Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq Reunionchö Yachakunapaq këkunata leyishun
SEPTIEMBRI 6-12
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | DEUTERONOMIU 33, 34
“Teyta Jehoväqa mana imëpis ushakaq rikranwanmi tsarämantsik”
it-2-S päg. 99
Jesurun
Israel naciontam Jesurun nir reqiyaq. Griëgu idiömachö qellqayanqan Versión de los Setenta Bibliachöqa, “Jesurun” palabrataqa “kuyë” nirmi traduciyarqan, y tsëqa shumaq palabrash kanaq. “Jesurun” jutiqa israelïtakunata yarpätseq Jehovä pëkunata akranqanta y juk acuerduta rurayanqantam. Jehovä akrashqa kaptinmi pëkunaqa alli kaqta rurayänan karqan (Dt 33:5, 26; Isa 44:2). Deuteronomiu 32:15 “Jesurun” nirqa, israelïtakunapita burlakurmi tsënö nin. Y tsënöqa nin alli kaqta rurayänampa rantin mana allita rurar Salvaqnin y yanapaqnin Jehovä Diosta mana cäsuyanqampitam.
Mana imëpis ushakaq rikranwanmi tsarëkämantsik
Huk alläpa shumaq y kuyanëpaq cancionchömi Moises kënö nirqan israelïtakunata: “Ratakuna [tsinkakuna] cuentam imëpis kawaq Diosqa, y hawanchömi këkan mana imëpis ushakaq rikran” (Deu. 33:27, NM). Watakuna pasariptinnam profeta Samuel israelïtakunata kënö nirqan: “Jehoväta qatikäyanqëkipita ama rakikäkuriyëtsu. Llapan shonqïkikunawanmi Jehoväta serviyänëki. [...] Shutinrëkurmi Jehoväqa markanta haqirinqatsu” (1 Sam. 12:20-22, NM). Rikanqantsiknöpis, Jehovällata, imëpis servikashqa y adorëkashqaqa, manam ni imë haqimäshuntsu. Antis yanapëkämäshunmi.
“Mana qelanashpa” cörrishun
16 Abrahannöpis, Moisesqa manam rikarqantsu Jehová awnikunqankuna cumplikanqanta. Awnikunqan Patsaman israelïtakuna yëkuyänampaq ichikllana pishikaptinmi, Jehová kënö nirqan: “Karullapitam tsë Patsata rikanki, pero manam israelïtakunapa tsurinkunata qonqa Patsamanqa yëkunkitsu”. ¿Imanirtaq tsënöqa castigarqan Moisestawan Aaronta? Mana wiyakoq israelïtakunawan piñashqa këkar, Jehoväta mana respetayanqampitam. Tsëmi Jehová kënö nirqan: “Meribá yaku kuchunchö israelïtakunawan këkarmi qamkunaqa yarpäyamarqëkitsu” (Deu. 32:51, 52, NM). ¿Tsërëkurku Moisesqa Jehová servita haqirirqan y piñakurqan? Manam. Llapan markata bendicinqanchömi kënö nir usharirqan: “¡Alläpa kushishqam kanki, oh Israel! ¿Ima markataq qamnö kanman Jehoväta salvaqnintanö katseq? Pëqa tsapäshoqniki escudom y precisaq espädëkim” (Deu. 33:29, NM).
Imata yachakunqantsik
it-2-S päg. 418 pärr. 1
Moises
Moisesqa 120 watayoq këkarmi wanukurqan. Pëpaqmi Bibliachö kënö nin: “Wanukunqanyaqpis nawinqa manam tutaparqantsu ni kallpanpis ushakarqantsu”. Ayanta mëman Jehovä churanqantaqa manam pipis musyarqantsu (Dt 34:5-7). Itsa tsëtaqa Jehovä rurarqan Moises pamparanqan sitiuta israelïtakuna mana adorayänampaq. Itsa Diabluqa munarqan israelïtakuna Moisespa ayanta adorayänanta. Tsëchi Jesuspa wawqin Jüdasqa kënö nirqan: “Peru arcangel Miguel juk kutichö Moisespa ayampaq Diabluwan pleyturqa, manam pëta juzgarqantsu ni llutaqa parlaparqantsu, tsëpa rantinqa ‘Jehovä juzgashï’ nirqanmi” (Jüd 9). Canaan markaman manaraq yëkurmi, Moab markachö këkar Moises wanunqampita israelïtakuna juk killa waqayarqan (Dt 34:8).
SEPTIEMBRI 13-19
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 1, 2
“¿Imatatan rurashwan mas alli kawakunapaq?”
Valorta tsari, Jehovämi qamwan këkan
7 Diospa munëninta alli valorwan rurëta munarninqa, Palabrantam estudianantsik y ninqannöllam ruranantsik. Tsëta ruranampaqmi Josuëta Jehová consejarqan Moises wanurinqanchö, kënömi nirqan: “Kallpata tsari y alli sinchi kë, sirwimaqnï Moises mandashunqëkinölla ley ninqanta cumplinëkipaq. [...] Kë librochö leykunaqa shimikichömi imëpis këkänan, y paqasta junaqtam leinëki y leinqëkimanmi yarpachakunëki; tsëchö qellqarëkaq ninqannö imëpis ruranëkipaq, tsëqa nänikichö alli kaqtam tarinki y yachëwanmi imëkatapis ruranki” (Jos. 1:7, 8, NM). Josuëqa wiyakurqanmi, tsëmi ruranqankuna allilla yarqurqan. Noqantsikpis pënölla rurashqaqa valoryoqmi kashun y Jehovätapis allim sirwishun.
Valorta tsari, Jehovämi qamwan këkan
20 Kë mana alli mundochöqa manam fäciltsu Diosta wiyakï. Tsënö kaptimpis, manam japallantsiktsu këkantsik, Jehová y congregacionta pushaq Jesucristupis noqantsikwanmi këkäyan. Jinamampis, entero Patsachömi 7 millonpitapis más Jehoväpa testïgonkuna këkäyan. Y 2013 watapaq textoqa, “kallpata tsari y alli sinchi kë. [...] Jehová Diosnikiqa qamwanmi këkan” ninmi. Kë texto ninqanta yarparar markäkoq kënintsikta rikätsikur sïguishun y mana dejëta Diospita yachatsikïkäshun (Jos. 1:9, NM).
Imata yachakunqantsik
w04-S 1/12 päg. 9 pärr. 1
Josuë librupita yachakunapaq
2:4, 5. ¿Imanirtan Rahabqa rey mandanqan nunakunata engañarqan? Rahabqa Jehoväman confiakurmi wanutsiyänan kaptimpis, musyapakoq ëwaq israelïtakunata pakarqan. Tsëtaqa rurarqan Jehoväta sirweq nunakunata mana wanutsiyänanta munarmi (Mateu 7:6; 21:23-27; Juan 7:3-10). Rahabqa ‘rurëninkunarëkurmi alli kaqta ruraqnö rikashqa’ karqan. Juk ruranqanqa karqan rey mandanqan nunakunata juk sitiupa ëwayänampaq engañanqanmi (Santiägu 2:24-26).
SEPTIEMBRI 20-26
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 3-5
“Jehoväqa pëman confiakoqkunataqa bendicinmi”
it-2-S päg. 121
Jordan mayu
Jordan Mayuqa Galilëapita sur kaq läduchömi karqan. Wakin läduqa juk mëtrunö y wakinqa hasta kima metrunömi jondun o rurin karqan, y anchunqa 27 a 30 metrunömi karqan. Punta tamyakuna qallëkuptinqa tsë mayuqa mas anchu y mas jondum tikraq (Jos 3:15). Jordan mayu mas miranqan tiempuchöqa mas peligrösum tikraq, tsëmi warmipis wamrapis kaptin israelïtakunapaqqa fäciltsu karqan tsimpayänampaq. Kanan witsampis wakin bañakoq nunakunatam tsë mayuqa apashqa. Tsënö kaptimpis, israelïtakuna tsimpayänampaqmi Jehoväqa tsë mayuta tsakiratsirqan (Jos 3:14-17). Elïas kawanqan witsampis Jehoväqa tsë mayuta tsakitsirqanmi, y juk kutichönam Eliseuwan juntu këkäyaptin (2Rë 2:7, 8, 13, 14).
Jehoväpa yarpätsikïninkunaqa shonqutam kushitsin
17 ¿Imanötaq markäkïnintsik mas miran Jehoväman fënintsik kanqanta rurënintsikwan rikätsikushqa? Yarpärishun, Dios Awnikunqan Patsaman israelïtakuna yëkuriyaptin ima pasanqanta. Conträtu babulta apaq sacerdötikunatam Jehovä mandashqa karqan Jordan mayuman yëkuyänampaq. Peru tsëman chärirnam rikäriyarqan yaku mirarishqa kanqanta. ¿Imatataq rurayarqan? ¿Mayu kuchunchöku semänëpa quedakuyarqan yaku wallkanqanyaq? Manam, Jehovämanmi markäkuyarqan y ninqannömi rurayarqan. Bibliam kënö willakun: “Babulta apaq sacerdötikunapa chakinkuna mayu kuchunchö yakuwan oqutäkuriptinllanam [...] janapita shamoq yakuqa ëwëkanqanchö pärarirqan [...,] conträtu babulta apaq sacerdötikunaqa tsaki patsachömi shëkar quedariyarqan, Jordan mayu chowpinchö, llapan israelïtakuna tsaki patsapa pasar ushayanqanyaq” (Jos. 3:12-17, NM). ¡Imanöraq kushikïkuyarqan tsë mëtsika yaku ëwëkanqanchö pärareqta rikarnin! ¡Fëninkunaqa maschi Jehoväman mirarirqan! Tsënöqa pasakurqan Jehovä ninqankunaman markäkushqa kayaptinmi.
Jehoväpa yarpätsikïninkunaqa shonqutam kushitsin
18 Jehoväqa manam kanan witsan tsënö milagrukunawan yanapamantsiktsu, peru pëman markäkur rurashqaqa bendicimantsikmi. Santu espïritunwanmi yanapamantsik entëru Patsachö alli willakïninta yachatsikunantsikpaq. Y Jesucristupis awnimarquntsikmi kë alläpa precisaq rurëchö yanapamänapaq kaqta. Kawariramurmi kënö nirqan: “Ëwayë, jinantin nacionkunapa qateqnïkuna kayänampaq nunakunata yachatsiyë [...]. Y ¡rikäyë!, qamkunawanmi llapan junaqkuna këkä, hasta më tsëchö imëkapis imanö [patsätsishqa] këkanqampa ushënin witsanyaq” (Mateu 28:19, 20, NM). Mëtsikaq Jehoväpa testïgunkunam mantsakoq këkarpis, rikäyashqa mana reqiyanqan nunakunata yachatsiyänampaq santu espïritu imanö yanapanqanta (leyi Salmu 119:46 y 2 Corintius 4:7).
Imata yachakunqantsik
w04-S 1/12 päg. 9 pärr. 2
Josuë librupita yachakunapaq
5:14, 15. ¿Pitan karqan ‘Diospa soldädunkunapa mandakoqnin’? Itsa Jesucristu karqan. Pëmi Dios Äninqan Patsaman yëkuyänampaq chikeqninkunawan pelyayänampaq këkäyaptin Josuëta yanapanampaq yuripurqan (Juan 1:1; Daniel 10:13). ¡Alläpam kushikuntsik kanan tiempupis mana allikunapa pasashqa Jesucristu yanapamanqantsikpita!
27 DE SEPTIEMBRIPITA 3 DE OCTUBRIYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 6, 7
“Mana alli kaqtaqa ama rikäshuntsu”
Mana alli kaqtaqa ama rikäshuntsu
5 Tsëpita atska watakuna pasarishqanchönam Acán shutiyoq nunapis nawin rikanqanta munapar mana alliman ishkirirqan. Diosqa alli clärom willakushqa karqan Jericöta ushakätsirqa llapanta ushakätsiyänampaq, pero valoryoq cösaskunallata pëpaq haqiyänanta. Kënömi willashqa karqan: “Karuchö kakuyë ushakänampaq kaq cösaskunapitaqa, rikarnin munapar mana apariyänëkipaq”. Pero Acanqa mana wiyakurmi apakurqan väleq cösaskunata, tsërëkurmi Hai markawan guërrata rurar perdiyarqan y atskaqmi wanuyarqan. Pero tsë väleq cösaskunata apakuyanqan musyakäriptinran, Acán kënö willakurqan: “Rikëkurninmi [...] munapärirqä y apakurqä”. Awmi, Diosnintsik ama yatayankitsu ninqanta munapar rikaranqanmi Acanpa y familiampa wanïnin karqan (Jos. 6:18, 19; 7:1-26, NM).
w97-S 15/8 päg. 28 pärr. 2
¿Imanirtan pipis mana allita ruraptinqa willakunantsik?
Pipis mana allikunata ruraptinqa willakuntsik congregacionchö llapampis limpiu kayänampaqmi. Jehovä limpiu y santu kaptinmi, llapan sirweqninkunaqa yarpëninkunachö y rurëninkunachö limpiu kayänan, y pë munanqannö adorayänan. Tsëmi Palabran Bibliachö kënö consejamantsik: “Wiyakoq wamrakuna kar, amana portakuyënatsu Diospita ni imata mana musyayanqëki tiempuchö munënikikunamannöqa, sinöqa qayayäshoqniki Santu Diosnö, llapan portakïnikikunachö santu nunakuna kayë, porqui kënö nirmi qellqarëkan: ‘Santu nunakunam kayänëki, porqui noqaqa santum kä’” (1 Pëdru 1:14-16). Melanëpaq kaqta o mana allikunata pillapis rurarqa, congregacionchö kaqkunatam mana alliman chäratsinman, y tsëta mana raslla altsayaptinqa manam Jehoväpa rikëninchö congregacion allinatsu kanqa (rikäri Josuë capïtulu 7).
Mana alli kaqtaqa ama rikäshuntsu
8 Cristiänokunapis manam libretsu kantsik nawintsik y ëtsantsik munanqankunapita. Tsëmi Diospa Palabranqa willamantsik nawintsikta y munanqantsikta alli cuidanapaq (1 Cor. 9:25, 27; lei 1 Juan 2:15-17). Nawiwan imatapis munanqantsik pasëpa yanapanakunqantaqa Jehoväpa sirveqnin Jobmi alli musyarqan, tsëmi kënö nirqan: “Nawïwanmi huk conträtota rurarqö, shipashkunata mana munapänapaq” (Job 31:1, NM). Kë nunaqa manam warmikunata mana yatananllapaqtsu nikarqan, sinöqa tsë mana allikunaman ichikllapis mana yarpänampaqwanmi. Tsëpitanam Jesuspis yarpënintsikta limpio katsinapaq parlarqan kënö nir: “Pipis juc warmita riquecur munapäreq caqqa, jucwan punanacureqnonam carishqa” (Mat. 5:28, Teyta Diospa Mushoq Testamentun).
Imata yachakunqantsik
Leyeqkuna tapukuyanqan
Unë witsanchö ima markatapis juk tröpa ushakätsita munarqa, jiruroqnimpa churakëkurmi soldädukuna cuidayaq pipis mana qeshpinampaq. Atska junaqkunapa soldädukuna tsënö cuidayaptinqa tsë markachö mikïqa ushakäreqmi. Y tröpakuna juk markaman yëkurirqa, llapan munayanqankunatam apakuyaq, hasta mikïkunatapis. Tsëmi unë kaqkunata ashir estudiaqkuna niyan Palestinapa ushakashqa markankunachöqa mikïta wallkallata o mana tariyanqanta. Peru ushakashqa Jericö markachöqa tariyashqam. Juk revistam tsëpita parlarnin willakun, Jericö markachöqa mikïta winakunata y gränu mikïkunata atskata tariyanqanta. Jina willakunmi tsënö ushakätsishqa markakunachöqa, mikïta höralla tariyanqanta.
Bibliaqa willakun israelïtakuna Jericö markapita mikïta mana jorqayänampaq Jehovä michanqantam (Josuë 6:17, 18). Jina willakunmi cosëcha ushë witsan tsë markata ushakätsiyanqanta; tsëmi mëtsika gränukuna karqan (Josuë 3:15-17; 5:10). Awmi, ushakashqa Jericö markachö gränu mikïkunata atskata tariyanqankunam rikätsikun, Biblia willakunqannö ichik tiempullachö ushakätsishqa kanqanta.
OCTUBRI 4-10
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 8, 9
“¿Imatatan yachakuntsik gabaonïtakunapita?”
it-1-S päg. 977 pärr. 1
Gabaon
Josuëpa tiempunchö. Josuë kawanqan witsanqa Gabaon nacionchöqa heveu nunakunapis täräyarqanmi, y tsë nacionqa qanchis nacionkunata ushakätsiyänampaq Jehovä mandakunqampita juk kaqmi karqan (Dt 7:1, 2; Jos 9:3-7). Gabaonïtakunataqa amorreu nirpis reqiyaqmi, y cananëukunatapis höraqa tsënömi reqiyaq (2Sa 21:2; rikäri Ge 10:15-18; 15:16). Gabaonïtakunaqa manam wakin cananëukunanötsu kallpankunaman o puëdeq këninkunaman markäkuyarqan o yärakuyarqan, sinöqa clärum musyayarqan Israel nacionta kikin Jehovä yanapëkanqanta. Jericö y Hai markata israelïtakuna ushakäratsiyaptinmi, Gabaon nunakunaqa Guilgalchö Josuë këkaqman akrayanqan nunakunata mandayarqan, pëkunawan mana pelyarnin yamë kawakuyta munayanqanta niyänampaq. Kë nunakunaqa Kefirä, Beerot y Quiryat-jearim markakunapa jutinchöpis parlayänampaqmi ëwayarqan (Jos 9:17). Josuëwan parlaq ëwayänampaqqa, llanqinkuna, röpankuna y costalninkunam makwa y rachir ushashqa karqan. Qarapita rurashqa vïnu winakuyänankunapis remendashqam karqan, y tantankunapis chukrum karqan. Tsëtaqa rurayarqan karu markapita kayanqanta creitsiyänampaqmi. Pëkunam Josuëta niyarqan puëdeq Egiptu nacionta y Sehon y Og amorreu reykunatapis Jehovä Dios ushakätsishqa kanqanta, peru manam niyarqantsu Jericötawan Hai markata ushakätsishqa kanqanta, tsënöpa karu markapita shayämunqanta pensayänampaq. Tsënam israelïtakunata dirigeq nunakunaqa llapan rikätsiyanqanta y niyanqanta alli rikärir pëkunata mana wanutsiyänampaq äniyarqan (Jos 9:3-15).
“Kikikipa yachënikillamanqa ama markäkïtsu”
14 Hutsasapa karmi ni mëqantsik ni atska watapana anciänokunapis, Jehová yanapamänata ashitaqa haqishwantsu imatapis ruranantsik o akranantsik kaptinqa. Yarpärishun Moisespa rantin Israelta pushaq Josuëman, y tsë marka anciänokunam musyaq gabaonitakuna yamë këta ashir ëwayaptin imata rurayanqanta. Gabaonïtakunaqa karupita shayämunqanta creitsikuyänanrëkurmi ardë makwa röpakunata yakakuyarqan o shukukuyargan. Pero Josuëwan tsë marka anciänokunaqa, Jehoväta manaraq tapukurmi pëkunawan yamë kawakuyänampaq conträtota rurayarqan. Tsë rurayanqanta höranllachöna allitanö Jehová rikashqa karpis, Bibliamanmi qellqatsirqan pëta manaraq tapukurnin rurayanqannö mana ruranapaq (Jos. 9:3-6, 14,15).
w04-S 15/10 päg. 18 pärr. 14
“Juk markapita juk markaman ëwë”
14 Gabaonpita ëwaqkunaqa kënömi niyarqan: “TEYTA DIOSNIKI Egipto nunakunata imanö castiganqantapis musyarirmi karupita shayämurqü” (Josuë 9:3-9). Makwa röpankunata y mikuyninkunata rikärirmi, Josëwan israelïtakunata pushaqkunaqa karupita shayämunqanta creiyarqan, peru rasumpa kaqchöqa Gabaon markaqa Guilgalpa amänunllachömi karqan. Josuëwan israelïtakunata pushaqkunaqa gabaonïtakuna niyanqanta creirmi pëkunawan alli kawakuyänampaq äniyarqan. Gabaonïtakunaqa wanutsiyänanta mantsarllatsu manam ulikuyarqan o llullakuyarqan, sinöqa Jehovä Diosman confiakurmi. Tsëqa Jehoväpaqqa allim karqan, tsëmi gabaonïtakunataqa Josuë kënö nirqan: “Kananpitaqa qamkuna TEYTA DIOSNÏPA wayinpaq yamta achuqmi y yaku ashtaqmi kayanki” (Josuë 9:11-27). Gabaonïtakunaqa kushishqam tsëkunata rurar Jehoväta sirwiyarqan. Itsa wakin gabaonïtakunaqa Babiloniapita netineukuna kutimoqwan kutiyämurqan, y altsashqana templuchö yanapakuyarqan (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20). Noqantsikpis gabaonïtakunanömi Jehoväman confiakunantsik y pëpa rikëninchö alli kanapaqmi kallpachakunantsik, y imallachöpis yanapakurqa kushishqam rurashwan.
Imata yachakunqantsik
it-1-S päg. 506
Mana alli ruraqkunatam qeruman warkuyaq
Israelïtakunata Jehovä mandanqan leychöqa, Dios melananqanta ruraq nunataqa wanuratsir qeruman warkuyänampaqmi nirqan. Tsëtaqa rurayaq wakinkunapis mana allikunata mana rurayänampaqmi. Tsënö kaptimpis, tsë junaqllam ayantaqa pampayänan karqan, tsënömi Jehovä Dios qaranqan chakrata respetayanqanta israelïtakuna rikätsikuyänan karqan (Dt 21:22, 23). Mana israelïta nunata wanutsishqa kayaptimpis, israelïtakunaqa Jehovä mandanqantam cäsukuyänan karqan (Jos 8:29; 10:26, 27).
OCTUBRI 11-17
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 10, 11
“Jehoväqa guërrakunachömi israelïtakunata yanaparqan”
it-1-S päg. 55
Adoni-zedeq
Jehovä Äninqan Patsaman israelïtakuna yëkuyanqan witsanmi, Adoni-zedeqqa Jerusalenchö rey karqan. Tsë reyqa Jordanchö këkaq reykunawanmi juntakarqan Josuëta guërrachö vencita munar (Jos 9:1-3). Y Gabaonchö täraq heveukunaqa Josuëwan yamë kawakuyänampaqmi parlayarqan, peru Adoni-zedeqqa amorreu chusku reykunawanmi juntakarqan Gabaon markata ushakätsinampaq. Josuëmi gabaonïtakunata salvarqan, y tsë pitsqan reykunapa tröpantam guërrachö ushakätsirqan. Tsënam tsë pitsqan reykunaqa Maquedä markaman eskapakuyarqan, y tsëchömi juk machëchö tsariyarqan. Adoni-zedeqta y chuskun reykunatam tröpankunapa puntanchö kikin Josuë wanutsirqan, y qerukunamanmi warkutsirqan. Tsëpitanam tsë ayankunataqa machëman jitariyarqan (Jos 10:1-27).
it-1-S päg. 1038
Runtu tamya
Jehovä utilizanqanmi karqan. Hörata Jehoväqa alläpa puëdeq kanqanta y ninqankunata cumplinqanta rikätsikunampaqmi runtu tamyata utilizaq (Sl 148:1, 8; Isa 30:30). Egiptu nacionchömi Jehoväqa puntata runtu tamyata utilizarqan, y tsëqa qanchis kaq castïgum karqan. Tsë runtu tamyaqa llapan murukuyanqanta, plantakunata, mëtsika nunakunata y animalkunatam ushakätsirqan, peru Gosen markachö këkaq israelïtakunamanqa manam tsë runtu tamya charqantsu, tsëmi pëkunata ni ima pasarqantsu (Ex 9:18-26; Sl 78:47, 48; 105:32, 33). Tsëpitanam Diosnintsik Äninqan Patsachö israelïtakuna këkäyaptin, amorreu pitsqa reykuna gabaonïtakunata ushakätsita munayarqan. Tsënam Josuëqa yanapanampaq ëwarqan, y tsëchömi Jehoväqa rumitanö runtuta tamyatsirqan. Israelïtakuna espädawan wanutsiyanqampitapis masqa tsë tamyawanmi amorreu nunakunaqa wanuyarqan (Jos 10:3-7, 11).
w04-S 1/12 päg. 11 pärr. 1
Josuë librupita yachakunapaq
10:13. ¿Imanötan Jehovä Diosqa Intita o Rupayta päratsirqan? ¿‘Imallaqa difïcil kantsuraq’ ciëluta y patsata kamaq Jehovä Diospaq? (Genesis 18:14). Manam, Jehoväqa munanqantam rurëta puëdin, pëqa Patsatapis päraratsita puëdinmi, y puëdinmi nunakunapa rikënimpaq Rupay y Killapis mana kuyukoqnö rikakänanta. Rupay y Killa kuyuykäyaptimpis Jehoväqa puëdinmi tsë Rupaypa o Killapa aktsin, kanqan sitiullachönö rikakänanta. Imanö kaptimpis, “tsë junaq intita päratsinqannöqa manam pï nuna mañakuptinpis TEYTA DIOS päratsishqatsu” (Josuë 10:14).
Imata yachakunqantsik
w09-S 15/3 päg. 32 pärr. 5
Leyeqkuna tapukuyanqan
Bibliachöqa juk librukunapaqpis parlanmi, y tsë librukunaqa ima pasakunqanta mas entiendinallapaqmi yanapakun, peru manam Jehovä Diostsu qellqatsirqan. Jehovä llapan qellqatsinqankunaqa Palabran Bibliachömi këkan, y “Teyta Diosnintsikpa palabranqa imëyaqpis këkanqam”, tsëmanmi chipyëpa confiakunantsik (Isa. 40:8). Awmi, Jehoväqa kanan tiempuyaqmi Palabran Bibliachö këkaq 66 librukuna kananta permitishqa, tsënöpa tsëta leyeq kaqqa “imëka alli rurëpaq listu këkänampaq” (2 Tim. 3:16, 17).
OCTUBRI 18-24
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 12-14
“Llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwishun”
w04-S 1/12 päg. 12 pärr. 2
Josuë librupita yachakunapaq
14:10-13. Calebqa 85 watayoq këkarnam Hebron markapita nunakunata qarqunampaq Josuëta permïsuta mañakurqan. Tsë markachöqa jatusaq anaquim nunakunam kayarqan. Jehovä yanapaptinmi Calebqa Hebron marka tröpakunata vencirir tsëchö nunakunata qarqurqan. Y tsë markaqa tikrarqan, mana munëkar pitapis wanutseq nunakuna ëwayänampaq sitium (Josuë 15:13-19; 21:11-13). Calebpitaqa yachakuntsik sasa o aja kaptimpis Jehovä Diospita ima cargutapis chaskirqa cumplinapaqmi.
w06-S 1/10 päg. 18 pärr. 11
Diosman confiakunqantsik y pëta kuyanqantsikqa valienti kanapaqmi yanapamantsik
11 Jehovämanqa mas confiakuntsik mandakunqanta cäsukur alli kawakunqantsikta rikar, mañakunqantsikkunata imanö wiyanqanta rikar y imëkachö yanapamanqantsikta rikarmi (Salmus 34:8; 1 Juan 5:14, 15). Tsënöllam Josuëwan Calebpis Jehovä imëkachö yanapanqanta rikar pëman mas confiakuyarqan (Josuë 23:14). Pëkunaqa 40 watapa tsunyaq jirkakunapa puriyanqanchömi Jehovä Dios imanö yanapanqanta rikäyarqan (Nümerus 14:27-30; 32:11, 12). Tsëpitanam Jehovä äninqan Canaan markaman yëkuyänampaq joqta watapa pelyar yanapakuyarqan. Tsëchöqa mana qeshyar y chakrankunata mururmi alli y kushishqa kawakuyarqan. Rikanqantsiknömi Jehovä Diosqa cäsukoq y valienti kaqkunataqa bendicin (Josuë 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29).
Imata yachakunqantsik
it-1-S päg. 1054
Guebal, guebalïtakuna
Josuë kawanqa witsanqa, Jehoväqa israelïtakunata nirqan Guebal markapis pëkunapaq kanampaq kaqtam. Tsëmi mandarqan tsëchö täraq nunakunata qarquyänampaq (Jos 13:1-5). Bibliachö tsënö ninqampaqmi wakin yachaq nunakunaqa niyan israelïtakunaqa tsë markata ni imëpis mana dominayashqa kayanqanta, y Bibliata qellqaqkunaqa itsapis juk sitiuwan pantashqa kayanqanta. Tsënöqa niyan Guebal marka Israel markapita karuchö kashqa kaptinmi (Dan markapa 100 kilömetrunö norti kaq lädumpa). Wakin yachaq nunakunanam niyan itsapis Josuë 13:1-5 ninqanta copiaqkunaqa pantashqa kayanqanta, y mas unë qellqayanqan Bibliachöqa “Lïbanu lädun marka” nishqa kanqanta o “guebalïtakunapa lindërunyaq” nishqa kanqanta. Awmi, Jehoväqa Josuë 13:2-7 ninqannömi israelïtakunata änirqan Guebal markata chaskiyänampaq, peru israelïtakunaqa mana cäsukuyanqampitam tsë markata chaskiyarqantsu (rikäri Jos 23:12, 13.)
OCTUBRI 25-31
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | JOSUË 15-17
“Shumaq Patsachö kawakunapaq kallpachakushun”
it-1-S päg. 1112
Hebron
Canaan markapa sur lädunchö këkaq Hebron markachö täraq nunakunawanmi israelïtakuna pelyayarqan. Tsëchömi reyninta (itsapis rey Hohampa rantin yëkoq reyta) y llapan nunakunata ushakätsiyarqan (Jos 10:36, 37). Tsëpitanam juk markakunaman pelyaq ëwakuyarqan. Tsëyaqnam anaquim nunakunaqa yapë Hebron markaman täraq kutiyarqan. Israelïtakunaqa manam ima soldädutapis tsëchö täpakuyänampaq dejayashqatsu kayarqan. Tsëmi Calebqa (itsapis Judä kasta soldädukunata dirigirnin) tiempu pasariptin yapë anaquim nunakunawan pelyar Hebron markata qechurqan (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Juë 1:10). Hebron markataqa Judä kasta Calebmi chaskirqan. Tsëpitanam, mana munëkar pitapis wanutseqkuna tsëman ëwayänampaq tsë markata akrayarqan, y sacerdötikunapis tsëchömi täräyarqan. Tsënö kaptimpis, Hebron marka y chakrankunaqa Calebpa herencianmi karqan (Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13).
it-2-S päg. 1148
Esclävunö trabajayan
Unë tiempuqa juk markata dominarqa, tsëchö täraq nunakunataqa ‘esclävutanömi’ trabajatsiyaq (heb. mas) (Dt 20:11; Jos 16:10; 17:13; Est 10:1; Isa 31:8; Lam 1:1). Israelïtakunataqa mana llakipëpa o mana ankupashpam Egiptuchö esclävu kayanqan witsan trabajatsiyarqan. Tsënö trabajatsirmi Pitom y Raamses markakunachö mikuykunata churakuyänampaq jatun wayikunata ruratsiyarqan (Ex 1:11-14.) Dios Äninqan Patsachö israelïtakuna këkäyaptinnam Jehoväqa mandarqan tsëchö täraq nunakunata ushakätsiyänampaq, peru mana cäsukurmi esclävunkunatanö trabajatsiyänampaq quedatsiyarqan. Tsëta rurayanqanqa alläpa mana allim karqan, tsë nunakunaqa santukuna adorëmanmi chätsiyarqan (Jos 16:10; Juë 1:28; 2:3, 11, 12). Rey Salomonpis cananeukunata, amorreukunata, hitïtakunata, perizïtakunata, heveukunata y jebuseukunatam esclävunkunatanö trabajatsirqan (1Rë 9:20, 21).
it-1-S päg. 408 pärr. 4
Canaan
Chipyëpa cananeukunata mana ushakätsishqa kayaptimpis, Jehoväqa israelïtakunata ‘posesionninkuna’ qoykurqanmi, y yamënam täkuyarqan “unë kastankunata äninqannölla”. Awmi, “Israel nunakunata äninqantaqa llapantam mana qonqëta Teyta Dios cumplirqan” (Jos 21:43-45). Israelïtakuna täräyanqan markapa lädunkunachö këkaq nacionkunaqa mantsarmi witipäyarqantsu, tsëmi israelïtakunaqa yamë kawakuyarqan. Jina Jehoväqa nishqa karqan cananeukunata ichikllapa ichikllapa qarqunampaq kaqtam, tsënöpa imapis mana kaptin chukaru animalkuna mana mirayänampaq (Ex 23:29, 30; Dt 7:22). Wakin kutikunachöqa cananeukunam israelïtakunata venciyarqan, peru manam änikunqanta Jehovä mana cumplishqa kaptintsu, sinöqa pëta mana cäsuyanqampitam (Jos 17:16-18; Juë 4:13). Awmi, Bibliachöqa willakun israelïtakuna mana wiyakuyanqampita chikeqninkuna venciyanqantam (Nü 14:44, 45; Jos 7:1-12).
Imata yachakunqantsik
w15-S 15/7 päg. 32
¿Musyarqëkiku?
¿Bibliachö ninqannöku Israelchöqa atska montikuna kaq?
BIBLIACHÖQA ninmi israelïtakunata Jehovä Äninqan Patsachö atska montikuna kanqanta (1 Rëy. 10:27; Jos. 17:15, 18). Peru kanan witsanqa mananam tsë montikuna kannatsu, tsëmi wakinqa niyan Bibliachö ninqanqa mana rasumpa kanqanta.
Life in Biblical Israel (Unë Israelchö imanö kawayanqan) neq libruchömi nin ‘israelïtakuna kawayanqan witsanqa kanan tiempupitapis mas atska montikuna kanqanta’. Awmi, jirkakunachömi pino de Alepo (Pinus halepensis) niyanqan, coscoja de Palestina (Quercus calliprinos) niyanqan y terebinto (Pistacia palaestina) niyanqan qerukuna karqan. Y Sefelä niyanqan sitiuchönam sicómoros (Ficus sycomorus) niyanqan qerukuna mas atska kaq.
Plants of the Bible (Biblia willakunqan plantakuna) ninqan librunam willakun Israel nacionpa wakin sitiunkunachöqa, wakin montikuna o qerukuna ushakashqa kanqanta. ¿Imanirtan tsë montikuna ushakäyashqa? Tsë libruchömi kënö nin: “Nunakunaqa tsë montikunata wallur ushayashqa murukuyänampaq mas chakrakuna kanampaq, mas qewakuna kanampaq y maskunata rurayänampaqmi”.