Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq Reunionchö Yachakunapaq këkunata leyishun
SEPTIEMBRI 5-11
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 9, 10
“Jehoväta yachaq kanqampita alabashun”
w99-S 1/7 päg. 30 pärr. 6
Salomonta watukanqanqa allipaqmi karqan
Salomonwan tinkurirnam ‘Säba markachö gobernaq warmiqa imëkata’ tapuparqan (1 Rëyes 10:1). ‘Imëkata tapuparqan’ nirqa ‘adivinanzanö tapukuykuna’ nirpis hebreu idiömachöqa traduciyanmanmi. Peru Säba markata gobernaq warmiqa manam Salomonpa tiempunta perditsitatsu munarqan. Y Salmus 49:4 textuchöpis hebreu idiömachö jutsapaq, wanuypaq y perdonpaq parlarqa tsë palabrallatam utilizan. Capazchi Säba markachö gobernaq warmiqa alläpa sasa o aja tapukuykunawan Salomon alläpa yachaq kanqanta rikëta munarqan. Bibliam kënö nimantsik: ‘Tsëchömi llapan pensashqanta gobernanti Salomonta tapuparqan. Y Salomonqa llapan tapunqantam contestarqan. Pëpaqqa llapan tapunqampis fäcil-llam karqan’ (1 Rëyes 10:2b, 3).
w99-S 1/11 päg. 20 pärr. 6
Yanapakoq kayaptin
Llapan wiyanqampita y rikanqampita espantakurmi Säba markachö gobernaq warmiqa Salomonta kënö nirqan: ‘¡Ima kushishqaraq yanapashoqnikikuna y sirwishoqnikikunapis kayan!’ (1 Rëyes 10:4-8). Säba markachö gobernaq warmiqa manam palaciuchö Salomonpa yanapaqninkuna y sirweqninkuna imëkayoq kayanqampita kushishqa kayanqantatsu nirqan, sinöqa Salomon Diospita chaskinqan yachëta cada junaq wiyayanqampita kushishqa kayanqantam. Säba markachö gobernaq warmipitaqa kanan witsan Diospa sirweqninkunapis, Teyta Dios y Jesucristu yachaq kayanqampitaqa yachakuyta puëdiyanmi.
w99-S 1/7 päg. 30 pärr. 7
Salomonta watukanqanqa allipaqmi karqan
Säba markachö gobernaq warmiqa Salomon yachaq kanqanta y palaciu wayita ruratsishqa kanqanta rikarmi alläpa espantakurqan (1 Rëyes 10:4, 5). Wakin estudiösukunaqa ‘alläpa espantakur’ nirqa “mana shütëtapis puëdinqantam” niyan. Y juk estudiösupis Säba markata gobernaq warmiqa desmayärinqantam crein. Imanö kashqa kaptimpis tsë warmiqa wiyanqampita y rikanqampita alläpam espantakurqan. Salomon yachaq kanqampitam sirweqninkuna y yanapaqninkunaqa cada junaq wiyayanqampita kushishqa kayanqanta y rey kanampaq Salomonta churanqampitam Jehoväta alabarqan. Tsëpitanam imëka chaniyoq qarëkunata, öruta qararqan y tsë öruqa kanan witsan 40.000.000 dölarmi kanman. Salomonpis Säba markachö gobernaq warmita ‘llapan mañanqantam qararqan’ (1 Rëyes 10:6-13).
Imakunata yachakunqantsik
w08-S 1/11 päg. 22 pärrk. 4-6
¿Musyarqëkiku?
¿Ëka öruntaq rey Salomonpa kapurqan?
Bibliachö willakunqannömi Tïru nacionpa gobernantinqa Salomonpaq chusku toneläda öruta apatsirqan. Säba markachö gobernaq warmipis tsënö atska örutam Salomonta qararqan, y kikin Salomonpa barkunkunapis 14 toneläda örutam Ofirpita apayämurqan. Bibliachömi kënö willakun: ‘Cada watam Salomonqa chaskirqan veintidos mil setecientus setenta y siëti kïlus öruta’ (1 Rëyes 9:14, 28; 10:10, 14). ¿Këchö willakunqanqa rasumpaku karqan? Tsëpaqqa, unë tiempu reykunapa ëka örunkuna kanqanta rikärishun.
Unë tiempuchö pasanqankunata estudiaqkunam niyan faraon Tutmosis III, 12 tonelädas öruta Karnak markachö këkaq Amon-Ra templupaq churanqanta. Siglu VIII Jesus manaraq shamuptinmi, Asiria nacionpa gobernaq Tiglat-pileser III chusku toneläda öruta chaskirqan impuestutanö Tïru markapita. Y Sargon dospis chusku toneläda örutam ofrendatanö Babilonia santukunapaq churarqan. Jina willakuyanmi Macedoniapita Filïpu II Traciachö këkaq Pangeu niyanqan jirkapita, cada wata 25 toneläda öruta jipinqanta.
Y willakuyanmi Filïpupa wamran Alejandru Magnu, Susa markata guërrachö ganarir mil toneläda öruta juntanqanta y Persia nacionta guërrachö ganarnimpis 6.000 toneläda öruta juntanqanta. Unë gobernaqkunapa ëka örunkuna kayäpunqanta Bibliachö willakunqanmi rikätsikun, Salomonpapis atska örun kanqanqa rasumpa kanqanta.
SEPTIEMBRI 12-18
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 11, 12
“Piwan casakunëkipaq kaqta alli akrë”
“¿Pitaq Jehoväpa favornin këkan?”
7 Rey Salomon ruranqampitapis yachakïta puëdintsikmi. Jövin kanqan witsanqa Jehoväpa yanapakïnintam ashirqan, tsëmi Jehoväqa alli yachaqta tikraratsirqan y juk alläpa shumaq templuta ruranampaqpis carguta qorirqan. Peru Salomonqa Jehoväwan amïgu kënintam ushakäratsirqan (1 Rëy. 3:12; 11:1, 2). Diospa Leyninchöqa alleq clärum mandakurqan Israel reykunaqa atska warmikunawan mana casakuyänampaq, tsënöpa mana alli rurëkunaman mana chäyänampaq (Deut. 17:17). Peru Salomonqa tsë Leyta mana cäsukurmi 700 warmikunawan casakurqan, y 300 mastam wätarqan (1 Rëy. 11:3). Tsë warmikunapitaqa mëtsikaqmi juk nacionpita y juk dioskunata adoraq kayarqan. Jina Salomonqa, juk nacion warmikunawan israelïtakuna mana casakuyänampaq mandakoq leytapis manam cäsukurqantsu (Deut. 7:3, 4).
¿Imanötaq shonquntsikta cuidashwan?
6 Satanasqa munëninta rurakoq y mana cäsukoqmi, tsëmi Jehoväpa leyninkunata cäsukuntsu. Pënölla imatapis ruranantsikta y pensanantsiktam munan. Peru manam obligamënintsiktaqa puëdintsu, tsëmi juknöpa logrëta tïran. Por ejemplu makinchö këkaq nunakunawan juntakunantsiktam munan (1 Juan 5:19). Tsënöpa pëkunanö pensar y mana alli portakurnin qallëkunapaq (1 Cor. 15:33). Tsënömi Salomontapis engañarqan. Pëqa Diosta mana adoraq warmikunawanmi casakurqan. Y tsë warminkunam ichikllapa ichikllapa Jehoväta sirwita jaqiratsiyarqan (1 Rey. 11:3).
“¿Pitaq Jehoväpa favornin këkan?”
9 Peru Diosnintsikqa, nunakuna jutsata rurayanqantaqa manam mana kaqpaqtsu churarin. Tsëmi Bibliaqa kënö nin: “Israelpa Diosnin Jehoväpitam, Salomonpa shonqunqa rakikäkurishqa karqan, tsëmi Jehoväqa Salomonwan alläpa piñakurqan. Ishkë kutipa yuripurninmi, Jehoväqa mandashqa karqan juk dioskunata mana sirwinampaq, peru pëqa manam wiyakurqantsu”. Tsërëkurmi Jehoväqa yanaparqannatsu ni amïgunnatsu karqan. Salomonpa gobiernunqa ishkëmanmi rakikärirqan, tsëmi tsurinkunaqa llapan Israel naciontaqa gobernayarqannatsu, jina mëtsika tiempupam mana allikunapa pasayarqan (1 Rëy. 11:9-13).
Imakunata yachakunqantsik
Diospa amïgun këta puëdinmanmi karqan
Rehoboamqa mandakïnimpita rakikäkureqkunata castiguëta munarmi, llapan tröpanta alistar qallëkurqan, peru Jehoväqa willakoqnin Semäyatam mandarqan kënö ninampaq: “Manam witsäyänëkitsu wawqikikunawan [...] pelyayänëkipaq. Wayikikunata cada ünu kutikuyë, porqui noqa munaptïmi këqa pasakushqa” (1 Rëy. 12:21-24).
“Fiërru puntayoq chikutikunawanmi astayashqëki” nikarnin tsë nunakunata castïgunnaqta jaqiriptinqa, ¿imataraq nunakuna pëpita pensayanman karqan? (Igualaratsi 2 Crönicas 13:7 textutawan). Jehovä ninqanta cäsukunan mana fäcil kaptimpis, rey Rehoboam y tröpankunaqa cäsukurninmi wayinkunata kutikuyarqan.
¿Imatataq këpita yachakuntsik? Nunakuna burlakuyänan kaptimpis, Diosnintsikta cäsukunantsik mas alli kanqantam. Tsënöpam Jehoväpa amïgun kashun, y pëqa bendicimäshunmi (Deut. 28:2).
Rehoboamqa Jehoväta cäsukurninmi, tsë rakikaq mushoq nacionwan pelyarqantsu. Tsëpa rantinqa, Judächö y Benjaminchö këkaq markakuna següru kayänampaqmi jatusaq perqakunata ruratsirqan (2 Crön. 11:5-12). Peru tsëpitapis masqa, Jehoväpa leyninkunatam juk tiempupa cäsukurqan. Tsëmi Jeroboan mandakunqan kastakuna imäginkunata adorar qallëkuyaptin, wakin nunakunaqa Jehoväta adoraq y Rehoboamta yanapaq Jerusalenman ëwayarqan (2 Crön. 11:16, 17). Rehoboam cäsukoq kanqanrëkurmi, gobiernunqa mas alli karqan.
SEPTIEMBRI 19-25
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 13, 14
“Kapamanqantsikllawan kushishqa y humildi kashun”
w08-S 15/8 päg. 8 pärr. 4
Llapan shonquntsikwan Jehoväta wiyakushun
4 Jeroboanqa Diospa willakoqninta kënömi nirqan: ‘Imallatapis mikurinëkipaq wayïta aku ëwashun, y apanëkipaqmi imallatapis qarashqëki’ (1 Rëy. 13:7). ¿Imatatan kë Diospa willakoqnin ruranman? ¿Ushakänampaq kaqta willashqa këkarqa, Jeroboanpa wayintatsuraq ëwanman karqan? (Sal. 119:113). ¿Arrepentikushqatanö rikartsuraq gobernantipa wayinman ëwanman karqan? Jeroboanqa alläpa rïcu karmi amïgunkunata alläpa chaniyoq qarëkunata qarëta puëdin. Diospa willakoqnimpa shonqunchö imëkayoq kë munë kaptinqa, gobernanti äninqanqa alläpa munapëpaqchi pëpaq karqan. Peru Jehoväqa willakoqninta kënömi mandashqa karqan: ‘Ama tsëchöqa imatapis mikunkitsu ni yakutapis upunkitsu ni ëwanqëki nänipapis ama kutimunkitsu’. Tsëmi Diospa willakoqninqa kënö nirqan: ‘Palaciuchö kapushunqëkita pullanta rakipëkamaptikipis manam qamwanqa ëwashaqtsu. Manam këchöqa imatapis mikushaqtsu ni yakutapis upushaqtsu’. Tsënö nirirnam Diospa willakoqninqa juk nänipana ëwakurqan Betelta (1 Rëy. 13:8-10). Kë Diospa willakoqnimpitaqa, ¿imatatan yachakuntsik? (Rom. 15:4).
w08-S 15/8 päg. 11 pärr. 15
Llapan shonquntsikwan Jehoväta wiyakushun
15 Judä markapita Diospa willakoqnin pantanqampitaqa, ¿imatatan yachakuntsik? Proverbius 3:5 kënö nin: ‘Ama kikiki yachanqëkillamanqa confiakuytsu, sinöqa Teyta Jehoväman llapan shonquykiwan confiakuy’. Kananyaq Diosman confiakushqa karpis, Diospa willakoqninqa Jehoväman confiakunampa rantinmi kikin pensanqanman confiakurqan. Mana wiyakunqampitam wanurqan y Diospa rikëninchö alli këta oqrarqan. Kë pasakunqampitaqa yachakuntsik, Jehoväta llapan shonquntsikwan sirwinapaq y humildi kanapaqmi.
w08-S 15/8 päg. 9 pärr. 10
Llapan shonquntsikwan Jehoväta wiyakushun
10 Judä markapita Diospa willakoqninqa tsë awkin ulipëkanqanta o llullapëkanqanta musyananmi karqan. Kënömi tapukunman karqan: “Jehovä punta mandamanqanta manana ruranäpaq kaqta munarqa, ¿imanirtaq juk angelta juk nunamanraq mandanman karqan willamänampaq?”. Y tsë edäna Diospa willakoqnin nikanqan rasumpa o mana rasumpa kanqanta musyanampaqqa Jehovämanmi mañakunman karqan. Peru Bibliachöqa tsëta ruranqanta manam willakuntsu, kënöllam nin: ‘Diospa willakoqninqa tsë awkimpa wayinman kutirqan mikunampaq y yakuta upunampaq’. Tsëta ruranqampitaqa Jehovä alläpam cölerakurqan. Tsëpitanam Diospa willakoqninqa Judä markaman kutikurqan, y nänichönam juk leonwan tinkurirqan y tsë leonmi wanuratsirqan. ¡Alläpa llakikuypaqmi karqan mana cäsukunqampita tsë Diospa willakoqnin wanunqanqa! (1Rëy. 13:19-25).
Imakunata yachakunqantsik
Jehoväqa nunakunapa alli shonquntam rikan
Tsënö karpis, 1Reyes 14:13 textoqa yachatsimantsik Jehová alläpa alli kanqanta, y noqantsikchö alli kaqta pë ashinqantam. Kë textoqa nin, Abïaschö ‘alli kaqta’ tarinqantam. Itsa imallachöpis alli kanqanta tarinqanyaqchi Jehoväqa Abïaspa shonqunchö ashirqan. Huk yachaq nuna ninqannöpis, mana alli ruraq familiampitaqa, imëka “atska qoturëkaq rumi chöpinchö perlanömi” Abïasqa karqan. Mana alli ruraq familiankuna këkaptimpis kë nunapa shonqunchö alli kaqta tarinqantaqa Jehová alläpam kuyarqan; tsëchi ankuparqan o llakiparqan y shumaq pampakänampaq mandakurqan.
26 DE SEPTIEMBRIPITA 2 DE OCTUBRIYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 15, 16
“¿Asänöku valienti kanki?”
“Rurënikikunapaqqa juk qarëmi kan”
Judäwan Israel rakikäyanqampita 20 wata pasarinqanllachömi, Judäqa mana alli adoracionwan chipyëpana takukärishqa karqan. M.J.sh, 977 wata Asá rey këman chanqan witsanqa, reyta consejaqkuna y más precisaq nunakunapis cananëokunapa miratsikoq diosninkunatam adorëkäyarqan. Pero Bibliaqa willakun, rey “Asäqa Jehová Diosnimpa rikënimpaq alli kaqta y imapis derecho kaqta” ruranqantam. “Ushakätsirqan[mi] mana alli dioskunata adorayänan altarkunata, alto sitiokunata, pakirqan sagrado columnakunata y sagrado postekunatapis wallurqan[mi]” (2 Cró. 14:2, 3). Jinamampis, ‘templochö ollqu mayinkunawan pununakoqkunatam’ Judäpita qarqurqan, pëkunaqa diosninkunata adorarmi tsënö pununakur kayaq. Pero manam mana alli adoracionllatatsu ushakätsirqan, sinöqa llapan judïokunatam “unë awilïtunkunapa Jehová Diosninta ashiyänampaq, leyninkunata y mandamientonkunata wiyakuyänampaq” mandarqan (1 Rey. 15:12, 13; 2 Cró. 14:4).
Llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwishun
7 ¿Imanötaq musyashwan llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwikanqantsikta? Kënömi tapukunantsik: “¿Fäcil mana kaptimpis Jehoväta cäsuköku? ¿Kallpachakïkäku rurënïwan Diospa markanta mana rakchatänäpaq?”. Asäman pensarishun, palaciuchö cargumpita awilanta qarqunampaqqa alläpa valortachi wanarqan. Höraqa noqantsikpis Asänömi valoryoq këta wanantsik. Tantiyarinapaq, ¿imataraq rurashwan juk familiantsik o juk amïguntsik jutsampita mana arrepentikunqanrëkur, congregacionpita qarqushqa kaptin? ¿Pëwan mana juntakunapaqtsuraq kallpachakushun? ¿Imataraq shonquntsik nimäshun?
it-1-S päg. 222 pärr. 5
Asä
Höraqa gobernaq Asä mana allikunata y alli mana pensëkurmi imatapis ruraq, tsënö kaptimpis allikunata ruranqan, Diospa contran mana churakanqanmi pantanqankunapitapis masqa rikakurqan. Y Bibliachöqa willamantsik Judäpa kastampita alli kaq reykunawan yupashqa kanqantam (2Cr 15:17). Asäqa 41 watakunapam Judäta gobernarqan, tsëyaqqa puwaq gobernaqkunam Israelta gobernayarqan. Tsë gobernaqkunaqa kayarqan: Jeroboan, Nadab, Baasä, Elä, Zimrï, Omrï, Tibnï y Acab (Omrï gobernëkanqan witsanmi Tibnïqa gobernarqan Israelpa wakin markankunata) (1Rë 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29). Asä wanuriptinnam, wamran Jehosafat Judäta gobernarqan (1Rë 15:24).
Imakunata yachakunqantsik
w98-S 15/9 päg. 21 pärr. 8
¿Qampaqqa rasumpaku Dios kan?
Jericö markapa perqankunata sharkatseqkuna ima castïguta chaskiyänampaq kaqta Dios musyatsikunqanta leyirishun y rikärishun imanö tsë cumplikanqanta. Josuë 6:26 kënö nin: ‘Josuëqa kënö cläru parlarqan: Jehovä Diospa jutinchömi këta nï: Jericö markata sharkatseq nunaqa, maldicishqam kanqa. Kë markapa cimientunta churanqan höram mayor wamran wanunqa o wañunqa, y kë markapa punkunta churanqan höram, ultimu wamrampis wanunqa’. Këchö Dios musyatsikunqanqa cumplikarqan 500 watakuna pasariptinmi, leyirishun 1 Rëyes 16:34 kënö nin: ‘Acab gobernanqan witsanmi Betel markachö täkoq Hiel jutiyoq nuna Jericö markata yapë shäritsir qallëkurqan. Cimientunkunata perqar qallëkuptinmi Abiram jutiyoq mayor kaq tsurin wanukurqan, y punkunkunata churar qallëkuptinnam Segub jutiyoq menor kaq tsurin wanukurqan. Tsënömi cumplikarqan Jericö markapaq Nunpa tsurin Josuëwan Jehovä Dios musyatsikunqan’. Rasumpëpa Diosllam tsënö musyatsikuykunataqa qellqatsinman y cumplikatsinman karqan.
OCTUBRI 3-9
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 17, 18
“¿Qamkunaqa imëyaqraq ishkë pensëyoq kayanki?”
Markäkunqantsikta rikätsikushun y alli kaqta decidishun
6 Israelïtakuna Dios Äninqan Patsachö këkarnam, Jehoväta o wakin dioskunata adorëta o mana adorëta decidiyänan karqan (leyi Josuë 24:15). Itsa tsëta decidiyänanqa mana precisaqnölla karqan. Peru rasumpëpaqa, imata decidiyanqanmi kawëman o wanïman chätsinman karqan. Juezkuna gobernayanqan witsanqa, israelïtakunaqa mana allita decidirninmi sïguiyarqan. Jehoväta jaqirirmi mana alli dioskunata adorar qallëkuyarqan (Juëces 2:3, 11-23). Jina profëta Elïas kawanqan witsampis, israelïtakunaqa Jehoväta o Baal jutiyoq mana alli diosta sirwitam decidiyänan karqan (1 Rëyes 18:21). Tsëta decidinanqa itsa fäcilnö karqan, porqui musyantsikmi Jehoväta sirwiqa imëpis allilla kanqanta. Juk yachaq nunaqa, manachi mana kawaq diostaqa sirwinmantsu karqan. Peru israelïtakunapaqqa, tsëta decidiqa manam fäciltsu karqan. Bibliachöqa nin “weqroq weqroq pureq cuenta ishkëta pensar” këkäyanqantam. Elïasqa yachaq karninmi, rasumpa kaq Dios Jehoväta adorayänampaq animarqan.
Rasumpa kaq religiontam defendirqan
15 Tsëta wiyarirnam Baalpa profëtankunaqa masraq löcuyäriyan, tsëmi “llapan kallpankunawan qayakur y costumbrinkunamannö qarankunata cuchillukunawan y naväjakunawan roqukur qallëkuyarqan yawarninkunapis pullpullyar ëwanqanyaq”. ¡Y mana kaqllapaqmi tsëkunatapis rurayarqan! Biblia ninqannöpis, “manam ni ima voz wiyakurqantsu, ni pï wiyarqantsu ni ichikllapis cäsurqantsu.” (1 Rëy. 18:28, 29.) Rikanqantsiknöpis, Baal jutiyoq diostaqa Satanasllam yuritsirqan nunakunata creitsirnin Jehoväpita rakinampaq. Clärum këkan Jehoväpita mas alli duëñu mana kanqan, y juk dioskunata asheqkuna llakishqa y penqakïchö quedayanqanqa (leyi Salmu 25:3 y 115:4-8).
Rasumpa kaq religiontam defendirqan
18 Elïas mañakur qallëkuptinqa itsachi wakinkunaqa pensayarqan Jehoväpis Baalnölla penqakïman chätsikoq y mana kaq dios kanampaq kaqta. Peru rasumpa kaq Dios kanqanqa rasllam rikakurirqan, Biblia willakunqannöpis, ‘Jehoväpa ninan ishkimurmi’ “ofrendata, churarëkaq yamtakunata, rumikunata y allpakunata pasëpa mikurirqan, y zanjachö këkaq yakutapis chipyëpam laqwarirqan” (1 Rëy. 18:38). ¡Imanö espantakïpaqtam Jehoväqa rurarin! ¿Y imanötaq tikrariyan tsëchö këkaqkunaqa?
Imakunata yachakunqantsik
w08-S 1/4 päg. 19, recuadru
Mäkoq mäkoqmi këkarqan y Jehovämanmi confiakurqan
¿Ëka tiempupatan tamyarqantsu?
Diospa willakoqnin Elïasqa Acabtam willarqan usya ushakänampaq kaqta. Tsëqa pasakurqan ‘kima wata usyëkaptinnam’, Elïas willakunqan junaqpita (1 Rëyes 18:1). Usya usharinampaq kaqta Elïas willakunqampitaqa ichik tiempullatanam Jehovä tamyatsimurqan. Bibliachö willakunqanta leyirmi wakinkunaqa niyan usyaqa mana kima o kimsa wata kashqa kanqanta. Tsënö niyaptimpis Jesuswan Santiäguqa willakuyarqan “kima wata y joqta killa” Israelchö mana tamyanqantam (Lücas 4:25; Santiägu 5:17). ¿Bibliachö ninqanqa contranakunku?
Manam, cuentachömi katsinantsik unë tiempu Israelchöqa joqta killakunam cada wata usya tiempuqa kaq. Capaz Elïasqa Acabta usya kanampaq kaqta willarqan Israelchö usya tiempu unëna qallashqa këkaptinna. Usya tiempu qallanqampitaqa joqta killanam pasashqa karqan. Tsëmi Elïas usya kanampaq kaqta willakunqampita “kima wata” pasarishqanchö, usya ushakänampaq kaqta willakuptinqa kima wata y joqta killana Israelchö usya kashqa karqan. Carmëlu jirkamanmi llapan nunakuna juntakäyarqan Jehovä o Baal santu rasumpa Dios kanqanta musyayänampaq, tsëyaqqa kima wata pullannam Israelchö usya kashqa karqan.
Diospa willakoqnin Elïas Acabta usya kanampaq kaqta willanqanman pensarishun. Nunakunaqa creiyaq Baal santuqa “pukutëkunata puritseq” kanqantam, tsëmi pensayaq cada wata usya tiempu ushariptin Baal santu tamyatsimunampaq kaqta. Tsëchi mana tamyamuptin nunakunaqa kënö tapukur qallëkuyarqan: “¿Mëchötan Baalqa këkan y imëtaq tamyatsimunqa?”. Diospa willakoqnin Elïas mana tamya ni shullya kanampaq kaqta willakunqanqa, Baal santuta adoraqkunata alläpachi llakitsirqan (1 Rëyes 17:1).
OCTUBRI 10-16
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 19, 20
“Jehoväqa yanapamäshunmi”
Alläpa yarpachakurnin llakikunqantsik höra Jehoväman markäkushun
5 (Leyi 1 Rëyes 19:1-4). Reyna Jezabel wanutsita munaptinmi Elïasqa alläpa mantsakarqan. Tsëmi Beer-Sëba markayaq escapar ëwakurqan, y alläpa llakikurmi wanukïtapis munarqan. ¿Imanirtaq tsënö sientikurqan? Porqui “noqantsiknö sentimientuyoq nunam karqan” (Sant. 5:17). Jina alläpa yarpachakïyoq y alläpa utishqa karninchi Elïasqa tsënö sientikurqan. Jinamampis Diosta sirwiyänampaq israelïtakunata yanapanqan imapaqpis mana sirwishqa kanqantachi pensarqan, porqui israelïtakunaqa manam cambiayarqantsu y japallanlla Jehoväta sirwïkanqantam pensarqan (1 Rey. 18:3, 4, 13; 19:10, 14). Elïas imanö sientikunqantaqa itsa noqantsikqa entiendishuntsu, peru Jehoväqa entiendirqanmi.
Diosmi tsapaqnin y shoqaqnin karqan
13 Pensari, ¿imanöraq Jehovä sientikurqan retäma chakimpita wanïta munar profëtan mañakoqta rikëkur? Musyënam imanö sientikunqanqa. Elïas punukäriptinmi Jehoväqa juk angelninta kachan, y tsë angelmi shumaq yatëllapa riyarkatsir, “sharkï, mikï” nin. Y tsëtam Elïasqa ruran, tsë angel kuyëllapa sirwinqan qoñu qoñullaraq tantatawan yakutam mikurin. Bibliaqa willakun mikurir y upurir yapë punurinqantam. Manam willakuntsu tsë angelta agradecikunqanllatapis. ¿Shonqunchö alläpa llakishqa kartsuraq parlëllatapis puëdintsu? Imanö kashqa kaptimpis, itsachi patsa warëkaptinna, tsë angelqa yapë riyarkatsirnin, “sharkï, mikï” nin. Y nïkurmi kuyëllapa kënö nirin: “Ëwëkanqëkiman chänëkipaqqa alläparan pishin” (1 Rëy. 19:5-7).
Diosmi tsapaqnin y shoqaqnin karqan
21 Bibliaqa nin, tsë pasakunqankunachö Jehovä mana kanqantam. Tsë witsankunaqa Baal nishqan diosninkuna “pukutëta montaraq” o tamyatseq dios kanqantam creiyaq, peru Elïasqa clärum musyan Jehoväqa Baalnö cuentu dioslla mana kanqanta. Tamyata, ninata, vientuta y tsënö kallpayoqkunataqa Jehovämi kamashqa, y pëpa kallpanqa manam ni ichikllapis igualantsu kamashqankunapa kallpanwan. Rasun kaqchöqa, mëchöpis mana ushaq entëru ciëlupis pëpaqqa takshallam (1 Rëy. 8:27). Peru ¿imanötaq kë llapan rikanqanqa profëtata yanapan? Musyanqantsiknöpis, Jezabelta alläpa mantsarmi wanïtapis munarqan. Peru kananqa llapanta puëdeq Jehovä Dios pëwan këkanqantam cuentata qokurishqa, tsënö këkaptinqa, ¿imanirnaraq Acabtawan Jezabelta mantsanman? (Leyi Salmu 118:6).
Diosmi tsapaqnin y shoqaqnin karqan
22 22 Nina pasariptinqa llapanmi chullukyärin. Tsëpitanam “shumaqlla y mana alläpa fuertilla voz” Elïasta parlapan, tsënam pëqa imanö sientikunqanta yapë willarin. Itsachi Elïasqa mas allina sientikurin, tsënö kaptimpis “shumaqlla y mana alläpa fuertilla voz” ninqanqa masraqchi yanaparin: Jehovä alläpa precisaqpaq churanqantam tsë angelqa rikätsin. ¿Imanö? Israel nacionchö Baalta adorayanqanta imanö ushakätsinampaq kaqtam musyatsin. Y tsënö kanampaq kaqtaqa manam ni imapis michëta puëdinqatsu, tsëmi Elïas ruranqankunaqa mana envänu kanqanta rikätsikun. Jinamampis Jehoväqa manam jaqishqatsu pëman markäkïta, tsëmi maskunata ruranampaqraq mandan y imanö ruranampaq kaqta cläru willan (1 Rëy. 19:12-17).
Imakunata yachakunqantsik
w97-S 1/11 päg. 31 pärr. 1
Jehoväta llapan shonqunkunawan sirwikäyan
Kanan tiempupis mëtsikaq cristiänukunam dejayashqa imëkankunata Diosta sirwiyänampaq. Wakinkunaqa ‘chakrankunata’ y imëkankunatam dejayashqa alli noticiakunata karu markakunachö Diospita yachatsikuyänampaq o Betelchö llapan tiempunkunawan sirwiyänampaq. Wakinkunanam juk nacionman viajayashqa Jehoväpa markanchö rurayanqan construccionchö yanapakuyänampaq. Y wakinkunaqa nunakuna mana alläpa väleqpaq churayanqa trabäjukunachömi kushishqa yanapakuykäyan. Tsënö kaptimpis Jehoväqa llapan rurayanqantam alläpa väleqpaq churan. Jehoväqa llapan shonqunkunawan sirweqninkuna rurayanqantaqa alläpam valoran y Pëta sirwiyänampaq rurayanqantaqa bendicinqam (Marcus 10:29, 30).
OCTUBRI 17-23
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 21, 22
“Autoridäyoq karqa Jehovänö kayë”
it-2-S päg. 51 pärr. 2
Jehovämi tröpakunapa mandaqnin
Jericö markapa amänunchö këkarmi, Josuëqa juk nunata rikarqan espädan tsarashqa shëkaqta, tsëmi tapurqan, ¿noqakunapa favornïkunaku o chikimaqnïkunapa favorninku këkanki?, tsëmi kënö nirqan: ‘Manam, noqaqa Jehovä Diospa soldädunkunapa mandaqnin karmi shamurqö’ (Jos 5:13-15). Diospa willakoqnin Micäyanam Acabta y Jehosafat-ta kënö nirqan: ‘Jehovätam rikarqä gobernar täkunanchö jamarëkaqta y ishkan lädunchömi mëtsika angelkuna këkäyarqan’ tsënöqa Jehoväpa angelninkunapaqmi nikarqan (1Rë 22:19-21). ‘Angelkunata mandaq Teyta Jehovä’ nirqa, Jehoväta reqinqantsikqa rikätsikun manam querubinkuna, serafinkuna y angelkunallata mandaq kanqantatsu (Isa 6:2, 3; Ge 3:24; Ap 5:11). “Chunka ishkë tröpa angelkunata” Teytan mandamunampaq kaqtam Jesuspis nirqan, tsëmi rikätsimantsik mas atska grüpukuna kanqanta (Mt 26:53). Ezequïaspis Diosnintsik yanapanampaq kaqman rogakurmi kënö nirqan: ‘Querubin angelkunapa jananchö këkaq, angelkunata mandaq Teyta Jehovä, qammi Israelpa Diosnin kanki’. Këchöqa Ezequïas parlëkarqan Sagrädu Cäja jananchö këkaq querubinkunapaqmi, tsëqa rikätsikoq ciëluchö Jehovä Gobernar tëkanqantam (Isa 37:16; rikäri 1Sa 4:4; 2Sa 6:2). Eliseupa sirweqnin alläpa mantsakaptinmi valorta tsarinampaq Jehovä rikätsirqan “nina cawallunkunawan y nina carrëtankunawan mëtsika soldädukuna entëru jirkakunapa y lädunkunapa këkäyanqanta”, këkunaqa kayarqan Jehoväpa wakin angelninkunam (2Rë 6:15-17).
“Llapan ollqu kaqkunapa dirigeqninqa Cristum”
9 Humildi kë. Jehoväqa llapanta yachaq karpis, sirweqninkuna niyanqantaqa wiyanmi (Gen. 18:23, 24, 32). Y imanö imatapis ruranampaq sirweqninkuna niyanqantapis wiyanmi (1 Rëy. 22:19-22). Jehoväqa manam ni imachö pantantsu, tsënö karpis sirweqninkuna ni imachöpis pantayänantaqa manam shuyarantsu. Tsëpa rantinqa, alli yarqapakuyänampaqmi sirweqninkunata yanapan (Sal. 113:6, 7). Y tsëta musyarmi Davidqa Jehoväta kënö nirqan: “Qamllam imëpis yanapamanki” (Sal. 27:9; Heb. 13:6). Pëqa musyarqanmi Jehovä humildi karnin y yanapaptinlla imatapis logranqanta (2 Sam. 22:36).
it-2-S päg. 368 pärr. 7
Ulikuy o llullakuy
Engäñuta kuyaq nunakunataqa, Teyta Diosqa engañakur yachatsikuyanqanwan pantayänantam permitin, tsënöpa Jesucristu yachatsikunqanman mana creiyänampaq (2Te 2:9-12). Tsënömi pasakurqan unë tiempuchö Israelpa gobernaqnin Acabwan. Engañakoq willakoqkunaqa Ramot-galaad markata Acab guërrachö gananampaq kaqtam niyarqan, peru Diospa willakoqnin Micäyaqa guërrachö perdinampaq kaqtam nirqan. Jehoväqa willakoqnin Micäyatam revelacionchö kënö nirqan: ‘Acabpa llapan willakoqninkunatam ulikuyänampaq o llullakuyänampaq creitsishaq’. Awmi Diosnintsik mandamunqan espïritum kë willakoqkunata rasumpa kaqtaqa parlatsirqantsu, sinöqa Acab wiyëta munanqan kaqllatam parlatsirqan. Diospa willakoqnin Micäya Acabta guërrachö perdinampaq kaqta nikaptimpis, Acabqa manam wiyakurqantsu tsërëkurmi wanurqan (1Rë 22:1-38; 2Cr 18).
Imakunata yachakunqantsik
¿Imanötan rasumpa arrepentikunqanta pipis rikätsikunman?
4 Tiempuwanqa, Jehoväpa paciencian ushakärirqanmi. Llapan familian ushakänampaq kaqta Acabtawan Jezabelta willanampaqmi, Elïasta mandarqan. Tsëta wiyarirmi orgullösu Acab nunaqa, mana allita ruranqampita llakikurqan (1 Rëy. 21:19-29).
5 Mana allikunata ruranqampita tsë höra llakikurpis, Acabqa tsëpita ruranqanwanmi rasumpa mana arrepentikushqa kanqanta rikätsikurqan. Pëqa manam Baal santukunata ushakätsirqantsu, ni israelïtakuna Jehoväta adorayänampaq kallpachakurqantsu. Y maskunata ruranqanchömi, rasumpa mana arrepentikushqa kanqanta rikätsikurqan.
6 Tsëpita tiempuwannam, Judäta gobernaq alli rey Jehosafat-ta Siria nacionwan pelyanqanchö yanapanampaq nirqan. Tsëmi Jehosafatqa, Jehoväpa willakoqninta puntata tapuyänampaq nirqan. Peru qallananllachöqa, Acabqa kënö nirmi munarqantsu: “Kanmi TEYTA DIOSPA juk profëtan. Pëqa Imlapa tsurin Micaíasmi. Pëta tapukuptïqa imëpis mana allikunalla pasamänanpaq kashqantam niman. Tsëmi pëtaqa alläpa chikï”. Tsënö kaptimpis, Diospa willakoqnin Micäyataqa tapuyarqanmi. Y pëqa Acabta juk desgracia pasanampaq kaqtam nirqan. Peru arrepentikunampa rantin y Jehovä perdonëkunampaq mañakunampa rantinmi, tsë mana alli rey Acabqa Micäyata carcelman llawiyänampaq mandakurqan (1 Rëy. 22:7-9, 23, 27). Jehoväpa willakoqninta carcelatsishqa kaptimpis, willakunqan mana cumplikänampaqqa manam ima rurëta puëdirqantsu. Pelyaq ëwanqanchömi wanutsiyarqan (1 Rëy. 22:34-38).
OCTUBRI 24-30
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 RËYES 1, 2
“Elïasnö alli yachatsikoq kë”
¿Imanötaq wawqikunata yachatsishwan?
15 Jina Elisëupaq willakïqa rikätsikun, anciänukunata respetëqa alläpa precisanqantam, porqui pëkunaqa alleqmi musyayan imatapis imanö ruranëkipaq kaqta imanir nikäyäshunqëkita. Jericöchö profëtakunata watukarirmi Elïaswan Elisëuqa ëwayarqan Jordan mayupa. Tsënam “Elïasqa aqshunanta piturir yakuta maqëkurqan, yakunam rakikärirqan”, tsënam ishkankuna tsaki patsapana tsimpariyarqan. Y parlakurmi ëwayarqan, Elisëuqa Elïas ninqanta llapantam wiyarqan y yachakurqan Päginapa ura kuchunchö willakïtapis rikäri. Y manam pensarqantsu llapantana yachanqantaqa. Elïasta Jehovä apakunqanchömi Elisëuqa kutirqan Jordan mayupa. Y Elïaspa aqshunanwan yakuta maqarirmi, Jehoväman yanapanampaq mañakurirqan. Y yakuqa yapëmi rakikärirqan (2 Rëyes 2:8-14).
¿Imanötaq wawqikunata yachatsishwan?
16 ¿Tantiyarqunkiku Elisëupa punta milagrunqa Elïas ultimuta ruranqannölla kanqanta? Elisëuqa manam pensarqantsu pëchö poder kaptinna, munëninmannöna ruranampaq kaqta. Pëqa Elïas ruranqannöllam rurar sïguirqan. Tsënöpam rikätsikurqan yachatseqninta respetëkanqanta. Y tsëmi wakin profëtakunapis pëman markäkuyarqan (2 Rëyes 2:15). Elisëuqa 60 watapam profëta karqan, y Elïas ruranqampitapis mas milagrukunata ruranampaqmi Jehovä poderta qorqan. ¿Imatataq këpita jövinkuna yachakunkiman?
Imakunata yachakunqantsik
w05-S 1/8 päg. 9 pärr. 1
Segundo de los Rëyes librupita yachakunapaq
2:11. ‘Elïas tsë carrëtawan pukutëkuna kaqpa vientuchö ëwakurqan’ nirqa, ¿ima ciëlupaqtan parlëkarqan? Manam ni pipis mana chänan ciëlupaqtsu ni Diosnintsik y angelkuna täräyanqan ciëlupaqtsu parlëkan (Deuteronomiu 4:19; Salmus 11:4; Mateu 6:9; 18:10). Rasumpa kaqchöqa Elïasqa apashqa karqan rikëta puëdinqantsik ciëlumanmi (Salmus 78:26; Mateu 6:26). Capaz nina cawallukunayoq nina carrëta yurirkur Elïasta tsë sitiupita juk sitiuyaq apakurqan, tsë sitiuchömi juk tiempupa tärarqan. Tsëpita watakuna pasariptinmi, Elïasqa Judäpa gobernaqnin Jehorampaq juk cartata qellqarqan (2 Crönicas 21:1, 12-15).
31 DE OCTUBRIPITA 6 DE NOVIEMBRIYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 RËYES 3, 4
“Wamrëkita mellqarkur apakuy”
‘Musyämi sharkamunampaq kaqta’
7 Profëta Eliseupis juk wanushqata kawaritsirqanmi. Sunem nishqan markachömi juk qolloq warmi, edäna qowanwan täräyarqan. Eliseuta shumaq atiendiyanqanrëkurmi, Jehoväqa permitirqan juk ollqu wamrankuna kananta. Peru tiempuwanqa tsë wamraqa wanurirqanmi. Tsëmi mamanqa alläpa llakikurnin qowanta permïsuta mañakurirnin, 30 kilömetrutanö monti Carmëluyaq ëwarqan profëta Eliseuta ashirnin. Eliseuqa sirweqnin Guehazïtam mandarqan puntata ëwar tsë wamrata kawaritsinampaq, peru pëqa manam puëdirqantsu. Y qepantam Eliseuwan wamrapa mamanqa chäriyarqan (2 Rëy. 4:8-31).
‘Musyämi sharkamunampaq kaqta’
8 Eliseu chärirqa wamrapa ayan lädunchömi mañakurqan, tsënam Jehoväqa kawariratsirqan. Wamranta kawëkaqta rikärirqa, mamanqa alläpam kushikurqan (2 Rëyes 4:32-34; leyi 4:35-37). Itsa yarpärirqan Änapa mañakïninman. Pëqa wamran Samuelta Diospa carpa wayinman aparninmi Jehoväpaq nirqan, pëqa pitapis wanuratsita y kawaritsita puëdinqanta (1 Sam. 2:6). Clärum këkan tsë warmipa wamranta kawaritsirqa, Jehoväqa rikätsikïkarqan wanushqakunata kawaritsimïta puëdinqantam.
Imakunata yachakunqantsik
it-2-S päg. 728 pärr. 3
Diospa willakoqnin
“Diospa willakoqninkunapa wamrankuna”. Gesenius’ Hebrew Grammar ninqan libru willakunqannömi, hebreu idiömachö ben (wamran) o benéh (wamrankuna) nirqa rikätsikun juk grüpu nunakunapita kanqanta o juk kasta nunakunapita kanqantam (Rikäri Ne 3:8 ninqanta ‘perfümita ruraqkunapita’ o kënöpis traduciyanmanmi “perfümita ruraqkunapa wamran”). Tsëmi Bibliachö “Diospa willakoqninkunapa tsurinkuna” nirqa, capaz parlëkan juk escuëlachönö yachakuyanqan juk grüpu Diospa willakoqninkunapa, o kikinkunapura yanapanakuyanqan juk grüpu Diospa willakoqninkunapaq. Willakunmi Betelchö, Jericöchö y Guilgalchö tsënö kanqanta (2Rë 2:3, 5; 4:38; rikäri 1Sa 10:5, 10). Samuelpis Ramächö juk grüpu Diospa willakoqninkunatam dirigeq (1Sa 19:19, 20). Capaz Eliseupis dirigirqan juk grüpu Diospa willakoqninkunata (2Rë 4:38; 6:1-3; rikäri 1Rë 18:13). Bibliachöqa willakun kë Diospa willakoqninkunaqa kikinkuna wayinkuna rurayanqanta y tsëta rurayänampaqqa, herramientakunata mañakuyanqanta. Këmi rikätsimantsik kayäpunqanllawan kawakuyanqanta. Llapankuna juntum juk wayillachö täräyaq y mikuyaqpis. Peru tsënö kaptimpis Diosnintsikqa cada ünutam juk carguman churaq, tsënöpa mandakunqanta nunakunata willayänampaq (1Rë 20:35-42; 2Rë 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2).