; Hch 1:17; 26:18).
it-2-S päg. 579 pärr. 5
Pishqukuna
Noëqa Diluviu pasariptinmi “püru kaq” pishqukunata y animalkunata pishtarkur Jehovä Diospaq altarchö kayarqan (Ge 8:18-20). Tsëpita witsëpam Jehoväqa permitirqan pishqukunata mikuyänanta, peru yawarnintaqa mana mikuyänampaqmi mandakurqan (Ge 9:1-4; igualaratsi Le 7:26; 17:13). Tsë witsampaq Bibliachö “püru kaq” pishqukuna nirqa, itsachi parlëkan altarchö kayayänan kaq pishqukunapaq, y mëqan kaq pishqukuna kayana kanqanta itsachi kikin Jehovä sirweqninkunata musyatsirqan. Ima pishqukuna “impüru” kanqan y mana mikuna kanqanqa leykunata Moises qellqanqan witsanran musyakarqan (Le 11:13-19, 46, 47; 20:25; Dt 14:11-20). Bibliachöqa manam willamantsiktsu imanö kaq pishqukuna “impüru” kanqanta y imanir altarchö mana kayayänampaq kaqta. Tsënö karpis, “impüru” nirqa, masqa parlaq wanushqa animalkunata mikoq tukuy niraq pishqukunapaqmi. Wakin animalkunata o pishqukunata mana mikuyänampaq mandakoq leyqa, Jesuswan apostolninkuna mushoq conträtuta ruranqampita witsëpam välirqannatsu. Juk kutichömi Pëdruta Diosnintsik nirqan, llapan animaltapis mikuyta puëdinqanta (Hch 10:9-15).
Imata yachakunqantsik
it-1-S päg. 562, pärr. 1
Qarankunata roqukuyanqan
Moises qellqanqan leyqa mandakoq, wanupakurnin juk nacion nunakunanö qarankunata mana roqukuyänampaqmi (Le 19:28; 21:5; Dt 14:1). Tsëtaqa israelïtakunata Dios mandarqan, sirweqnin kayänampaq y jukläya kayänampaq akrashqa karmi (Dt 14:2). Tsëmi tsë costumbrikunataqa rurayänantsu karqan. Jinamampis, wanushqakunaqa chipyë ushakäriyanqanta musyëkar y Jehovä kawaritsimunampaq kaqta musyëkarqa manachi tsëta rurayanmantsu karqan (Da 12:13; Heb 11:19). Y manam tsëllatsu, tsënö mana roqukurqa o mana dañakurqa Jehovä Dios munanqannö cuerpunkunata respetayanqantam rikätsikuyaq.
ENËRU 18-24
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | LEVÏTICU 22, 23
“¿Imanirtan musyanantsik Israelchö fiestakuna imanö kanqanta?”
it-1-S päg. 934
Levadürannaq Tantata Mikuyänan fiesta
Levadürannaq Tantata Mikuyänan fiesta qallanan junaqqa säbaduchönöllam ima trabäjutapis rurayaqtsu. Waränin 16 de Nisan junaqmi, punta yarqoq cebädata, mandakoq kaq sacerdötiman juk manöjuta apayaq. Manaraq tsë fiesta kaptinqa, manam puntata cosechayanqan gränukunataqa mikuyaqtsu, ni tantata rurayaqtsu ni ankayaqtsu. Mandakoq kaq sacerdötiqa, Teyta Diospaqmi juk manöju cebädata ishkan makinwan pallarkur wakman këman kuyutseq. Y juk watayoqllaraq sänu mallwa üshatam, ichiklla aceitiwan llushishqa gränukunatawan y vïnutawan Teyta Diospaq kayaq (Le 23:6-14). Diosnintsik äninqan markakunaman manaraq chäyanqan witsanqa manam Dios mandakurqantsu gränukunata o harinata altarchö kayayänampaq, tsëpita tiempuwanran sacerdötikunaqa Jehovä mandakuptin tsëta rurayarqan. Tsë fiestachöqa manam llapan israelïtakunapa jutinkunallachötsu ofrendata rurayaq, sinöqa cada familia o cada israelïtam imankunapis kapunqampita agradecikur ofrendata apayaq (Ex 23:19; Dt 26:1, 2).
¿Imanirtaq levadürannaq tantata mikuyänan karqan? Moisesta mandanqannöllam tsë fiestachöpis israelïtakunaqa levadürannaq tantata mikuyänan karqan (Exodu 12:14-20). Exodu 12:19 kënö nin: “Tsë qanchis junaqyaqqa wayikikunachö levadüra ama kanqatsu”. Y Deuteronomiu 16:3 kënö nin: “Egiptupita papänikikuna apurädu yarqayämunqanta yarparmi, qanchis junaqpa levadürannaq tantata mikuyänëki”. Tsëmi, israelïtakunaqa cada wata yarpäyaq Egiptupita ras yarqurnin levadürannaq tantata rurayanqanta (Ex 12:34). Y kikin Jehovämi kënö nirqan: “Tsënöpam imëpis mana qonqëta yarparäyanki Egiptupita yarqayämunqëkita”. Jehoväta agradecikuyänampaqmi punta kiman o kimsan fiestakunataqa israelïtakuna rurayarqan (Dt 16:16).
it-2-S päg. 631 pärr. 1
Pentecostes fiesta
Punta cosëcha trïgupitaqa cebädapita jukläyam tantata rurayaq. Chusku kïlunö harinapitam levadürayoq ishkë tantata rurayaq. Wayinkunachö mikuyänampaq tantata rurayanqannöllam rurayaq y manam ofrendapaq rurayanqannötsu (Le 23:17). Y tsë tantakunatawan juntum kayana sacrificiuta Jehoväta qarayaq. Tsënöllam, Jehoväpa rikëninchö alli kayänampaq ishkë üshata ofrendapaq apayaq. Sacerdötiqa ishkë tantata y üshapa ëtsanta makinman churëkurmi wakman këman kuyutseq. Y tsëta rurar usharirnam sacerdötiqa tsëkunata mikuyta puëdeq (Le 23:18-20).
¿Jehoväpa markan avansanqanmannöku ëwëkantsik?
11 Jehoväpa markanqa biennintsiktam munan, tsëmi kutin kutin yarpätsimantsik Pablu kënö consejakunqanta wiyakunapaq: “Jucnintsic jucnintsic yanapanacur cuyanacur alli rureta tïrashun. Diosta alabanantsic wayicho imepis ellucashun ama waquincunanoqa mana ewashpa quecashuntsu. Antis jucnintsic jucnintsic callpata qonacur quecashun, Teytantsic Jesucristu prontuna cutimunanpaq caqta yarpäcurcur” (Heb. 10:24, 25, Teyta Diospa Mushoq Testamentun). Diosta adorayänampaq israelïtakuna ëllukarmi (qorikarmi), Diospa kaqchö sinchiyäyaq. Tsënö rurayanqanqa kushikïpaqmi kaq. Tantiyarinapaq, pensarishun Nehemïas kawanqan witsan Ramäda wayikunapa fiestanta rurayanqankunaman (Ex. 23:15, 16; Neh. 8:9-18). Kanan witsankunapis tsënö kushikïtam sientintsik reunionkunaman y asamblëakunaman ëwarnin. Alleq provechashun tsëkunata, porqui Diospa kaqchö sinchi kanapaq y kushikunapaqmi yanapamäshun (Tïtu 2:2).
Imata yachakunqantsik
Llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwishun
3 Llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwi ninanqa imëkachöpis pë nimanqantsikta cäsukïmi. Hebreu idiömachö tsëpaq parlarqa rikätsikun imapis entëru, llapan y sänu kanqampaqmi. Por ejemplu, Moises escribinqan Leychöqa, israelïtakuna Jehoväpaq pishtashqa ofrendakunata rurarqa, animalkuna sänu kanampaq kaqtam nirqan (Lev. 22:21, 22). Tsëmi Diospa sirweqninkunaqa, juk animalpa chakin, rinrin y nawin mana kaptinqa pishtashqa ofrendata rurëta puëdiyaqtsu (Mal. 1:6-9). ¿Imanirtaq Jehoväqa llapan shonquntsikwan sirwinantsikta munan? Maslla entiendinapaq këllaman pensarishun. Juk frütata rantirqa manam ismushqata o mana allitaqa munantsiktsu, sinöqa entëruta y sänutam. Jina tsënöllam Jehovä Diosnintsikpis llapan shonquntsikwan sirwinantsikta munan.
ENËRU 25-31
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | LEVÏTICU 24, 25
“Libri Tikrana Wata”
it-2-S päg. 228
Libri kë
Diosqa libri kanantsiktam munan. Jehovämi Egiptuchö israelïtakuna sufrikäyaptin jipimurqan, y mandanqankunata wiyakuyaptinqa imankunapis mana faltanampaq kaqtam nirqan (Dt 15:4, 5). Rey Davidpis Jerusalenchöqa imëkapita libri karnin ‘yamë kawakuyanqantam’ nirqan (Sl 122:6, 7). Tsënö kaptimpis, familianta mantenita manana puëdeq kaqkunaqa, qellëta tarinampaq juk nunapa esclävun këta puëdiyanqantam Leyqa neq. Y qanchis watapana esclävunö trabajashqa karqa librina këta puëdinqantam neq (Ex 21:2). Libri Tikrana Watachöqa, llapan esclävu kashqa kaqkunam librina këta puëdiyaq (cada 50 wata pasariptin). Y tsë watachömi llapan israelïtakunata chakrankunata kutitsiyaq (Le 25:10-19).
it-1-S päg. 1120 pärr. 3
Herencia
Wamrankunapaq y willkankunapaq kanan kaptinmi israelïtakunaqa chakrankunata rantikuyaqtsu, sinöqa imëka arrendaq cuentallam rantikuyaq. Ëka cosëchata jipiyänampaq kaqta rikëkur y Libri Tikrana Wata chänampaq ëka watallana pishinqanta rikëkurmi chakrankunapa chaninta churayaq. Y Libri Tikrana Wata chäriptinqa duëñuntam kutïkatsiyaq (Le 25:13, 15, 23, 24). Tsënöllam Jerusalenpa waqtankunachö o estanciankunachö wayikunawampis rurayaq. Peru pillapis kikin Jerusalen markachö wayinta rantikïkur ëllukïta o qorikuyta munarqa, rantikunqampita juk watallachömi yapë rantir ëllukunan karqan. Tsënö mana rurarqa wayinnaqnam quedareq. Y levïtakunaqa, herenciankuna mana kayäpuptinmi, wayinkunata rantikurpis imëpis puëdiyaq yapë rantirnin ëllïta o qorikuyta (Le 25:29-34).
it-2-S päg. 149 pärr. 2
Libri Tikrana Wata
Libri Tikrana Wataqa yanapakoq llapankunapapis wanayanqankuna kayäpunampaqmi, tsënöpam ni waktsa ni rïcupis kayarqantsu. Tsë witsanchöqa llapankunam trabajarnin y kayäpunqankunawan nacionninkuna alli kanampaq yanapakuyaq. Y murukuyanqankunachö Jehovä bendiciptin y imëkata yachatsiptinmi llapan israelïtakuna alli kawakuyaq. Peru tsëpaqqa Jehovä mandanqankunatam llapanta cäsukuyänan karqan (Isa 33:22).
Imata yachakunqantsik
¿Pï kanqëkitapis musyariyänampaqqa vengakunëkiraqku?
Huk israelita, israelita mayinta maqar nawinta pashtarapuptenqa, Ley nenqannömi juezkuna castigayaq. Tsëmi nawin pashtashqa israelita, maqaqnimpita o familiampita kikintsu vengakoq. Tsëpa rantenqa, maqaqninta juezkunaman qayatsiyänampaqmi Leyqa mandakoq. Llapanmi musyayaq nuna mayinta imatapis rurarqa tsënölla rurashqa kayänampaq kaqta, tsëmi vengakïta ashiyaqtsu. Peru kë Leyqa manam tsëllapaqtsu karqan.
FEBRËRU 1-7
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | LEVÏTICU 26, 27
“¿Imatatan ruranantsik Jehovä bendicimänapaq?”
w08-S 15/4 päg. 4 pärr. 8
Ama ashishuntsu “mana väleq kaqkunata”
8 ¿Imanirtan imëkayoq këta munëqa santukunata adoraq cuenta kanman? Këllaman pensarishun: unë Israel markachöqa juk jatun rumiwanqa perqakunata o wayikunatam rurëta puëdiyaq. Peru tsë rumiwan santukunata rurayaptinqa, wakinkunaqa Jehoväpa rantinmi tsë santutana adorar qallëkuyanman karqan (Lev. 26:1). Kanan witsampis qellëqa yanapamantsikmi wananqantsikkunata rantinapaq y Jehoväta sirwinapaq (Ecl. 7:12; Lüc. 16:9). Peru Jehoväta sirwinantsikpa rantin qellëllatana ashir kakushqaqa santukunata adorëkaq cuentam kanman (leyi 1 Timoteu 6:9, 10). Kanan witsanqa qellëllatanam nunakunaqa ashikuyan, tsëmi noqantsikqa tsëpita cuidakunantsik (1 Tim. 6:17-19).
it-2-S päg. 1096 pärr. 8
Respetakunantsikmi
Moisesqa respetashqa nunam karqan. Pëtaqa imëkatam Jehovä ruratsirqan y yachatsirqan, tsëmi Jehoväman markäkoq o yärakoq israelïtakunaqa Moisesta respetar (heb. moh·rä) cäsukuyaq (Dt 34:10, 12; Ex 19:9). Y musyayaqmi pëkunata yanapanampaq Jehovä utilizanqanta. Israelïtakunaqa Diospa sagrädu toldu wayintapis respetayaqmi (Le 19:30; 26:2). Peru, ¿imanötan respetayanqanta rikätsikuyaq? Jehoväta kikin munanqannö sirwirnin y mandakunqanta cäsukurmi.
w91-S 1/3 päg. 17 pärr. 10
Jehovä Dios yanapamashqam yamë kantsik
10 Jehovämi israelïtakunata kënö nirqan: “Leynïkunatawan mandamientükunata cumpliyaptikiqa tamyatapis tiempunchömi tamyatsimushaq. Chakrachö mikïpis montikunapis allim wayunqa. Nacionnikikunachö alli kawakurmi yamëlla punukuyanki. Noqam mikukuq chucaru animalkunapita y guërrapitapis tsapäyashqëki. Mëpa ëwayaptikipis qamkunawanmi këkäshaq. Noqam qamkunapa Diosnikikuna imëpis kashaq. Qamkunam kuyanqä nunakuna kayanki” (Levïticu 26:3, 4, 6, 12). Israelïtakunaqa chikeqninkunapita Jehovä Dios cuidaptinmi yamë kawakuyaq, imëkankunapis kayäpoq y kikin Dioswampis amïgu kayaq. Tsënöqa imëpis kawakuyänan karqan Jehovä Dios mandanqankunata cäsukurllam (Salmus 119:165).
Imata yachakunqantsik
it-2-S päg. 657
Qeshyakuna
Dios mandakunqankunata mana cäsukurmi mana allikunapa pasayarqan. Diosqa, mandakunqankunata israelïtakuna mana wiyakuyaptinqa, feyu qeshyakunawanmi castiganan karqan (Le 26:14-16, 23-25; Dt 28:15, 21, 22). Bibliaqa rikätsikun alli saloryoq këqa y Diosnintsikta alli sirwiqa Jehoväpa bendicionnin kanqantam (Dt 7:12, 15; Sl 103:1-3; Pr 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Rev 21:1-4). Y qeshyapäkïman y mana alli rurëkunamanqa jutsa ruraq kanqantsikmi chätsimantsik (Ex 15:26; Dt 28:58-61; Isa 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Jn 5:14). Diosnintsikqa, mandakunqanta mana wiyakuyanqampitam Miriamta, Uzïasta y Guehazïta lepra qeshyëwan castigarqan (Nü 12:10; 2Cr 26:16-21; 2Re 5:25-27). Tsënö kaptimpis, wakinkunaqa qeshyayaq jutsasapa kayanqanrëkur o mana alli ruraq kayanqanrëkurmi. Bibliachö ninqannömi mana allita ruraqkunaqa imëka mana allikunaman chäyan y sufriyan (Gäl 6:7, 8). Lluta purikoqkunapaqmi apostol Pablu kënö nirqan: “Diosqa jaqirirqan shonqunkuna munanqanmannö melanëpaq rurëkunata rurakuyänanta, tsënöpa kikinkunalla cuerpunkunata deshonrayänampaq, [...] tsëmi kikinkuna mana alli rurëninkunapita castïguta chaskiyarqan” (Ro 1:24-27).
FEBRËRU 8-14
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | NÜMERUS 1, 2
“Jehoväqa sirweqninkunatam shumaq yanapan”
w94-S 1/12 päg. 9 pärr. 4
Diosta adorayänan sitiu
4 Israelïtakuna täräyanqan sitiuta karupita rikashqa karqa, mëtsika toldu wayikunata, shumaq qaqëllapa y grüpu grüpu këkaqtachi rikashwan karqan. Y juk kasta kaqmi uma läduchö kayarqan, juk kastakunanam ura kaq läduchö, juk kastakunanam inti (rupay) yarqamunan läduchö y juk kaqnam inti jeqanan läduchö karqan. Y Diospa sagrädu toldu wayinta mas sercapita rikarninqa, rikashwanmi karqan tsë lädunchö chusku kastakuna kayanqantapis. Diospa sagrädu toldu wayimpa lädunchö këkaq chusku kastakunaqa Levïta castapitam kayarqan. Diospa sagrädu toldu wayinqa chöpichömi karqan y lädunkunapam tsapararqan (Nümerus 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Exodu 35:10).
it-1-S päg. 403 pärr. 1
Israelïtakunapa toldu wayinkuna
Israelïtakunaqa mëtsika toldu wayikunachömi täkuyaq. ¿Ëkataq llapan israelïtakuna kayarqan? Guërrachö pelyë yachaq ollqukunallam kayarqan 603.550, y warmikuna, wamrakuna y edäna israelïtakunaqa manam yupashqatsu kayarqan. Pëkunawanmi mana Israel nunakunapis atskaq kayarqan, y levïtakunanam 22 milnö kayarqan. Llapankunaqa 3 millonpitapis maschi kayarqan (Ex 12:38, 44; Nü 3:21-34, 39). Jericö sitiupa tsimpanchö Moab pampakunaman chärirqa, ‘Bet-jesimotpita Abel-sitimyaq’ kayanqantam Bibliachö nin (Nü 33:49).
Imata yachakunqantsik
it-1-S päg. 1231
Inscribikuyanqan
Cënsutaqa rurayaq jutinta, ima kastapita kanqanta y pipa wayinchö täranqanta qellqarmi. Tsënöqa censayaq impuestunkunata pagakuyänampaq, guërraman ëwayänampaq o levïta kasta kayaptinqa Diospa sagrädu toldu wayinchö trabajayänampaq ima cargumampis churayänampaqmi.
FEBRËRU 15-21
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | NÜMERUS 3, 4
“Levïtakunapa trabäjunkuna”
it-2-S päg. 890 pärr. 1
Sacerdöti
Moises qellqanqan leykunachö. Egiptu nunakunapa mayor turinkunata wanutsinqanchömi, Jehoväqa israelïtakunapa mayor tsurinkunata pëpaqna kayänampaq akrarqan (Ex 12:29; Nü 3:13). Jehoväpa akrashqan karninmi sagrädu toldu wayinchö sacerdöti kayänan karqan o täpakur trabajayänan karqan. Tsënö kaptimpis, Jehoväqa mandakurqan 12 kastakunachö mayor tsurinkunapa rantin (Josëpa wamrankuna Efrain y Manasesqa ishkë kastanömi yupashqa kayarqan), Levïpa kastankunalla sagrädu toldu wayinchö trabajayänampaqmi. Censuta rurarmi yupayarqan israelïtakunapa mayor tsurinkunata, y ollqu kaq levïtakunapita 273 mas kayanqantam yupariyarqan. Tsëmi cada tsurinkunapita 38 sölistanö pagakuyänampaq Jehovä nirqan. Tsë qellëtaqa Aaronta y tsurinkunatam qoyarqan (Nü 3:11-16, 40-51). Manaraq tsënö pagakuyaptinmi Levïpa kastankunapita Aarontawan tsurinkunata sacerdöti kayänampaq Jehovä churarqan (Nü 1:1; 3:6-10).
it-2-S päg. 213
Levïtakuna
Trabäjukuna. Levïtakunaqa kayarqan Levïpa kiman o kimsan tsurinkunapa wamrankunam: Guersonpa (Guersompa), Cohatpa y Merarïpa wamrankuna (Ge 46:11; 1Cr 6:1, 16). Llapan levïtakunatam Diospa sagrädu toldu wayin lädunchö täräyänampaq churayarqan: Aaronpa familian cohatïtakunatam inti yarqamunan läduman; wakin cohatïtakunatam ura kaq läduman; guersonïtakunatanam inti jeqanan läduman y merarïtakunatanam uma kaq läduman (Nü 3:23, 29, 35, 38). Pëkunallam israelïtakuna mëpa ëwayaptimpis sagrädu tolduta paskarir apayaq. Mëman chäyaptimpis sagrädu toldutaqa pëkunallam sharkatsiyaq. Juk lädutana ëwakuyänampaqna kaptinqa, Aaronwan tsurinkunam ‘Lugar Santutawan’ ‘Lugar Santïsimuta’ rakeq cortïnata jorqarir “Pactu Baúlta” y llapan sagrädu kaqkunata wankur alistapakuyaq. Coatïtakunam tsë sagrädu cösaskunata apayaq. Guersonïtakunanam tsë toldupa tëlankunata, cortïnankunata y watunkunata apayaq. Y merarïtakunanam, sagrädu toldupa marcunkunata, travisninkunata, parantinkunata y jawiränankunata apayaq (Nü 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9).
it-2-S päg. 214 pärr. 2
Levïtakuna
Moises kawanqan witsanchöqa, 30 watata cumplirir-raqmi Diospa sagrädu toldu wayinta y tsëchö sagrädu kaq cösaskunata apar yanapakuyaq (Nü 4:46-49). Wakin rurëkunataqa 25 watayoqna karqa rurëta puëdiyaqnam, peru Diospa sagrädu toldu wayinta apëchöqa 30 watayoqraqmi trabajar qallayaq (Nü 8:24). Rey Davidmi kënö nirqan: “Kuyamaqnintsik Teyta Diosmi yanapamarquntsik yamëna kawakunantsikpaq. Pëmi Jerusalénchö imëyaqpis täranqa. Tsëmi levitakuna Tinkuna Tolduta y tsëchö kaqkunata mëmanpis apayanqanatsu”. Tsëmi levïtakunaqa 20 watayoqna karqa imëkata rurarna trabajayaq. Y levïtakunaqa 50 watayoqna kayanqanyaqmi Diospa sagrädu toldu wayinchö trabajayaq (Nü 8:25, 26; 1Cr 23:24-26). Wakin israelïtakunata yachatsiyänampaqmi, levïtakunaqa Leykunata alli estudiayaq (1Cr 15:27; 2Cr 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9).
Imata yachakunqantsik
w06-S 1/8 päg. 23 pärr. 13
Diosta respetar mandamanqantsikkunata cäsukushun
13 Mana allikunapa pasëkaptinmi Jehovä Diosqa Davidta yanaparqan, tsëmi Davidqa Jehovä Diosta mas respetarqan y masna pëman markäkurqan o yärakurqan (Salmus 31:22-24). Peru kima (kimsa) kutichömi manana respetarnin mana cäsukunqanrëkur mana allikunapa pasarqan. Pactu Baulta katarkur o umbrurkur apayänampaqmi Jehoväqa mandakurqan, peru juk kutichöqa carrëtawanmi apayarqan, tsëmi jeqanampaq këkaptin Uzah tsarita munanqanchö wanurirqan. Uzahqa mana allitam rurarqan, peru tsëqa pasakurqan Dios mandakunqanta David mana cäsukunqanrëkurmi. Rikanqantsiknöpis Jehoväta respetar cäsukuymi mas alliqa (2 Samuel 6:2-9; Nümerus 4:15; 7:9).
FEBRËRU 22-28
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | NÜMERUS 5, 6
“Nazareukunapitaqa, ¿imatatan yachakuntsik?”
it-2-S pägk. 467; 468 pärr. 1
Nazareu
Nazareu kayänampaq änikoqkunaqa: 1) Manam vïnuta ni ima washkutapis upuyaqtsu. Tsënöllam upuyaqtsu üvaspita rurashqa vinagrita ni üvaspa yakuntapis ni kikin üvastapis mikuyta puëdiyaqtsu. 2) Manam aqtsankunatapis rutukuyaqtsu. 3) Y manam teytan, maman, wawqinkuna, paninkuna o pï wanuptimpis ayanta yatëta puëdiyaqtsu (Nü 6:1-7).
Nazareu kayänampaq änikuyanqan. Kënömi Leyqa neq: “Mëqan ollqupis o mëqan warmipis Nazareo kananpaq Teyta Diosta änirqa Nazareo kananpaq Teyta Diosta äninqanta cumplinqanyaqmi tsë nuna o tsë warmi consagrädu kanqa”. Y manam nunakuna rikäyänanllata o alabapäyänanllata munarllatsu nazareu kayänampaqqa änikuyaq (Nü 6:2, 8; igualaratsi Ge 49:26, rikäri tsëchö nötata).
Nazareukunaqa Jehovä Dios ninqankunatam cäsukuyaq. Mandakoq kaq sacerdötikunapis manam wanushqa familiankunapa ayankunata yatëta puëdiyaqtsu, tsënöllam nazareukunapis wanushqa familiankunapa ayankunata yatëta puëdiyaqtsu. Sacerdötikunawan mandakoq kaq sacerdötiqa, sacrificiuta kayayanqan hörakunapis manam vïnuta ni washkuta upuyta puëdiyaqtsu (Le 10:8-11; 21:10, 11).
Nazareu (heb. na·zir) kayänampaq änikoqkunaqa, änikuyanqankunata cumpliyanqanyaqmi aqtsankunata rutukuyaqtsu. Tsëmi nunakunaqa nazareu o Diospa akrashqan kanqanta ras reqiriyaq (Nü 6:5). Hebreu idiömachöqa, säbadu junaqchö o libri tikrana watachö mana rutuyanqan üvas plantakunatapis na·zir niyaqmi (Le 25:5, 11). Mandakoq kaq sacerdöti churakunqan ‘sagrädu vinchanchöpis [heb. në·zer, y tsë palabraqa na·zir neq palabrapitam]’ kënömi qellqaraq: “TEYTA DIOSPA karmi santu” nir. Tsëqa rikätsikoq Jehovä Diosllata sirwiyänampaq änikuyanqantam (Ex 39:30, 31). Israelpa reyninkuna churakuyanqan corönatapis në·zer nirmi reqiyaq (2Sa 1:10; 2Re 11:12). Apostol Pablum nirqan, warmikunaqa peqankunata o umankunata imawampis tsapäyänampa rantin aqtsayoq kayanqanta, y tsëqa nunampa autoridäninchö kayanqanta rikätsikunqanta. Tsënöllam nazareukunapis aqtsankunata rutukuyaqtsu ni vïnuta o washkuta upuyaqtsu, tsënöpam rikätsikuyaq Jehoväpa voluntäninllatana rurayanqanta (1Co 11:2-16).
Imata yachakunqantsik
w05-S 15/1 päg. 30 pärr. 2
Leyeqkuna tapukuyanqan
¿Imanirtan Sansonqa wakin nazareukunapita jukläya karqan? Manaraq yurikuptinmi mamanta juk angel kënö nirqan: “Pachëkichö këkaptinllam wawëkita Teyta Dios akranqa nazareo kananpaq. Tsëmi aqtsanta imëpis rutukunqatsu. Pëmi Israel nunakunata salvar qallëkunqa filisteo nunakunapa makinpita” (Juëces 13:5). Sansonqa manam nazareu kanampaq änikurqantsu, sinöqa Jehovä Diosmi akrarqan. Tsëmi wanunqanyaq nazareu kanan karqan, y wanushqakunapa ayantapis yatëta puëdeqmi. Mana munëkar wanushqapa ayanta yatarqa, ¿imanötan nazareu yapë kanman karqan? Rikanqantsiknöpis, manaraq yurikunqampita nazareu kanampaq Jehovä Dios akranqanqa jukläyam karqan kikinkunalla nazareu kayänampaq änikuyanqampitaqa.