Pretoriana Guardiakuna alli willakïta wiyayan

Jesus shamushqanchöna 59 wata, alläpa karu viäjepita utishqa chärirmi pachak soldädokunata dirigeq Julio y soldädonkunaqa, apayanqan prësokunata Römapa Puerta Capena nishqan sitiopa pushayarqan. Palatino jirkachö këkaq mandakoq Neronpa palacion lädompam pasatsiyarqan. Tsë palaciotaqa Pretoriana Guardiakunam röpankuna rurinman espädakunata pakarkur alläpa cuidayaq.a Y prësokunaqa Römapa Foro nishqampa o plazampam pasayarqan y Viminal nishqampam witsäyarqan. Tsëpitanam, romano dioskunapa altarninkuna këkaq jardinpa y romano soldädokuna ejerciciota rurayänan sitiopa pasayarqan.

Juk prësonkunaqa karqan apóstol Pablum. Qepa killakunallataran lamarchö barco undikaptin peligrochö këkäyaptin, juk ángel kënö nirqan Pabluta: “Ama mantsaquëtsu; porqui presisanmi Roma marcacho rey cesarpa nopanman chëcur parlanequi” (Hech. 27:24). ¿Cumplikarqantsuraq tsënö ninqan? Roma markata rikëkurmi Pablu yarpärirqan Jerusalenchö Fortaleza Antonia nishqanchö këkaptin pasakunqanta. Tsëchömi Jesus kënö nirqan: “Ama imatapis mantsaquïtsu. Imanollam Jerusalencho mana mantsacushpa noqapaq parlacorqonqui; tsenollam Romachopis noqapaq parlacunequi presisan” (Hech. 23:10, 11).

Quizás tsëpita Pabluqa rikärirqan Castra Praetoria nishqanta. Pero ¿imataq karqan Castra Praetoria nishqanqa? Tsëqa karqan, törrekunayoq y jiruroqnimpa puka ladrïllokunawan perqashqa Pretoriana Guardiakunapa cuartelninmi. Tsëchömi kayarqan Roma policïakuna y Roma mandakoqta cuidaq Pretoriana Guardiakuna. Kë cuartelchöqa täräyaq atska waranqa soldädokunam, porque tsë sitiochöqa kayarqan 12 cohortes Pretoriana Guardiakuna, juk cohortekuna y caballería tröpakunapis.b Tsë sitiom rikätsikun Roma markachö mandakoqpa poderyoq këninta. Pretoriana Guardiakuna provinciakunapita chaq prësokunata chaskiptinmi, Julioqa apanqan prësokunata tsëman chäratsirqan. Alläpa karu viaje kashqa kaptimpis, peligrokunata pasashqa këkarpis prësokunataqa chäratsirqanmi (Hech. 27: 1-3, 43, 44).

APÓSTOL YACHATSIKUNANTAQA “MANAM NI PIPIS MICHARQANTSU”

Römapa Pablu viajëkaptinqa tukï mana pensanqankunam pasakurqan. Pasëpa peligrochö këkäyaptinmi, Diosqa revelarqan pëwan viajëkaqkunaqa mana pipis wanunampaq kaqta, y tsënömi pasakurqan. Jina apostolqa salvakarqanmi, Malta islachö këkaptin juk víbora kaniriptimpis; tsëchömi atskaq qeshyëkaq nunakunata jampirqan y tsëmi dios kanqanta pensayarqan. Tsë pasakunqankunataqa, itsachi Pretoriana Guardiakuna musyariyarqan.

Römaman Pablu manaraq chaptinmi wakin cristiano mayinkuna “Apiu nishqan mercaduyaq shamicurnin” chaskiyarqan, “y waquincunanam Quima Tabernas nishqancho” chaskiyarqan (Hech. 28:15). Pero preso këkarqa, ¿imanöraq Römachö Diospita yachatsikïta munanqanta cumplinman karqan? (Rom. 1:14,15.) Kë asuntokuna imanö kanqanta estudiaq nunakunaqa pensayan prësokunataqa Pretoriana Guardiakunapa mandaqninman o prefecto nishqampa makinman entregayanqantam. Tsënö kashqa kaptinqa, quizaschi Pablutaqa entregayarqan Sexto Afranio Burro nishqan nunapa makinman, y capazchi kë nunaqa Römachö mandakoqpa qateqninman kaq mandakoq karqan.c Imanö kaptimpis, Pablutaqa cuidarqan juk pretoriano soldädom y manam juk oficial-llatsu. Y permitiyarqanmi kikin posädanta ashikunanta, visïtanta chaskikunanta y Diospitapis libre yachatsikunantapis (Hech. 28:16, 30, 31).

PABLUQA ICHIKTAPIS JATUNTAPIS DIOSPITAM YACHATSIRQAN

Quizaschi Afranio Bürroqa Neronman manaraq chätsir, Pabluta kikinraq tapuparqan Pretoriana Guardiakunapa cuartelninchö, tsëta ruranampaq cargoyoq karnin. Tsë höram, Pabluqa provecharqan “ichictapis jatuntapis” Diospita willaparnin (Hech. 26:19-23). Pablu yachatsikunqanta wiyarnin Afranio Burro imanö chaskikunqanta mana musyarpis, alleqmi musyantsik Pretoriana Guardiakunapa cuartelninchö Pabluta mana carcelayanqanta.d

Pabluqa jatun wayitam alquilarqan, “Romacho presisaq caq israel nunacunata” y visitaqnin ëwaq ‘atscaq nunacunatapis’ Diospita yachatsinampaq. “Patsa waranqanpita asta inti jeqanqanyaq” Jesuspita y Diospa Gobiernompita Judïokunata Pablu yachatsiptinqa, Pretoriana Guardiakunaqa mana munëkarpis wiyayarqanmi (Hech. 28:17, 23).

Llapan junaqkunam pretoriana cohortechöqa turnonkuna tocaptin 2 de la tarde soldädokuna trukanakuyaq. Tsënöllachi ishkë watapa carcelchö Pabluta cuidaq soldädokunapis trukanakuyaq. Tsëmi ëfesokunaman, filipenseskunaman, colosenseskunaman y hebrëokunaman y Filemon cristiänoman cartankunata qellqatsir Pablu dictaptin, soldädokuna wiyayarqan. Jina tsëchömi duëñompita escapakushqa Onésimo jutiyoq esclävotapis atiendirqan y wamrantanömi tratarqan, y tsëpitanam duëñonman kutitsirqan (Filem. 10). Jina cuidaqnin soldädokunatapis parlaparqanmi (1 Cor. 9:22). Tsëchi Pabluqa cuidaqnin soldädota tapupar qallëkurqan yakarëkanqan tukï armankunapaq, y tsëtam espiritual kaqchö armakunapaq parlarnin, juk shumaq igualatsikïchö utilizarqan (Efes. 6:13-17).

DIOSPA PALABRAMPITAM MANA MANTSAPAKUSHPA PARLAYARQAN

Pabluta carcelayanqanmi yanapakurqan llapan nunakunapis Diospa alli willakïninta musyayänampaq (Filip. 1:12, 13, NM). Tsë Castra Praetoria nishqan cuartelchö këkaq soldädokunaqa casi llapan romano nunakunawan y palaciochö kaqkunawampis reqinakuyaq. Palaciochöqa manam emperadorwan familianllatsu täräyaq, sinöqa atskaqmi sirweqninkuna y esclävonkunapis kayaq, y wakinkunaqa cristiano këmanmi chäyarqan (Filip. 4:22). Pablu mana mantsapakoq kanqanmi, Roma cristiänokunata yanaparqan, “mana mantsacushpana” Diospa alli willakïninta willakuyänampaq (Filip. 1:14).

Pablu tsënö kanqanqa noqantsiktapis yanapamantsikmi, “alli tiempucho y mana alli tiempuchopis” valorwan yachatsikunapaq (2 Tim. 4:2). Wakin cristiano mayintsikkunaqa qeshyarninmi wayinkunallachö, edäyashqakunata katsiyanqan wayikunachö y hospitalkunachö këkäyan. Wakinkunanam, Jehová munanqanta rurayanqanrëkur carcelchö këkäyan. Mëchö këkarnin o imanö këkarnimpis, watukamaqnintsik nunakunata, mëdicokunata o imallachöpis yanapamaqnintsik nunakunataqa rasumpa kaqpita parlapëta puëdintsikmi. Tukïnöpa Diospita yachatsikïta procurarqa, alleqmi rikäshun ‘Teyta Diospa willaquininqa’ cadenashqa mana këkanqanta (2 Tim. 2:8, 9).